Cetakan

BAB 5: CETAKAN

Berdasarkan Huraian Sukatan Pelajaran KBSM

4 & 5

TINGKATAN

Pend

idik

an SENI

VISUAL

BAB 5: CETAKAN

TAJUK-TAJUK KOMPONEN

Pengenalan

Teknik BentukCetakan

Jenis Cetakan

Cetakan Timbul

Soalan Pengukuhan

Cetakan Stensil

Cetakan Benam

Cetakan Litografi

Petunjuk X

Pengenalan Menu utama

Teknik Bentuk cetakan

Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

Skop

pembelajaran

Mengenali sejarah cetakan dan pengaruhnya terhadap karya cetakan tanah air.Memahami teknik-teknik reka bentuk cetakan.Mempelajari jenis-jenis cetakan dan proses menghasilkannya.Memahami proses kemasan, perseimbangan dan pemeliharaan cetakan.

PENGENALANDEFINISI CETAKAN

Cetakan boleh didefinikan sebagai satu proses menekan huruf atau gambar di atas kertas, kain atau bahan-bahan lain. Contohnya seperti kesan yang dipindahkan adalah seperti bayangan asli pada cermin.

Pelukis memulakan cetakan dengan mewujudkan komposisi (lukisan) pada satu permukaan yang lain dan pemindahan karya berlaku apabila sehelai kertas, kain atau bahan lain diletakkan (dilekatkan) pada permukaan media ini.

Cetakan dapat menghasilkan beberapa keping hasilan atau edisi. Semua edisi cetakan dianggap asli.

Menu utama


Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

SEJARAH

Sejarah cetakan bermula pada tahun 3000 SM apabila cetakan timbul telah dihasilkan oleh orang Sumeria dengan salinan imej kulit kerang di atas tanah liat yang berbentuk empat segi. Teknik cetakan kayu ialah teknik cetakan yang paaling awal di China pada kurun ke-8Cetakan mula berkembang di Eropah sekitar tahun 1418 M dan digunakan untuk mencetak rekaan pada kain. Kemudian berkembang untuk kegunaan pendidikan, keagamaan, propaganda dan tekstil pakaian.Kurun ke-16, cetakan muncul dan mencapai status sebagai satu bentuk seni yang paling penting dengan penghasilan karya Albrecht Durer dan karyawan seni dari Eropah Utara.

SEJARAH

Menu utama


Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

SEJARAH

Cetakan Litografi dicipta pada tahun 1798 oleh Aloys Senefelder.Pada tahun 1890-an, cetakan Litografi telah muncul dalam karya yang penuh artistik, iaitu dalam bentuk warna oleh Pierre Bonnard dan Henri de Toulouse-Leutrec.

Cetakan gurisan asid pertama kali digunakan pada awal kurun ke-16 selepas asid diketahui boleh digunakan untuk mengguris imej ke dalam kepingan logam.Rembrandt Van Rijn, Francisco Goya dan Pablo Picasso adalah antara artis yang menggunakan teknik ini untuk mencipta dan menghasilkan sebahagian daripada karya utama mereka.

Sejarah Cetakan

Sejarah Cetakan Litografi

Sejarah Cetakan Gurisan Asid (Etching)

Menu utama


Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

Teknik Reka Bentuk Cetakan

Teknik Bentuk Cetakan

Bayangan gelap (Rajah 5.1) Latarbelakang blok dipotong/dibuang

dan hanya objek sahaja dicetak.

Bayangan putih (Rajah 5.2)Objek direndahkan (diukir/dibuang)

dan hanya latar belakang yang dicetak.

Garis luar gelap (5.3)Latar belakang dan objek

dipotong/direndahkan.Hanya garis luar objek yang ditinggalkan.

1 2

3

Menu utama


Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

.

Separuh ton (Rajah 5.5)

Latar belakang dan sebahagian daripada bahagian objek yang dipilih diukir/dibuang. Kesan yang timbul apabila dicetak mempunyai bayang dan bentuk

4

Bayang (Rajah 5.6)Blok ini diukir agar terdapat keseimbangan antara hitam dengan putih apabila dicetak.

5

Garis luar putih (Rajah 5.4) Gambar objek pokok dibuat dengan hanya mengukir garisan halus pada blok cetak. Manakala bahagian lain akan kelihatan gelap apabila dicetak.

6

Cetakan timbul (Relief)

Cetakan benam ( Intaglio)

Cetakan datar (Planographt/Lithography)

Cetakan stensi/saring sutera (Serigraphy)

Jenis-jenis cetakan klasik merangkumi:

JENIS CETAKAN Menu utama


Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

Jenis-jenis cetakan

TeknikJenis

Timbul

Cetakan blok kayu1

StensilSutera

saring/sarigrafi5

Benaman(Int

aglio) Gurisan3

TimbulCetakan

lino2

Planograf

Litografi4

Menu utama


Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

Jenis-jenis cetakan

BlokCetakan

Ciri-ciri

Blok kayu

Kesan hitam putih yang jelas.Terdapat ira kayu.

LinoliumLebih lembut dan senang diukir.Permukaan licin.

Plat logam

Garisan tidak terhad.Garisan gelap terbentuk kesan daripada plat logam yang dihakis asid.Blok batu

kapurBerdasarkan penolakan minyak dan air.Salinan gambaran /imej boleh boleh dibuat secara kompleks.

Pemidang sutera saring

Cetakan timbul

Cetakan Timbul

Lino

Teknik sayuran

Potongan kayu

Kadbod bergelugor

Kolaj

Kemahiran mengukir penting untuk menghasilkan cetakan lino/blok kayu yang berkualiti bergantung kepada kehalusan corak pada permukaan blok.Alatan

Cetakan blok kayu

Kepingan cerminAlat

mengukir

Blok kayuPenggele

k

Peralatan dan bahan

Dakwat cetak

Kertas untuk dicetak

Menu utama


Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

Proses Cetakan Blok Kayu

Langkah 1

Langkah 2 (Menyapu dakwat)

Selepas melakar di atas sekeping blok kayu, alat pengukir digunakan untuk mengukir lakaran pada blok tersebut. Bahagian yang dibuang/diukir tidak akan menerima dakwat.

Bahagian blok kayu yang timbul akan disapu dakwat cetak dengan menggunakan penggelek (roller).

Menu utama


Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

Langkah 3 (Cetakan)

Sehelai kertas diletak di atas permukaan blok kayu dan digosok dengan sudu (alat penekan boleh digunakan)

Kertas diangkat daripada blok kayu. Bahagian yang timbul pada blok kayu dicetak secara terbalik dan bahagian yang tenggelam (diukir) kekal kosong. Jika menggunakan lebih daripada satu warna, blok yang berasingan akan digunakan untuk setiap warna.

Langkah 4 (Hasil kerja siap)

Cetakan Litografi

Cetakan Litografi menggunakan blok batu kapur sebagai blok persembahan imej. Teknik ini adalah berdasarkan penolakan minyak dengan air dan dapat menghasilkan cetakan seakan-akan lukisan pensil.

Peralatan dan bahan

Blok batu kapur

Cecair pelarut (turpentin)

Span

Mesin pencetak

Cecair pelarutDakwat pencetak

Krayon litografi berasaskan

minyak/dakwat berminyak

‘tusche’

Menu utama


Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

Proses Cetakan Litografi

Langkah 1 (Melukis di atas batu)

Dengan menggunakan krayon litografi yang berasaskan minyak atau sejenis dakwat yang berminyak dipanggil ‘tusche’ Imej akan dihasilkan di atas blok batu kapur.

1. Kepingan batu disapu dengan cecair kimia. Cecair ini akan menyebabkan imej tersebut menarik dakwat cetak yang berminyak. Bahagian yang kosong akan menolak dakwat dan menarik/meresap air.

2. Batu disapu dengaan bahan pelarut seperti turpertin untuk mencairkan sebahagian besar daripada lukisan asal. Sebahagian kecil berminyak yang kabur akan terhasil dan kekal pada batu tersebut.

3. Permukaan batu dilembapkan dengan air yang hanya akan meresap pada ruang yang kosong. Langkah ini menyediakan permukaan untuk disapu dakwat pencetak.

Langkah 2 (Rawatan pada batu, mengekalkan imej, dan melembapkan imej)

Langkah 7 (Cetakan siap)

Proses Cetakan Litografi

1. Dakwat berasaskan minyak disapu pada batu dengan penggelek. Oleh sebab minyak dan air tidak boleh bercampur , maka dakwat akan melekat dan tertarik pada imej, tetapi tidak melekat pada bahagian bahagian kosong yang lembap.

2. Batu yang telah disapu dakwat diletak di atas permukaan pencetak litografi. Sehelai kertas lembap diletak di atas batu cetak dan dikepiltkan/letakan kepingan kayu dan diletak palang penekan untuk menerima tekanan yang seimbang apabila melalui alat pencetak.

Kertas diangkat daripada blok batu dan imej yang dicetak akan kelihatan terbalik.

Langkah 3 (Menyapu dakwat dan proses mencetak)


Cetakan Gurisan Asid (Etching)

Peralatan dan bahan

Plat Logam

Minyak tanah

Dakwat pencetak

Cecair asid Bahan kalis asid

Mesin pencetak

Pengguris/jarum etching

Kertas

Sabun

Menu utama


Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

Proses Cetakan Gurisan Asid

Langkah 1 (Penyediaan asas permukaan mencetak)Sejenis bahan kalis asid yang

berlilin disapu pada kepingan permukaan logam.

Selepas permukaan logam kering, pengguris/jarum etching digunakan untuk melukis di atas permukaan logam. Jarum pengguris akan mencalarkan bahan kalis asid dan mendedahkan logam.

Langkah 2 (Melukis imej)


Langkah 4 (Membersihkan permukaan logam)

Langkah 3 (Mandian atau rendaman asid)

Kepingan logam dikeluarkan daripada cecair asid apabila hakisan yang dihasilkan oleh asid telah cukup dalam. Permukaan yang dilitupi bahan antiasid dibersihkan dengan pencuci (pencair).

Kepingan logam direndam ke dalam bekas yang dipenuhi asid. Cecair asid akan menghakis bahagian garisan yang didedahkan dengan membentuk jaluran parit. Permukaan yang masih mempunyai bahan antiasid akan melindunginya daripada dihakis.


Permukaan kepingan logam dilap sehingga bersih dan meninggalkan hanya garisan berlurah yang dipenuhi dakwat.

Keseluruhan permukaan kepingan logam disapu dakwat. Alat penekan kerap kali digunakan untuk menekan/ menolak dakwat ke dalam garisan-garisan berlurah.

Langkah 6 (Mengelap permukaan kepingan logam)

Langkah 5 (Mendakwat)


Langkah 7 (Mencetak)

Langkah 8 (Cetakan siap)Kertas diangkat daripada kepingan logam. Cetakan dihasilkan secara terbalik. Kesan tekanan akan ditinggalkan oleh tepi kepingan logam. Ini dikenali tanda kepingan.

Kepingan logam diletakkan pada mesin pencetak /pengapit dengan bahagian permukaan nya di atas. Sekeping kertas yang lembap diletakkan di ats permukaan kepingan logam dan ditutup dengan (Blanket). Kemudian digelek melalui mesin. Tekanan yang dikenakan pada kertas akan menenggelamkan nya ke dalam garisan untuk menerima dakwat.

Peralatan dan bahan

Cetakan Saring Sutera Foto

Seku

ji

1

Pemidang skrin

2

3

Kertas cetak, kain,palstik/kulit

4

Pewarna jenis legap seperti dakwat lino,

dakwat atau cat poster bagi cetakan

atas kertas. Pencelup atau dye bagi cetakan atas kain serta dakwat PVC bagi cetakan

atas plastik.

Menu utama


Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

Penyediaan pemidang saring sutera foto

Lakaran disediakan dan dilukis mengikut

kesesuaian saiz pemidang.Filem lutsinar dihitamkan sehingga legap menggunakan foto emulsion.

Proses dedahan cahaya:Teknik cahaya lampu (biasanya 3-5 minit). Selepas itu, pemidang dicuci menggunakan pancutan air yang kuat. Bahagian yang tidak terkena dedahan cahaya akan tanggal, manakala bahagian yang terkena cahaya akan tanggal.Pemidang akan dikemaskan dengan pita kertas pada bahagian tepinya bagi mengelakkan warna terkeluar semasa proses mencetak.

Menyediakan bingkai dan bahan saring sutera foto. Kain organdi ditegangkan dan diklipkan padabahagian tepi bingkai. Sapukan foto emulsion dengan menggunakan sekuji serta sapuan yang nipis di dalam bilik gelap agar tidak menembusi cahaya.

1 2 3 4 5

1

5

4

3

2

Proses Mencetak

Apabila skrin diangkat, imej telah dipindahkan pada bahagian yang dicetak. Imej yang dihasilkan tidak terbalik. Jika lebih daripada satu warna diperlukan, maka skrin yang berasingan akan digunakan untuk setiap warna.

Bahan yang hendak dicetak seperti kertas/ kain diletakkan dibahagian bawah skrin pemidang dan dakwat/pewarna diletakkan di atas skrin.

Sekuji digunakan sebagai perata warna bagi menarik warna. Warna tidak boleh ditarik banyak kali kerana ini akan mengakibatkan hasil cetakan tidak kemas. Warna akan melalui bahagian yang terdedah hingga ke bahan yang dicetak, manakala bahagian yang ditutupi foto emulsi akan menghalang warna daripada menembusinya.

Langkah 1 (Penyediaan)

Langkah 2 (Mencetak)


Kemasan,Persembahan dan Pemeliharaan

1. Karya dicetak dalam beberapa siri yang kemas dan menarik.2. Maklumat seperti tajuk, nama, tarikh dan siri atau bilangan cetakan ditulis dengan pensil.3.Karya cetakan dibingkai. Bahagian cetakan dipastikan tidak terlindung Ini bertujuan untuk menentukan nilai ketepatan (kejituan) pada cetakan.4. Hasil cetakan perlu dielakkan daripada terdedah kepada cahaya matahari agar warnanya tidak luntur.

Bingkai

Tajuk

Bilangan siri/cetakan

Bahagian tepi bingkai

Nama dan tarikh

Menu utama


Jenis cetakan

Cetakan timbul

Cetakan benam

Cetakan stensi

Cetakan litografi

LATIHAN PENGUKUHAN

Ingatan

1. Cetakan yang menggunakan blok seperti di atas ialah

2. Alat yang digunakan bagi meratakan warna dalam cetakan blok kayu

Soalan ObjektifJawab semua soalan berikut dengan memilih satu jawapan yang tepat.

SOALAN PENGUKUHAN

A. Cetakan timbul

B. Cetakan stensil

D. Cetakan planograf

C. Cetakan benam

B. penggelek

A. sekuji

D. berus cat

C. span

Soalan Objektif

3. Dalam proses pembingkaian cetakan, maklumat seperti bilangan cetakan, tajuk, nama dan tarikh ditulis dibahagian

4. Teknik cetakan kayu ialah teknik cetakan yang paling awal dikesan di negara


A. atas cetakan

SOALAN PENGUKUHAN

B. tepi cetakan

C. bawah cetakan

D. bingkai

C. Eropah

D. Afrika B. Arab

A. China

Kefahaman

5. Langkah di atas merupakan salah satu proses dalam penyediaan blok cetak bagi

SOALAN PENGUKUHAN


C. cetakan litografi

B. cetakan saring sutera foto

D. cetakan lino

A. cetakan gurisan asid

Aplikasi

6. Gambar rajah di atas menunjukkan salah satu langkah teknik cetakan gurisan asid. Mengapakah alat penekan digunakan?

SOALAN PENGUKUHAN

Soalan ObjektifJawab semua soalan berikut dengan memilih satu jawapan yang tepat

C. Memastikan plat logam tidak kemekD. Menolak dakwat ke dalam garisan-garisan berlurah

A. Mengelakkan plat logam daripada tercalar

B. Melicinkan permukaan logam

Sintesis

7. Apakah fungsi cecair asid dalam proses penyediaan blok cetakan di atas?

`

SOALAN PENGUKUHAN


A. Menjadikan blok cetakan lebih tahan lamaB. Menghakis bahagian garisan yang didedahkan untuk membentuk jalinan paritC. Mengekalkan warna plat logam D. Mengelakkan plat logam daripada berkarat

Analisis

8. Gambar rajah di atas menunjukkan sebahagian daripada proses penyediaan blok cetakan teknik

SOALAN PENGUKUHAN


Analisis

B. stensil

A. etching C. litografi

D. lino

XCUBA LAGI

.

X

Kembali ke muka surat sebelumnya

Kembali ke menu utama

Ke muka surat seterusnya

Keluar

Cetakan

Documents

Transcript of Cetakan