National Geographic Cuba.indd 2National Geographic Cuba.indd 2 20/12/2011 12:4720/12/2011 12:47

Cuba

01-Cuba 001-008_01-Cuba 001-008 21-11-11 14:09 Pagina 1

01-Cuba 001-008_01-Cuba 001-008 21-11-11 14:09 Pagina 2

Christopher P. Baker

Foto’s Pablo Corral Vega en

Cristobal Corral Vega

Cuba

01-Cuba 001-008_01-Cuba 001-008 21-11-11 14:09 Pagina 3

01-Cuba 001-008_01-Cuba 001-008 21-11-11 14:09 Pagina 4

InhoudHoe deze gids te gebruiken 6–7 Over de auteur en de fotografen 8

Cuba in regio’s 59–230 Reiswijzer 231–264Register 265–269 Illustratieverantwoording 270–271

Geschiedenis en cultuur 9

Het huidige Cuba 10–23Eten en drinken 24–25Geschiedenis 26–39Het landschap 40–45Architectuur 46–51Kunst 52–58

Havana 59Inleiding en kaart 60–61Wandeling door HabanaVieja 66–68

Thema: Cubaanse sigaren 76

Thema: Santería 88–89

Het Verre Westen 97

Inleiding en kaart 98–99Thema: Mogotes 102–103Thema: Tabaksteelt 106–107Rit langs de noordkust 110

West-Cuba Noord 113

Inleiding en kaart 114–115Thema: Che Guevara 122–123

West-Cuba-Zuid 127

Inleiding en kaart 128–129Thema: Het kolonialeerfgoed 140–141

Wandeling door koloniaalTrinidad 142–143

De lus Trinidad-Cumanayagua 148–149

Centraal-Cuba 151Inleiding en kaart 152–153Thema: Het rif 158–159Wandeling door koloniaalCamagüey 162–163

Westelijke Oriente 167

Inleiding en kaart 168–169Thema: Honkbalkoorts 172–173

Rit van Holguín naar Banes178–179

Thema: Suikerriet 182–184Thema: Martí: revolutionairdichter 190–191

Oostelijke Oriente 199

Inleiding en kaart 200–201Wandeling door historischSantiago de Cuba206–208

Thema: Rum 212–213Rit van Santiago de Cubanaar Marea del Portillo218–219

Archipiélago de losCanarreos 225

Inleiding en kaart 226

Reiswijzer 231Reisinformatie 232–237Uw reis plannen 232–233Vervoer naar Cuba 233Vervoer op Cuba 233Praktische tips 234–237

Hotels en restaurants238–254

Winkelen 255–258Sport en uitgaan 259–264

Beknopte woordenlijst264

Register 265–269Illustratie -verantwoording 270–271

Pagina 1: Een vriendelijkwelkom in Havana.Pagina 2–3: Parque Martí inCienfuegos bij zonsondergang.Links: Zon, zand en water metkoraalriffen vormen samen eenvan Cuba’s sterke punten.

01-Cuba 001-008_01-Cuba 001-008 21-11-11 14:09 Pagina 5

b

i

v

Stad of regio(kleur -gecodeerd)

Naam restauranten prijsindicatie

Adres, telefoon enfax

Adres entelefoon

Kortebeschrijvinghotel

Kortebeschrijvingrestaurant

Faciliteiten; uitlegsymbolen onder -aan p. 238-254

Faciliteiten; uitlegsymbolen onder -aan p. 238-254

Hotel- en restaurantprijzen Een uitleg over de vermelde prijsindicatie vindt u oppagina 238.

Naam hotelen prijs -indicatie

6

l

Museo Nacionalde Bellas Artes A Kaart p. 61, E3B Calle Rafael, tussen

Zulueta &Monserrate

C 7/863-9484D Gesl. ma.

€€

op afzonderlijke plattegronden afgedrukt.Kaderteksten geven informatie over specia-le onderwerpen.In het laatste deel, de Reiswijzer, vindt ubelangrijke praktische informatie – voor-bereiding, planning, vervoer, handigeadressen e.d. – een overzicht van hotels enrestaurants, ingedeeld per regio, en tipsvoor winkelen en uitgaan.De auteur heeft de informatie zo accuraatmogelijk weergegeven, maar het is altijd ver-standig van tevoren bepaalde gegevens, zoalsopeningstijden, nog even telefonisch techecken om teleurstellingen te voorkomen.

De National Geographic Reisgids biedt u hetbeste van Cuba – in tekst, beeld en platte-gronden. De gids bestaat uit drie delen. Heteerste deel behandelt de geschiedenis encultuur van Cuba. Het tweede deel bestaatuit acht hoofdstukken over Havana en derest van Cuba. Elk hoofdstuk begint met een inhoudsop-gave, zodat u direct een overzicht hebt vanwat u kunt verwachten. Ook vindt u aanhet begin van elk hoofdstuk een stadsplat-tegrond of een kaart van het gebied met debelangrijkste bezienswaardigheden. Dewandelingen die de auteur suggereert zijn

Toeristischeinformatie Naast de beschrijving van debezienswaardigheden vindt uin de marge allerlei praktischeinlichtingen, zoals adressen,telefoonnummers, openings -tijden e.d. De legenda voor desymbolen die daarin gebruiktworden, vindt u op de flapvan het omslag achter.Ook wordt hier met een €-teken een indicatie van dekosten gegeven. Eén € bete-kent dat de prijs onder de5 euro ligt, twee €-tekenswil zeggen dat u meer dan5 euro kwijt bent.Praktische informatie metbetrekking tot minderbelangrijke bezienswaardig -heden is tussen haakjes inde tekst zelf vermeld.

KleurcodeIn deze gids heeft elk hoofdstuk in debovenhoek van de pagina een eigenkleurblokje gekregen. Die kleuren komenweer terug in de inhoudsopgave en inhet overzicht hotels en restaurants(gerangschikt per hoofdstuk) in het deelReiswijzer.

130

Hoe deze gids te gebruikenZie binnenzijde omslag achter voor de legenda bij de symbolen.

HAVANA

FCASA PARTICULARRAFAEL CÉSPEDES€

CALLE 12 #470, 47/49TEL 61/23167Een van de betere privépen-sions op het eiland. De kamerszijn bescheiden ingericht, maarhebben alle hun eigen schonebadkamer. Er is ook een televi-siekamer. De aardige gastherenhebben er geen problemen meeals groepen het hele huis huren.K2 PW

ETOCORORO€€€€€

CALLE 18 #302 AT AVE. 3RA,MIRAMARTEL 7/204-2209Prachtig ingericht, grootcriollo-Europees restaurant.Op de menukaart staanonder meer visgerechten,gegrilde lamskoteletten ensushi. Een jazzband zorgt voorde muzikale omlijsting. Eénminpunt: te duur. PWDGeen ontbijtQMC,V

REISWIJZER

01-Cuba 001-008_01-Cuba 001-008 21-11-11 14:09 Pagina 6

H O E D E Z E G I D S T E G E B R U I K E N 7

START

A4

To Havana, 28 mi./45 km

CIRCUITO NORTE

H

Cabañas

Playa San Pedro

Pablo de la Torriente Brau

San Claudito

El Cuzco

Las Terrazas

Quiebra Hacha

Augusto César Sandino

Bahía onda San Diego

de Núñez

Playa Caranero

V

M

Orlando Nodarse

d e l R o s a r i o

G o l f o d e M é x i c o

S

0 20 kilometer

Route

Belangrijke bezienswaardig- heid, beschreven

in de tekst

Omweg

Rode bolletjes: beschreven bezienswaardigheid – zie het rode bolletje in de tekst

Wegnummer

Beginpunt van de route

� Een kadertekstje bij elke autoroute geeft begin- en eindpunt aan, de lengte en de duur,en bezienswaardigheden die u niet mag missen.

AUTOROUTES

A4

CC

CCCIRCUITONORTE

LA HABANA (HAVANA)

P

Bejucal

Playa Baracoa

CabañasBauta

Guanajay

Alquízar

Guanímar

nda

Soroa

A

n Cristóbal

ArtemisaGüira de Melena

Surgidero de B t b ó

Mariel

c o Antiguo Cafetal Angerona

S a del Rosario e la Biosfera

S d l B

San Antonio de los Baños

Las Terrazas

V

LA HABANA

LA HABANA

CIUDAD DE LA HABANACIUDAD DE LA HABANA

Nacional la Güira

WESTERN CUBA– NORTH

p. 113

A

D

Kaartreferentie

Belangrijke bezienswaardigheid

Wegaanduiding

Beginpunt autoroute

Provincienaam

Verwijzing naar ander hoofdstuk

Belangrijke bezienswaardige stad

Wegnummer

� Elke kaart is voorzien van een klein kaartje waarop de ligging van het gebied is aangegeven.� Steden en bezienswaardigheden die in de tekst zijn beschreven zijn vet gedrukt en/of geel gemarkeerd.� Ook aangrenzende regio’s worden aangegeven, met paginaverwijzing.

l l l

ll

ll

ll

ll

ll

ll

ll

ll

ll

ll

ll

ll

l ll l l

l

ll

l

ll

ll

ll

l

ll

ll

ll

ll

ll

ll

ll

ll

l

ll

ll

ll

ll

l

STARTSTARTo

Casa de la Cultura

Casa Natal de cio Agromonte

P

Parque Agramonte

Plaza de la Juventud

Plaza de los Trabajadores

I

Gran Hotel

Iglesia Nuestra Señora de la Soledad

Iglesia del Sagrado Corazón de Jesús

P

Casa de la Trova

C sa Natal s Guillén

M A R T Í

A

APO

CA

DA

FELIX CABALLERO

VATE MORALES

REPÚ

BLICA

VE N

I D

AN

GEL

CIR

OBE

TAN

CO

URT

C AP.OLIVERA

OLA

LLO

I . AGE.

VIL

LUEN

DA

TIE

R

SAN

E OCTUBRE)

LUACES

MACEO

CISN

EROS

GENERAL GÓMEZ

Rode bolletjes: beschreven bezienswaardigheid – zie het rode bolletje

in de tekst

Looprichting

Wandelroute

Bezienswaardigheid langs de route

Beginpunt

Pad of steegje

� Een kadertekstje bij elke wandeling geeft begin- en eindpunt aan, de lengte en de duur,en bezienswaardigheden die u niet mag missen.

REGIOKAARTEN

WANDELINGEN

01-Cuba 001-008_01-Cuba 001-008 21-11-11 14:09 Pagina 7

8

CubaOver de auteur en de fotografen

Na zijn studie geografie aan de Universiteit van Londen en zijn Latijns-Amerikaansestudie in Liverpool vestigde Christopher P. Baker zich in Californië en begon hij een carrière als reisjournalist, fotograaf en docent. Hij heeft verscheidene boeken over Cubaen Havana geschreven, maar ook over Jamaica, de Bahama’s, de Turks & CaicosEilanden en Californië. Hij heeft tevens de National Geographic Reisgidsen Costa Rica(2006) en Panama (2007) op zijn naam staan, alsmede het boek Mi Moto Fidel: Motorcycling through Castro’s Cuba, een verslag van een 11.000 km lange motorreisdoor Cuba.

Pablo Corral Vega is samensteller van vier fotoboeken: Bare Earth, Silent Landscapes:The Andes of Ecuador, Ecuador: From Magic to Mirror en de National Geographic- uitgave Andes. Als leider van het project Discovering Ecuador heeft hij 38 fotografen uitelf landen uitgenodigd om een week lang in zijn vaderland te komen fotograferen, watin 1994 resulteerde in een fotoboek. Pablo werkt voor National Geographic en anderetijdschriften en woont in Quito, Ecuador.

Cristobal Corral Vega heeft in zijn geboorteland Ecuador aan verscheidene film -documentaires meegewerkt en als fotograaf voor vele uitgaven gewerkt. Tot zijn onder-werpen behoren stierenvechten, religieuze kunst, woninginrichting en toerisme. Hij ismedesamensteller van het boek Ecuador: From Magic to Mirror (1996) en samenstellervan Ecuador: Espacios de Luz (1998).

01-Cuba 001-008_01-Cuba 001-008 21-11-11 14:09 Pagina 8

9

Het huidige Cuba 10–23Eten en drinken 24–25Geschiedenis 26–39Landschap 40–45Architectuur 46–51Kunst 52–58

Geschiedenisen cultuur

De Cubaanse vlag heeftdezelfde kleuren als deAmerikaanse.

02-Cuba 009-058_02-Cuba 009-058 19-12-11 14:29 Pagina 9

Cuba ligt slechts 150 km van de neonverlichtewinkelcentra en airconditioned fastfood -restaurants van Florida, maar is er door eenpolitieke en culturele kloof veel verder vanverwijderd. Ondanks vier decenniaAmerikaans-Cubaanse animositeit heeft Cubaniets van zijn romantische aantrekkingskrachtverloren. Het toerisme groeit als kool.De bezoekers laten zich op Cuba in de tijd

terugwerpen. Havana, vroeger de zwoele ver-

leidster van het Caribische gebied, is nu eentoneeldecor. Ooit was het een blinkende stad,nu is ze gepatineerd door de tijd en roept her-inneringen op aan de jaren vijftig, toen de stadvolgens Somerset Maugham ‘een zonnigeplaats voor duistere types’ was. Cuba’s oudebrutaliteit is echter springlevend, zelfs in demeest afgelegen delen van de stad. Overal inHavana, zij het minder dan enkele jaren gele-den, zie je hoogtepunten uit het oude Detroit:

Het huidige CubaCUBA, EEN EILAND VAN MAJESTUEUZE PALMEN EN EINDELOZE SUIKERRIET-velden. Een land van revolutie, van opzwepende muziek en verwarrende charme. Dit etherische, romantische en boeiende land is zwanger van mysterie en tegenstellingen.Bezoekers houden echter van Cuba’s eigenzinnigheden en verbazingwekkende dualiteit,van zijn lichtvoetige sereniteit en zijn heerlijke rum en ritme, en van de levendigheid enspontaniteit van de Cubanen.

02-Cuba 009-058_02-Cuba 009-058 19-12-11 14:29 Pagina 10

H E T H U I D I G E C U B A 11

corpulente Chevrolets, met chroom overladenChryslers, en Studebakers met een grote, grijnzende grille. Met hun nostalgische voor-komen en slappe banden doen ze de songs vanElvis Presley uit dezelfde tijd herleven. Dezevierwielige slagschepen zijn een metafoorvoor de toestand van het eiland, vooral de stedelijke landschappen, die vaak eerder aanklassieke ruïnes dan aan een moderne staddoen denken.Cuba’s koloniale steden – waaronder

Camagüey, Remedios, Santiago de Cuba enTrinidad – zijn schathuizen van architec -tonische schoonheid. Je ziet er huizen uit allerlei tijden en in vele stijlen. Spaanse 18e-eeuwse kathedralen gaan er samen metFranse 19e-eeuwse rococoarchitectuur, terwijlart deco theaters uit de jaren twintig van devorige eeuw zich tussen de koele arcades vanoude mudejar-paleizen hebben genesteld.Gelukkig is een groot deel van Cuba’s

koloniale architectuur bewaard gebleven.Buiten de steden zie je een heel andere

vorm van tijdloze vignetten. Koningspalmenmet zilveren bladen rijzen uit boven tabaksvel-den, die liefdevol bewerkt worden door guajiros (boeren) met strooien hoeden. Ossenploegen de okerkleurige grond of trekken karren vol suikerriet over de landwegen. Cubais synoniem met suiker. Vrijwel overal waar jekomt zie je wel ergens een suikerrietveld.Cuba’s exotische, tropische schoonheid heeftveel aan dergelijke rustgevende landschappente danken. Er zijn ook hagelwitte stranden. Dieworden omspoeld door ongelooflijk blauwwater, net als in een reclame voor Cubaanserum. En er zijn bergen, waar je heerlijk kuntwandelen en vogels kunt kijken. Het is nietmoeilijk te begrijpen waarom Cubanen huneiland ‘Mi cubita bella’ noemen (Mijn mooiekleine Cuba).Er is echter meer dan de clichés van de

ansichtkaarten. Wat bezoekers het meest ver-rukt is de mogelijkheid tot avontuur, demanier waarop de Cubanen aan hun armoedeplezier weten te ontfutselen en de wijze waar-op ze met muziek de lucht met salsa en sensualiteit weten te vullen. Toeristen die zichbeperken tot sightseeing zonder zich onder debevolking te mengen zullen het eiland verlatenzonder de werkelijke magie van Cuba mee -gemaakt te hebben.Je zou je vakantie volledig kunnen door-

brengen in Havana, met zijn musea, theatersen nachtclubs, zijn zoete rum en zijn wereld-beroemde sigaren die je vers, net uit de werk-plaats, kunt roken. Maar voor dans entraditionele muziek moet je in Santiago deCuba zijn. Bij de Jardines de la Reina kun jeduiken, in de lagune Ciénaga de Zapata kom jeom te vissen, in de regenwouden van deCuchillas del Toa kun je het vogelleven bekij-ken en wie wil wandelen moet in de Sierra delEscambray zijn. Deze hoogtepunten laten nogmaar een klein deel van Cuba zien. Daarom,en om vele andere redenen, keren veel bezoe-kers weer naar Cuba terug.

DE CUBANENDe Cubaanse cultuur is diep in Spaanse enAfrikaanse tradities geworteld. De 11,2 miljoenzielen tellende bevolking is zich goed bewust

Havana bij avond. Links Hotel Nacional,gebouwd in 1930.

11

02-Cuba 009-058_02-Cuba 009-058 19-12-11 14:29 Pagina 11

van haar erfgoed. De Cubanen zijn zeer natio-nalistisch en combineren hun liefde voor tradi-tie met een progressieve instelling. Ze zijn trotsop hun karakteristieke identiteit, hun cubanía,waarvan een groot deel is gesmeed tijdens hetsocialistische experiment van Fidel Castro.Cuba’s oorspronkelijke bevolking bestond

waarschijnlijk uit 300.000 inheemse inboor-lingen. In de gebieden die de Spanjaarden ver-kenden leefden voornamelijk Taino, leden vande indiaanse Arawakstam uit Zuid-Amerika.

De meesten van hen overleden aan ziektes ende wreedheid van de 16e-eeuwse Spaanse con-quistadores. Toen de Spaanse kolonisten deexploitatie van het eiland ter hand namenwerden de eerste Afrikaanse slaven aange-voerd. In de loop der eeuwen zijn er zo’n600.000 naar Cuba overgebracht. In de 18e en19e eeuw kregen de Spanjaarden gezelschapvan kooplieden, zeevaarders en ondernemersuit Europa. Deze buitenlandse groepen werdensnel opgenomen in de Spaans sprekende

12

02-Cuba 009-058_02-Cuba 009-058 19-12-11 14:29 Pagina 12

1313

cultuur. Eind 18e eeuw zorgden grote groepenimmigranten uit Frankrijk voor een sterkeFranse invloed in de cultuur. In de 19e eeuwkwamen de Chinese contractarbeiders die zichconcentreerden in Centraal-Havana. In dezeperiode vestigden zich ook veel Amerikanenop Cuba, terwijl omgekeerd Cubaanse emi-granten naar de VS trokken. Dit was eenbeslissende fase in de vorming van deCubaanse nationale identiteit omdat erNoord-Amerikaanse normen en waarden

werden geïntroduceerd. Toen er in 1898 eeneind kwam aan het Spaanse koloniale regimewerden die normen als standaard gehanteerd. Begin 20e eeuw vestigden zich Jamaicanen

in de provincies Santiago en Guatánamo.Hier kun je nog steeds Engels horen spreken.Noord-Amerikanen bleven het eiland over-

Modebewuste Cubanen dragengeïmporteerde kleding en geven Havana’sstraten kleur.

02-Cuba 009-058_02-Cuba 009-058 19-12-11 14:29 Pagina 13

14

spoelen. Gedurende de eerste helft van de 20eeeuw controleerden Amerikaanse zakenlui deCubaanse economie en drukten hun stempelop de lifestyle in Havana. Als gevolg van derevolutie van 1959 verlieten vrijwel alle buitenCuba geboren ingezetenen het eiland – samenmet tienduizenden Cubanen. Ze werden gelei-delijk aan vervangen door Russen en andereOost-Europeanen. Gemeden door de bevol-king, leefden de Russen op zichzelf. Ze verlie-ten Cuba in de jaren negentig, waarbij ze maar

weinig herinneringen aan hun aanwezigheidachterlieten. Tegenwoordig bestaat de buiten-landse bevolking voornamelijk uit Canadeseen Europese zakenmensen.Cuba kijkt vooral naar het noorden, niet

naar het oosten, waar Spanje ligt. De relatiemet de VS blijft beladen met spanning, maarde Cubanen hebben niets tegen deAmerikanen zelf. Toeristen uit de VS zijn zeerwelkom en worden gezien als vrienden uit eenver verleden.

02-Cuba 009-058_02-Cuba 009-058 19-12-11 14:29 Pagina 14