DUNIA MELALUI DERIA KITA

• KULIT• TELINGA• LIDAH• HIDUNG• MATA

PENGENALAN

• Manusia mempunyai 5 deria utama• Kulit• Hidung• Lidah• Telinga• Mata

• Organ-organ deria berfungsi untuk mengesan rangsangan (stimuli), yang merupakan perubahan disekeliling kita

• Rangsangan (stimulus) ialah perubahan yang terhasil oleh sumber-sumber tertentu dan ia boleh menyebabkan organ deria bertindakbalas

• Contoh????

• Setiap satu daripada organ deria kita sensitif terhadap hanya satu jenis rangsangan

• Semua  organ-organ deria yang lengkap dengan penerima / reseptor deria (sensory receptors) iaitu hujung saraf (nerve endings), yang boleh mengesan rangsangan.

Organ deria Jenis deria Jenis rangsangan

Kulit Sentuhan Sentuh, tekanan, sakit, sejuk, dan

panas

Hidung Bau Bahan kimia

Lidah Rasa Bahan kimia

Telinga Pendengaran & keseimbangan

Bunyi

Mata Penglihatan Cahaya

KULIT

• Kulit terbahagi kepada tiga lapisan iaitu, dermis (lapisan dalaman),epidermis (lapisan luar) dan lapisan lemak

• Lapisan dermis mengandungi 'hujung saraf' (nerve endings) untuk mengesan kesakitan, sejuk, panas, sentuhan dan tekanan

Epidermis

Dermis

Lapisan Lemak

Tahap kepekaan kulit• Kulit kita mempunyai tahap kepekaan yang berbeza (different

degrees of sensitivity) di setiap bahagian yangberlainan pada badan.

• Ini adalah kerana reseptor (penerima) tidak sama rata pada setiap bahagian kulit. Sebagai contoh, lidah dan hujung jari adalah lebih sensitif berbanding tumit kaki, siku atau tapak tangan.

Tahap kepekaan (sensitivity) kulit bergantung kepada dua faktor

1. Ketebalan epidermisBahagian kulit yang nipis lebih sensitif terhadap rangsangan.

2. Bilangan reseptorBahagian kulit yang banyak bilangan reseptor lebih sensitif terhadapsentuhan.

Kepekaan kulit pada bahagian-bahagian yang berlainan pada tubuh manusia

1.Leher, pipi dan hujung jari. Bahagian ini mempunyai epidermis yang nipis serta reseptor yang banyak, yang sensitif terhadap rangsangan sentuhan.2.Tapak tangan (palm). Bahagian ini mempunyai banyak reseptor yang sensitif kepada rangsangan  sejuk dan panas.3.Tapak kaki dan siku adalah kurang sensitif terhadap sentuhan kerana ia mempunyai epidermis yang tebal serta bilangan reseptor yang sedikit.

Kegunaan kepekaan kulit dalam kehidupan seharian:

1. Suntikan pada badan.Pesakit biasanya diberi suntikan pada lengan atau punggung (pinggul). Ini adalah kerana bahagian kulit ini mempunyai epidermis yang tebal. Jadi, pesakit akan kurang merasa kesakitan apabila disuntik.

2. Membaca 'Braille'.Orang buta menggunakan hujung jari mereka untuk mengenal pasti huruf dan membaca Braille. Ini adalah kerana bahagian hujung jari mempunyai epidermis yang nipis serta banyak reseptor, yang sensitif terhadap rangsangan mana-mana sentuhan.

HIDUNG

• Deria bau adalah deria yang boleh mengesan rangsangan (stimuli) yang dihasilkan oleh bahan kimia yang tajam

• Organ yang terlibat dalam deria bau adalah hidung 

Struktur hidung manusia:• Hidung manusia mempunyai rongga yang dipenuhi dengan tisu epitelium• Pada permukaan tisu epitelium terdapat sel-sel deria yang dikenali

sebagai sel-sel penghidu (reseptor bau)• Permukaan rongga hidung adalah lembap kerana terdapat mukus yang

dirembeskan oleh sel-sel kelenjar.• Rongga hidung mempunyai sepasang pembukaan luaran (lubang hidung)

yang mempunyai bulu untuk menapis habuk dari udara yang disedut melalui hidung.

Reseptor bau

LIDAH• Deria yang berkaitan dengan rasa

• Karektor pada permukaan lidah• Kasar dan diseluputi tunas rasa• Reseptor rasa terletak pada tunas rasa dan sensitif

terhadap bahan kimia• Ada 4 reseptor rasa : pahit, masin, manis dan masam

Makanan dikunyah

Bahan kimia larut ke dalam saliva (air liur)

Bahan kimia merangsang reseptor rasa

Reseptor rasa menghantar impuls ke otak melalui urat

saraf

Otak mentafsi

r rasa

DERIA RASA DAN BAU

• Rongga nasal dan rongga mulut adalah bersambung – rasa dan bau dikenalpasti pada masa yang sama

• Kedua-dua deria ini penting bagi mengesan rasa dengan lebih tepat

• Apabila selsema, rongga nasal tersumbat sensitiviti deria bau berkurangan makanan kurang enak

TELINGA

Telinga dalam

Telinga tengah

Telinga luar

Saraf auditori

Tiub Eustachio

Gegendang telinga

Salur telinga/auditori

Cuping telinga

koklea Salur separuh bulat

Tulang osikel

Jendela bujur

Bahagian

Utama

Bahagian Fungsi

Bahagian luar

Cuping telinga Menerima gelombang bunyi

Salur telinga Menyalurkan gelombang bunyi ke gegendang

Telinga tengah

Gegendang telinga

Bergetar apabila gelombang bunyi mengenainya

Tulang osikel Memperkuat getaran bunyi dan menghantarnya ke jendela bujur

Jendela bujur Menghantar getaran daripada osikel ke telinga dalam

Tiub Eustachio Menyeimbangkan tekanan udara pada kedua-dua belah gegendang telinga

Telinga dalam

Koklea Menukar getaran bunyi kepada impuls

Saraf auditori Menghantar impuls dari koklea ke otak

Salur separuh bulat

Mengawal keseimbangan badan

MATA

Koroid

Retina

Bintik kuning

Bintik buta

Saraf optik

Gelemaca

Otot silia

Iris

Kanta

Anak mata/pupil

Kornea

Sklera

Ligamen gantung

Gelemair

Kelopak mata

Anak mata

Sklera

Iris

Bahagian Fungsi

Kornea Membiaskan cahaya memasuki mata dan membantu memfokuskan cahaya ke atas retina

Iris Mengawal saiz anak mata

Anak mata Mengawal jumlah cahaya yang masuk ke dalam mata

Kanta mata

Membias dan memfokuskan cahaya ke atas retina

Otot silia Mengubah ketebalan kanta mata

Ligamen gantung

Memegang kanta mata

Gelemair dan gelemaca

Mengekalkan bentuk mata dan membatu membiaskan dan memfokuskan cahaya ke retina

Koroid Mengelakkan pantulan cahaya dalam mata dan membekalkan oksigen serta nutrien kepada mata

Bahagian Fungsi

Retina Mengesan rangsangan cahaya dan menukarnya kepada impuls

Sklera Melindungi dan mengekalkan bentuk mata

Bintik kuning

Bahagian retina paling peka terhadap rangsangan cahaya (imej jatuh padanya)

Bintik buta Imej yang jatuh ke kawasan ini tidak dapat dikenalpasti

Saraf optik Menghantar impuls dari retina ke otak

Bagaimana kita melihat ?????

• Apabila kita melihat objek, cahaya yang selari akan masuk ke dalam mata• Cahaya yang masuk akan membengkok dan membentuk imej di atas retina. Imejnya :

• Nyata• Lebih kecil• Terbalik

• Cahaya merangsang reseptor untuk menghasilkan impuls dan dihantar melalui saraf optik• Otak akan mentafsir dengan menterbalikkan semula dan mengenalpasti saiz, warna, betuk dan jarak

• Apabila kita melihat objek yang dekat :• Otot silia akan mengecut kanta mata menjadi tebal

• Apabila kita melihat objek yang jauh :• Otot silia akan mengendur kanta mata menjadi nipis

LATIHAN

1. Fatimah melihat sekuntum bunga yang cantik dan memetiknya daripada pokok.

Lengkapkan laluan rangsangan kepada gerak balas.

Rangsangan (stimulus)

Saraf deria

Tindak balas

Cahaya (rangsangan) daripada bunga sampai ke mata Fatimah (organ deria)

Mata menghantar impuls saraf (maklumat) di sepanjang saraf deia ke otak

Otak mentafsir impuls saraf dan membenarkan Fatimah memetik bunga

Otak menghantar impuls saraf di sepanjang saraf motor ke otot dalam tangan

Otot menggerakkan tangan yang memetik bunga (gerak balas)

EKSPERIMEN KEPEKAAN KULIT UNTUK MENYENTUH

Tujuan : Membandingkan kepekaan bahagian badan yang berlainan terhadap

sentuhan

1. Cucuk lengan kawan dengan menggunakan kepingan kadbod seperti di atas,sekali dengan menggunakan satu pin dan sekali lagi dengan menggunakan dua pin. Dalam setiap kes, minta dia kenal pasti bilangan pin yang digunakan untuk mencucuknya

2. Ulangi eksperimen di bahagian leher, hujung jari, kaki dan belakang tangan

3. Rekodkan pemerhatian

Bahagian badan Menggunakan satu pin

Menggunakan dua pin

Lengan

Leher

Hujung jari

Kaki

Belakang tangan

1. Apakah yang ditunjukkan oleh keputusan mencucuk kulit dengan menggunakan satu pin?

2. Apakah kesimpulan yang dapat dibuat daripada keputusan mencucuk kulit dengan mengggunakan dua pin?

3. (a) Namakan satu bahagian badan yang sangat peka terhadap cucukan pin.

(b) Cadangkan satu sebab untuk menerangkan mengapa bahagian badan ini sangat peka.

4. Tulisan Braille adalah sejenis tulisan yang menggunakan titik-titik timbul pada kertas untuk membolehkan oranng buta membaca. Bahagian yang manakah digunakan oleh orang buta untuk membaca tulisan itu? Mengapa?

5. Semasa memberikan suntikan, doktor atau jururawat sentiasa memilih untuk membuat suntikan di lengan ataupun di punggung. Mengapa?

CAHAYA DAN PENGLIHATAN

• Objek hanya boleh dilihat apabila cahaya memasuki mata

• Cahaya merupakan sejenis tenaga

• Sifat lain cahaya adalah :•Bergerak dengan lurus pada medium yang sama•Memantul apabila mengenai objek legap•Membias apabila melalui daripada satu medium lutsinar ke medium lutsinar yang lain•Boleh tersebar/berselerak

Pantulan Cahaya

• Berlaku apabila cahaya jatuh ke atas permukaan yang legap dan memantul

Objek legap

normal

Sinar tuju

Sinar pantulan

i r

• Kadar pantulan dan arahnya bergantung kepada warna dan sifat permukaan objek

• Objek cerah menantulkan lebih cahaya

• Permukaan objek yang licin dan sekata akan memantulkan lebih cahaya dengan selari

• Aplikasi pantulan dalam kehidupan seharian : cermin, periskop, kaleidoskop dan cermin cembung

Pembiasan Cahaya

• Cahaya membengkok apabila melalui bahan lutsinar ke bahan lutsinar yang lain seperti air, udara dan kaca

• Pembiasan berlaku kerana perubahan kelajuan cahaya

• Jika cahaya mengenai objek lutsinar pada sudut tegak, tiada pembiasan berlaku

• Aplikasi pembiasan dalam kehidupan seharian :

Kecacatan Dalam Penglihatan

• Rabun dekat

• Rabun jauh

• Astigmatisme• Disebabkan oleh permukaan kornea atau kanta mata

yang tidak sekata• Dibetulkan dengan menggunakan kanta berbentuk

silinder

• Buta warna• Biasanya disebabkan oleh keturunan/genetik

• Presbiopia • Rabun dekat dan jauh yang berlaku akibat usia ( >40an)• Dibetulkan dengan menggunakan kanta bifokal

RABUN DEKAT RABUN JAUH

• Bola mata terlalu pendek

• Kanta mata terlalu nipis

• Pembetulan : kanta cembung

• Bola mata terlalu panjang

• Kanta mata terlalu tebal

• Pembetulan : kanta cekung

RABUN DEKAT RABUN JAUH

Normal

Normal

Normal

Normal Kanta cembun

g

Kanta cekung

Kanta cembung menumpukan cahaya yang masuk ke dalam mata

Kanta cekung mecapahkan cahaya yang masuk ke dalam mata

Had Deria Penglihatan

• Kadang- kadang apa yang kita lihat bukanlah situasi yang sebenar

• Ini kerana otak tidak dapat mentafsir imej dengan tepat kerana berlaku gangguan pada saraf optik ketika menghantar impuls

Ilusi optik

• Bahagian retina yang tidak mempunyai reseptor cahaya

Bintik buta

Penglihatan Stereoskopik Dan Monokular

Visual bertindih

Stereoskopik Monokula

r

Stereoskopik Monokular

Kedua-dua Bilangan mata yang digunakan

Satu bagi setiap sisi

Kecil Sudut penglihatan

Sangat luas

3D Jenis penglihatan

Boleh melihat berlainan objek pada satu masa

Menganggar dengan tetap

Menganggar posisi objek

Tidak dapat menganggar dengan tetap

Helang, singa, kucing, monyet, burung hantu

Contoh binatang

Kambing, tikus, ayam, arnab, burung kakak tua

• Boleh menganggar posisi mangsa

• Persepsi mengenai saiz, kedalaman dan jarak

Kelebihan Boleh mengesan mangsa dari pelbagai sudut

Alat Bagi Mengatasi Had Penglihatan

• Mikroskop

• Kanta pembesar

• Teleskop

• Teropong

• Pengimbas ultra

• X-rays

BUNYI DAN PENDENGARAN

• Dihasilkan daripada getaran

Tenaga Kinetik Tenaga Bunyi

Cuping telinga

Salur telinga Saraf auditori

Koklea Gegendang telinga

Jendela bujur

Bunyi bergerak ke semua arah

Kadar pergerakannya:

gas < cecair < pepejal

Bunyi menghantar tenaganya dengan menggunakan molekul-molekul di sekitarnya

Bunyi tidak boleh bergerak dalam keadaan vakum

Mengkaji Sama Ada Bunyi Memerlukan Medium Untuk Bergerak

Serkup kaca

Loceng elektrik

Pam vakum Udara disedut keluar

Bateri

Aktiviti Pemerhatian

Apabila suiz dihidupkan Loceng elektik bergetar dan berbunyi dengan kuat

Apabila suiz vakum dihidupkan

Bunyi yang dihasilkan oleh loceng bertambah perlahan apabila udara dalam serkup kaca dikeluarkan

Semua udara dikeluarkan Loceng masih bergetar tetapi bunyi tidak kedengaran

Udara secara perlahan dimasukkan semula ke dalam serkup kaca

Bunyi yang terhasil daripada loceng kedengaran semula

PANTULAN DAN PENYERAPAN BUNYI

Permukaan yang keras dan licin memantulkan bunyi dengan baik (cth : gema di gua, terowong dan dewan) pemantul yang baik tetapi penyerap bunyi yang tidak baik

Permukaan yang lembut dan kasar menyerap bunyi dengan baik (cth : karpet, langsir dan span) penyerap yang baik tetapi pemantul yang tidak baik

Pemantul : kayu atau besiPenyerap : polistrine atau kain kapas

Kepentingan Bunyi

Lain-lain alat• Loceng kecemasan• Ambulans• Polis trafik

Batasan Pendengaran dan cara mengatasinya• Kanak –kanak mempunyai deria pendengaran lebih baik

kerana gegendang telinga mereka lebih elastik

• Apabila seseorang meningkat dewasa, pendengaran akan berkurangan

• Seseorang yang terdedah dengan bunyi yang kuat secara berpanjangan boleh mengurangkan keupayaan pendengaran

• Boleh diatasi dengan menggunakan• Alat bantuan

pendengaran• Stethoskop• Pembesar suara• pembedahan

Pendengaran Stereoskopik

• Kebolehan menggunakan kedua-dua buah telinga

• Boleh mengesan kedudukan dan arah bunyi

• Amat berguna kepada kebolehupayaan untuk terus hidup bagi haiwan

RANGSANGAN DAN TINDAK BALAS BAGI TUMBUHAN

• Secara asasnya, ada 2 jenis tindakbalas tumbuhan terhadap rangsangan :• Tropisme • Positif – bertindak balas terhadap rangsangan• Negatif – bertindak balas melawan rangsangan

• Gerakan nasti

• Terdapat 4 jenis tropisme :FototropismeGeotropismeHidrotropismeTigmotropisme

Fototropisme

Pucuk daun tumbuh dan bergerak ke arah sumber cahaya (fototropisme positif)

Akar tumbuh berlawanan arah dengan sumber cahaya (fototropisme negatif)

Hidrotropisme

Akar tumbuh dan bergerak ke arah sumber air (hidrotropisme positif)

Pucuk daun tumbuh berlawanan arah dengan sumber air (hidrotropisme negatif)

Rangsangan daripada air lebih kuat daripada rangsangan graviti

Geotropisme

Akar tumbuhan yang tumbuh menuju ke bawah menuju ke graviti (geotropisme positif)

Pucuk yang tumbuh melawan arah graviti (geotropisme negatif)

TigmotropismeSulur paut memaut sepanjang kayu atau ranting kerana rangsangan sentuhan bagi menyokong struktur pokok.

Sulur paut menunjukkan tindak balas positif terhadap rangsangan sentuhan

Sulur paut

Ranting kayu

Gerakan nasti

Datang dari semua arah

Venus fly trap Mimosa plant

KESIMPULAN

Pucuk Jenis tropisme

Akar

POSITIF FOTOTROPISME NEGATIF

NEGATIF GEOTROPISME POSITIF

NEGATIF HIDROTROPISME POSITIF