GALERISEJARAHBRUNEITUA

PUSATSEJARAHBRUNEI

GALERISEJARAHBRUNEITUAGaleriinimengandungiinformasiberkenaandenganSejarahAwalBruneiatauBruneiTua. Keterangan yang paling awal sekali tentang kewujudan Brunei Tua diperoleh;daripadasumberChinamengenaiPulauBorneo(Po-liatauPo-ni).ManakalasumbertempatandiperolehdaripadaSyairAwangSemaun.Galeriinimengandungi6panel.Panel1:SejarahBruneiTuaBrunei ialah sebuah negara tua di AlamMelayu yangmempunyai warisan sejarahsetanding dengan Palembang Tua di Sumatera dan Taruma Negara di Jawa, sertaKerajaan Tua Melayu Islam yang lain di rantau ini seperti Perlak, Pasai, Melaka,DemakdanAcheh.TerdapatbeberapasumberperubahansebutanBrunei,antaranya:•  MenurutSejarahChina-BruneidikenalidengannamaPo-li,Po-lo,Po-ni,Founi,

Wen-laidanBun-lai.

•  MenurutCatatanArab-BruneidikenalidengannamaZabajatauRandj.

•  Menurut tradisi lisan -Brunei ialahnamabaharu iaitu sesudahKerajaanBruneiTua berpindah ke Kota Batu kira-kira sebelum TM 1397. Perpindahan itu adadinyatakandalamSyairAwangSemaun:

AwangAlakberkatakepadaDemangSari,BersamaPatehkanandankiri,

JikalauterpakaiAwangkusendiri,KedalamBruneikitabernegeri

Orang Eropah pula menyebut Brunei dengan nama Borneo yang dieja denganpelbagaiejaansepertiBrunai,Brune,BorneydanBorne.MenurutS.Maller,namaBorneoituadalahberasaldaripadaperkataanSanskrit‘Bhurni’yangbermaksudtanahataunegeri.

Panel2:LokasiBruneiTuaLokasi geografi Brunei yang baik, pelabuhannya yang strategik dan terlindungmenjadikannya terkenal sebagai tempat persinggahan berulang-alik bagi ahli-ahlipelayaranantaraTanahArab,India,Chinadengannegara-negararantausebelahsinisejaksebelumKM6.

PetaBruneiAwal(PelayaranFa-hsien)

YE-PO-TI•  MenurutcatatanFa-hsien,seorangsamiBuddhaChinayangbalikdariCeylon(Sri

Lanka)keChinapadaTM411telahsinggahpadasatutempatbernamaYe-po-ti.•  Menurut Roland Braddel, Ye-po-ti itu bukan jawa tetapi Borneo kerana

kedudukantempatituberpadanandenganperjalananjikamengikuttiupananginmonsuntimurlaut.

•  Moenspulamengatakan:JikaFa-hsienbertolakmeninggalkanJawamenujukeCanton,kaptenbeliautidakmungkinbelayarkearahtimurlautdanbeliautidakbolehmeneruskanpelayarantersebutselamasatubulansetengah.BeliausamaadatelahmendaratdiBorneoataumungkintelahmengambilhaluankeutarapadaawalnya.

Masa/Zaman NamaBruneiTua Keterangan

DinastiLiang(TM502-566)

Po-li

TM518,Po-literletakdisebuahpulaudisebelahtenggaraCanton,ketikaitu,Po-lidikatakanmemerintah136buahdaerahdanjarakpelayarankeCantonmengikuttiupananginbiasaialah60hari.

DinastiSui(TM518-618)

Po-li

TM616,perjalanandariKiao-chih(Tongking)kePo-limelaluilautsinggahdiChih-tudanTan-Tan.DalambukuChiuT’angShumeriwayatkanPo-lisebuahnegeriterletakdisebuahpulauberdekatanlaut,kalaudariKiao-chou(namalainTongking)kePo-limestilahmengikutjalanlautmenghalakeselatanmelaluiLin-ni,Funan,Chih-tudanTan-Tan.

DinastiTang(TM618-906)

Po-lo

BelayardariChih-tukearahbaratdayaakansampaikePo-lo.

DinastiSung(TM960-1279)

Po-ni(Puni)

Puniitusatutempatberlatarbelakangkanbukit,terletakdilautsebelahbaratdayaCh’uan-chou,jikabelayarmengikuttiupananginbiasa,jauhnyadariJawa45hari,dariSan-fo-tsai(Palembang)40haridandariChampa30hari.

•  A.GrimestelahmempastikanYe-po-tiitusatutempatdiBorneo.DipantaibaratlautBorneo,monsunmulabertiupsebagaiangindariarahbaratdayapada pertengahan atau akhir bulan Median ini adalah sangat bersesuaian denganfakta.

Panel3:PusatPemerintahanAwalBruneiMengikut sejarah tradisi Brunei, penempatan terawal pusat pemerintahan Bruneidipercayai di Garang yang terletak di Teluk Brunei, berhampiran kuala SungaiTemburong. Raja Brunei yang pertama ialah Awang Alak Betatar. Pendapat inidibuktikanapabiladikawasaninitelahdijumpaipeninggalanartifaksepertitembikar,tiang-tiangrumah,danyangpalingterkenalPasuGadongyangdikatakanmempunyaipermukaan yang lebarnya enam kaki. Setelah beberapa lama kemudian pusatpemerintahan Brunei berpindah ke Kota Batu, yang juga terletak di tebing SungaiBrunei. Perpindahan ke tempat baru ini berkemungkinan adalah kerana aspekkeselamatan seperti mengelak daripada serangan lanun dan bencana angin yangkencang. Penempatan di Kota batu ini jelas terbukti apabila banyak dijumpai buktiartifakdikawasanini.Tidak lama di Kota Batu, pusat pemerintahan berpindah lagi ke tempat yangmempunyai persekitaran yang lebih baik, mudah untuk mengambil air, senangmenangkap ikan, dan terlindung daripada angin ribut yang kencang. Tempat iniberlatarbelakangkan bukit di sepanjang tebing Sungai Brunei dan keadaan inimemudahkan binaan rumah dengan teratur dan tersusun. Penempatan baru inidikenalisebagaiKampongAying[KampongAyer].DiKampongAyinginilahterletaknyaIstanaSultandanpusatpentadbiransertapemerintahankerajaanyangbaru.Walau bagaimanapun, Perang Saudara antara Sultan Abdul Hakkul Mubin denganPengiran BendaharaMuhyiddin yang berlangsung selama 12 tahun (TM 1661-1673)telahmenjejaskanlokasipusatpemerintahansepanjangtempohpeperangantersebut.Selepas perang berakhir, rakyat Brunei bersatu semula dan negara kembali aman.Namun kedatangan orang Eropah pada KM 19 telah membawa kesan perubahankepada pusat pemerintahan dan perumahan Kampong Aying kerana berlakuperpindahanpenduduk ke tempat lain dan ke kawasandarat. Perpindahan ke daratmewujudkanBandarBrunei,makapusatpemerintahanturutberpindahkedarat.

Panel4:WarisanKhazanahBudayaBruneiPada KM 16, kehidupan penduduk Brunei sudah mencapai kemajuan atauketamadunan yang tinggi berdasarkan laporan Anthony Pigafetta, seorangpengembaradanpengarangdarinegeriItaliyangikutsertadalampelayaranAngkatanSepanyol diketuai oleh FerdinandMagellan yang tiba di Brunei bertarikh TM 1521.AntarakemajuanatauketamadunanyangdigambarkanolehAnthonyPigafettasepertiberikuttelahdiwarisiolehgenerasiselepasnya:•  KeadaanBandardanIstanaRaja

•  AdatIstiadatMengadapRaja

•  AnugerahHadiahdanMakananDaripadaRajaBruneiKepadaSepanyol

•  KehidupanMasyarakatBrunei

•  TembikarBrunei

•  JongBrunei

Panel5:SistemPemilikanTanahPada KM 13, Brunei telah berjaya menakluki beberapa wilayah berdekatan. Bagimemastikanwilayah jajahanBruneiberadadalamkeadaankukuh,bersatupadudansekurang-kurangnyabagimengurangkanbebantugasSultandalammentadbirwilayahBrunei yang begitu luas, maka setiap daerah atau wilayah ditadbir oleh wakil-wakilbaginda, biasanya disebut ‘Pengiran’. Golongan ini diamanahkan oleh Sultan untukmengutipcukaisebagaihasilpendapatannegara.Selainitu,Sultanjugamembahagikandaerahatauwilayahitukepadapemilik-pemiliktertentuberdasarkansistempemilikantanah.PembahagianinisudahwujudsejakKM13lagi,iaitu:•  Kerajaan

KawasanyangdipunyaiolehSultanyangmemerintahdansegalahasilkawasanadalahmilik Sultan. Bagaimanapun, ia tidak boleh diwariskan kepada keturunan bagindamelainkaniadipusakaiolehpenggantibagindaatauSultanyangbaru.•  KuripanKawasan yangdipunyaiolehWazir-Wazir dan segalahasil kawasan ini dipunyai olehmereka. Bagaimanapun mereka tidak boleh mewariskan kepada keturunan merekakeranakawasaniniadalahhakkepadapenggantiWazir.•  TulenatauPesaka(Pusaka)WilayahyangdimilikiolehgolonganPengiran,biasanyakelompokWazirdanCheteria.Segalahasiljajahaniniadalahmilikmerekadaniabolehdiwariskankepadaketurunanmereka.

UntukmengetahuilebihlanjuttentangGaleriSejarahBruneiTuasilakunjungiGaleriPameranPusatSejarahBrunei,

BandarSeriBegawan.

LOKASIPUSATSEJARAHBRUNEI

PUSATSEJARAHBRUNEIKementerianKebudayaan,BeliadanSukanJalanStoney/JalanJamesPearceBandarSeriBegawanBS8610NegaraBruneiDarussalamTel:(+673)2240166-9Fax:(+673)2241958IG:pusatsejarahbruneiWebsite:www.pusat-sejarah.gov.bn

WAKTUMELAWATDIBUKASETIAPHARIISNINHINGGAKHAMISDANSABTU8:00Pagi–4:15PetangAHAD8:00Pagi–12:00TengahHariJUMAATDANCUTIAWAMTutup