Haji Buyong Bin Adil -...

HAJI BUYONG bin ADlL·

Nama saya yang scbrnamya ialah Yusuf bin AdiL Trlapi orang rarnai lebih mrngenali saya dengan nama Uu yong bin Adii. Saya tdah pergi ke ~kkah mcngambil h aji pada lahun 1963_

Sa}'a lclah d il ahirka n di bandar Tduk Anson. Perak, daJam bu lan Januari lahun 1907. Rumah ihuhapa saya ialah di nlmah No_ 40. Denison Road. Tciuk Anson_ Rumah ilU iabh rumah kcpunya.'U1 ibu saya· (Aminah) pesaka dari ayahnya Haji Muhammad Sidek. OJ Ililnah (kcdai) itulaJt ayah saya ber· kedai dcngan adik ipamya (adik ibu saya) yang bernama Shah abudelin. Tc tapi tiada lama kcmudian, ayah saya Lelah mcmbuat kcrjanya scndiri bcmiaga mcmbawa dagangan, kain-kain dan sayur-mayur. dari Tcluk Anson dijual ke pasar mingguan yang baharu dibuka eli Kampung Gajah, di lcpi Sungai Perak. kc ulu dari Tciuk Anson. Ibu saya mcnyuruh saya bcrkedai di kcdai ayah saudara saya Shaha· buddin itu. Olc.h scbab saya masih kecil, kcrja di kedai ilu ya.ng saya buat hanyalah menyapu-nyapu ceonin sena mcnyusun kain-kain dan b.·tr".1l1g-harang jualan dalam kedai itu. Di kedai ayaJ1 saudara saya ilu hanya mcnjual kain-kain, IcrmaslIk kain pclikal dan kOlin batik, serta berjenis-jenis minyak wangi dan barang-barang perhiasan.

Pada masa saya mas ih budak, d.i pekan Teluk Anson itulah saya bermain dengan kawan·k.awan saya budak-budak ~Iclayu, Olina. India dan budak.-budak Bambai. BudakblHL,k Mclayu di pckan Tcluk Anson m3sa ilu lcrdir i daripada berbagai-bagai suku bangs.1.. iaitu

budak-budak Melayu Perak. Mclayu Rao, Mclayu Mendahiling. ~'Idayu Minanb.x.abuu, Mclayu Deli, Mclayu N;lIaf, Mclayu Kampar dan lainlain. Sebagai budak yang diam di bandar, kegc:maran saya jalah melihat wayang gambar, wayang gambar senyap. masa ilu bclum ada wayang gambar bercakapi dan okh scbaL iutlah saya pun bolehlah bercak.ap dalam bahasa Inggeris srcarn tidak bcmahu scperti kata orang sekarang "broken English" srperti krbanyakan budak-budak bandar walaupun tidak bersrkolah Inggrris.

Pada talmn 1914 saya mula brrsckolah di Sekolah Mdayu Lakilaki di bandar Teluk Anson yang lcrlelak di a.ntara King Street dcng.m Queen Street iaitu drkat hospital di bandar itu. Saya mula discra hk an masuk bdajar ke sckol;lh itll oleh seorang bapa saudara saya hemama Maarus yang bah am datang dari Sumatcra (dati Rao) dengan su ruhan ayall saya. Adil. Apabila guru di sckolah itu hrndak mcndartarkan nama saya, guru ilu pun bcnanya kepada bapa saudanl saya Maarus itu siapa nama saya. 01rh sc.bab bapa saudara saya itll tidak. berlanya kepada ayail saya siapa nama saya tatka la ia hcndak mcmbawJ. saya ke seko lah taw. terus sahaja bapa saudara saya ilu membrritahu guru sekolah itu nama saya Buyong (bin Adil) mengikut nama limang-timangan kepada anak laki- Iaki yang biasa dipakai oleh

·!.bblah ini Idah ditulit oleh Allahyutum Tun Ibji BuyOfll bin Adil undiri unluk Kminar kunus "Tokoh-tokoh I.bhy,b' yang dikcndaliun olch Jabuan Scjuah. U"vcr. sili Kcbanp.u.n Malayaia di tahun 1975. )'lI. kalah ini dilclbitun bag; mcngcnang .umbanpn bdiau kcpada penullun Scju;lh Taruoh Ai,.

Hak Cipta Terpelihara © 1976 – Persatuan Sejarah Malaysia


orang Rao. Sejak itulah nama saya di sekolah disebllt Buyong bin Adil. Tetapi dalam lengkongan kduarga saya nama saya tetap disebut Yusu( hingga sekarang. Dan sejak itulah juga s:Iya mempunyai dua nama: Buyong bin Adil dan Yusu£ bin Adil. Pada man kadi menibhkan saya (tahun 1927) nama saya di· scl.mt Yusu£ bin Adil. Dan saya yakin nama itulah juga yang akan disebut apabi la mc:ntalkinkan saya di kubur kdnk.

Saya telah lulus Darjah V (darjah yang tinggi. sekali di sc:kolah Mdayu masa itu) di Sc:kolah Mclayu Laki-Iaki Tduk Anson pada tallun 1918. Guru besar di sekolah i tu namanya Cikgu Uthman. Sungguhpun saya telah lulus Darjah V di sc kolah Mdayu dan hendak mc:Janjutkan pc:lajaran ke sekolah In ggc: ri s di Tc:luk Anson (Anglo·alineSlc: School), tctapi saya tidak dapat masuk bdajar kc sekolah Inggeris. kenna Guru Pc· lawat Sckolah·sekolah Mclayu di Tduk Anson masa itu yang me· rckomenkan murid·murid Melayu masuk belajar ke sckolah lnggeris. tidak merc:komenkan saya masuk bclajar ke sckolah lnggeris, kerana. kemudian baharu saya tahu, ayah saya tidak memberi wang tumbuk rusuk atau wang suap kepada Guru Pdawat itu.

Ibu saya tdah menyuruh saya belajar bcrkcciai bekerja di kedai ayah saudara saya Shahabuddin itu. Tambahan pula pacta masa ilU orang-orang Mclayu di Tduk Anson masih memandang pekcrjaan ber· kcdai atau membuat kerja scndiri lebih mulia daripada bekerja makan gaji dcngan kerajaan. Pada masa jtll di pew Tcluk Anson banyak kedai orang Melayu; kcdai orang China baharu ada empat lima buah sahaja.

Orang Melayu di pekan Tcluk Anson masa itu, kecuali orang Mclayu yang bekcrja makan gaji di pejaba t-pejabat kerajaan, tnk ada yang memakai kot pcntelon, mela..inka n berkain sarong dan berbaju kot dan baju Mclayu atau baju Tcluk Bdanga.

Saya tdah berkeda..i di kcdai ayah saudara saya Shahabllddio itu dari tailUn 1918-1922. Kira-kira daJam taJlUO 1921·1922 tclab ber· laku "Zaman Meleset" iaitu ke· kurangan wang dan barang dagang· an dan harga barang, terutama ka.in· kain, tclah mclambung tinggi se· hingga banyak kcdai orang MelaYli yang tclah berhenti bcmiaga. Ayah saudara saya ShaJlabuddin itu sc odiri tclah ditimpa kerugian dalam pcmiagaannya beratus ribu ringgit dan banyak pula menanggung hUlang sehingga ia pun bahenti hcrkedai.

Dengan galakan seorang se· pupu saya bemama Abdul Ghani bin Shamsuddin yang telah jadi guru pclatih di Seko lall Mclayu Tcluk Anson, saya pun memohon kepada kerajaan hendak jadi guru pelatih di sckolah Melayu dan per· mohonan saya itu tdah berjaya. Guru pclatih ialah guru kccil yang bcrlatih mengajar di scko lah Melayu dan bclum masuk bdajar ke maktab perguruan. Tujuan saya hendak jadi guru pclatih itu , samalah ju ga dengan tujuan guru·gu(\l pdatih lainnya iaitu hendak masuk bclajar dan berlatih ke mak tab perguruan, Sultan Idris Tmining College (S.J.T.G.) di Tanjung Malim. Pada man itu S.I.T.C sedang menjadi idaman kcpada guru-guru pelatih di selu ruh Tanall Melayu, kcrana pelajar yang lulus dati maktab itu baharulah dapat jadi guru sckolah ~..felayu yang sebenamya yang di-



scbut guru yang terlatih d'!ll bolch mcmcg-.lIIg jawatan guru itu hingga berpcnccn (bersara) dari jawatan kerajaan. Saya tclah dipilih jadi guru pclatih dan ditempatkan mcngajar di scbuah sckolah Mclayu yang baharu dibuka di Simpang Tiga.jalan ke Rungkup dekat Bagan Datuk, jauhnya 23 batu dari pekan Tcluk Anson ikut jalan raya. Guru bcsar d.i sekolah itu Cikgu Ibrahim bin Abdul Jamal namanya.

Setclah lcbih kurang selahun lamanya saya jadi guru pclatih itu, saya terpilih masuk pcperiksaan yang diadakan di Ipoh. kenna kcrajaan hcndak memilih guru-gu ru pclatih dari scluruh negcri Perak yang akan dihantar bdajar ke S.I.T.C Tanjung Malim. Dengan tolon~ Nlah s.w.1- saya tclah lulus dalam pepcriksaan di Ipoh itu. dan dal'at nombor dua daripada semua guru pdatih dalam negeri Perak yang masuk pepcriksaan illl dan saya tclah tcrpilih akan dihantar masuk bclajar ke S.l.T.C mulai awal tahu n 1924. Sepupu saya Cikb'\.l Abdul Ghani bin Shamsuddin illl pun terpilih juga masuk bclajar ke kolcj illl bcrsama·sama saya.

rada masa saya dan bcberapa oraug guru pdatih dari Hilir Pcrak hendak bcrtolak dari stesyen kcrelapi Tcluk Anson pergi ke Tanjung !\hlim. ramai kaum kcluarga dan kawan-kawan saya tdah mcnghantarkan saya ke s tesycn keretapi itu. Beberapa orang kaum kcluarga saya yang percrnpuannya telah benangisan. kCl".ma mncka merasa bahawa pemerl:,'ian kc Talljung Ma1im itu ialah suatu pemergian yangjauh.

Pada hari pe.rtama saya sampai ke S.I.T.C. semua pdajar (pada masa itu disebut pe.nuntut) yang ballaru masuk bclajar kc: kolcj itu.

yang disebut Pc:nuntut Tahun I. tiap-tiap scorang diberi sc:he.1ai se.limut teba1 \Varna mcrah. sc:he.1ai sduar pendc:k dan sc:he.1ai baju Mc:layu atau baju Tduk Be.1anga. sc:rta wang .saku untuk sebulan sebanyak $2.50 tiap·tiap seorang.

Rumah tumpangan bagi pclajar.pc:lajar di kolcj itu, ada enam buah rumah panjang. rumah baw; tiga buah, bercabang liga. di sc:be.1ah utara disc:but Rumah A. Rumah B dan Rumah C; dan tiga buah disc:belah sc:latan disebut Rumah 0, Rumah E dan Rumah F. Saya ditcmpatkan di Rumah E. Pasukan pc:rmainan bagi tiap-tiap ru m ah itu. apabila bertanding jal;im permainan antata saN jengan lain, masing-masing memakai baju bc:rwama mengikut warna bagi rumah masing-masing. Rumah A wama kuning, Rumah B .1ijau. Rumah C biru laut, Rumah 0 biru, Rumah E mc:rah (rumah saya) jan Rumah F warna perang (cokelat).

Da1am tiap-tiap rumah nun· pang-.m yang panjang itu, dibahagi kc:pada dua bahagian, disebut Bilik I dan Bilik II. dan di tcngah-tengah· nya ada sc:buah bilik kc:cil dan di situlah ditempatkan sc:orang guru bujang iaitu guru di kolej itu yang oelum be.ristc:ri: guru itulah yang jadi kc:tua dalam rumah itu dan dia .iisc:but Guru Rumah. Guru-guru di kolej itu yang sudah berislc:ri. diam .:li rumah scbuah-sebuah yang di-untukkan bagi guru.guru di kolcj itu dalam kawasan kOIc:j itu juga. Pada masa itu seluruh kawasan tanah kolc:j itu luasnya lebih kurang {ujuh puluh. ekar. Oi hujung dekat Rumah F dalam kolej itu juga ada sc:buah rumah besar temp at pelajarpclajar kolc:j ilU diajar bersenam dan bc:rmain gymnastik dan rurnah



itu disebut "gymn:uium". Di hadapan bangunan kolej itu ter· bentang luas padang pennainan yang mengandungi tidak kurang Jar.ipada sepuluh buah padang per· m:unan.

Sepanjang tahun perseko lahan di kolcj itu, dibahagi kepada dua penggal persekolahan yang disdangi oleh cuti penggal. Bahagian permulaan talmn disebut Penggal I, dan bahagian kedua dnlam tahun itu disebut Penggal II; kedua penggaJ itu diselangi olch cuti penggal lebih kurang sclama ti~a mill~t\J . Kolcj itu ada dua pcnggal pcrsekol:t1wn sahaja.

Pada masa saya dalam tahun pert.una atau Tahun I di kolcj illl, saya dudllk dalam Darjah IA. Pclajar-pelajar dalam tiap·tiap tahun di kolcj itu (Pclajar Tahun I, Talllln II dan Tahun III) ada lima d.ujah iaitu darjah-darjah A.D,C,D, dan FKedudukan saya dalam Darjah IA itu wah nombor dua, bererti nombor dua daripada semua pelajar TallUn 1 yang sama·sama masuk bdajar del1bran saya pada taimo itu. Pclajar nombor satu. yang di atas daripada saya, ialah seorang pelajar dari oegeri Perak jU8"d Ilalllanya Ismail bin Kulub. Pada masa saya dalam Darjah IA itu. ada seorang pelajar dari Singapura yang kemudiannya jadi kawan baik saya. namallya Harun bin f!.luhammad Amin. Deliaulah yang kemudiannya memakai nama penanya Harun Aminurrashid yang lerkenal da lam kalangan pengarang.pengardng Mdayu.

Diringkaskan. setclall me· ncmpuh pqH:riksaan akhir tallUn bagi TallUn I itu, pada tahun hadapannya (1925.1926), saya duduk daI:un Darjah IIA plila. Te· Lapi ka"~dn saya Harull tadi dapat

10

Darjah UD bererti dia turun setingkat dan darjah saya. Pada tahun ketiganya pula (1926-1927) saya duduk dalarn Oarjall ilIA dan Harun telah berjaya dapat duduk dalam Datjah II IA juga bersama· souna saya.

Pada permulaan saya ma5uk bc:lajar ke S.I.T.C. ilu (tahun 1924), Pcngelua (Principal) di tnaktab itu ialah seorang Inggeris bemama O:r. Dussek (Oman Theodore Dussek) serta bebe-rapa orang gum orang pu tih dan orang Melayu di bawallnya. Oi all lata gtlnl-guru orang putih yang pemall mengajar di kolej itu ialah: M.R. Holgate pemba.lltu kepada Dussck (berasal dari New Zealand), LR. Wheeler, Davies, E.C. Hicks. £.1-1.S. nrethertoll, James Pearce dan T.I-1. NicoU. Gum·guru orang putih illl hanya mengajar mata pclajarrrn ilmu hisab. ilmu alam (geograph}') dan i1mu uumi (physical geography) . Nicoll itll mcngajar ilmu tanaman dan mellyiasat binalang-binatang musuh tanaman. LR. Whecler mellgajar i1mu alam dan ilmu bumi d:Ul diaJah jllg<1 jadi J(etua Pengakap di sclumh .\Ialaya. Penge-tua. O.T. Dussek illi. kadallg·kadang mengajar juga iaitu mcngajar ilmu hisab dan ia sangat ccnden.lng dalam pclajar.m ihnu hisab dan Idall menyuSlin beberapa buah buku ilmll hisab bagi pergun;l31l eli kolcj itu d;U'l di sekolallseko lah Mclayu.

Guru·guru Mclayu yang ada di kolej itll pada masa saya mula masuk belajar ke situ, ada dua bahagian: scbahagian guru.guru Mc:layu yang dalang bcrsama·sama Dussck :lari maktab perguruan Mclayll di l\'lelaka (Malay College, Mei:tka). Sebclum datallg ke Tanjung Malim, Dussck illl jadi Pengetua Ji Maklab Mdayu l\·1c1aka.



Sebahagian lagi ialah guru-guru Mclayu yang datang dengan Davies dari maktab pcrguruan Melayu di Matallg (Perak). Adapun Maktab ~Iclayu di Melaka itu mula didirikan pada tahlln 1913. Pada Lahun 1922 kcdua-dlla maktab di Mdaka dan di Matang itu telah ditutup oleh kerajaan dan digantikan oleh Sultan Idris Training College, di Tanjung Malim, bagi tcmpat mengajar dan mclatih pclajar-pclajar yang hcndak jadi guru di sekolah Mclayu di scluruh Tanah MclaYli. Patullah discbu l, adaplln nama Sultan Idris yang dipakaikan bagi nama koltj di T'Uljung f\'lalim itu ialah mengambil se mpena daripada nama Almarhum Sultan Idti s Murshidu'l-A'zam Shah, Sultan Perak yang sangat masyhur iaitu !lenda kcpada Sultan Idris (11) yang sedans bcrkerajaan di nege ri Perak sckarang.

Guru'brunl Mclayu yang oat.IIlS dad Mdaka itu ialah: Cikgu Hashim bin Haji Talib (orang Negeri Sembilan), Cikb'1.l Ibrahim bin Datuk Muda Linggi (Negeri Scmbilan). Cikgll Abdul Rahman bin Haji Muhyiddin (Mclaka), Cikb'lJ Abdul Hadi bin Haji Hassan (~·Idaka). Cikgu llallafiah bin Md. Saman (Sclangor), Cikgu Abdul Jabl bin Taha (Negcri Sembilan). dan eikgu Ahmad bin Abdullah (Sdangor). Guru-b'1.IN yang datang dari r-.htang ialah: Cikgu Nuruddin bin Haji Harun (Sclangor), Cikgu Ahmad bin Ismail (Perak), Cikgu Sa'id bin Haji Husain (perak) dan Lcbai Jaafar, b"uru agama, dari Perak. Dalam beberapa min&J:,1U sahaja saya di kolcj itu. Cikgu Ahmad bin Ismail tclah bertukar ke Pl.'Tak_ Pada tahun 1924 itu juga, datang pula Cikgu Zainal Abidin bin Ali seorang Guru Kumpulan (Grollp Teacher) dan Batu Gajah.

Perak. mengajar ke kolcj ini. Seorang bangsa Filipina dari Koiej Mdaka, jadi guru juga di S.l.T.C. mcngajar menganyam membuat bakul dan menyiratjaring, namanya W. Olaguera, discbut juga oleh pclaJar-pdajar namanya "Guru Bakul". Ada dua orang lag;. guru baharu mula mcngajar di S_I.T_C. Illulai tahun 1924 ,1' ituj mereka baharu lulus dalam lahun 1923 di S.1.T.C. tClapi mereka tclah mula bclajar di Kolcj Mdaka, iaitu Cikgu Md_ Rais bin Haji Hasan (Negeri SembilaJl) dan Cikgu Zainuddin bin Abu (r..·lclaka)_

11

Tiap-tiap seorang guru di S.LT.C. itu dik.haskan mengajar satu alau dua mala pclajaran. Cikgu Hashim bin Haji Talib (Guru Besar) rncn gajar ilmu latihan guru (Methods of teaching) dan latihan mcngajar; Cikgu Ibrahim bin Datuk. Muda Linggi mcngajar ilmu karangrncngarang yang discbut Bahasa Mclayu 1; Cikgu Nuruddin bin Haji Hanlll mengajar Urnu tanamanj Cikgu Abdul Rahman bin Haji Muhyiddin mengajar ilmu alam dan i1mu bumi; Cikgu Abdul Hadi bin Haji Hasan mengajar tawarikh (bclum distbut sejarah) dan hikayat-hikayat Melayu yang disebut pdajaran Bahasa Mclayu 11; Cikgu Hanafiah mengajar Urnu hisab, scnaman dan gymnastik.;Cikgu Abdul Jalal bin Taha mengajar ilmu karang-mcngarang membanru Cikgu Ibrahim bin DaNk Muda Linggi; Cikgu Ahmad bin Abdullah mengajar menu lis cantik (Rumi dan Jawi); Cikgu Zainal Abidin bin Ali mengajar ilmu kcsihatan;Cikgu Md. Rais meogajar ilmu hisab dan se-naman membantu Cikgu Hanafiah; Cikgu W. Olaguera mcngajar mensanyam bakul dan menyirat jaring; Cikgu Zainuddin bin Abu mengajar



mtnganyam bakul dan mcnyirat jaring mcmbantu W. Olagucra, dan mcng'..Ijar bcrtukang kayu. Pad a masa saya dalam Tahull II di kolcj itu, ada pula dua orang gum per· tuk,Ulgan yang didatangkan dari Tanah Jawa jadi guru di kolcj im; kcdua·dua orang guru itll mcngajar cara·car.! bcTtukang membuat batik cap card Jawa dan melebur l o~,'am dijad ikan sudu, piring, cawan dan scbagainya. Scjak kcdatangan kedua oranJol W-lru pcrtukangan ini, diada· kan pula dalam kolcj illl scbuah scko lah bagi tempat pclajar·pclajar mempdajari pcrtukangan yang di· sdlutkan itu, dan sekolah itu clischut Sekolah PeTtukangan. Tiada herapa lama saya di kolcj itll didatangkan pula seorang gunl agama dari Pu lau Pinang hemama Tu;!n Haji Yunlls, bcliaulah jaLIi htlla gum agama di kolcj itll dan Lebai .J aarar jadi penolongnya. Mata pclajaran ag,ulIa islam yang lerutama diajarkan oleh "I'llan Haji Yunus itll kepada pclajar·pclajar ialah f:\Sa l ilmu berkahwin dan ilmu far.t'idh (harta pcsaka). Semua mata pclajaran png diajarkan di S.I.T.C. itll ialah dalam bahasa MciaYli.

Scj.lk saya jadi pcbjar dari Tabun I hingga Tahun III di S.l.T.C., isteri kep'lda 0:1'. lJussck j.uli pengajar main pinaa di kolej itu dan yang judi muridnya lJelajar main piano itu iaJah beberapa orang guru dan pclajar di kolej itll lermasuklah Harun bin Md. Am in dan saya pun bclajar main piano kcpada Mcm Dussck itll. Tetapi tiada berapa lama f\lcm Dussc k illl mengajar main piano, ramai di antara pclajar yang bclajar main piano itu diberhentikan olch Melll Duseek kerana mcreka tiada mcmpunya..i uakat pemain pi:mo, dan tinggallah Cikgu Zainal Abid in bin Ali, Cikgu

12

Ahmad uin Abdu llah serta Harun f\ ld. Amin dan saya sahaja cilia orang pcbjar yang bolch tcrus bclajar main piano kepada r>.lcm Dussck hingga lah ia pubng kc EIlJolland.

Pada masa saya jadi pclajar Tahull III di S.I.T.C. scperti saya katakan tadi. say" duduk dabm Darjah iliA. bin daripacla illl s;Jya telah dilantik jndi scorang daripada kctua·ketua di antara pebjar·pclajar di kolej illl (prefect), iaitll jadi kctu<l segala permainan padang (Caplain of the Games) . Pcnnainan padang yang ada di kolt'j illl ialah bola sepak (footba ll), hockey, volley hall (bola tampar) , rounders dan tennis. Dan kawan sava Harun hin ~Id. Amin dilanlik jadi ketua pcrmainan daJam (indoor games) sepcrti ealtlr, clam. 10 10, pingpong dan sebagainya. Kct ua scmua pclajar (head prefect) ialah scorang pclajar dari Kuala Kangsar bemama D<llId bin Fakih. Tel:!pi bdiau tidak I:ulla jadi kelua pclajar itu. Dalam tahull 1926 illl jug.! in telah me· ninggal dllnia di ka lej itll. Setelah ia mClling,~aJ dunia, jawalan kctua pclajar itll tdah dipangkukan kcpatla saya eli samping jawatan saya scbagai kt·tlla pcrmainan padang itn, clan jawatan ittl tdah saya pcgang sclam<l saY" jadi pch~ar T ahu n III ilu (1926 - awaJ 1927).

Pada masa sara jadi pelajar Tahlln III itll juga, dengan :l.Iljuran hebcrapa or.mg pclajar yang jadi kelua se rta elisctujui oleh pelajarpcl:~ar lainnya, scmlla pelajar di S.I.T.C. itu :Ipabila mastlk hclajar kc bilik da~ah tclah mcmakai pentelon dan berbaju kelTlcja, tidak Jagi memakai kOlin sa rung berbaju kal dan bcrsongkok scperti sebelum illi. Tindakan penlbahan yang .iiIakukan olc h pclajar·pclajar itu.



tidak pula dilarang oleh guru-guru di mak tab itu, kcrana perubahan itu ialah perubahan yang baik.

Pada masa dalarn Tahun III itulah juga, apabila Mem Dussek guru piano kami itu pulang ke England, O.T. Dussek, Penge tua kolej itu telah mengarnb il seomng ahli muzik yang pada masa itu diam di Tanjung Malim (di hospital Tanjung Malim dengan ibunya) be mama Encik Yub bin Rawan (ayah kepada Encik Shaharum yang jadi ketua di Muzium Kuala Lumpur sekarang) jadi guru muzik di S.I.T.C. dan beliau kami panggil namanya Cikgu Yub. Apabila Cikgu Yub jadi guru muzik di .S. l.T.C., ia pun rnengadakan suatu pasukan muzik di S.I.T.C. yang ahli-ahlinya terdiri daripada beberapa orang guru dan pclajar di kolej itu;'saya pun masuk jadi ahli paSukan muzik itu; mula-mula saya bennain saxophone (C melody), kemudian saya bemlain guitar dan Wlor banjo pula. Pasukan muzik Cikgu Yub itu banyak menolong pennainan bangsawan d i kolej itu yang dimainkan oleh pclajar-pdajar di bawah ketuaan Cikgu Sa'id bin Haji Husain. Bangsawan di kolej itu sclalu sahaja memainkan lakunan yang dipetik dari ceritacerita Shakespeare; itulah yang sangat digemari oleh O. T. Dussek, Pc:ngetua kolej itu .

Lain daripada itu. kcgcmaran Dus se k ialab mc:latih pdajar· pclajar bcrenang dan main water polo. Paw masa saya telah jadi guru di ko lcj itu, Dussek lelab mengadakan scbuah kolam bcrenang di hujung kawasan kolej itu di lepi Sungai Bemam, dan tdah mdantik saya jadi guru bereuang pula yang akan mclatih

pc1ajat-pelajar berenang dan main water polo di kolam itu.

Pada masa saya baru masuk bdajar ke S.l.T.C. (tallun 1924), R.O. Winstedt yang jadi Penguasa Pclajaran di Tanah Melayu masa itu tdah kembali dari lawatannya ke Tanah Jawa setclah memerhall-kan kcgiatan Salai Pustaka di 8etawi Uakarta sekarang) mc:nerbitkan buku-buku bagi pem· baeaan umum di Hindia Belanda (Indonesia sekar-oUlg). Dcngan gal akan Winstedt, pada tahun 1924 itu tdah dibuka sebuah j abatan di S.I.T.C. dinamakan Pejabat Karang-Mengarang dan dalam bahasa lnggerisnya disebut Translation Bureau, dan Dussek lelah bertungkus-lumus mengada· kan pejabat·pejabat b~i jabatan itu dalam bangunan S.l.T.C. serla mcngadakan kakitangannya sekali. Orang yang mula-mula jadi ketua di Pejabat Karang-Mengarang itu ialah Eneik Zainal Abidin bin A h m ad yang terkenal dengan nama Za'ba; beliau didatangkan dari Malay College Kuala Kangsar (Ba.bu'd-DaIjat); sebe1um datana kc S.l.T.C. beliau jadi guru di Malay College Kuala Kangsar itu_ Ahliahli penteqemah yang kanan, pembantu kepada Za'ba ialah Yazid bin Ahmad (dati Linggi, Negeri SembiJan) dan Abdul Kuddus bin Muhammad (dari Linggi juga); penterjemah yang lain ialab Abdullah bin Ali (daTi Pahang), Sulaiman b in Hamzah (dari Pahang) Ahmad Murad bin Nasruddin (dari Pulau Pinang) dan Abdu l Rahman bin Yusu£ (dari Se1angor). Kerja yang dibuat oleh Pejabat Karang·Mengarang itu ia· lah menterjemahkan beberapa surat resmi kerajaan; mengadakan buku-buku teks dalam bahasa

13



rlilelayu bagi pergunaan di sekolah· sc=kolah Mela}'u dan di kolej itu juga dilll mengeluarkan buku-buku hacaan t ambahan kcp ada murid· murid scko lah dalam sid pcne rbitan yan g dinamakan """ Ial ay Home ubrary Series", scrta mengadak.an buku·buku bagi pcmbacaan u!Uum iul.;! a. SClclah saya jadi gu ru di kolej itll, ada Juga perhubungan say a dcngan Pcjabat K arang-Men garang ilU. Dussck tc:lah mcmerintahkan saya sceara r35mi dua kali dalam sc· minggu pergi belajar melltcrjcmah (dari bahasa Inggcris ke bahasa Mclayu) kcpada Tu,U\ Za'b.1 di Pcjabat Kilrang·~lcngar.lIlg ilu. Tugas itu tcbh saya scmpllmakan juga di samping kcrja sa),a mcngajar di kolcj ilu .

BerbaJik saya mcncerililkan kisah Cikgu Abdu l Ihldi bin Haji Hasan. Pada maS3 bcliall mcn~aiar di S. I.T.C., ucliau tcl ab mCllgarang' ka n tig:1 huah buku 1;IW"rikh (scj arah) dan tclah di lcrlJilkan oleh Pcjabal Karang-Menganmg di kolc..j illi. Buku lawarikh yang Ie I ;Ih dikar,Ulgkolll olch Cikgu Abdul I-Iadi i lll dinalllakannya ScjaraJl Alam Mdaru PenggOiI I, 11 dan Ill. Sejdr..th Nam ~ Icl a)'ll l'cnggal 1 mcngandllngi scjilmh Orang A)li atau Orang Liar pcndudllk asli eli Tanal} Mclayu. tlll1lpUan orang SUmalcr.l ke TaJ\:Ih l'I lciayu. tumpulUl orang Hindu ke Alam Mclayu dan ku asa kerajaan Hindu di T;mah J awa. Penggal II ocrisi: kedatang;m agama Isiam ke Al am Mclayu. orang Siam di Tanah Mclayu. ker..lja;lII-kcrajaan Mdayu di Tanah Melayu iailu Singapura. McJaka d an J ohor. Sejarah A1 am Melayu PenggaJ III mengandungi scjarah tumpuan orang China ke Alam

14

Mel a y u, kedatangan oran g POrlu gis, Hclanda dan Inggeris ke Alam l'I lcl ayu.

Lcuih kurang dua tahun sc· IcJah Cikgu Abdul Hadi bertukar ke Kdanlan. dengan galakan Dussek yang memberikan bukubuku bahan rujukan kep ada saya., saya Iclah mcnyamuung ketja Cik~,'tl Abdul Hadi menyusll n dan menuli s buku scjarah. Dalam lahun 1939 selesailah saya menulis dua buah bllkll scjarah yang din anlakan Scjarah Alam Mclayu Pen gga l IV d;Ul Penggal V. Penggal IV itu mengandllngi scjarah Nege ri .Negeri Selat: Singapura , Pulau l'inang dan Mdaka secta Perang Nanin g. Pen~al V berisi: scjarah Negeri· Negeri Mclayu Ya ng Uersekutu: Perak, Sclangor. Negeri Scmbilan dan Pah:Ulg. Bdum plin scmpal sara mcnulis buku sejarall lainnya pula, mcle tu slah pemng tentera .J epull dalang mcnycnUlJ; orang Urilish dan sckllluny:t di T.mah McJayu yang bcrmula pada 8 hari· bulan Disember lahun 1941 dan berakhir pada 15 haribulan Fcbruari lallun 1942 apabila pihak British dan sek utull)'a menycr.lhkalah kcpada pihak (entera Jcpun di SinbraplIra_

Pada masa L.R. \Vl lcder jadi b'Ultl di S. I.T.C. kira-k ira dalal1l tahull 1926 di kolej itu Idal} di· 11Ibuhk a n pasukan volu,pleer (askar suka rda) cawangan daripada pasukan Volunteer NegcriNegcri Mclayu Yang Bersckulu ( F ederaled Malay Stales Volunteer Force) lerdiri daripada gunl-b'Unl dan pdajar·pdajar di k olej illl yillig d ikeluakan o leh LR. Wh eeler, dan dibanlu oleh pegawai-pcgawai Melayunya iaitu Cikgu Abdu l Hadi bin Haji Hasan,



Cikgu Sa'id bin Haji Husain. Cik",'U Abdul Jaial bin Talla dan Encik Yazid bin Ahmad. Saya pun, }' an~ mas ih j aw pc:lajar lagi, telah rnasuk j adi ahH dalam pasukan volunteer di kolcj itu dari pangkat "priv;:ltc" hin gg.tlah mCllc apai pangkat "licutenant" pada masa saya jadi gunl di kolcj itIJ.

Patla akhir (;,hun 1941, pada l11asa (dall kencallg ben iup bcrita meng;ltakan tcntcra Jt:pun hendak dat:lng mcnycrang pihak British d;m sckutunya di Tanah Mclayu. denb'Oln pcrintah kerdjaan. S.I.T.C. di Tanjung Malim itu pun dipi nd:lhkan kc Kuala Kangsar. I'ada milsa itu yang jadi Pengetua di S.I.T.C. ia · lah scor.lIIg Inggeris bcmama R.P.S. ,,":uhr, dan Gum Bcsar Mclayunya En cik Yusuf bin Ahmad (Ci kgtl !-J;lshim bin Haji Tali!) tclah bcrsara dan diam di Labu, Ncgcri Scmbilan). Scbab pu n scmua pcl;~ar. ",'!. Ln l dan alat kelcngkapan eli kolcj itu dip indahkan kc Kuala Kan gsar, ialah kcrana banb'l.lnan kolcj illl hendak digunakan old! pih ak tentera yang scdang bcrscd ia hcndak mencntang serangan tcn tera .Icpun. Oi Kuala Kangsar. dcngan kemumhan Sultan Perak (Sultan AbclllJ Azil.), S.I.T.C. telah ditemp atkan di lstana Hilir. Ist.ma 1·111111 dan Is tana Kuning. ia.itu is tana- istana Sultan Petak yang terlctak di Bukit Can dan, Ku ala Kangsar. dan dalam kawasan kc· liga-tiga buah istana itll Iclah dibanb'lJnkan bcbcrapa buah pOll doll. bag; temlJat gum-gunl dan kaki· tangan kolej itu: di pekan Kual a Kangsar pun ada jll !;a dibangunkan beberapa buah pondok bagi pergtillaan kolej itu .

Dckat·dekat mas:! tCl1lcra

15

Jqmn hcndak datang mcnyer.mg kc Tanah Mclavu. pada masa S.I.T.C. di Kuala Kangsar, pasukan voluntee r kolcj itu di bawah kctuaan Kaplan Yazict bin Ahmad telah dihantar kc Port Dickso n la lu ke Sinjtapura kerana hendak membantu llihak British. Pada masa itul ah, saya di Kuala Kangsa r, telah dipanggil oleh R.P.S. Walker kc I,)cjabatnya dan ia telah mengatakan kepada saya: su ngguh p un saya scorang lieutenant da la m pasukan volunteer di kolej itu , tctapi saya tid ak dibenarkan pcrgi sama dcngan pasllkan kolcj itll ke Singapura mcmbantu British yang mungkin mclawan pihak tentera J epun yang akan sampai kc Singapura, kerana saya, kata Wa l ker, ada memhuat perhubungan dengan Ibrahim bin Haji Yaakll b yang bersekuhl dengan Jepun mcncntang British di MaJaya. Mendcngar keterangan Walker illl, saya pun merasa agak sedih t kcrana sebagai seorang li eu tenant yang mcngetuakan se· buah p l a toon dalam pasu kan volunteer kolcj itu, tidak dibenarkan pcrgi bersama dcngan platoonnya kc Singapura. Dan tudllhannya yang men ga takan say a ada membuat pemubunRan dengan Ibrahim bin Haji Yaakub yang bcrsckutu deng-dn pihakJepun ilU, sun ggu h memeranjatkan saya. Say a pc rcaya. tuduhannya ialah kera na pada masa di Tanjung Malim. Ibrahim bin Haji Yaakub yang j am Kctua Kesatuan Melayu Muda (KMM) dengan Ishak bin Haj i Muhammad seorang penulis ya ng tcrkenal itu , mcmang pernah datang ke rumah saya di ko lej itu dan mcreka telah saya jamu minum teh di



rumah saya scbagai kcbiasaan orang mcnerima tctamu datang kc rumah dcngan mcngira apa-apa faham politikny,,; tambahan pula say" mcmang kcnal Ishak bin Haji Muhammad seba~ai scoranJ,!; s"hahal, dan Ibrahim Haji Yaakub itu pula ialah bekas pd.~ar S.l.T.C, mudd sayil- Pada masa mercka

~'~~i~1 i~~. n:~~;~~k~aY~e~~~~I~lj~~I~ mcng'dlakan kepada say" bahaw" mereka scdang Illenjalankan kerj'l bcrhllbung dCll/o:an ura-ura kedaungan tc:ntcra Jcplln ke r-,·Jalaya. Tct<lpi saya tclah mcnyatakan kepada mcreka bahawa saya liada dapa! mcncampuri hal itu kcrana saya scdang bcrtllgas mcngajar di S.I.T.C. mcndidik anak-;Ulak bangsa yang say a r.lsa lebih pcnlin.'l' Dal;lm pada ilU, tidakla.h pula saya mcncgah atall mcnggalillan keJja merck a itu, kerana masing-masing kita merdeka mdaks"nakan citacitascndiri.

Rurany" kc:dalangan Ibrahim bin Haji Yaakllb dan Ishak bin H.lji Muhammad ke rumah saya itu. Iclah diketahui olch Yazid bin Ahmad. dan Idah dis;unpaikannya kepada Walker, dan sejak itulah Walker tdah memandang SCrOlig kepada saya yakni 1111..'

mandang saya sebagai sea rang collaborator den}.ran pihak Jcplln dan sebagai scurallg nationalist yang mcnentang pc:njajahan Uritish di Malaya. Oalam peqllmpa.\Il sa)'.j dengan Walker di pejabatnya di Kuala Kangsar illi. sc1.mjlltnya ia tclall mcngalak.all kcpada saya bahawa sara l<:lah dijadikan ahli volunteer simpanan (reserve) yang tak payahlah pergi bersama·sama dcn).;;U1 pasukan volunteer kolej itll ke Singapura. Demikian juga sarjan s;lya dalam p;lsllkan

16

volunteer eli kolcj itll, iailu Cikgu Abdll l Karim bin Md. Sharif dipelikan simpanan juga. Dan pada hari ilU jugalah Walker telah menukarkan saya pindah pergi jadi gum besar di sebuah sekolah Mdayu di Tanjung MaJim. Saya tdah hl..-rtolak meninggalkan Kuala KanJ,!;sar datang balik ke Tanjllng Malim jadi }.'l.Iru besar pada sebuah sekolah t\tdayu yang terlelak di hadapan masjid bcsar TaniuIII! Malim. Demikianlah kisah pt:rpisahan saya dcng'dJI S.LT.C. yang saya Lelah berkccimpung di dalalllllya sclama tujuh bel;\S tahun (1924 - 19-11).

Pada awal tahun 1942, tentera Jepun Idah menguasai sclumh Tanah ~kla)'u. Sekolah rendat, tempat saya mengajar di Tanjung ~laljm illl pun sclalulah clilOlwali o[eh pegawai-pegawai

tell It: ra J I.."Pun yang diam di Tanjung r..lalim, dOli) mereka Idab mcneadangkan kepada saya slipaya murid'mllrid di sckolab silya itll diajar menyanyi lagu.lagu dan seni kalanya dalam ballasa Jcpun, dan I'egawai tenter.} Jeplill ilU bcrjanji akaJl mcnghantarkan oraJlgnya dataJlg kc sekolah saya mengajar murid-murid mcnyanyi Jepun. Sejak itu murid-murid di sckolah saya jill pun diajar oleh askar-askar Jcpun yang dalang ke sckolah itu mCflyan~'ikan lagu-Iagl.l Jcpun temtama lab"l "Kimigayo" iailu lab"l m:g-dra dan kebangsaan Jepun serta sehuall lagu tentera laut JCPlIll yang bcrnama lagu "Aikoku Koshin Kyoku".

Tiada lama lepas itl.l, pada awal tahllfl 19-12 itu juga, saya tclah ditukarkan bekerja jadi Kcrani Mclayu di Pejabat Pelajarall Perak Sclatan eli pekan Tcluk Anson. Pada



masa itu PenolonR Nazir SekolahSekoJah Mdayu Perak Sdatan yang berpejabat itu namanya Raja KamamI8ahr.un_

Pada masa itu semua orang daJam pckan Tcluk Anson, terutama orMg yang bekerja di pejabatpejabat kcrajaan, tcnnasuk saya scndir i. sibuk bclajar bahasa Jepun serta menulis dcngan tnlisan Jcpun iaitu tulisan Katakana. kcrana pentadbiran tentera Jcpun yang ada di Teluk Anson (bcgitu juga di tempat-tcmpat lain) sangat mcnggaJakkan orang ramai mcmpelajari bahasa Jepun yang akan digunakan jadi bahasa rasmi di Malaya, dan pihak Jepun mcnjanjikan pula barang siapa yang pandai berbahasa dan menulis bahasa Jepun akan diberi wang allowance hahasa..

Pad a suatu masa. di Tduk Anson itu jUg-d, Tuan Pegawai Daerah Hilir Perak yang bemama Endk Mustafa AJ-8akri tdab memanggil bebcrapa orang Mda)'u dad pejabat-pejabat kcrajaan datang ke pejabatnya. Ada kirakira dua puluh orang Mdayu, lermasuk saya, tclah berkumpul di pcjabat Encik Mustafa Al-8akri. Pad a masa itulah Eneik Mustafa Al-Bakri tdab menerangkan kepada kami yang berkumpul di pejabat itu baha ..... a scorang pegawai tcntera J cpun tdab mcmerintahkan bdiau menubuhkan pasukan volunteer bagi pihak tcntera jepun tcrdiri daripada orang-orang tempatan di pekan Teluk Anson. dan pasukan itu dalam bahasa Jepun discbut "Giyutai". Scbelum pasukan itu didirikan. pegawai tentcra Jepun itu tdah memerintahkan Encik Mustafa Al-Bakri mengadakan beberapa orang tempatan yang akan

17

dilatih otch JCPWl di Tduk Anson juga, dan mereka akan dijadikan pegawai-pegawai bagi pasukan "Giyutai" yang akan diadak an itu . Jika Encik Mustafa tidak dapal mellgadakan orangorang yang akan dilatih jadi pcg.J.wai Giyutai itu, bcliau akan diseksa oldl pihak teillera J cpun. £ncik Mustafa tclah meminta beberapa oriUlg daripada kami yang berjumpa dia han itu supaya mahu dilalih oleh Jepun akan jaw pegawai-pcgawai Giyutai ito_ Memandang kepada kedudukan Encik lvlustafa yang daJam bahaya itu, ada lcbih kurang ddapan belas orang daril>ada kami yang berjumpa Eneik :.1ustafa hari itu. lclah mellyanggupi kehcndak pegawai tcntera J cpun ilU untuk menydamatkan Encik Mustafa..

Tiada lama lepas itu, kami yang scramai 18 orang tcrdiri daripada orang Mclayu dan China. tctapi Melayulah yang ramainya. telah diajar dan dilatih oleh pcgawai·pegawai tcntera Jepun melakukan bcberapa pcrgcrakan tcnlcra. Lebih kurang dua mingiU lamanya kami dilatih itu, kami pun dikirakan Lelah lulus berlatih Jalu dijadikan pea:awai dan palgajar kcpada ahli-ahli pasukan "Giyut.1.i" yang Lelah ditubuhkan d i T duk Anson dan markas pasukan itu ialah di bangunan sekolah SL Anthony di Teluk Anson_ Saya pun termasuklah mcnjadi seoranll daripada OCWlwai dnl am pasukan "Giyutai" itu. Tctapi kebanyakan daripada tugas yang diberikan otch jepun kcpada saya di lempal Giyutai ito ialah mengaja..rkan bahasa dan (ulisan jepun kcpada ahli-ahli Giyutai itu_

Setelah Icbih kurang tiga



uhun lamanya saya jadi pc:gawai GiYUlai di Tc:luk Anson itu. pihak bc:rkuasa lentc:ra Jc:pWl lelah mc:nghantar saya pcrgi bclajar kc: sckolah pcrguman bahasa Jepun yang tc:rtinggi bernama Jokyo Shihan Gakko di Kajang (Sclangor) iailu di bangunan High School Kajang. So:lya pun pc:rgilah ke Kajang bel'ljar di sckolall itll.

Setclall empat bU/;Ul lamanya saya bclajar bahasa JcplUl di Kajang ilu (mcngikut kc:tetapan· nya saya mcsti bclajar eli si tu se· lama cn;lm bulan), pada bulan September tahun 1945. :>etelah kcrajaan .Iel'lIn menyerah kalah dalam pepemngan di sebclah Timur kepada pihak Berikat (Dritish.Amerika Syarikat dan se· kutunya). kami pelajar-pclajar cii scko la h Jcpun di Kajang itu pun disuruh balik kc: negeri masing. masing dan say a pun baliklall ke PeTak.

Apabila pihak Pentadbir:m Tentcra British (British ~Iilitary Administration) mcnguasai Malaya. seorang darip.ula pcgawainya bemama E. Hicks yang jadi Nazir hagi scku lalHekolah eli ncgcri Pemk (scbdull1 PCr.Ulg I cpun ia pcmah mcn~aiar di S.I.T.C). telah mcnempatkan saya jam brUni bcsa r di seko lah Mc!ayu Jalan Ilasi r J>utih di b:tndar Ipoh. dan dcngan persctujuan Hi c ks. sckolah itll say:t nam:tkan Central Malay School.

Di samping jadi guru besar di sekol:th Mclayu Ipoh illi. saya telah mcnlf.lmbil bahagi;m ccrgas dalam pcrtubllhan "Penkalan Mdayu" PeTak yang telah meng. ubah nam:my" UMNO C.m·angan Neb"Cri Perak. t!i baMlh ketuaan Tuan l-laji t\bdul Wahab. Datuk J>anglima Uukit Gant;u"S; yang juga

18

kc:mudiannya jadi Mcnteri Bcsar Perak dan beliaulall j:tdi ketua UMNO Cawangan Ncgeri Pc:rak. Ke(ua Besar U~INO pad a masa iw ialah Oaluk Onn bin Jaafar dialll di Joh o r Uah aru. I'ada masa itu juga saya (dah dilant.ik jadi peg-J.wai pcnerangan bagi U~INO eawang-J.n lIe~,'t:ri Perak dan sclalulall saya herulang·alik pcrgi ke pejabat UMNO cawa ngan ncgeri Perak yang tcrlclak eli Jalan Hale. Ipoh. dan pada lIlasu itulah saya tdah berkcnalan dan bckerjasama dalam polilik dcngan Datuk I'an).:lima Uukit Gantallg (Haji Abdul Wall;w). Encik C. Abidin. D.lluk Muda Hashim di Tapah, Encik C~1. Yusllf (schrang Tan Seri C{\1. Yusuf. speake r d;alam Parlimcn Malaysia) yung bekeJja eli pcjabal U~ I:,\O clwangan Petak itll. d"n hLin-lain tokoh po litik di Perak. I'ada masa ilu sdalu lah saYli per).:i kc bcberapa buall Icmp3t di negeri Perak memberi pcnerang-.... l·pelll·rangan bcrhubung dcng;11l perjumpaan Ul\t.\lO di negeri Per:ak. dan dalam perjalanan saya illl sclalulail saya bawa dlla orang ulamak yang juga akan membcri sy.lmhan mercka. kcl)ada. a.hli-ah li Ul\ Il\'O. iaitll TlI,ln Haji Ah dullah dad Kampung Kepayang dan Tlian lJ aji Abdul Karim elari SU1l3kai.

Setclah Icbih kUr<lng cmpat tahun lamanya say •• berkecimpung dalam politik UMNO tli negcri Pcrak. den gan pcrmin laan pcgawai orang putih di Radio ~1a1ay •• yang bcrtempal eli Singapura. E.e. Hicks Ie/ ah mcnubrkan saya beke~a kc Singapllta jadi I\.clua Siar;m Radio kc Sc:kolah·sckolah Mciayu yang bcrtempat di Radio Malaya di Singapura (di bangunan C:tthay) cJ.cngan g:tj i sckali btanda



lebih daripada gaji yang saya dal)ati di Ipoh . .lawatan di Singapura itu mula saya pegang pada I haribulOUl Mac tabun 1950. Sekarang baharulah saya scda r bahawa pCrlukamll saya ke Radio Malaya di Singapura ilu iala11 kerana pihak British hcnd:Lk mcmllup mulu t saya dan mcmbanlutkan kcgiatan-ke giatan saya dalam politik UMNO di negen PenLk.

Pada masa saya jadi ketua siar:Ul radio kc sekolah·sckolah Mclayu di Singapura itll sdalulah Silya e1ilUguk:m mclawat (biasanya naik kapal terbang) ke bcberilpa bllah sckolah l-.Iclayu eli selundl T;mah l-.Iclayll yang ada mempun yai r.tdio dan mcnf.:lo:alakkall pihak sekolah supaya mengadakan radio di sckolah masing·masing untuk mcndcngar siara.n radio yang dip;lIlcOlrkan dari Singapura. Pih"k siaran radio ke seko lahsckolah itu ada juga I1lcmpunyai pcgawai-pcgawainya yang ber· tClllpat di Radio MaJaya Kuala Lumpur ya ng bcrtllgas juga mc' 1;I\\'at ke sekolah-seko lah mengikut .irahan dari Singapura.

Saya tdah bcrsara darijawOltan kcraja:.tll (kcrajaan l'ersekutuan Tan.tll Mcla)'ll dan Singapura) pada awallahull 1962. Pada 16 haribulan Sq)\ember tahun 1963 Negara ~talay~ia mula ditubllhkan iaitll meng:uulnogi scmbilan buah ncgcri· nCJ.:eri ~Iclayu di Tanah l-.1c1ayll, tiga buah N1:'gcri.Negcri Sclal iai(u Sill~apllra. l'ulau I'inang dan ~Idal\..l; s(·na Sabah <I.m Sarawak (semuanya empat belas bllah Ilegcri). Ilada (ahun 1963 itulah sa),a pergi ke l-.kkah men)'clllpllrna· kan fardu haji. Pada awaJ Lahun 1964 saya tdah dilantik o lelt kerajaan Singapura jadi scorang

19

daripada ahli·ahli dalam Suruhanjaya Perkhidmatan Awam (Public Service Commission) di Singapura. dan jawatan itu telah saya sandang hingga tahun 1969. Pad a masa itulah iailu rli antan tahun 1964-1970 saya telah menyusun dan menga· rangkan buku-buku scjarah iaitu Sejarah Johor, Sejamh SeJangor, Sejarah PeTak dan S1:'jar.ili Pahanj!.

Pad a pcrtengahan tahun 1970, say a berul:mg-alik antara Singapura dan Kuala Lumpur, kerana dij1:'mputkan oleh Encik Senu bin Abdul Rahman (sekarang Datuk), Sctiausaha Agung UMNO Malaysia. kerana menolong bcliau menyusun dan mcngatu rkan b1:'bcrapa buah naskhah kar.Ulgan beb1:'rapa orang cen.lik panda..i di Kuala Lumpur yang keffiudiannya diterbtikan berupa sebuah buku yang diberi nama "Rev-olusi Mental",

Pada sua tu hari dalam bulan September tahun 1970, Encik Senu Abdul Rahman tclah membawa scbuah buku "Rcvolusi Mental" yang bcrjilid khas hcnd :Lk dihadiahkan kcpada yang tit Pertua UMNO l-.Ialaysia Tun Abdul Razak bin Hussein di pcjabatn)'a di bangunan Parlimcn di Kuala Lumpur, dan saya pun dibawa sama oleh Encik Sellu hcnd.ak bczjumpa Tun Abdul Razak. Saya telm mengambil pcluang pull! la1u mcmbawa naskhah Sejarah Pall:mg yang tdah saya kantng kerana riwayat Tun Abdul Rank sebagru Orang Kaya Shahbandar bagi negeri Pahang ada say" sebu t dalrun buku Sejarah Pahang itl! dan hendak. saya tunjuk. kan kcpada beliau meminta pertimbanboannya pula.

DaJam pcrtemuan di antara Encik Senu Abdul Rahman dan say a dcngan Tun Abdul R.::nak pada han itu. kami ulah berbuaJ panjang



sambil mellceritakall balik kisah Tun Abdul Razak mu la turun deng-.ul kapal lerban:J di Sing3pura pada tahun 195 1 iai lu se ldah hlhu dan pc:ngajiannva di England, dan sayalah yang ldah menyambut bcliau ke lapangan terbang di Singal)ura. di Kalang Airpon. lalu membawanYil ke Radio Malaya di bangu nan Cathay kerana Radio Malaya h e ndak mengintc:rvicw bc:liau mengc nai kc:giatan-kegiatan bdiau sc:bagai Yang di I'ertua kepada pcnuntul-l}enuntut Malaya di Brit ain lIla sa itu. Dalam per· bualan kami hari itu lah Tun Abdul Razak tdah melllbayangkan kc:pada saya supaya saya bckerja di Kuala Lumpur.

Selclah saya ba l ik kc Singapum, dua minggu IcpilS itu. saya terimalah srpucuk sumt daripada ke .... jaan Pcrsekutuall Tanah Mclayu mempclawa saya Illcfficgang suatu jawatan di Dewan Dahasa dan I'ustaka Kuala Lumpur scbagai Penydidik Sejarnh. Tawaran itu

TAM8AHAN

Sc:mcnjak Tuan llaji Du yo ng Adil menu lis kc::rlaskc:rja ya ng di atas, bcliau t ('OI S. menjalankan tugasnya menulis buku-buku' Seja r.lh Tanahair. Tiga buah buku Sejamh lagi tdah disiapkan o leh bdiau dan diterbitkan_ Lima buah buku lagi telah diusahakan tctapi masm dalam bentuk manuskrip . Tuan Haji Duyong juga tdah menulis buku-buku riksycn kanakkanak . Senarai penuh karya-kary-d bdiau sc:mcnjak kc:rt askerj a eli alas adalah scperti haikut:

20

Idah saya terima dan pada ) hanbulan Januari tahun ) 97 1 say a pun mul:tlah memegang jawatan itu di D_D.P. hin ggalah sckarang (1973). Bukll Scjarah Kerajaan Mc:Jayu Mdaka dan Sejarah Tc:rengganu yang telah saya susu n dan karangkan se lama saya bekerja di D_B.P. ini sedang dalam perc:etakan dan di· harap akan diterbitkan olch D.B.P. Olch sc hab Tuan Haji SujaK bin Rahiman yang jadi Ketua Pengarah di O. D.P. sckarang Ielah menghantar saya melawa t ke Sarawak. sekarang sa}'a sedang mcnyusun dan mengarallg buku Scjarah Sarawak pu la. l nsya Allah. ti c: ng'.ln tolong Allah s.w.1. buku itu akan siap saya karangkan.

Sekianlah ringkasnya riwayat hidup saya dari tah un 1907 hingga lahun ) 973 ini.

o leh Haj i lluyong bin Arlii.

A. Duku-buku Scja.rah yang telah diterbitkan

1. Sejarah Mdaka dalam zaman kl.Tajaan ~:clayti. K· .. a1a Lumpur, Dn...an Bahasa dan Pust aka, 1973.

2. Scjarah Sara\\.-ak, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka, 1976.

3. The History of Malacca: during the period of the Malay Sultanate, Kuala



Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka, 1974. (tet. jamahan).

4. Sejarah Terengganu. Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka, 1974.

B. Buku·buku Scjarah dalam bcntuk manuskrip

1. Sejarah Kedah/Perlis 2. Sejarah KeIantan 3. S~arah Negeri Sembilan 4. Sejarah Sabah !i. Orang Mdayu Menenung

Penjajahan Sc:panjang Abad.

1. Mistri di mrm h mainan, olch Haji Buyong Adil dan Mohd. Kadir, Kuala Lumpur, Pencrbit Titi· wangsa, 1976.

2. Pcncuri di bandar, olch Haji Buyong Adil dan Mohd. Kadir, Kuala Lum· pur, Pcnerbit Titiwan~a, 1976.

3. Rumah Bcrhantu, Kuala lAlmpur, Pcncrbit Titi· wangsa, 1976.

4. Sebuah Mistri di Parit, otch Haji Buyong Adil dan Mohd. Kadir, Kuala

21

Lumpur, Pc:nc:rbit Titiwang.., 1976.

5. Suatll Kisah d.i Bukit Cer· mai, otch Haji Buyong Adil dan Mohd. Kadir, Kuala Lumpur, Pcncrbit Titiwangsa, 1976.

6. Mistti Ibn Emu, Haji Buyong Adil dan Masuri S.N., Kuala Lumpur, Penemit Titiwangsa, 1976.

Tuan Haji Buyong bin Adil mc:mpunyai tc:mpat d.i dalam Sejamh Malaysia. Bukan sahaja bcliau tdah menjadi pcnggaak kepada kc· bangkiun scmangat kc:bangsaan Melayu di pcringkat awalnya, sanaA bcliau mc:njadi pc:nsyarah di Maktab Pcrguruan Sultan Idris tetapi dengan pCJlulisannya. bcliau tc:1ah dapat mcmperkc:nalkan Sqarah Tanah Air kita. dcngan cara yang sc:nang, kc:pada golongan pcmb aca yang Ic:bih mcluas. Mcngcnal Sejarah Tanah Air adalab satu daripada asas-asas (aham kc:hangsaan.

Bcrsama·samalah kita badoa kcpada Ilabi agar roh Tuan Haji Buyong Adit scntiasa dicucuri de~an rahma t dan tcrhimpunlah kc: da1am kumpulan ahIi Syurga.

Z.A.h.A.W.



22



Haji Buyong Bin Adil -...

Documents

Transcript of Haji Buyong Bin Adil -...