7/28/2019 HBSC2103 V2

1/15

FAKULTI PENDIDIKAN DAN BAHASA

SEMESTER MEI 2013

HBSC2103 V2

CHEMISTRY 1

NAMA : NORLITA SIMON

NO. MATRIKULASI : 810527126094

NO. KAD PENGENALAN : 810527126094

NO. TELEFON : 0148747623

E-MEL : norlitasimon@yahoo.com

PUSAT PEMBELAJARAN : OUM TAWAU

mailto:norlitasimon@yahoo.commailto:norlitasimon@yahoo.com

7/28/2019 HBSC2103 V2

2/15

HBSC2103 V2

ISI KANDUNGAN MUKA SURAT

Pengenalan 2

1.0 Struktur Bahan-Bahan Kimia 3

1.1 Sebatian Karbon Organik

1.2 Sebatian Karbon Bukan Organik

2. 0 Ikatan Kimia 5

2.1 Pelepasan Elektron

2.2 Penarikan Elektron

2.3 Ikatan Ionik 6

2.4 Ikatan Kovalen 8

2.4.1 Sebatian Kovalen Raksasa

2.4.2 Jenis-jenis Ikatan Kovalen 9

2.5 Ikatan Bukan Kovalen (Lemah)

3.0 Struktur Dan Ikatan Kimia yang Terdapat Pada 11

Molekul dan Sebatian Karbon

Penutup

Rujukan

7/28/2019 HBSC2103 V2

3/15

HBSC2103 V2

Pengenalan

Kimia merupakan cabang sains yang berkenaan dengan komposisi, struktur, ciri jirim,

dan juga perubahan yang dialami oleh jirim apabila didedahkan kepada jirim yang lain

ataupun ketika berlaku perubahan keadaan fizikal di sekeliling jirim tersebut. Kimia

merupakan sains fizikal yang melibatkan kajian pelbagai atom, molekul, hablur dan

bentuk jirim lain samada diasingkan atau disebatikan. Ia membabitkan konsep tenaga dan

entropi berkenaan dengan kespontanan proses kimia.

Kimia merupakan sebahagian besar daripada kehidupan manusia. Namun,

majoriti ramai yang tidak menyedari akan hakikat ini. Kebanyakan bahan buatan manusia

merupakan campuran bahan kimia semula jadi atau sintetik. Barangan seperti syampu,

bedak, ubat gigi, alat solek, minyak wangi, dan krim rambut merupakan bahan kimia.

Memandangkan bahan kimia banyak mempengaruhi kehidupan, maka bidang kimia ini

merupakan satu bidang kerjaya yang amat penting. Ahli kimia diperlukan dalam bidang

pemakanan, perubatan, pertanian, serta dalam industri pembuatan.

Pelbagai bahan kimia digunakan secara meluas dalam kehidupan seharian.

Diantaranya adalah pakaian sutera , kapasat atupun jaket nilon semuanya dibuat daripada

bahan kimia. Malah terdapat bahan makanan yang terdiri daripada bahan kimia.

Sehubungan dengan itu, industri kimia kian berkembang maju di Malaysia. Dalam

pengeluaran minyak dan petrol, Malaysia juga merupakan negara yang tersenarai sebagai

negara yang menjadi pengeluar utama di dunia. Kegunaan bahan kimia akan terus

meningkat dan manusia akan sentiasa memerlukan bahan baru. Di sinilah kimia

memainkan peranan khususnya dalam industri pembuatan yang menghasilkan benda

baru.

3

7/28/2019 HBSC2103 V2

4/15

HBSC2103 V2

1.0 Struktur Bahan-Bahan Kimia

Struktur kimia yang biasa terdapat dalam sebatian karbon organik dan inorganik.

Sebatian ialah sebarang bahan yang terbentuk daripada gabungan kimia dua atau lebih

unsur dalam nisbah tertentu. Apabila atom-atom bergabung membentuk sebatian, ia

biasanya melibatkan perubahan dalam susunan elektron di petala terluar setiap atom yang

terlibat. Elektron ini membentuk hubungan yang dipanggil ikatan kimia antara atom-

atom.

Sebatian karbon (carbon compound) terbentuk daripada kombinasi kimia karbon

dengan satu atau lebih unsur-unsur lain. Sebatian karbon wujud di sekeliling kita.

Sebatian karbon secara umumnya dikelaskan kepada dua, iaitu sebatian organik (organic

compounds) dan sebatian tak organik (inorganic compounds).

1.1 Sebatian Karbon Organik

Sebatian karbon organik adalah sebatian karbon yang berasal dari organisma hidup

seperti tumbuhan dan haiwan. Sebatian karbon organik mengandungi rantai karbon yang

terdiri daripada bilangan atom karbon yang banyak. Contohnya, glukosa, C6H12O6,

mengandungi 6 atom karbon. Sebatian karbon organik larut dalam pelarut organik seperti

alkohol, petrol, eter dan kloroform. Beberapa contoh sebatian karbon organik adalah

seperti berikut :

a. Protein haiwan, sutera, keju, susu, mentega dan kulit yang berasal dari haiwan.

b. Protein tumbuhan, beras, kayu, kapas dan getah yang berasal dari tumbuh-

tumbuhan.

1.2 Sebatian Karbon Bukan Organik

Sebatian karbon yang bukan berasal daripada organisma hidup dikelaskan sebagai

sebatian karbon tak organik. Sebatian ini berasal daripada bahan mineral dalam kerak

4

7/28/2019 HBSC2103 V2

5/15

HBSC2103 V2

Bumi. Struktur sebatian karbon tak organik mengandungi beberapa atom karbon sahaja.

Contohnya, karbon dioksida mengandungi satu atom karbon sahaja. Sebatian karbon

bukan organik tidak mengandungi rantai hidrokarbon. Ia tidak tidak larut dalam pelarut

organik, tetapi larut dalam pelarut tak organik seperti air, asid dan alkali. Sebatian karbon

tak organik yang mengandungi unsur karbon termasuklah:

a. Oksida karbon seperti karbon monoksida dan karbon dioksida.

b. Sebatian karbonat seperti kalsium karbonat (batu kapur dan marmar)

c. Sebatian sianida seperti kalium sianida.

Rajah 1 : Sebatian Karbon

5

7/28/2019 HBSC2103 V2

6/15

HBSC2103 V2

2. 0 Ikatan Kimia

Seluruh dunia ini terdiri daripada bahan yang terbentuk hasil dari ikatan kimia . Bahan

mineral dalam bumi, sel badan kita , ubat dan berjuta - juta bahan lain. Ikatan kimia

merupakan ikatan dalam interaksi gaya tarik menarik antara dua atom atau molekul yang

menyebabkan suatu senyawa menjadi stabil.

Di dalam pembentukan ikatan kimia, atom-atom akan menukar susunan

elektronya supaya dapat mencapai susunan elektron yang sama dengan susuna gas adi.

Corak susunan elektron ini dipanggil sebagai Hukum Oktet. Berdasarkan hokum oktet,

elektron-elektron disusun supaya dapat mencapai 8 elektron pada petala valensnya dan

seterusnya mencapai kestabilan gas adi. Berikut adalah contoh pelepasan dan penarikanelektron.

2.1 Pelepasan Elektron

Suatu unsur akan melepaskan elektron valensinya sehingga membentuk ion positif yang

bermuatan sejumlah elektron yang dilepaskannya.

Unsur-unsur yang cenderung melepaskan elektron adalah unsur logam yang berada pada

golongan IA, IIA, IIIA (elektron valensi 1, 2, 3)

2.2 Penarikan Elektron

Suatu unsur akan menarik elektron dari luar sehingga unsur tersebut akan bermuatan

negatif sebesar elektron yang ditariknya.

6

7/28/2019 HBSC2103 V2

7/15

HBSC2103 V2

Melalui peristiwa pelepasan dan penarikan elektron seperti contoh yang ditunjukkan

maka akan terbentuk ikatan kimia.

2.3 Ikatan Ionik

Ikatan ionik merupakan ikatan yang terbentuk antara unsur yang ingin membebaskan

elektron dengan unsur yang ingin menerima elektron. Sebatian yang terbentuk melalui

ikatan ionik dikenali sebagai sebatian ionik. Contoh satu sebatian ionik yang sering

digunakan di rumah iaitu natrium klorida.

Sebatian natrium klorida terbentuk melalui ikatan ionik yang kuat antara ion natrium

bercas positif dan ion klorida bercas negatif. Daya tarikan yang kuat antara ion

berlawanan cas ini dikenali sebagai daya tarikan elektrostatik.

7

7/28/2019 HBSC2103 V2

8/15

HBSC2103 V2

Kesanya, semua sebatian ionik mempunyai sifat - sifat berikut :

a) Sebatian ionik adalah bertakat didih dan takat lebur tinggi kerana daya tarikan

elektrostatik kuat

b) Sebatian ionik adalah pepejal pada suhu dan tekanan bilik.

c) Sebatian ionik adalah pepejal yang keras dan kuat.

d) Susunan ion adalah teratur menyebabkan sebatian ionik membentuk struktur

kekisi ion dan ia wujud sebagai hablur.

e) Sebatian ionik ada ion oleh itu ia merupakan elektrolit iaitu boleh mengalirkan

elektrik dalam keadaan cecair .

f) Sebatian ionik boleh larut dalam pelarut air ( akuas ) tetapi tidak larut dalam

pelarut organik.

Ikatan kimia suatu sebatian mempengaruhi sifat fizik dan sifat kimianya.

Kesimpulannya ion terdiri daripada kation dan anion yang diikat bersama oleh daya

elektrostatik yang kuat. Ion-ion yang berlawanan cas ini mempunyai susunan teratur dan

padat dalam struktur ion raksasa. Oleh yang demikian, semua sebatian ion merupakan

pepejalyang mempunyai takat lebur dan takat didih yang tinggi pada keadaan bilik.

Jumlah tenaga yang tinggal diperlukan untuk memecahkan ikatan ion yang kuat ini dalam

struktur ion raksasa.

8

7/28/2019 HBSC2103 V2

9/15

HBSC2103 V2

2.4 Ikatan Kovalen

Ikatan kovalen adalah berbeza dari ikatan ionik dari segi jenis unsur yang bergabung dan

bagaimana ikatan terbentuk antara unsur - unsur tersebut. Sebatian kovalen terdiri dari

atom-atom bukan logam yang bercantum secara perkongsian elektron untuk membentuk

molekul. Molekul-molekul yang terbentuk bersifat diskrit iaitu berasingan. Sebatian

kovalen yang terdiri dari molekul kecil yang bersifat diskrit dikenali sebagai sebatian

kovalen molekul ringkas. Molekul ini tidak ada cas dan daya tarikan antara molekul

adalah lemah dan dikenali sebagai daya Van der Waals.

Kesanya, sebatian kovalen mempunyai sifat-sifat berikut :

a) Molekulnya tidak bercas maka ia tidak dapat mengkonduksikan elektrik dalam

mana - mana keadaan dan bukan elektrolit.

b) Sebatian kovalen biasanya wujud sebagai gas ( atau cecair / pepejal yang mudah

meruap ) kerana daya tarikan antara molekul lemah.

c) Sebatian kovalen biasanya bertakat didih dan takat lebur rendah.

d) Sebatian kovalen adalah pelarut organik , contohnya ester dan aseton.

2.4.1 Sebatian Kovalen Raksasa

Namun terdapat sebatian kovalen yang terdiri dari molekul besar yang bercantum

(bukan diskrit). Molekul begini dikenali sebagai sebatian kovalen molekul raksasa.

Contoh sebatian kovalen sebegini adalah sulfur dioksida [ (SiO2)x ] , intan ( percantuman

atom karbon ) dan polimer seperti kanji , getah dan lain - lain. Sifat utama yang berbeza

antara sebatian kovalen molekul raksasa dengan sebatian kovalen molekul ringkas ialah

takat lebur dan takat didihnya. Oleh kerana sebatian kovalen molekul raksasa merupakan

9

7/28/2019 HBSC2103 V2

10/15

HBSC2103 V2

molekul besar yang bercantum maka ia bertakat lebur dan takat didih tinggi. Kesannya,

sebatian kovalen ini merupakan pepejal yang tidak meruap.

2.4.2 Jenis-jenis Ikatan Kovalen

Berikut adalah tiga jenis ikatan kovalen iaitu :

a. Ikatan Tunggal

b. Ikatan Dubel

c. Ikatan Tripel

a. Ikatan Tunggal

Perkongsian sepasang elektron antara dua unsur bukan logam.

b. Ikatan Dubel

Perkongsian dua pasang elektron antara dua unsur bukan logam

10

7/28/2019 HBSC2103 V2

11/15

HBSC2103 V2

c. Ikatan Tripel

Perkongsian tiga pasang elektron antara dua unsur bukan logam

2.5 Ikatan Bukan Kovalen (Lemah)

Contoh ikatan bukan kovalen ialah ikatan Hidrogen iaitu air (H2O)

Rajah 2 : Ikatan Hidrogen (H2O)

11

7/28/2019 HBSC2103 V2

12/15

HBSC2103 V2

Ikatan Van der Waals ialah ikatan yang berlaku akibat kedudukan kumpulan kimia yang

berdekatan.

Rajah 3: Ikatan Bukan Kovalen

3.0 Struktur Dan Ikatan Kimia yang Terdapat Pada Molekul dan Sebatian

Karbon

Karbon merupakan unsur kimia dalam jadual berkala yang mempunyai simbol C dan

nombor atom 6. Unsur bukan logam, tetravalen yang banyak, karbon mempunyai

beberapa bentuk allotropik. Karbon terdapat dalam kesemua kehidupan karbon dan

merupakan asas kimia organik. Bahan bukan logam juga mempunyai ciri kimia menarik

iaitu mampu mengikat sesama sendiri dan banyak unsur lain, membentuk hampir 10 juta

sebatian yang diketahui.

Apabila bergabung dengan oksigen ia membentuk karbon dioksida yang amat

penting bagi pertumbuhan pokok. Apabila bergabung dengan hidrogen, ia membentuk

pelbagai sebatian dikenali sebagai hidrokarbon yang amat penting bagi pengilangan

sebagai bahan api fosil. Apabila bergabung dengan oksigen dan hidrogen ia mampu

membentuk kebanyakan kumpulan sebatian termasuk asid lemak, yang penting kepada

kehidupan, dan ester, yang memberikan perisa kepada kebanyakan buah-buahan. Isotop

karbon-14 biasa digunakan dalam penentuan tarikh radioaktif.

12

7/28/2019 HBSC2103 V2

13/15

HBSC2103 V2

Kekuatan ikatan-ikatan kimia sangatlah bervariasi. Pada umumnya, ikatan kovalen dan

ikatan ion dianggap sebagai ikatan "kuat", sedangkan ikatan hidrogen dan ikatan van der

Waals dianggap sebagai ikatan "lemah". Ini bermakna ikatan "lemah" yang paling kuat

dapat lebih kuat daripada ikatan "kuat" yang paling lemah.

Contoh model titik Lewis yang menggambarkan ikatan kimia

antara karbon C, hidrogen H, dan oksigen O.

Sebab terdapatnya begitu banyak sebatian karbon adalah kerana unsur karbon

mempunyai keupayaan untuk membentuk rantaian karbon yang mempunyai pelbagai

panjang dan saiz gelung (katenation). Kebanyakan sebatian karbon amat sensitif kepada

haba, dan biasanya terurai bawah 300'C. Sebatian karbon biasanya kurang larut dalam air

berbanding garam inorganik lain. Berbeza dengan garam sedemikian, sebatian karbon

biasanya lebih mudah larut dalam pelarut organik seperti eter atau alkohol. Sebatian

organik terbentuk dari ikatan kovalen (covalent bond).

13

7/28/2019 HBSC2103 V2

14/15

HBSC2103 V2

Kesimpulanya ikatan kimia merupakan daya tarikan yang menyatukan dua atau

lebih atom. Ikatan kimia antara atom akan membentuk sama ada molekul atau ion, dan

seterusnya sebatian kimia. Jenis ikatan kimia yang dibentuk bergantung kepada

perbezaan keelektronegatifan (E) antara atom-atom yang membentuk ikatan kimia itu.

Secara amnya, seandainya perbezaan keelektronegatifan adalah sangat besar, ikatan

kimia yang terbentuk dinamakan ikatan ion. Jika perbezaan keelektronegatifan adalah

sangat kecil, dua kemungkinan ikatan kimia yang akan terbentuk; iaitu ikatan logam atau

ikatan kovalen. Sekiranya perbezaan keelektronegatifan adalah sederhana, maka ciri-ciri

ikatan ion, ikatan logam dan ikatan kovalen akan ditunjukkan. Ikatan-ikatan ini berbeza

dari segi kekuatan. Interaksi lemah antara atom dan molekul boleh terhasil dari

kekutuban teraruh (seperti daya London) antara awan-awan elektron. Biasanya ikatan

kovalen dan ion dianggap kuat, manakala ikatan hidrogen dan van der Waals dianggap

lebih lemah.

Penutup

Sumbangan industri kimia khususnya pengetahuan ikatan kimia amat penting terhadap

pembangunan negara kita. Industri ini bukan sahaja menyumbang ke arah ekonomi, tetapi

juga menyediakan peluang pekerjaan kepada rakyat Malaysia. Kini, Malaysia sedang

berusaha untuk menjadi negara maju menjelang tahun 2020. Sehubungan dengan itu, kita

memerlukan tenaga kerja yang mampu menyokong pembangunan industri di negara kita.

Hal ini hanya dapat direalisasikan jika kita mempunyai tenaga kerja yang mempunyai

asas pengetahuan kimia yang kukuh.

14

7/28/2019 HBSC2103 V2

15/15

HBSC2103 V2

Rujukan

Brady, J.E., Holum, J.R. (1993). Chemistry: The Study of Matter and Its Changes,

Wiley, N.Y.

Briggs, J. G. R. (2003). Science in focus chemistry for GCE O Level. Singapore:

Pearson Education Asia Pte Ltd.

Chang, R. (2002). Chemistry, McGraw-Hill, (7th edition), Singapore.

Conoley, C., & Hills, P. (2002). Chemistry (2nd ed.).London: Harper-Collins.

Hewitt, P. G. (1998). Conceptual physics (8th ed.). Reading, Massachusetts:Addison-

Wesley

Kementerian Pendidikan Malaysia Bahagian Pendidikan Guru. (1995) Buku sumber

pengajaran pembelajaran sains sekolah rendah: Strategi pengajaran dan

pembelajaran sains. Kuala Lumpur: Kementerian Pendidikan Malaysia.

http://shaiksar.blogspot.com/2012/02/soalan-bab-2-struktur-atom-siri-1.html

15