IMPAK PAMERAN DAN PERKHIDMATAN PANDU LALU … · Berdasarkan Analisis Soal Selidik Kajian Kepuasan...

1

Seminar Kepustakawanan

Memperkasakan Perpustakaan Melalui Inisiatif Berasaskan Keberhasilan

2015

IMPAK PAMERAN DAN PERKHIDMATAN PANDU LALU TERHADAP PINJAMAN

BUKU BAHARU: KAJIAN BERASASKAN RETURN ON INVESTMENT (ROI)

Shamsudin Ibrahim, Rosnah Yusof, Azmah Ishak, Harith Faruqi Sidek, Norliah Sukarno,

Rohalia Mohd Rohani, Nor Hamsiah Ahmad Hosaini, Fatimah Kamilah Awang, Azhari Sahamir,

Nor Ilyah Othman, Liyana Jasman, Mohd Syamrooz Kamal Mhd Redza.

QIT Pengurusan

Perpustakaan Tun Seri Lanang, Universiti Kebangsaan Malaysia, Bangi. Selangor

[email protected], [email protected]

ABSTRAK

Perpustakaan UKM telah membeli sebanyak 10,050 naskhah buku bercetak bagi kegunaan para

penyelidik UKM pada 2009-2013. Namun, kajian mendapati hanya 4,864 (48.4%) buku pernah

dipinjam. Masalah ini perlu diatasi kerana kos pembelian buku dianggarkan bernilai RM8.72 juta

berbanding jumlah buku yang pernah dipinjam (RM4.5 juta). Kajian awal dilakukan oleh

pasukan Quality Improvement Team (QIT) Pengurusan mengenai transaksi pinjaman buku

baharu menggunakan pendekatan Return on Investment (ROI) dan Cost Benefit Ratio (CBR).

Beberapa cadangan bagi meningkatkan kadar pinjaman buku telah dibentangkan oleh QIT

Pengurusan kepada Perpustakaan. Dua (2) cadangan telah dilaksanakan oleh Kumpulan Inovatif

dan Kreatif (KIK) KLIK pada 2014/2015 iaitu pameran buku baharu dan perkhidmatan pinjaman

buku secara pandu lalu. Hasil kajian telah membuktikan pameran buku baharu dan perkhidmatan

Pandu-Lalu@PTSL telah meningkatkan transaksi pinjaman daripada 1.6% kepada 46.8% dalam

tempoh sembilan (9) bulan.

Katakunci : pameran, transaksi, pinjaman, buku baharu, Return on Investment (ROI), Cost

Benefit Ratio (CBR), penyusunan, koleksi, perkhidmatan pandu lalu

The Library has purchased 10,050 copies of printed books for UKM researchers from year

2009-2013. Nevertheless, the study found only 4,864 (48.4%) of books were borrowed. This

problem should be overcome due to the fact that the estimated cost of books purchasing is

RM8.72 million compared to the number of books that were borrowed (RM4.5 million). Early

study was conducted by the Management Quality Improvement Team (QIT) regarding the

borrowing transactions using Return on Investment (ROI) and Cost Benefit Ratio (CBR)

methods. Several suggestions in increasing books circulation have been presented by the

Management QIT to the Library. Two (2) suggestions were implemented by

Innovative and Creative Group (ICG) KLIK in 2014/2015 which include new books display and

Drive-Thru@PTSL service. The study has proved that new books display and Drive-Thru@PTSL

service have increased the borrowing transaction rate from 1.6% up to 46.8% in nine (9)

months.

2



2015

Keywords : book display, book transaction, books circulation, new books, Return on Investment

(ROI), Cost Benefit Ratio (CBR), books arrangement, books collection, drive-thru service

PENGENALAN

Perpustakaan Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) terletak di Bangi, Selangor. Ia ditubuhkan

pada 18 Mei 1970 dan mempunyai enam (6) buah Perpustakaan Cabang. Perpustakaan induk

UKM dikenali sebagai Perpustakaan Tun Seri Lanang. Pada tahun 2014, koleksi Perpustakaan

UKM telah mencapai 1,181,913 buku/jurnal bercetak, 521,481 buku elektronik, 405,243 bahan

media dan 24,584 jurnal elektronik. Perpustakaan UKM menggunakan sistem Virtua (VTLS)

bagi mengurus proses perolehan, pengkatalogan, pinjaman dan pemulangan buku oleh

pelanggan. Modul sirkulasi dalam sistem Virtua boleh menyimpan data pinjaman yang dikenali

sebagai log transaksi. Justeru, kekerapan pinjaman buku boleh diukur melalui bilangan sirkulasi

atau transaksi yang direkodkan.

Berdasarkan rekod Virtua, jumlah transaksi pinjaman buku bercetak di Perpustakaan Tun Seri

Lanang pada 2013 (243,651) menunjukkan penurunan sebanyak 134,815 berbanding 2012

(378,466). Transaksi bermaksud bilangan kekerapan pinjaman atau pembaharuan pinjaman yang

dilakukan oleh pelanggan. Sekiranya pelanggan meminjam sebuah buku, transaksi akan

direkodkan sekali. Jika pelanggan tersebut memperbaharui pinjaman, maka satu (1) transaksi

yang baharu akan direkodkan. Dengan kata lain, pelanggan yang sama boleh menyumbang sama

ada satu (1) hingga tiga (3) kali transaksi bagi sebuah buku sehinggalah buku tersebut

dipulangkan. Walaubagaimanapun, kekerapan maksima pelanggan boleh membuat pembaharuan

pinjaman buku mungkin berbeza dan tertakluk kepada peraturan yang ditetapkan oleh

perpustakaan masing-masing.

Situasi ini telah mendorong pasukan kualiti Perpustakaan iaitu QIT Pengurusan menjalankan

kajian terhadap pinjaman 10,050 buah buku baharu Koleksi Am – Perpustakaan Tun Seri Lanang

(PTSL) yang dibeli sepanjang tempoh 2009-2013. Kajian mendapati hanya 4,864 (48.4%)

sahaja buku pernah dipinjam. Manakala sebanyak 5,186 (51.6%) buku tidak pernah dipinjam

oleh pelanggan Perpustakaan.

Berdasarkan Analisis Soal Selidik Kajian Kepuasan Pelanggan tahun 2011, beberapa maklum

balas berkaitan kekurangan buku baharu mengikut bidang dan kesukaran mengesan buku di rak

telah dibangkitkan oleh ahli akademik dan pelajar UKM. Berdasarkan ujicuba pencarian dan

pinjaman buku, didapati memerlukan purata masa 35 minit. Perkara ini telah menyumbang

kepada masalah buku baharu tidak dipinjam oleh pelanggan. Masalah ini perlu diatasi kerana

jumlah pelaburan yang telah dibelanjakan bagi pembelian 10,050 buku baharu tersebut

dianggarkan bernilai RM8.72 juta berbanding jumlah buku yang pernah dipinjam dianggarkan

sebanyak RM4.5 juta. Walaupun bilangan pinjaman buku merupakan faktor luar kawalan,

perpustakaan seharusnya melihat pendekatan yang lebih inovatif dan kreatif bagi memastikan

peranan dan fungsi dalam membangunkan koleksi dan menyediakan kemudahan sumber

maklumat yang berkesan dapat dicapai.

3



2015

TINJAUAN LITERASI

Kebanyakan perpustakaan akademik sedar bahawa buku bercetak yang dibeli untuk menyokong

keperluan pengajaran, pembelajaran dan penyelidikan di Universiti merupakan sumber maklumat

yang penting. Kepesatan teknologi maklumat telah menyebabkan buku elektronik banyak

diterbitkan namun ia belum 100% dapat menggantikan kepentingan buku koleksi buku bercetak

bagi kebanyakan pelajar Universiti. Dalam tinjauan yang dilakukan, ramai pelanggan tidak sedar

mengenai koleksi buku elektronik yang terdapat di perpustakaan mereka. (Noorhidawati

Abdullah & Gibb, 2006). Kajian lepas juga mendapati penggunaan buku elektronik adalah

rendah (Roesnita Ismail and Zainab Awang Ngah 2005; Noorhidawati Abdullah & Gibb, 2006).

Kajian oleh Gregory (2008) menyatakan 66% pelajar prasiswazah di Cincinnati, Ohio memilih

buku bercetak berbanding buku elektronik untuk keperluan pengajian mereka. Sekiranya buku

bercetak tidak dapat diperolehi, 89% pelajar boleh menggunakan buku elektronik.

Walaupun pembelian buku bercetak terus dilakukan setiap tahun, perpustakaan akademik

berhadapan dengan masalah buku yang tidak dipinjam. Menurut Cheung, Chung, dan Nesta

(2011), data sirkulasi bagi perolehan buku pada tahun 1995-2009 di Lignan University, Hong

Kong menunjukkan, tidak semua buku yang diperolehi oleh perpustakaan dipinjam. Kadar

pinjaman pula akan meningkat selepas enam (6) atau tujuh (7) tahun ia berada dalam koleksi.

Analisis yang dilakukan oleh Rose-Wiles (2013) terhadap sirkulasi buku di Seton Hall

University Libraries menggunakan WorldCat dan Voyager mendapati hanya 21.% buku dipinjam

sepanjang 2005 dan 2009 dan berbeza mengikut bidang.

Breslin & McMenemy (2006) pula telah menyenaraikan beberapa faktor kemerosotan pinjaman

buku bercetak di perpustakaan seperti kekinian koleksi; lokasi, peraturan dan waktu operasi

perpustakaan; minat membaca; keupayaan pelanggan membeli buku sendiri serta faktor

kekurangan masa.

Di kebanyakan perpustakaan akademik, masalah peruntukan yang merosot termasuklah kuasa

beli yang semakin berkurangan menyebabkan perbelanjaan secara berhemat amat dititikberatkan.

Justeru, setiap pelaburan yang dilakukan perlu diukur dengan berkesan. Kemerosotan bilangan

pinjaman buku menyebabkan perpustakaan sukar untuk mencapai pulangan atas pelaburan yang

telah dibuat. Return On Investment (ROI) diterangkan oleh Bodycomb & Baglivo (2012)

sebagai peratus ‘kadar pulangan’ (benefit sama ada untung atau rugi ) berbanding dengan jumlah

pelaburan (kos perbelanjaan) yang dikeluarkan.

Kegiatan promosi yang berkesan serta penawaran perkhidmatan baharu sebagai nilai tambah

boleh membantu meningkatkan bilangan buku perpustakaan. Kajian oleh Rosiah Hamzah,

Shamala Devi dan Selvarajah (2009) mendapati jumlah jualan buku ilmiah terbitan MARDI bagi

lima (5) pameran teratas telah mencapai 61-85% daripada keseluruhan hasil jualan pada tahun

2005-2007. Camacho (2014) pula telah berjaya meningkatkan peratus pinjaman buku di Brigham

Young Universities Harold Lee Library sebanyak 58% apabila melaksanakan pameran buku

dalam bidang ekonomi.

http://www.emeraldinsight.com/action/doSearch?ContribStored=McMenemy%2C+D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Bodycomb%20A%5Bauth%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Del%20Baglivo%20M%5Bauth%5D

4



2015

Penggunaan ICT seperti Quick Response (QR) Codes juga boleh diintegrasikan dalam pameran

buku baharu. Ia telah digunakan dengan berkesan di Jepun dan Eropah bagi tujuan promosi dan

penyebaran maklumat. QR Code ialah sistem pengekodkan dua dimensi (dimensi menegak dan

melintang) bagi menyimpan lebih banyak maklumat berbanding barkod satu (1) dimensi (Baker

2010). QR Codes boleh menyimpan teks, nombor, dan alamat web (URL) dan boleh diimbas

oleh aplikasi telefon pintar. Reese (2014) telah membuat pameran buku elektronik di The

Discovery Park Library of the University of North Texas dengan menampal kulit buku dan QR

Code pada kotak kayu yang asalnya digunakan dalam kerja-kerja penyusunan buku. Kotak kayu

tersebut yang dikenali sebagai book dummies diubahsuai untuk menarik perhatian pelanggan

membaca atau meminjam buku.

Lokasi pameran buku yang strategik juga boleh menyumbang kepada peningkatan pinjaman

buku. Jones et al. (2011) berjaya meningkatkan bilangan sirkulasi buku kepada 60% dengan

menyusun rak pameran di lobi serta menyediakan penanda arah dan petunjuk dalam bentuk

digital dan bercetak di James Madison University East Campus Library. Selain itu, susun atur

pameran yang berkesan dapat mengatasi masalah kesukaran menyusun buku, memberi

keselesaan untuk mencari dan menyemak kandungan dan akhirnya meningkatan kepuasan

pelanggan (Bezawada, 2009).

Penawaran perkhidmatan pinjaman buku secara pandu lalu (drive-thru) amat berkesan dalam

mengatasi masalah kekurangan parkir di perpustakaan. Ia juga boleh menjimatkan masa

pelanggan kerana tidak perlu masuk ke perpustakaan, membuat carian buku menggunakan

katalog dalam talian, carian di rak buku dan membuat pinjaman buku menggunakan mesin layan

diri atau pinjaman secara manual. McMenamin (2000) telah menyenaraikan beberapa contoh

perpustakaan yang telah melaksanakan perkhidmatan secara drive-thru. Sebagai contoh, pada

Julai 1998, Harford County Public Library telah menyediakan drive-thru di mana kakitangan

mereka bertugas selama dua (2) jam di sebelah pagi dan petang. Pada bulan pertama ia

diperkenalkan, seramai 670 pelanggan telah menggunakan perkhidmatan tersebut. Kemudian ia

telah meningkat kepada 4,300 pelanggan sebulan dan perkhidmatan dibuka mulai 8 pagi hingga

8.30 malam. Antara perkhidmatan yang ditawarkan di kaunter drive-thru termasuklah meminjam

buku yang telah ditempah, memulangkan buku serta membayar denda lewat.

PAMERAN BUKU BAHARU DAN PERKHIDMATAN PANDU-LALU@PTSL

Melalui aktiviti perbincangan dalam kumpulan dan penandaarasan, KIK KLIK telah

melaksanakan kaedah pameran buku baharu yang kreatif berdasarkan langkah berikut;

i. Penyediaan senarai buku baharu (sampel projek)

Kumpulan telah mendapatkan senarai buku baharu Koleksi Am-PTSL daripada Unit

Sistem dan Teknologi Maklumat dan pasukan QIT Pengurusan Perpustakaan. Senarai ini

mengandungi 1,022 (10.2%) daripada keseluruhan populasi (10,050) buku baharu dalam

5



2015

pelbagai bidang seperti di Rajah 1. Pemilihan sampel projek dibuat berdasarkan panduan

berikut;

a. Buku yang dibeli sepanjang tahun 2012-2013 yang berada di rak Koleksi Am-

PTSL

b. Jika judul mempunyai beberapa naskhah, hanya satu (1) naskhah dipamerkan.

c. Jika buku berjilid (volume), kesemua jilid dipamerkan dalam set lengkapnya.

Rajah 1: Sampel projek mengikut bidang

ii. Tempoh pameran

Tempoh pameran bagi buku baharu yang dibeli pada 2012 dan 2013 ditetapkan selama

tiga (3) bulan bermula Oktober 2014 hingga 31 Disember 2014. Sepanjang tempoh

tersebut, promosi buku baharu digiatkan melalui laman web Perpustakaan UKM dan

Universiti, surat pekeliling kepada Fakulti, Institut dan Pusat, papan buletin digital dan

bercetak, bunting dan sebagainya. Buku baharu yang dibeli pada 2014 dan 2015

dipamerkan sehingga 31 Disember 2015. Bagi tujuan ini, QR Code yang berbeza telah

dicetak dan ditampal mengikut mengikut batch pameran.

iii. Laman web buku baharu

Web buku baharu http://www.ukm.my/ptsl/newbook diwujudkan bagi memudahkan

pelanggan menyemak senarai buku baharu mengikut bidang seperti di Rajah 2. Sehingga

artikel ini ditulis, web ini telah mempunyai 4,263 judul buku baharu Koleksi Am-PTSL

bagi tahun 2012-2016. Senarai buku diekstrak daripada Sistem Virtua oleh Unit Sistem

dan Teknologi Maklumat.

http://www.ukm.my/ptsl/newbook

6



2015

Rajah 2: Laman web buku baharu

iv. Teknik susunan buku

Teknik susunan buku mengikut subjek yang santai dan menarik telah dipraktiskan oleh

syarikat jualan buku seperti Syarikat MPH dan Syarikat Kinokuniya bagi mengalakkan

jualan seperti di Rajah 3. Ia berbeza dengan amalan di Perpustakaan UKM sebelum ini di

mana, buku baharu Koleksi Am PTSL disusun mengikut nombor panggilan yang

ditetapkan di rak Koleksi Am PTSL aras 5 Perpustakaan. Teknik penyusunan buku secara

konvensional ini menyebabkan buku baharu bercampur dengan buku lama, sukar dikesan

dan tidak menarik. Teknik susunan buku di MPH dan Kinokuniya telah diaplikasikan

seperti di Rajah 4.

Rajah 3: Pameran dan jualan buku di MPH dan Kinokuniya

7



2015

Rajah 4: Pameran buku baharu di lobi Aras 4 Perpustakaan Tun Seri Lanang

v. Pengumpulan buku baharu untuk pameran

Proses mengesan dan memindahkan buku dari rak asal dilakukan berdasarkan senarai

1,022 sampel buku. Buku tersebut dipindahkan ke lokasi pameran. Hasil pameran

menunjukkan impak yang sangat positif, langkah seterusnya ialah pemindahan

keseluruhan buku baharu dari rak Koleksi Am PTSL ke lokasi pameran.

vi. Rekod lokasi dalam Sistem Virtua

Selepas kerja pemindahan buku dilakukan ke lokasi pameran, senarai sampel buku yang

mempunyai maklumat unik iaitu item barcode number dimajukan kepada Pegawai IT di

Pusat Teknologi Maklumat UKM yang menyelaras kerja-kerja teknikal dalam sistem

Virtua. Dua kod lokasi baharu diwujudkan iaitu (1) BUKU BAHARU – P. TUN SERI

LANANG (ARAS 4) dan (2) BUKU BAHARU [TRANSIT] - P. TUN SERI LANANG.

Pertukaran lokasi baharu dalam Virtua dapat dilakukan secara automatik dengan bantuan

Pegawai IT berkenaan (Rajah 5)

Rajah 5: Skrin pertukaran lokasi buku baharu dalam Sistem Virtua

8



2015

vii. Penampalan ‘pink spot’

‘Pink spot’ ditampal (Rajah 6) di atas pelekat nombor panggilan buku bagi memudahkan

kakitangan mengenalpasti dan menyusun semula buku di lokasi pameran selepas ia

dipinjam oleh pelanggan dalam tempoh yang ditetapkan.

Rajah 6: Penampalan ‘pink spot’

viii. Penampalan ‘QR Code’

Kumpulan memohon QR Code dari Unit Sistem dan Teknologi Maklumat Perpustakaan.

Penggunaan kertas khas berpelekat membolehkan QR Code mempunyai saiz yang

seragam dan mudah ditampal pada penjuru atas-kanan kulit buku atau mana-mana ruang

mengikut kesesuaian (Rajah 7). Maklumat yang disimpan dalam QR Code ialah pautan

kepada web buku baharu mengikut subjek. Maklumat tambahan iaitu ‘Buku Baharu

sehingga 31/12/2014’ juga dapat membantu kakitangan mengenalpasti ia adalah sampel

buku yang dipamerkan.

Rajah 7: Penampalan ‘QR Code’

9



2015

ix. Lokasi pameran yang strategik

Untuk meningkatkan visibiliti pameran dan menarik perhatian pelanggan, lokasi pameran

yang dipilih adalah di lobi Aras 4 Perpustakaan Tun Seri Lanang. Kedudukan pameran

adalah strategik kerana ia merupakan laluan utama pelanggan. Pameran juga berdekatan

dengan mesin pinjaman buku layan diri, kaunter pinjaman buku secara manual, kaunter

Meja Penasihat Pembaca dan kaunter Unit Perkhidmatan Pelanggan yang menguruskan

bayaran denda lewat, perkhidmatan Sistem Pembekalan Penerbitan dan sebagainya.

(Rajah 8 dan Rajah 9). Pemilihan lokasi ini adalah di luar kelaziman kerana kedudukan

buku baharu yang asal ialah di rak Koleksi Am PTSL di aras 5 yang disusun bersama

buku lama.

Rajah 8: Kaedah penyusunan buku baharu di Lobi Aras 4, Perpustakaan.

Rajah 9 : Kaedah penyusunan buku baharu di Lobi Aras 4, Perpustakaan.

x. Perkhidmatan pinjaman buku secara Pandu-Lalu@PTSL (Drive-Thru@PTSL)

Bagi mengalakkan pinjaman buku baharu, Kumpulan KIK KLIK memperkenalkan

perkhidmatan pinjaman buku secara pandu lalu (drive-thru). Berdasarkan hasil tanda

aras, Perpustakaan UKM merupakan perpustakaan akademik pertama di Malaysia yang

menyediakan perkhidmatan ini. Pandu-Lalu@PTSL dilaksanakan kerana masalah

10



2015

kekurangan parkir di perpustakaan yang merupakan antara punca kemerosotan kunjungan

ahli akademik dan pelajar ke perpustakaan. Ia didapati menjimatkan masa kerana buku

yang ditempah lebih awal oleh pelanggan akan diserahkan di kaunter pandu lalu selepas

sesi temujanji diadakan. Buku tersebut akan dipinjamkan oleh kakitangan perpustakaan

bagi pihak pelanggan berdasarkan rekod tempahan di http://goo.gl/forms/A5HtKlxrCY.

Slip pinjaman buku beserta borang pengesahan penerimaan akan diserahkan kepada

pelanggan (Rajah 10)

Rajah 10: Penyerahan buku kepada pelanggan di lokasi Pandu-Lalu@PTSL

ANALISIS DATA PINJAMAN BUKU BAHARU (SEBELUM & SELEPAS BUKU

DIPAMERKAN)

Taburan sampel projek sebanyak 1,022 naskhah buku mengikut bidang seperti di Jadual 1. Kos

pembelian buku ialah RM334,697.00 atau purata RM327.50 seunit. Buku ini dikeluarkan

daripada rak asalnya ke lokasi pameran.

Bidang Bilangan Buku Peratus (%)

Industries 117 11

Science 116 11

Education 68 7

Language 78 8

Technology 49 5

Medicine 51 5

Sociology 45 4

Finance 48 5

Family 48 5

Commerce 126 12

Others 276 27

Jumlah 1022 100%

Kos (RM) RM334,697.00

Jadual 1: Bilangan dan peratus buku mengikut bidang yang

digunakan sebagai sampel projek

11



2015

Bilangan judul yang dipinjam dan bilangan tranksasi pinjaman disemak menggunakan modul

sirkulasi dalam sistem maklumat bersepadu Perpustakaan iaitu Sistem Virtua.

Sejak Januari 2012 hingga Februari 2014 (26 bulan), hanya 442 buah buku (43.3%) telah

dipinjam daripada keseluruhan 1,022 sampel buku baharu yang dibeli pada tahun 2012 dan 2013.

Manakala berbaki 56.7% (580 buku) tidak dipinjam oleh pelanggan. Secara purata dalam tempoh

26 bulan, hanya 16 buah buku (1.6%) dipinjam setiap bulan.

Sebagai contoh, pada Mei 2014 (sebelum pameran dilaksanakan) hanya 16 (1.6%) buah buku

telah dipinjam seperti di Jadual 2.

Bidang Judul

Keseluruhan

Jumlah

Dipinjam

Peratus

Pinjaman (%)

Industries 117 2 1.7

Science 116 2 1.8

Education 68 1 1.5

Language 78 2 2.6

Technology 49 0 0.0

Medicine 51 1 2.0

Sociology 45 0 0.0

Finance 48 2 4.3

Family 48 0 0.0

Commerce 126 0 0.0

Others 276 6 2.2

Jumlah 1,022 16 1.6

Jadual 2: Bilangan dan peratus buku yang dipinjam

mengikut bidang pada Mei 2014 (sebelum pelaksanaan pameran buku baharu)

Sasaran Peningkatan Peratus Pinjaman

Semasa menetapkan sasaran peratus pinjaman buku baharu, Kumpulan KIK KLIK membuat

penandaarasan melalui emel dan panggilan telefon ke Perpustakaan Universiti Putra Malaysia,

Perpustakaan Universiti Teknologi MARA, Perpustakaan Universiti Malaya dan Perpustakaan

Universiti Sains Malaysia. Walaubagaimanapun, tiada penetapan sasaran peratusan pinjaman

buku baharu ditetapkan oleh Perpustakaan tersebut. Sasaran akhirnya ditetapkan kepada

meningkatkan peratusan pinjaman buku daripada 1.6% sebulan kepada 4.8% sebulan

berdasarkan purata pinjaman buku sebulan dan disokong dengan hasil kajian yang dilakukan

oleh Camacho (2014).

Perbandingan keputusan menunjukkan pameran buku baharu telah berjaya meningkatkan jumlah

transaksi buku. Secara purata, hanya 61 transaksi buku dipinjam sebulan sebelum dipamerkan.

Setelah dipamerkan, bilangan transaksi meningkat kepada sekurang-kurangnya 138 (Mei 2015)

12



2015

hingga 478 (Nov 2014) transaksi seperti ditunjukkan dalam Jadual 3 atau purata transaksi 246

buku sebulan.

Purata Transaksi Buku

(Sebelum Pameran)

BilanganTransaksi Buku

(Selepas Pameran)

Bulan

Bil.

Transaksi Bulan Bil. Transaksi

Feb 2014 61 Nov 2014 478

Mar 2014 61 Dis 2015 453

Apr 2014 61 Jan 2015 283

Mei 2014 61 Feb 2015 171

Jun 2014 61 Mac 2015 182

Jul 2014 61 Apr 2015 153

Ogo 2014 61 Mei 2015 138

Sep 2014 61 Jun 2015 197

Okt 2014 61 Jul 2015 160

Jumlah 549 Jumlah 2215

Jadual 3: Perbandingan transaksi buku yang dipinjam

sebelum dan selepas pameran dilaksanakan

Manakala Jadual 4 menunjukkan pencapaian sasaran yang ditetapkan oleh Kumpulan KIK KLIK

iaitu meningkatkan peratus pinjaman kepada 4.8% sebulan. Malahan pencapaian peratusan

tertinggi telah direkodkan pada bulan Nov 2014 (46.8%) dan peratusan terendah pada Mei 2015

(13.5%).

Purata Judul Buku Dipinjam

(Sebelum Projek)

Bilangan Judul Buku Dipinjam

(Selepas Projek)

Bulan

Peratus

Sasaran (%) Bulan

Peratus

Pencapaian (%)

Feb 2014 4.8 Nov 2014 46.8

Mar 2014 4.8 Dis 2015 44.3

Apr 2014 4.8 Jan 2015 27.7

Mei 2014 4.8 Feb 2015 16.7

Jun 2014 4.8 Mac 2015 17.8

Jul 2014 4.8 Apr 2015 15.0

Ogo 2014 4.8 Mei 2015 13.5

Sep 2014 4.8 Jun 2015 19.3

Okt 2014 4.8 Jul 2015 15.7

Jadual 4: Peratus pencapaian pinjaman buku baharu

dan selepas pameran dilaksanakan

13



2015

Impak dan keberkesanan pameran juga dapat ditunjukkan seperti di Rajah 11.

Rajah 11: Geraf Transaksi Pinjaman (Secara Terkumpul) dan Peratus Pencapaian

Pinjaman Buku Baharu (Nov 2014 – Julai 2015)

RETURN ON INVESTMENT (ROI) DAN COST BENEFIT RATIO (CBR)

Semasa mengira impak pinjaman buku, formula dan e-kalkulator Return on Investment (ROI)

dan Cost Benefit Ratio (CBR) yang dibangunkan oleh The National Network of Libraries of

Medicine (NN/LM), Mid Continental Region http://nnlm.gov/mcr/evaluation/roi.html telah

digunakan sebagai rujukan dan tandaaras. Kalkulator elektronik juga telah digunakan oleh

Aphrodite Bodycomb & Megan Del Baglivo (2012) bagi mengira ROI dan CBR.

Formula pengiraan ROI ialah ;

[(Jumlah benefit – jumlah kos) / jumlah kos] x 100

Bagi mendapatkan CBR, pengiraan ‘jumlah kos’ adalah ;

Bajet buku bercetak + (bayaran gaji pekerja x peratus masa digunakan untuk memproses

buku baharu)

Manakala formula pengiraan benefit bersamaan ;

(bilangan pinjaman x harga buku) + [pendapatan pelanggan / bilangan jam bekerja atau

belajar dalam sehari] x (bilangan pinjaman x masa dijimatkan per pinjaman)

Apabila indikator dalam setiap medan e-kalkulator telah dilengkapkan, e-kalkulator ini akan

mengira jumlah ROI dan CBR secara automatik. Bagi tujuan ini, maklumat asas perlu disediakan

478

9311214

13851567 1720 1858

20552215

40 42

54

64 6568 69

72 73

0

10

20

30

40

50

60

70

80

0

500

1000

1500

2000

2500

NOV DIS JAN FEB MAC APR MEI JUN JULAI

Per

atu

s P

inja

man

(%

)

Bila

nga

n T

rasa

ksi (

Pin

jam

an)

Pinjaman Buku Baharu Secara Kumulatif (Terkumpul)

http://nnlm.gov/mcr/evaluation/roi.html



14



2015

seperti di Jadual 5. Beberapa perubahan ke atas formula dan parameter telah dilakukan mengikut

kesesuaian kajian.

Indikator Sebelum Pameran

(Feb 2014 – Okt 2014)

Selepas Pameran

(Nov 2014 – Julai 2015)

Purata pendapatan pelanggan

dalam setahun

RM 36,094.00 RM 38,750.00

(+ 5%)

Purata jam bekerja pelanggan

dalam setahun

2,304 jam 2,304 jam

Bajet Perpustakaan untuk

bayaran gaji tiga

pustakawan/enam kakitangan

RM 42,000.00 RM 44,100.00

(+ 5%)

Bilangan transaksi (pinjaman)

buku

549 transaksi 2,215 transaksi

Purata harga buku

di pasaran bagi sampel 1,022

RM 328.00 RM 328.00

Purata penjimatan masa

pelanggan

bagi setiap buku yang dipinjam

dalam masa 1 jam

0.25 jam

(jimat 15 minit)

0.75 jam

(jimat 45 minit)

Bajet pembelian sampel 1,022

buku

RM 334,697.00 RM 334,697.00

Peruntukan masa kakitangan yang

menguruskan buku

0.14

(14%)

0.14

(14%)

Jadual 5 : Indikator yang digunakan dalam Kalkulator Elektronik bagi Pengiraan ROI dan

CBR dalam tempoh 9 bulan (sebelum dan selepas pameran dilaksanakan)

Hasilnya, perbandingan pencapaian Cost Benefit Ratio (CBR) selepas pameran dijalankan ialah

bagi setiap RM1.00 telah berjaya menjana manfaat (benefit) sebanyak RM2.20. Pencapaian

dalam kiraan Return On Investment (ROI) selepas pameran ialah 120%.

Ini berbeza bagi pencapaian CBR sebelum pameran ialah bagi setiap RM1.00 yang dibelanjakan,

manfaat yang diterima ialah RM0.54 atau dengan erti kata lain ia menyebabkan kerugian

sebanyak RM0.46. ROI sebelum pameran adalah bersamaan -46%. Ia dapat dilihat pada Jadual

6.

Perkara Sebelum Pameran

(Feb 2014 – Okt 2014)

Selepas Pameran

(Nov 2014 – Julai 2015)

Cost Benefit Ratio (CBR) 0.54 : 1 2.20 : 1

Return On Investment (ROI) - 46 % 120 %

Jadual 6 : Perbandingan Pencapaian CBR dan ROI

sebelum dan selepas pameran dilaksanakan

15



2015

KESIMPULAN

Hasil kajian telah membuktikan pameran buku baharu dan perkhidmatan Pandu-Lalu@PTSL

telah meningkatkan transaksi pinjaman daripada 1.6% kepada 46.8% dalam tempoh sembilan (9)

bulan. Ia telah memberikan Return On Investment (ROI) sebanyak 120% dan Cost Benefit Ratio

(CBR) 2.20 : 1. Dengan meningkatkan visibiliti koleksi buku baharu melalui inovasi dalam

pemasaran perkhidmatan secara tidak langsung akan mengangkat imej Perpustakaan di kalangan

warga Universiti mahupun komuniti luar.

Hasil kajian juga telah membuktikan koleksi buku bercetak kekal relevan untuk dibangunkan

walaupun buku elektronik semakin banyak di pasaran. Selanjutnya, ia perlu diurus dengan cara

yang menarik melalui pameran buku baharu bagi meningkatkan kadar pinjaman. Kajian lanjutan

terhadap keseluruhan koleksi Perpustakaan seperti buku, jurnal, bahan media, tesis dan lain-lain

meliputi pelbagai format perlu dilakukan untuk mendapat hasil yang lebih menyeluruh. Kajian

ini akan menjadi salah satu justifikasi kepada pengurusan Perpustakaan untuk memohon bajet

perolehan buku bercetak yang mencukupi termasuklah penggunaan perabot buku yang menarik

pada masa hadapan.

PENGHARGAAN

Kumpulan KIK KLIK, Unit Sistem dan Teknologi Maklumat, Unit Perolehan, Unit Katalog dan

Unit Perkhidmatan Pelanggan, Perpustakaan Tun Seri Lanang serta Pusat Teknologi Maklumat

UKM.

RUJUKAN

Baker, L. (2010). Making physical objects clickable: Using mobile tags to enhance library

displays. Journal of Library Innovation, 1(2), 22-28.

Bezawada, R., Balachander, S., Kannan, P. K., & Shankar, V. (2009). Cross-category effects of

aisle and display placements: A spatial modeling approach and insights. Journal of

Marketing, 73(3), 99–117.

Bodycomb, A., & Baglivo, M. D. (2012). Using an automated tool to calculate return on

investment and cost benefit figures for resources: The Health Sciences and Human Services

Library experience. Journal of the Medical Library Association, 100(2), 127–130.

doi: 10.3163/1536-5050.100.2.011

Breslin, F., & McMenemy, D. (2006). The decline in book borrowing from Britain's public

libraries: A small scale Scottish study. Library Review, 55(7), 414 – 428.



http://dx.doi.org/10.3163%2F1536-5050.100.2.011

http://www.emeraldinsight.com/action/doSearch?ContribStored=Breslin%2C+F

http://www.emeraldinsight.com/action/doSearch?ContribStored=McMenemy%2C+D

16



2015

Camacho, L., Spackman, A., & Cluff, D. (2014). Face out: The effect of

book displays on collection usage. Journal of Business & Finance Librarianship, 19(2),

114-124. doi: 10.1080/08963568.2014.883874

Cheung, S., Chung, T., & Nesta, F. (2011). Monograph circulation over a 15-year period in a

liberal arts university. Library Management, 32(6/7), 419 – 434. doi:

10.1108/01435121111158565

Gregory, C. L. (2008). “But I want a real book”: An investigation of undergraduates' usage and

attitudes toward electronic books. Reference and User Services Quarterly, 47(3), 266‐273.

Jones, D. Y., McCandless, M., Kiblinger, K., Giles, K., & McCabe, J. (2011). Simple marketing

techniques and space planning to increase circulation. Collection Management, 36(2), 107-

118. doi: 10.1080/01462679.2011.553774

McMenamin, J. (2000, March 17). Drive-through lanes en route to libraries: Eldersburg branch

seeks convenience. The Baltimore Sun. Retrieved from

http://articles.baltimoresun.com/2000-03-17/news/0003170074_1_drive-through-lane-

library-staff-library-patrons

Noorhidawati Abdullah & Gibb, F. (2006) A survey of e-book awareness and usage amongst

students in an academic library. Proceedings of International Conference of

Multidisciplinary Information Sciences and Technologies, Merida, 25-28 October 2006,

Merida, Spain. Retrieved from http://strathprints.strath.ac.uk/2280/1/strathprints002280.pdf

Reese, P. E. (2014, Summer). Tips from the experts: Creating a featured book sisplay when most

of the books are e-books. Issues in Science and Technology Librarianship. doi:

10.5062/F4TB14WP.

Roesnita Ismail & Zainab Awang Ngah (2005). The pattern of e-book use amongst

undergraduates in Malaysia: A case of to know is to use. Malaysian Journal of Library and

Information Science, 10(2), 1-23. Retrieved from

http://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1301/1301.5400.pdf

Rose-Wiles, L. M. (2013) Are print books dead? An investigation of book circulation at a mid-

sized academic library. Technical Services Quarterly, 30(2), 129-152. doi:

10.1080/07317131.2013.759496

Rosiah Hamzah, Shamala Devi, M. A., & Selvarajah, M. (2009). Strategi pemasaran penerbitan

ilmiah : Kajian kes Penerbit MARDI. Economic and Technology Managemet Review, 4,

117-124.

http://dx.doi.org/10.1108/01435121111158565

http://articles.baltimoresun.com/2000-03-17/news/0003170074_1_drive-through-lane-library-staff-library-patrons

http://articles.baltimoresun.com/2000-03-17/news/0003170074_1_drive-through-lane-library-staff-library-patrons

IMPAK PAMERAN DAN PERKHIDMATAN PANDU LALU … · Berdasarkan Analisis Soal Selidik Kajian Kepuasan...

Documents

Transcript of IMPAK PAMERAN DAN PERKHIDMATAN PANDU LALU … · Berdasarkan Analisis Soal Selidik Kajian Kepuasan...