Kajian Impak Program Sekolah Bestari Luar Bandar

7/29/2019 Kajian Impak Program Sekolah Bestari Luar Bandar

1/145

Kajian Impak Program Sekolah Bestari Luar Bandar

2009 @ MDeC1


2/145


2009 @ MDeC2

BAB 1

RINGKASAN EKSEKUTIF


3/145


2009 @ MDeC3

BAB 1: RINGKASAN EKSEKUTIF

Dengan mengambil kira 45% sekolah di Malaysia adalah terletak di lokasi luar bandar dan

dengan hasrat kerajaan untuk membestarikan kesemua 10,000 sekolah di seluruh negara

pada akhir 2010, usaha untuk menjadikan 15 daripada 50 sekolah luar bandar sebagaipenanda aras sekolah bestari adalah satu strategi yang bijak. Kesemua 15 sekolah luar

bandar ini merangkumi kesemua jenis clustersekolah seperti sekolah kebangsaan, sekolah

jenis kebangsaan tamil dan cina, sekolah agama, sekolah Felda, sekolah menengah

kebangsaan dan sekolah orang asli. Initiatif yang agak agresif ini adalah lanjutan dari inisiatif

pada tahun 2006 iaitu untuk menjadikan 88 sekolah rintis sebagai penanda aras bagi

sekolah bestari. Pengalaman daripada projek rintis mendapati bahawa perlaksanaan model

'satu untuk semua' didapati tidak sesuai untuk semua sekolah. Untuk itu, satu perlaksanaan

model yang lain diperlukan untuk sekolah berlainan bagi meningkatkan kecekapan serta kos

efektif di kawasan luar bandar. Terdapat pengubahsuaian bagi model tersebut untuk

digunapakai sekolah kawasan luar bandar dengan mengambil kira kemudahan infrastruktur

yang telah disediakan Kementerian Pelajaran Malaysia.

Kajian impak atau keberkesanan ini melihat secara saintifik ke atas 4 stakeholder

manusiawi iaitu murid, guru, Guru Penyelaras Bestari (GPB) dan pentadbir sekolah setelahhampir setahun program sekolah bestari luar bandar diimplementasikan. Populasi kajian

terdiri daripada 528 murid, 334 guru, 15 orang GPB dan 15 orang pentadbir yang

merangkumi kesemua negeri di Malaysia termasuk Sabah dan Sarawak. Kajian ini

melibatkan kaedah kuantitatif dan kualitatif bagi melihat kesan impak program ini ke atas

semua tujuan yang telah digariskan, maka kesemua prinsip utama pelaksanaan sekolah

bestari iaitu mewujudkan persekitaran pembelajaran yang kondusif, mengitegrasi teknologi

dalam pengajaran dan pembelajaran, membudayakan pengurusan cekap dan boleh

meningkatkan produktiviti dan melahirkan murid yang kreatif dan interaktif serta

mengadakan sokongan yang berterusan dapat diukur dan dinilai dengan adanya kajian

seperti ini.

DAPATAN UTAMA

Berikut adalah dapatan utama yang boleh dirumuskan berdasarkan input daripada 4

stakeholders yang utama iaitu murid, guru, GPB dan Pentadbir.

1.0 MURID

Penggunaan ICT berjaya meningkatkan motivasi, minat untuk belajar dan

penglibatan dalam aktiviti pengajaran dan pembelajaran (p&p).

Dapatan ini diberikan oleh semua guru yang dikaji di mana mereka mengatakan

bahawa kesemua tiga faktor ini menunjukkan peningkatan oleh murid mereka sejak

program sekolah bestari luar bandar ini dilancarkan dan ini berlaku berterusan

sepanjang kajian dijalankan. Dapatan ini menunjukkan bahawa program sekolah

bestari luar bandar ini telah memberikan impak yang berkesan kepada murid dalammelahirkan murid yang kreatif dan interaktif.


4/145


2009 @ MDeC4

Sikap Penggunaan ICT, Penggunaan ICT dan Pembudayaan ICT juga berjaya

ditingkatkan.

Dapatan ini amat penting dalam membuktikan bahawa kesemua sekolah bestari luar

bandar telah mengalami impak yang positif dari program ini. Dapatan ini juga

membuktikan bahawa pembudayaan penggunaan ICT di kalangan murid bagi tujuan

pembelajaran telah berlaku di semua sekolah bestari luar bandar yang dikaji.

Kemahiran asas ICT berjaya dikuasai oleh murid

Kesemua kemahiran asas iaitu mengenali perkakasan asas, membentuk / savefail,

membentuk folder, menggunakan Microsoft Word, menggunakan Microsoft

Powerpoint, menggunakan modul Pembelajaran Kendiri dan menggunakan Internet

telah berjaya dikuasai oleh murid dengan implementasi program sekolah bestari luar

bandar ini. Dapatan ini adalah sesuatu yang menarik dan dibanggakan kerana ia

adalah selaras dengan hasrat dan objektif program sekolah bestari.

Kemahiran Tambahan ICT mempunyai potensi untuk dikembangkan.

Walaupun kesemua kemahiran tambahan dikuasai agak sederhana, namun dapatan

menunjukkan bahawa murid semua sekolah bestari yang dikaji mempunyai potensi

untuk dikembangkan. Kemahiran tambahan ini merangkumi memasang sofwer baru,

menggunakan pencetak, membuang virus, menggunakan Microsoft Excel dan

Access, menggunakan e-bahan dari portal pendidikan, menggunakan e-mail,

menggunakan laman sembang, membina laman web dan blog serta membaiki

masalah kecil (troubleshooting).

Peningkatkan kefahaman (Math/Sains dan Sejarah/Kajian tempatan).

Peratus peningkatan bagi tiga mata pelajaran utama ini adalah 63%. Inimembuktikan bahawa program sekolah bestari luar bandar ini telah memberikan

impak yang ketara ke atas mata pelajaran utama ini hasil dari pengintegrasian

teknologi dalam p&p. Walau bagaimanapun, bagi mata pelajaran yang lain (Bahasa

Melayu, Bahasa Inggeris, Pendidikan Islam/Moral) telah menunjukkan peningkatan

kefahaman yang memberangsangkan.

Meningkatkan tahap penglibatan (Math/Sains dan Sejarah/Kajian tempatan).

Peningkatan yang tinggi iaitu sebanyak 89% di hampir kesemua sekolah (13

sekolah) telah membuktikan bahawa dengan penggunaan dan pembudayaan ICT

dalam p&p telah berjaya meningkatkan penglibatan murid di dalam kelas kepadalebih aktif dan ini menyebabkan proses pengajaran menjadi lebih rancak dan

mendapat penglibatan penuh daripada murid hasil dari pengintegrasian teknologi ICT

dalam p&p.

2.0 GURU

Prestasi guru (4.62) dan motivasi guru (4.37) berjaya ditingkatkan

Program sekolah bestari luar bandar ini telah berjaya meningkatkan prestasi guru

dan motivasi guru di semua sekolah yang dikaji. Ini menunjukkan bahawa program

sekolah bestari ini telah memberikan satu kesan impak yang baik dan positif kepadaguru yang merupakan komponen terpenting dalam menjayakan program ini.


5/145


2009 @ MDeC5

Peratus guru yang menggunakan ICT dalam p&p berjaya ditingkatkan

Perkara ini terbukti apabila dapatan menunjukkan bahawa kesemua guru di sekolah

yang dikaji menggunakan ICT sebanyak 82% sepanjang tahun program

diimplementasikan. Penggunaan ini termasuklah menggunakan perkakasan dan

peralatan ICT yang dibekalkan, menggunakan Internet, menggunakan emel sebagai

alat berkomunikasi, menggunakan aplikasi perisian komputer (contohnya Microsoft

Word) dan menggunakan aplikasi perisian yang dibekalkan oleh pihak KPM

(contohnya Sistem Maklumat Murid). Ini menggambarkan juga bahawa guru-guru di

semua sekolah bestari luar bandar telah membudayakan pengurusan yang cekap.

Kompetensi guru juga berjaya ditingkatkan

Dapatan menunjukkan bahawa kompetensi guru berjaya ditingkatkan dengan 71%

daripada jumlah guru mengimplementasikan pengurusan berbantukan komputer.

Juga, hampir 75% guru menggunakan Internet (melawat laman-laman web

pendidikan) untuk mencari bahan bagi digunakan untuk membina bahan pengajaran

yang baru dan untuk berkomunikasi.

Sanggup guna komputer sendiri untuk tujuan p&p & pentadbiran (87%)

Peratusan yang tinggi ini membuktikan bahawa pembudayaan penggunaan ICT

untuk tujuan p&p dan pengurusan pendidikan di kalangan guru telah wujud di semua

sekolah bestari luar bandar.

3.0 GURU PENYELARAS BESTARI

Kompentensi GPB (5 domain yang diukur) berada di tingkat 5.19 daripada 7.0

(berkemahiran tinggi)Kesemua 5 domain yang diukur iaitu pengetahuan & kemahiran ICT terkini,

menguruskan sistem & rangkaian, menguruskan infrastruktur ICT, menyelenggara

perkakasan & peralatan ICT dan menggunakan aplikasi ICT menunjukkan GPB

berada di tingkat yang agak tinggi. Ini menunjukkan program ini mempunyai asas

yang kukuh untuk berjaya kerana komponen terpenting iaitu GPB telah menunjukkan

peningkatan kompetensi yang baik.

Kompetensi tinggi (6.13) dalam menggunakan peralatan ICT dalam penyediaan

bahan pengajaran

Dapatan juga menunjukkan bahawa kesemua GPB di semua sekolah bestari luarbandar berada pada kompetensi yang tinggi dalam menggunakan peralatan ICT

dalam penyediaan bahan pengajaran. Ini menggambarkan bahawa GPB boleh

bertindak sebagai satu sumber rujukan dan sumber penting kepada guru-guru di

semua sekolah bestari luar bandar.


6/145


2009 @ MDeC6

4.0 PENTADBIR

Sentiasa update dengan teknologi terkini (web/email)

Pentadbir juga adalah komponen terpenting dalam menjayakan program sekolah

bestari ini kerana dengan adanya kepimpinan berteknologi akan membolehkan

mereka menjadi role model kepada guru dan murid di sekolah. Dapatan ini

menunjukkan 13 orang pentadbir sentiasa update dengan teknologi terkini seperti

web dan emel.

Pengurusan berbantukan komputer tinggi (93.3%)

Penggunaan kaedah pengurusan secara tradisional dikurangkan dengan

meluas! (bilangan komputer untuk tujuan pengurusan)

Dapatan ini menunjukkan bahawa seramai 13 pentadbir memberikan kepentingan

kepada perkara ini dimana sekurang-kurangnya 3 komputer diletakkan di pejabat

sekolah untuk digunakan bagi tujuan pengurusan. Ini menggambarkan bahawa

pentadbir di sekolah bestari luar bandar telah membudayakan pengurusan yang

cekap berbantukan ICT.

Kekerapan menggalakkan guru menggunakan ICT (setiap minggu 73.3%).

Kekerapan menilai guru menggunakan ICT (setiap minggu 73.3%).

Cuba memberikan kemudahan ICT terbaik kepada guru untuk tujuan p&p dan

pengurusan.

Sebanyak 14 daripada 15 buah (93.3%) sekolah telah menunjukkan bahawapentadbir mereka cuba memberikan kemudahan ICT terbaik kepada guru. Ini

menunjukkan keprahatinan pentadbir terhadap kejayaan program sekolah bestari ini

dalam mewujudkan persekitaran pembelajaran yang kondusif sepertimana yang

dihasratkan dalam objektif program sekolah bestari.

KEKANGAN

1.0 MURID

Tiada komputer di rumah (70%)

Memandangkan program sekolah bestari ini di lokasi luar bandar, maka peratus

murid yang tidak mempunyai kemudahan komputer di rumah adalah tinggi (70%). Ini

sudah tentu menyebabkan peluang murid untuk menggunakan kemudahan ICT

hanya di sekolah dan dengan kekangan nisbah komputer-murid yang tinggi, maka

peluang setiap murid adalah terbatas.

Download tidak dibenarkan save dalam pendrive

Peraturan ini dibuat oleh pihak sekolah untuk mengelakkan sebaran virus dari

komputer murid di rumah atau dari cyber caf merebak ke komputer di sekolah.Peraturan ini menyebabkan murid tidak boleh menyambung kerja-kerja di sekolah

balik ke rumah atau sebaliknya.


7/145


2009 @ MDeC7

2.0 GURU

Kurang penekananhigher order thinking skilldalam p&p

Dapatan daripada kualitatif menunjukkan bahawa guru-guru hanya menggunakan

ICT dalam pengajaran dan pembelajaran untuk peringkat pengetahuan dan

kefahaman sahaja tetapi tidak digunakan untuk peringkat yang lebih tinggi seperti

aplikasi, analisis, sintesis dan penilaian. Mereka berpandangan adalah baik jika

mereka diberikan latihan dan pendedahan bagaimana menggunakan ICT dalam p&p

untuk peringkat yang lebih tinggi ini.

Sikap sebahagian kecil guru yang menganggap program di sekolah terlalu

banyak over worked!

Train the trainers kurang berlaku secara formal

Guru-guru yang ditanya dalam kajian ini sering menimbulkan rasa kurang efisien

dengan sistem train the trainersdi sekolah mereka. Ada ramai yang pergi berkursus

ICT yang dianjur oleh KPM tetapi disebabkan oleh faktor kekangan masa, maka in-

house trainingtidak dapat diadakan.

3.0 GURU PENYELARAS BESTARI

Latihan menguruskan infrastruktur rangkaian (kurang terlatih)

Kesemua GPB bersetuju bahawa mereka memerlukan latihan ini kerana infrastruktur

rangkaian adalah nadi penting dalam program sekolah bestari ini. Kebanyakanperisian dan aplikasi yang dibekalkan oleh KPM adalah berbentuk on-line dan guru

serta murid juga memerlukan kemudahan Internet sebagai fasiliti berkomunikasi

secara elektronik dan untuk mencari sumber rujukan dan membina bahan

pengajaran. Oleh itu, sekiranya latihan seperti ini diadakan, GPB boleh bertindak

sebagai troubleshooterjika sesuatu masalah rangkaian itu di peringkat yang kecil.

4.0 PENTADBIR

Beberapa kekangan yang dihadapi oleh pentadbir sekolah dalam mengimplementasikanprogram sekolah bestari luar bandar ini.

Guru yang kurang bermotivasi /tidak mahu terlibat (20-30%)

Murid yang tinggal agak jauh dari sekolah

Pentadbir bertukar

Ramai Guru Sandaran Tidak Terlatih (GSTT) & gurubertukar

Masalah ini menyebabkan pentadbir terpaksa memberikan penerangan dan latihansemula kepada guru-guru yang baru masuk ke sekolah. Begitu juga sebaliknya, guru
http://c/Users/user/Desktop/Presentation%20141209/Bloom%20Taxonomy.docxhttp://c/Users/user/Desktop/Presentation%20141209/Bloom%20Taxonomy.docxhttp://c/Users/user/Desktop/Presentation%20141209/Bloom%20Taxonomy.docxhttp://c/Users/user/Desktop/Presentation%20141209/Bloom%20Taxonomy.docx


8/145


2009 @ MDeC8

yang telah memahami konsep dan amalan sekolah bestari dikira merugikan kerana

sekolah baru kebanyakannya bukan sekolah bestari.

CADANGAN

Berikut adalah rumusan cadangan untuk penambahbaikan amalan budaya pembestarian

ICT di sekolah-sekolah luar bandar berdasarkan dapatan kajian impak.

Jadual 1.1: Cadangan bagi Penambaikan Amalan Pembudayaan ICT di Sekolah Bestari Luar

Bandar

Cadangan Spesifikasi Sasaran Impak

1. Latihan

Lanjutan

Pengurusan sistem

dan rangkaian

Kemahiran mengurus

LMS

GPB

Peningkatan kemahiran ICT

tambahan GPB (stakeholder

terpenting)

Peningkatan perhubungan

guru murid di luar waktu kelas

(pembudayaan ICT dapat

ditingkatkan)

2. Kursus untuk

Guru

High Order Thinking

Skills

Technology-rich

assessment strategis

Guru Peningkatan kefahaman guru

untuk mempelbagaikan

kaedah mengintegrasikan ICTdalam p&p

3. Mewujudkan

Task-Force

Team

Mewujudkan task-

froce team secara

online dan juga

bersemuka

Peringkat negeri dan

kebangsaan

GPB

Menjadi medium untuk GPB

membincang dan berkongsi

pengalaman serta masalah

Meningkatkan pengurusan

pemantauan oleh pihak

berkaitan

4. Kursus

Change

Management

untuk

Pentabdir

Perubahan sikap,

komitmen dan

kepimpinan

Pentadbir

(kepimpinan

berteknologi), GPB

dan guru

Motivasi dan

readiness guru serta

murid

Pentadbir Pengintegrasian ICT dalampengurusan dan p&p dapat

ditingkatkan.

Mempunyai visi dan misi sertapelan strategik untuk

menjadikan sekolah high

performance schooldalam

pengintegrasian ICT

Memperkembangkan minat,penglibatan dan potensi sertakemahiran ICT tambahan


9/145


2009 @ MDeC9

murid

5. Penggunaan

EduWebTV

Penekanan serius

untuk menambahkekerapan

penggunaan

EduWebTV dalam

p&p & saluran

informatif

Guru Meningkatkan kesedaran

tentang keberkesananpenggunaan EduWebTV dalam

p&p & saluran informatif

RUMUSAN

Adalah terbukti bahawa program sekolah bestari luar bandar telah memberikan banyakkesan impak yang baik walaupun program ini baru dilaksanakan kurang daripada satu

tahun. Faktor kepelbagaian jenis sekolah dan dengan mengambil kira faktor lokasi sekolah

iaitu luar bandar, kesan impak yang baik ke atas kesemua 4 komponen manusiawi ini bolehdibanggakan. Pastinya kesemua 15 sekolah luar bandar ini boleh dijadikan sekolah

penanda aras bagi sekolah luar bandar yang lain.

Walau bagaimanapun, masih terdapat ruang yang boleh dimantapkan lagi. Dalam

perlaksanaan penanda aras sekolah bestari luar bandar, kajian ini mendapati cabaran paling

besar sekolah adalah kurang motivasi daripada sebilangan guru (20-30%). Pastinya cabaran

ini boleh ditangani dengan menyediakan satu strategi yang menyeluruh dari segi sistempelaksanaan program ini di mana semua guru pasti akan terlibat secara langsung. Untuk itu,

guru yang dikira kurang bermotivasi ini akan diberikan sokongan, sumber rujukan dan

latihan berterusan.

Kajian impak ini juga boleh dijadikan satu panduan bagi saling melengkapi dengan panduan

pelaksanaan sekolah bestari iaitu Piawaian Kelayakan Sekolah Bestari (SSQS). Ini akan

membantu sekolah mempercepatkan proses mewujudkan persekitaran pembelajaran yang

kondusif, mengitegrasi teknologi dalam pengajaran dan pembelajaran, membudayakan

pengurusan cekap dan boleh meningkatkan produktiviti dan melahirkan murid yang kreatif

dan interaktif.


10/145


2009 @ MDeC10

BAB 2

LATAR BELAKANG KAJIAN& METODOLOGI


11/145


2009 @ MDeC11

BAB 2: LATAR BELAKANG KAJIAN & METODOLOGI

2.0 Latar Belakang

Keperluan untuk menilai dan mengukur impak pelaksanaan program sekolah bestari luar

bandar daripada kepelbagaian jenis sekolah telah dijadikan asas utama dalam

melaksanakan kajian keberkesanan ini. Di samping itu, kurangnya data dan dapatan yang

ada tentang impak telah menyebabkan timbulnya pelbagai masalah dalam mempromosi dan

mendapat sokongan daripada stakeholderserta usaha untuk mempromosi program sekolah

bestari luar bandar ini ke peringkat antarabangsa oleh MDeC dan KPM. Pastinya, usaha

yang lebih efektif dapat direalisasikan dengan adanya dapatan daripada satu kajian yang

lebih sistematik bagi membantu dalam usaha mempromosi ini.

Rajah 2.1: Latar Belakang Kajian

kajian yangsistematik dankomprehensifadalah perlu

Kurangnya data dan

dapatan untuktujuan promosi diperingkat nasionaldan antarabangsa

Keperluan untukmenilai dan mengukur

impak pelaksanaanprogram sekolah

bestari luar bandardaripada kepelbagaian

jenis sekolah


12/145


2009 @ MDeC12

Untuk itu kajian ini mempunyai 4 tujuan utama seperti ditunjukkan dalam Rajah 2.2 di

bawah.

Rajah 2.2: Tujuan Kajian

Atas tujuan di atas, maka kesemua prinsip utama pelaksanaan sekolah bestari iaitu

mewujudkan persekitaran pembelajaran yang kondusif, mengitegrasi teknologi dalam

pengajaran dan pembelajaran, membudayakan pengurusan cekap dan boleh meningkatkan

produktiviti dan melahirkan pelajar yang kreatif dan interaktif serta mengadakan sokongan

yang berterusan dapat diukur dan dinilai dengan adanya kajian seperti ini.

Para pelajar dari sekolah luar bandar seperti di Appendix C yang merangkumi sekolah

kebangsaan, sekolah menengah kebangsaan, sekolah rendah jenis kebangsaan (cina &

tamil), sekolah Felda, sekolah orang asli dan sekolah menengah kebangsaan agama telahdikenalpasti menjadi populasi dalam kajian impak ini. Mereka terdiri daripada pelajar

Tingkatan 1, 2 & 4 (Sekolah Menengah) dan murid Tahun 1 hingga 4 (Sekolah Rendah).

Disamping itu, GPB, Guru, Pentabdir (Pengetua/Guru Besar), Coaches dan Project

Management Office PMO (untuk tujuan temuduga) akan dijadikan sampel dalam kajianimpak ini.

2.0 Metodologi Kajian

Bagi mendapatkan pengukuran impak yang terbaik, model Penilaian CIPP (Context, Input,Process & Product/Outcomes) yang diperkenalkan oleh Shufflebeam (2000) telah

Menilai impak pelaksanaan on-site yang menyeluruhberkaitan integrasi isikandungan (konten)

berasaskan ICT dan bahan-bahan inovatif dalam

pengajaran & pembelajaran(P&P) dan pengurusan sekolah

Mengukur keberkesananinovasi dalam P&P melaluipengetahuan dan skil ICT

pelajar.

Mengenal pasti hubunganpelaksanaan program sekolah

bestari luar bandar denganpencapaian pembelajaran.

Mencadangkan modelpelaksanaan yang sesuai

dengan kepelbagaian jenissekolah.


13/145


2009 @ MDeC13

digunapakai khususnya bagi menjawab Objektif 1 kajian seperti ditunjukkan dalam Rajah

2.3 dibawah.

Rajah 2.3: Model Penilaian CIPP (sumber: Shufflebeam, 2000)

Bagi tujuan saling melengkapi instrumen yang sedia ada iaitu SSQS dan untuk

mendapatkan senario yang berbeza dan lebih konkrit, kaedah temuduga (semi-structured)

dan dokumen sokongan (video & photo) serta pemerhatian juga akan dibuat bagi sekolah

yang dikira sebagai extreme cases. Sementara itu, kaedah penilaian dari Model penilaian

ATCT (2004) dan diintegrasikan dengan model penilaian LOTI (2003) telah digunapakai

bagi menjawab Objektif kajian pertama dan ketiga. Untuk itu, teknik pengumpulan data

Repeated Measure Method (Jones & Kenway, 2003) telah diimplementasi dalam

mendapatkan data murid bagi tiga domain utama yang dikaji (Penggunaan ICT, Kemahiran

ICT dan ICT & Pembelajaran) dengan menggunakan borang kajiselidik (murid).

Rajah 2.4: Reka bentuk Kajian

Output

Eval

Process Evaluation

Input Evaluation

Context Evaluation


14/145


2009 @ MDeC14

Kesemua fasa di atas diperincikan dalam bentuk proses seperti ditunjukkan dalam Rajah 2.5

di bawah.

Rajah 2.5: Proses Penyelidikan

PERANCANGAN PENILAIAN ANALISIS PELAPORAN

Rajah 2.6: Prosedur Pembinaan Instrumen Kajian

Perancangan

Penilaian

Analisis

Pelaporan

Perancangan

Bengkel

RekaBentuk

instrumen

KajianRintis

RMM

CIPP

KajianSebenar

Analisis FocusGroup

Pelaporan


15/145


2009 @ MDeC15

Kesemua instrumen kajian telah direkabentuk dan diformasikan (kesahan dan

kebolehpercayaan) melalui proses kesahan kandungan, inter-rater realibility di mana 3

orang pengetua sekolah bestari kumpulan 88 (kumpulan sekolah bestari rintis pertama)

telah dipilih sebagai sampel dan disusuli dengan kajian rintis dari 7 sekolah bestari luar

bandar. Seterusnya, proses penilaian bermula dengan mentadbir borang kaji selidik murid di

tiga fasa di semua sekolah. Ini disusuli mentadbir borang kaji selidik yang dibangunkan dari

Model Penilaian CIPP juga di semua sekolah pada fasa 3. Dapatan daripada penilaian bagifasa ini akan digunakan untuk mengenalpasti dua sekolah yang dikira sebagai model terbaik

iaitu skor pencapaian sekolah yang tertinggi (satu sekolah rendah dan satu sekolah

menengah) dan yang terendah daripada aggregate mean yang diperolehi. Kedua-dua

sekolah ini akan dibuat kajian yang lebih mendalam (focus group) di mana kaedah

temuduga dan pemerolehan dokumen sokongan berbentuk rakaman photo dan video juga

akan dilaksanakan.

2.1 Persampelan

Proses persempelan digambarkan seperti Rajah 2.7 dibawah.

Rajah 2.7: Persampelan Kajian

Sekolah Kebangsaan

Sekolah Orang Asli

Sekolah Agama

Sekolah Felda

Sekolah Jenis Kebangsaan

Sekolah Jenis KebangsaanCina

Sekolah Jenis KebangsaanTamil

Sekolah MenengahKebangsaan

Sekolah Menengah JenisKebangsaan

Sekolah MenengahKebangsaan Agama

Sekolah MenengahKebangsaan Harian

Output Process

Input


16/145


2009 @ MDeC16

Manakala jumlah sampel bagi setiap kumpulan ditunjukkan seperti Rajah 2.8 dibawah.

Rajah 2.8: Sampel Pentadbir, GPB, Guru dan Murid

Kaedah Kajian Soal Selidik Temu Bual Pemerhatian Dokumen

Sokongan/Video &

Foto

Tinjauan

(Kuantitatif)

Murid*

Guru

Pentadbir

Guru PenyelarasBestari

X X X

Kualitatif

(Model Terbaik)

X Dalam Kumpulan:

4 Murid

Guru

Pentadbir

Penyelaras

Bestari

30 Murid

1 Guru

Merakam Amalan

terbaik

1 sek rendah

1 sek

menengah

3.0 Kesahan Kandungan (Content Validity), Sesi Focus Group Dan Inter-Rater Validity

Tingkatan 1, 2 & 4

Tahun 4

Murid

(36 org x 15 sekolah)

30 orang guru (Matematik, Sains, Bahasa Inggeris,Bahasa Melayu, Pendidikan Islam, Sejarah/kajiantempatan)

Seorang pentadbir sekolah

Seorang guru penyelaras bestari

Pentadbir, Guru & GuruPenyelaras Bestari

(32 x 15 sekolah)


17/145


2009 @ MDeC17

Aktiviti kesahan kandungan (content validity) dan sesi focus group, diadakan selepas

siapnya kerja-kerja menderaf Domain & Item yang berbentuk kuantitatif dan mencakupi

kesemua populasi kajian iaitu Pentadbir, Guru Penyelaras Bestari (GPB), Guru dan Murid.

Tujuan utama mengadakan kedua-dua aktiviti ini ialah untuk menambahbaik kandungan

soal selidik (domain & items) yang telah dibina oleh penyelidik terlebih dahulu.

3.1 Deraf Soal Selidik Pentadbir

Kaedah pembinaan domain & item daripada Model CIPP (Shuffebeam, 2000) telah

diaplikasikan bagi tujuan ini. Walau bagaimanapun, kesemua ahli focus grouptelah meneliti

kesesuaian setiap domain & item dalam konteks sekolah bestari di Malaysia yang telah

diderafkan terlebih dahulu oleh penyelidik.

Beberapa penambahbaikan telah dicadangkan iaitu:

i. Skala kekerapan penggunaan ICT dalam pengurusan

ii. Jenis kursus ICT yang pernah dihadiri oleh pentadbir

iii. Kategori perkakasan, peralatan dan perisian ICT

3.2 Deraf Soal Selidik Guru

Kaedah pembinaan domain & item daripada Model CIPP (Shuffebeam, 2000) juga telah

diaplikasikan bagi tujuan ini. Penambahbaikan bagi komponen ini agak sama dengan

komponen Pentadbir. Perbezaan hanya dari segi penggunaan ICT iaitu untuk tujuanpengajaran dan pembelajaran (p&p). Itempenggunaan komputer sendiri untuk tujuan p&p

dan pengurusan pelajar telah dicadangkan untuk ditambah selain daripada tiga

penambahbaikan seperti di komponen Pentadbir di atas.

3.3 Deraf Soal Selidik Murid

Deraf awal bagi komponen ini terdiri daripada tiga bahagian iaitu Bahagian 1: Pengenalan

(satu item), Bahagian 2: Penggunaan ICT (18 item), dan Bahagian 3: Kemahiran ICT (17

item). Beberapa penambahbaikan telah dicadangkan semasa sesi focus group terutamanya

pada Bahagian 2 dan Bahagian 3.

Pada Bahagian 2, sebanyak 2 itemyang didapati tidak relevan dan telah dikeluarkan serta

semua baki 16 item lagi telah dijadikan kenyataan berbentuk pernyataan positif dan

berbentuk penilaian kendiri. Dengan kata lain, itemyang berbau persepsi telah ditukarkansepenuhnya. Manakala bilangan item pada Bahagian 3 pula telah ditambah kepada 18

berbanding 17 sebelum ini. Hal ini adalah bagi menggelakkan ayat yang bertindan dari segi

maksud iaitu item no. 3. Namun demikian, focus group juga bersetuju dan menerima

penggunaan bahasa dan kandungan setiap itemyang dikemukakan pada bahagian ini.


18/145


2009 @ MDeC18

Selain dari itu, focus group juga telah mencadangkan tambahan satu lagi iaitu Bahagian 4:

ICT dan Pembelajaran bagi tujuan mendapatkan impak pembestarian terhadap murid dalam

kelas dalam bentuk performance based. Untuk itu, 2 item telah dibina pada bahagian ini

iaitu untuk mengenalpasti sejauhmanakah penggunaan komputer meningkatkan tahap

kefahaman dan penglibatan murid dalam kelas.

3.4 Deraf Soal Selidik Guru Penyelaras Bestari (GPB)

Deraf awal soal selidik GPB terdiri daripada dua bahagian iaitu Bahagian 1: Pengenalan (1

item), dan Bahagian 2: Pengetahuan/kemahiran ICT (28 item). Namun demikian beberapa

penambahbaikan berikut telah dicadangkan semasa sesi ini terutamanya pada Bahagian 1

dan Bahagian 2.

Pada Bahagian 1: Dicadangkan agar maklumat latar belakang yang dikemukakan oleh

penyelidik diganti dengan 2 item berkaitan dengan, a) pengkhususan, dan b) pengalaman

mengikuti kursus ICT dalam tahun semasa. Seterusnya pada Bahagian 2 dicadangkan agar

daripada 28 item yang dikemukakan hanya 11 sahaja yang menepati tujuan kajian serta

sasaran manakala 17 item lain pula lebih sesuai kepada Guru. Seterusnya 4 item lagi telah

dibina (dengan merujuk kepada SSQS). Justeru itu, sebanyak 15 itemyang sempurna telah

digunakan bagi Bahagian 2 bagi tujuan mengenalpasti tahap pengetahuan/kemahiran ICT

bagi GPB dalam kajian ini.

3.5 Inter Rater Reliability

Sebelum kajian rintis dijalankan, penyelidik terlebih dahulu telah menjalankan kajian inter

rater reliability soal selidik berkaitan dengan Pentadbir sahaja. Hal ini adalah kerana soal

selidik pentadbir merupakan input yang sangat penting dalam menjayakan kajian ini. Tujuan

utama inter rater reliabilitydijalankan ialah untuk mengenalpasti kesahan kandungan yang

dikemukakan dalam domain & item adalah menepati kehendak serta hanya menanyakan

apa yang harus ditanya kepada responden bagi mendapat maklumat yang paling tepat. Bagi

menyempurnakannya, penyelidik telah menggunakan kaedah purposive sampling setelah

mengambil kira kesediaan dan kesudian responden yang terlibat untuk memberi kerja sama.

Sehubungan dengan itu seramai 3 orang Pentadbir (Pengetua/PK1) daripada 88 buah

sekolah bestari yang mempunyai pengalaman dalam program sekolah bestari luar bandar

telah dipilih untuk menjadi responden.

Pentadbir sekolah yang terlibat adalah:


19/145


2009 @ MDeC19

i. SM Sains Tun Syed Sheh Shahabudin, Bukit Mertajam.

ii. SMK Dato Onn, Butterworth

iii. SMK Abdullah Munsyi, Georgetown.

Selain dari itu, deraf soal selidik ini diberikan skala Likert 1 hingga 5 iaitu Tidak Sesuaihingga Sangat Sesuai untuk dinilai oleh 3 orang responden itu tadi.

Seterusnya inter rater reliability telah dilakukan pada 23 April 2009 oleh ketiga-tiga orang

penyelidik secara serentak, menggunakan kaedah face-to-face dengan ketiga-tiga orang

pentadbir sekolah-sekolah yang dipilih. Ini bertujuan untuk memberi peluang kepada

penyelidik untuk menjelaskan setiap maksud domain & item jika terdapat sebarang

kemusykilan yang dibangkitkan.

Berikut adalah hasil dapatan inter rater reliabitybagi item-item soal selidik Pentadbir.

Jadual 2.1: Dapatan Inter Rater Reliability

No. Item Rater 1 Rater 2 Rater 3 Mean

1 5 5 5 5

2 5 5 5 5

3 5 5 5 5

4 5 5 5 5

5 5 5 5 5

6 5 5 5 5

7 5 5 5 5

8 4 4 5 4.33

9 5 5 5 5

10 5 5 5 5

11 5 5 5 5

12 5 5 5 5

13 5 5 5 5

14 5 5 5 5


20/145


2009 @ MDeC20

15 5 5 5 5

16 5 5 5 5

17 5 5 5 5

18 5 5 5 5

19 4 5 4 4.33

Dapatan daripada Jadual 1 di atas, jelas menunjukkan bahawa purata kesesuaian kesemua

item bagi soal selidik Pentadbir untuk kajian ini berada di antara julat 4.33 hingga 5. Dapatan

ini juga menjelaskan bahawa kesemua item yang dibina mempunyai inter rater reliability

yang tinggi serta boleh dan sesuai digunakan bagi tujuan selanjutnya (rintis). Seterusnyabagi item 8 dan 9, penyelidik telah menambahbaik soalan tersebut seperti yang dicadangkan

oleh Rater 1 dan Rater 3.

Rajah 2.9: Nilai Alpha

Soal selidik Nilai

Murid .929

Guru .894

Penyelaras Bestari .927

Pentadbir .928

Selepas selesai kesemua penambahbaikan di atas disempurnakan, kesemua soal selidik

tersebut akan diteruskan dengan fasa kajian rintis bagi memperoleh kebolehpercayaan

Cronbach Alpha.

Context


21/145


2009 @ MDeC21

BAB 3

DATA ANALISIS


22/145


2009 @ MDeC22

BAB 3: DATA ANALISIS

MURID

3.1 PENGENALAN

Bagi Fasa 1, seramai 528 orang murid telah dipilih secara rawak dari sekolah yang dipilih

iaitu 15 buah sekolah bestari luar bandar. Murid yang dipilih ini akan dijadikan responden

semula pada Fasa 2 dan Fasa 3. Walau bagaimanapun, seramai 512 orang murid sahaja

telah mengembalikan soal selidik bagi Fasa 2 manakala seramai 509 orang murid pada

Fasa 3. Bagi mendapatkan data murid yang lebih sempurna/tepat, murid (responden) yang

tidak hadir/bertukar sekolah pada pengutipan data di Fasa 2 dan 3 tidak boleh diganti

dengan murid lain. Proses pengumpulan data ini ditadbirkan sepenuhnya oleh para

penyelidik. Taburan bilangan responden mengikut sekolah dipaparkan dalam Jadual 3.1 di

bawah.

Jadual 3.1: Taburan Responden Mengikut Fasa dan Sekolah

Nama Sekolah Fasa 1 Fasa 2 Fasa 3

SK Pulau Sebang 29 28 27

SK Cherok Paloh 35 35 35

SK Tasik Chini 36 36 36

SK Peserai 36 34 33

SK (F) Palong 14 36 34 34

SK Jambu Lawar 36 32 32

SMKA Muhamad Ali Ranau 37 35 35

SJKT Vageesar 36 36 36

SMK (F) Besout 35 33 33

SMK Sematan 35 35 35

SMK Ampang Pecah 37 36 35

SJKC Mah Hua 39 39 39

SK Tok Randok 29 29 29

SMK Megat Dewa 36 35 35

SK Arau 36 35 35

TOTAL 528 512 509


23/145


2009 @ MDeC23

3.2 PENGUNAAN ICT

Pengunaan ICT murid telah dikaji dengan menggunakan 16 item yang merangkumi tiga

aspek iaitu Sikap terhadap penggunaan ICT, Penggunaan ICT dan Budaya ICT. Bagi

mengetahui tahap penggunaan ICT secara keseluruhannya analisis diskriptif yangmelibatkan min telah digunakan dan dapatannya dipaparkan dalam Carta 3.1 & Jadual 3.2

di bawah.

Carta 3.1: Min Aspek Sikap

Untuk melihat peningkatan berlaku antara fasa dan jumlah peningkatan yang berlaku di

antara semua fasa ditunjukkan pada Jadual 3.2 di bawah.

Jadual 3.2: Min Aspek Sikap

Fasa 1 Fasa 2 Peningkatan

(F2-F1)

Fasa 3 Peningkatan

(F3-F2)

Jumlah

PeningkatanMin

(F3-F1)

Aspek Min Min Min Min Min

Sikap pengunaan

ICT

3.49 4.24 0.75 4.47 0.23 0.98

Pengunaan ICT 3.38 4.11 0.73 4.36 0.25 0.98

Budaya ICT 3.32 4.28 0.76 4.49 0.21 0.97

3.49 3.38 3.32

4.24 4.114.28

4.47 4.36 4.49

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.54

4.5

5

Sikap Pengguna ICT Pengguna ICT Budaya ICT

Fasa 1 Fasa 2 Fasa 3


24/145


2009 @ MDeC24

Dapatan kajian menunjukkan terdapat peningkatan skor min pada purata sebanyak 0.23

bagi ketiga-tiga aspek jika dibandingkan antara dapatan Fasa 2 dan Fasa 3. Namun

demikian jika peningkatan skor min purata dilihat antara dapatan Fasa 1 dan Fasa 2 adalah

sebanyak 0.75 bagi kesemua tiga aspek yang dikaji.

Bagi Fasa 3, skor min yang diperoleh untuk sikap penggunaan ICT pada Fasa 3 adalah

sebanyak 4.47 berbanding Fasa 2 pula adalah sebanyak 4.24 iaitu peningkatan sebanyak

0.23. Manakala skor min Fasa 3 penggunaan ICT pula adalah sebanyak 4.36 berbanding

Fasa 2 yang memperoleh skor min sebanyak 4.11 iaitu peningkatan sebanyak 0.25.

Sementara itu, skor min Fasa 3 budaya ICT yang diperoleh bagi Fasa 3 adalah sebanyak

4.49 berbanding Fasa 2 pula adalah sebanyak 4.28 iaitu peningkatan sebanyak 0.21.

Dapatan bagi Fasa 2 pula menunjukkan skor min yang diperoleh untuk sikap pada Fasa 1

adalah sebanyak 3.49 berbanding berbanding Fasa 2 pula ialah sebanyak 4.24 iaitu

peningkatan sebanyak 0.75. Manakala skor min Fasa 1 budaya ICT pula sebanyak 3.32

berbanding Fasa 2 pula adalah sebanyak 4.28 iaitu peningkatan sebanyak 0.76. Berbeza

pula dengan skor min yang diperoleh untuk aspek penggunaan ICT iaitu 3.38 pada Fasa 1

berbanding 4.11 dengan peningkatan sebanyak 0.73.

Dapat dirumuskan bahawa selepas Fasa 2, murid di sekolah bestari luar bandar telah

menunjukkan peningkatan sikap, penggunaan dan budaya penggunaan ICT dari tahap

sederhana ke tahap yang tinggi. Seperti yang diijangkakan bahawa peningkatan pada

tahap tinggi ini akan berterusan sehingga ke Fasa 3. Dijangkakan peningkatan ini juga akanterus berlaku selepas Fasa 3.

Peningkatan ini terjadi adalah disebabkan oleh practise effect terhadap murid dengan

peluang yang mereka perolehi daripada menggunakan perkakasan dan peralatan ICT yang

dibimbing oleh guru sejak dari kutipan data pertama (Fasa1) iaitu lebih kurang lapan minggu

sebelum Fasa 2 ditadbir dan begitu juga sehingga Fasa 3 ditadbir.

Dapatan ini juga menunjukkan bahawa instrumen SSQS yang dibekalkan kepada sekolah

bagi mengukur bagaimana pembudayaan ICT telah dilaksanakan dengan sebaiknya padaperingkat sekolah dan telah menunjukkan keberkesanannya. Ini ditambah dengan

pelaksanaan kajian impak ini yang digunakan untuk melihat impak atau kesan berbanding

output yang ditekankan dalam semangat SSQS. Ini juga boleh memberi gambaran bahawapelaksanaan SSQS dan Kajian Impak Pembestarian telah saling melengkapi antara satu

sama lain.

Seterusnya analisis diskriptif lanjutan turut dijalankan bagi setiap item aspek-aspek

penggunaan ICT bagi memperoleh dapatan yang lebih terperinci.


25/145


2009 @ MDeC25

3.2.1 Dapatan Diskriptif Aspek Sikap Penggunaan ICT

Sebanyak 7 item telah digunakan untuk mengenal pasti Sikap penggunaan ICT dalam

kalangan murid sekolah bestari luar bandar. Jadual 3.3 di bawah memaparkan dapatan

tersebut.

Jadual 3.3: Item Sikap Penggunaan ICT

Fasa

1

Fasa

2

Fasa

3

Jumlah

Peningkatan

Min

(F3-F1)

Item Min Min Min

1. Saya suka menggunakan komputer. 4.61 4.73 4.74 0.13

2. Saya suka berbincang dengan rakan-rakan tentang

komputer

3.29 3.97 4.21 0.92

3. Saya suka menggunakan komputer untuk membuatkerja rumah/tugasan.

3.33 4.26 4.52 1.19

4. Saya seronok pergi ke sekolah kerana ada komputer. 3.25 3.98 4.38 1.13

5. Saya memerlukan komputer untuk belajar. 3.07 3.99 4.38 1.31

6. Saya bercadang untuk belajar komputer dalam masa

terdekat.

3.52 4.40 4.51 0.99

7. Saya akan membeli komputer jika mempunyai wang 3.43 4.39 4.55 1.12

Bagi Fasa 3, dapatan kajian menunjukkan bahawa kesemua 7 item sikap terhadap

penggunaan ICT yang dikaji menurut pandangan murid adalah tinggi berbanding Fasa 2 dan

Fasa 1.


26/145


2009 @ MDeC26

Manakala bagi Fasa 2, dapatan kajian menunjukkan bahawa 4 item Sikap terhadap

penggunaan ICT menurut murid adalah ditahap tinggi berbanding hanya 1 item sahaja yang

berada pada tahap tinggi pada Fasa 1. Walaupun terdapat 3 item pada Fasa 2 menunjukkan

tahap sederhana tetapi skor minnya adalah melebih 3.9 iaitu hampir mencapai tahap tinggi

berbanding pada Fasa 1 kesemua item tersebut berada pada tahap sederhana.

Justeru dapat dirumuskan bahawa sikap keseluruhan murid terhadap penggunaan ICT telah

menunjukkan perubahan yang sangat ketara dengan berada pada tahap yang tinggi selepas

Fasa 3. Berbanding dengan dapatan pada Fasa 1 dan Fasa 2 iaitu sikap keseluruhan murid

terhadap penggunaan ICT pada ketika itu mula berubah daripada tahap sederhana.

Perubahan yang agak baik ini disumbangkan oleh kemudahan perkakasan dan peralatan

ICT yang telah digunakan oleh guru dan murid sepanjang treatment (8 minggu) di antara

semua fasa.

3.2.2 Dapatan Diskriptif Aspek Penggunaan ICT

Sebanyak 5 item telah digunakan untuk mengenal pasti penggunaan ICT murid di semua

sekolah bestari luar bandar dan dapatannya dipaparkan dalam Jadual 3.4 di bawah.

Jadual 3.4: Item Penggunaan ICT

Fasa

1

Fasa

2

Fasa

3

Jumlah

Peningkatan

Min

(F3-F1)Item Min Min Min

8 Komputer boleh membantu saya dalam

pelajaran/kerja rumah.

3.46 4.37 4.50 1.04

9 Masa penggunaan komputer di sekolah amat

terhad.

3.15 3.80 4.22 1.07

10 Pengggunaan komputer amat sesuai untuk

mencapai cita-cita saya.

3.44 4.17 4.40 0.96

11 Penggunaan komputer boleh meningkatkan

kecemerlangan akademik saya di sekolah

3.47 4.15 4.37 0.90


27/145


2009 @ MDeC27

12 Penggunaan komputer merubah cara saya

belajar.

3.39 4.05 4.35 0.96

Bagi Fasa 3, dapatan kajian menunjukkan bahawa kesemua 5 item berkaitan penggunaan

ICT yang dikemukakan telah berada pada tahap yang tinggi. Manakala bagi Fasa 2 pula

dapatan kajian menunjukkan kesemua item berkaitan dengan penggunaan ICT berada pada

tahap tinggi kecuali item No. 9 yang masih berada pada tahap sederhana walaupun

menunjukkan peningkatan dari segi skor min. Berbeza pula dengan dapatan pada Fasa 1

tiada satupun daripada item yang dikaji pada aspek ini yang menunjukkan tahap tinggi

kerana skor min yang diperoleh pada Fasa 1 ialah diantara 3.15 hingga 3.46.

Justeru dapat dirumuskan bahawa aspek penggunaan ICT di kalangan murid sekolah

bestari luar bandar kini berada pada tahap yang tinggi selepas Fasa 3. Keputusan ini

menjelaskan bahawa menurut murid sekolah bestari luar bandar aspek pengunaan ICT

dalam pengajaran dan pembelajaran di sekolah masing-masing telah berubah dari

sederhana pada Fasa 1 ke tahap tinggi pada Fasa 2.

Walau bagaimanapun, peningkatan yang rendah bagi item No. 9 masa penggunaankomputer di sekolah amat terhad mungkin disebabkan oleh sikap keinginan untukmenggunakan komputer (termasuk Internet) yang tinggi di kalangan murid tetapi ruang dan

peluang ini dibatasi dengan bilangan komputer yang boleh digunakan agak terhad di

sekolah.

3.2.3 Dapatan Diskriptif Aspek Budaya Penggunaan ICT

Jadual 3.5 di bawah menunjukkan hasil analisis diskriptif untuk 5 item yang telah digunakan

untuk mengenal pasti budaya penggunaan ICT dalam kalangan murid sekolah bestari luar

bandar.


28/145


2009 @ MDeC28

.Jadual 3.5: Item Budaya Penggunaan ICT

Fasa

1

Fasa

2

Fasa

3

Jumlah

Peningkatan

Min


13 Saya perlu tahu menggunakan komputer untuk

menceburi bidang kerjaya pada masa hadapan.

3.61 4.43 4.54 0.93

14 Saya lebih suka belajar apabila gurumenggunakan komputer.

3.39 4.21 4.46 1.07

15 Penggunaan komputer tidak menghalang saya

dari berkawan.

3.29 4.37 4.52 1.23

16 Saya tidak menyalahgunakan komputer. 3.00 4.11 4.47 1.47

Bagi Fasa 3, dapatan kajian menunjukkan bahawa terdapat peningkatan skor yang agak

ketara apabila kesemua item budaya penggunaan ICT berada pada tahap tinggi.

Manakala bagi Fasa 2 pula secara keseluruhannya terdapat peningkatan skor min Budaya

Penggunaan ICT jika dilihat bagi Fasa 1 berbanding Fasa2. Misalnya bagi Fasa 2 kesemua

item aspek budaya ICT telah memperoleh skor min melebih 4 yang membawa maksud

berada pada tahap tinggi. Berbanding Fasa 1 bahawa kesemua item berkaitan aspek ini

memperoleh nilai min di antara 3.00 hingga 3.61 sahaja iaitu berada pada tahap sederhana.

Justeru dapat dirumuskan bahawa aspek penggunaan ICT di kalangan murid sekolah

bestari luar bandar kini berada pada tahap yang tinggi selepas Fasa 3. Berbeza dengan

Fasa 2, tahap pembudayaan penggunaan ICT dalam kalangan murid dalam kajian ini telah

berubah dari sederhana pada Fasa 1 ke tahap tinggi pada Fasa 2.

Faktor yang mendorong kepada peningkatan ini mungkin disebabkan oleh galakkan yang

diterima oleh pihak sekolah oleh pihak-pihak yang berwajib seperti pembimbing yang dilantik

dan pegawai-pegawai yang bertanggungjawab dari KPM.


29/145


2009 @ MDeC29

3.2.4 Perbezaan Aspek Sikap Penggunaan ICT berdasarkan Sekolah

Jadual 3.6: Skor Min Aspek Sikap Penggunaan ICT berdasarkan Sekolah

Fasa

1

Fasa

2

Peningkatan

Fasa 2-1

Fasa

3

Peningkatan

Fasa 3-2

Jumlah

Peningkatan

Min

(F3-F1)Sekolah Sikap Pengunaan ICT

SK Pulau Sebang 3.38 3.95 0.57 4.31 0.36 0.93

SK Cherok Paloh 2.65 4.55 1.90 4.64 0.09 1.99

SK Tasik Chini 3.77 3.93 0.16 4.37 0.44 0.60

SK Peserai 3.14 3.40 0.26 4.19 0.79 1.05

SK (F) Palong 14 3.86 4.27 0.41 4.46 0.07 0.48

SK Jambu Lawar 4.36 4.39 0.03 4.48 0.18 0.21

SMKA Muhamad Ali

Ranau

3.39 4.30 0.91 4.48 0.18 1.09

SJKT Vageesar 3.46 4.94 1.48 4.94 0 1.48

SMK (F) Besout 3.30 4.33 1.03 4.46 0.13 1.16

SMK Sematan 3.40 4.02 0.62 4.31 0.29 0.91

SMK Ampang Pecah 4.31 4.69 0.38 4.70 0.01 0.39

SJKC Mah Hua 3.48 4.43 0.95 4.45 0.02 0.97

SK Tok Randok 3.11 4.32 1.21 4.58 0.26 1.47

SMK Megat Dewa 3.47 3.76 0.29 4.08 0.32 0.61

SK Arau 3.32 4.26 0.94 4.54 0.28 1.22

Dari Jadual 3.6 di atas, bagi Fasa 3, dapatan kajian menunjukkan bahawa semua sekolah

bestari luar bandar telah mencapai tahap tinggi dalam aspek sikap penggunaan ICT. Dalam

hal ini SMK Ampang Pecah, dan SJKT Vageesar telah memperoleh skor min sikap

penggunaan yang tertinggi. Manakala sekolah-sekolah lain yang turut memperoleh skor min

sikap tahap tinggi melebihi 4.50 ialah SK Cherok Paloh, SK Tok Randok dan SK Arau.

Sementara itu skor min peningkatan yang tinggi telah ditunjukkan oleh SK Peserai iaitu

sebanyak 0.79 apabila dibandingkan skor min Fasa 2 dengan Fasa 3. Sebaliknya SJKT

Vageesar pula tidak menampakkan sebarang peningkatan dari segi skor min sikap dari Fasa

2 berbanding Fasa 3 kerana sekolah ini telahpun memperoleh skor yang tertinggi iaitu 4.94.


30/145


2009 @ MDeC30

Bagi Fasa 1, hanya SMK Ampang Pecah sahaja yang menunjukkan tahap yang tinggi

berbanding sekolah-sekolah lain memperoleh tahap sederhana dalam aspek sikap

penggunaan ICT. Dan pada Fasa 1 juga SK Cherok Paloh pula didapati mempunyai tahap

sikap ICT yang paling rendah.

Namun demikian pada Fasa 2 terdapat peningkatan yang mendadak dari segi perubahansikap dalam kalangan murid sekolah bestari luar bandar. Dapatan pada Fasa 2 inimenunjukkan bahawa 9 buah sekolah telah berada pada tahap tinggi berbanding sekolah-sekolah lain pula berada pada tahap sikap yang sederhana.

Sekolah-sekolah yang menunjukkan peningkatan perubahan sikap yang paling ketara

dalam Fasa 2 berbanding Fasa 1 ialah SK Cherok Paloh, SJKT Vageesar, SK Tok Randok

dan SMK (F) Besout. Manakala sekolahsekolah lain seperti SK Arau, SJKC Mah Hua,SMKA Muhamad Ali Ranau turut menunjukkan peningkatan yang ketara dalam hal ini.

Perubahan dan peningkatan sikap yang ketara ini didorong oleh budaya penggunaan ICT

yang telah diwujudkan di sekolah-sekolah tersebut. Contohnya di SMKA Muhamad Ali

Ranau di mana ketiadaan pengetua tidak menghalang guru dan murid untuk menggunakan

ICT dalam pengajaran dan pembelajaran mereka.

Namun demikian bagi SK Jambu Lawar pula didapati tiada peningkatan skor min sikap

secara ketara walaupun berada pada tahap tinggi. Kurangnya peningkatan bagi sekolah inimungkin disumbangkan oleh sedikit kekecewaan oleh warga sekolah mengenai kekurangan

kemudahan ICT yang ada bagi sekolah mereka berbanding sekolah-sekolah bestari yang

lain. Contohnya, alasan yang diberi adalah sekolah ini tidak mempunyai Pusat Akses,

bilangan komputer boleh guna yang kecil dan tidak diperuntukkan juruteknik (semasa

kutipan data dijalankan).

3.2.5 Perbezaan Aspek Penggunaan ICT berdasarkan Sekolah

Jadual 3.7: Skor Min Aspek Penggunaan ICT berdasarkan Sekolah

Fasa

1

Fasa

2

Peningkatan

Fasa 2-1

Fasa

3

Peningkatan

Fasa 3-2

Jumlah

Peningkatan

Min

(F3-F1)

Sekolah Penggunaan ICT

SK Pulau Sebang 3.30 3.39 0.09 4.28 0.89 0.98


31/145


2009 @ MDeC31

SK Cherok Paloh 2.40 4.32 1.92 4.47 0.15 2.07

SK Tasik Chini 3.60 3.73 0.13 4.39 0.66 0.79

SK Peserai 3.75 3.84 0.09 4.11 0.27 0.36

SK (F) Palong 14 4.17 4.19 0.02 4.31 0.12 0.14

SK Jambu Lawar 4.25 4.28 0.03 4.34 0.06 0.09

SMKA Muhamad Ali

Ranau

3.12 4.20 1.08 4.41 0.21 1.29

SJKT Vageesar 3.16 4.78 1.62 4.79 0.01 1.63

SMK (F) Besout 3.54 4.32 0.78 4.44 0.12 0.90

SMK Sematan 2.78 3.74 0.96 4.06 0.32 1.28

SMK Ampang Pecah 4.13 4.60 0.47 4.70 0.10 0.57

SJKC Mah Hua 2.95 4.38 1.43 4.42 0.04 1.47

SK Tok Randok 3.13 4.02 0.89 4.27 0.25 1.14

SMK Megat Dewa 2.17 3.61 1.44 3.97 0.36 1.80

SK Arau 3.10 4.33 1.23 4.48 0.15 1.38


bestari luar bandar telah mencapai tahap tinggi dalam aspek penggunaan ICT kecuali SMK

Megat Dewa masih lagi dalam tahap yang sederhana. Dalam hal ini, sekali lagi SMK

Ampang Pecah dan SJKT Vageesar telah memperoleh skor min penggunaan ICT yang

tertinggi berbanding sekolah-sekolah yang lain. Seterusnya sekolah-sekolah seperti SK

Cherok Paloh, SMKA Muhamad Ali Ranau, SMK (F) Besout, SJKC Mah Hua, dan SK Arau

telah memperoleh skor min penggunaan ICT melebih 4.40. Sementara itu skor min

peningkatan yang tertinggi telah ditunjukkan oleh SK Pulau Sebang iaitu sebanyak 0.89

apabila dibandingkan skor min Fasa 2 dengan Fasa 3. Sebaliknya SJKT Vageesar pula

kurang menampakkan sebarang peningkatan dari segi skor min sikap dari Fasa 2

berbanding Fasa 3 kerana sekolah ini telahpun memperoleh skor yang tertinggi iaitu 4.79.

Dapatan kajian menunjukkan bahawa bagi aspek penggunaan ICT pada Fasa 1 hanya SMK

Ampang Pecah, SK (F) Palong 14 dan SK Jambu Lawar sahaja yang menunjukkan tahap

penggunaan ICT yang tinggi berbanding sekolah-sekolah lain memperoleh tahap

sederhana. Manakala pada Fasa 1 juga SK Cherok Paloh, SMK Sematan, SJKC Mah Hua

dan SMK Megat Dewa pula didapati mempunyai tahap penggunaan ICT yang rendah.

Sebaliknya pada pada Fasa 2 dapatan kajian menunjukkan bahawa terdapat peningkatan

yang melonjak dari segi penggunaan ICT dalam kalangan murid sekolah luar bandar.

Sekolah-sekolah yang menunjukkan lonjakan tersebut ialah SK Cherok Paloh, SMKA


32/145


2009 @ MDeC32

Muhamad Ali Ranau, SJKT Vageesar, SJKC Mah Hua, SMK Megat Dewa dan SK Arau.

Malah dapatan kajian juga turut menunjukkan bahawa pada Fasa 2 ini sebanyak 10 buah

sekolah telah berada pada tahap tinggi penggunaan ICT berbanding hanya 5 buah sekolah

lain pula masih berada pada tahap penggunaan ICT yang sederhana.

Sungguhpun semua sekolah telah menunjukkan peningkatan skor min dalam aspek ini,

namun demikian sekolah-sekolah seperti SK Jambu Lawar dan SK (F) Palong 14 yang

telahpun berada dalam tahap tinggi sejak Fasa 1 tidak begitu menampakkan peningkatan

skor minnya.

Sebaliknya sekolah SK Pulau Sebang dan SK Peserai pula didapati tiada peningkatan skor

min penggunaan ICT secara ketara dalam kedua-dua Fasa 1 dan 2 dan masih berada pada

tahap penggunaan ICT yang sederhana sahaja. Kedua-dua sekolah ini sering memberikan

alasan bahawa bilangan komputer yang ada di sekolah amat tidak mencukupi berbanding

dengan jumlah murid. Contohnya SK Peserai (16 komputer) dan SK Pulau Sebang (12

komputer) sahaja (semasa kutipan data dibuat).

3.2.6 Dapatan Diskriptif Aspek Budaya Penggunaan ICT

Dari Jadual 3.8, bagi Fasa 3, dapatan kajian menunjukkan bahawa kesemua 4 item budaya

penggunaan ICT yang dikaji menurut pandangan murid sekolah bestari luar adalah tinggi

berbanding Fasa 2 dan Fasa 1. Perubahan peningkatan skor min budaya penggunaan ICT

juga turut berlaku bagi item saya lebih suka belajar apabila guru menggunakan komputerdaripada 3.93 pada Fasa 2 menjadi 4.46 pada Fasa 3.

Bagi Fasa 2, dapatan daripada Jadual 3.8 juga menunjukkan bahawa kesemua item

berkaitan aspek ini memperoleh nilai min yang rendah pada Fasa 1 telah meningkat pada

Fasa 2. Justeru kesemua aspek yang agak negatif berkaitan iaitu perlu tahu menggunakankomputer,lebih suka belajar apabila guru menggunakan komputer, penggunaan komputertidak halang dari berkawan dan tidak menyalahgunakan komputer telah berubah secaraketara kepada lebih positif pada Fasa 2.

Keputusan ini menjelaskan bahawa tahap pembudayaan penggunaan ICT rendah di

sekolah ini kerana murid kurang tahu menggunakan komputer, murid lebih suka guru

mengajar tanpa mengintegrasi ICT semasa proses p&p, faktor seperti penggunaankomputer menghalang dari berkawan dan penyalahgunaan komputer turut menyumbangkepada tahap pembudayaan ICT yang rendah pada Fasa 1 tetapi telah diperbaiki dan

meningkat pada Fasa 2.

Justeru itu, dapat dirumuskan bahawa aspek budaya penggunaan ICT di kalangan murid

sekolah bestari luar bandar kini telah berada pada tahap yang tinggi selepas Fasa 3.

Berbeza dengan Fasa 2, tahap pembudayaan penggunaan ICT dalam kalangan muriddalam kajian ini telah berubah dari sederhana pada Fasa 1 ke tahap tinggi tetapi tidak

menyeluruh pada Fasa 2.


33/145


2009 @ MDeC33

Jadual 3.8: Item Budaya Penggunaan ICT

Fasa

1

Fasa

2

Fasa

3

Jumlah

Peningakatan

Min


13 Saya perlu tahu menggunakan komputer untuk

menceburi bidang kerjaya pada masa hadapan.

2.19 4.31 4.54 2.35

14 Saya lebih suka belajar apabila guru menggunakan

komputer.

2.19 3.93 4.46 2.27

15 Penggunaan komputer tidak menghalang saya dari

berkawan.

2.06 4.28 4.52 2.46

16 Saya tidak menyalahgunakan komputer. 2.06 4.45 4.47 2.41

3.2.7 Perbezaan Aspek Budaya Penggunaan ICT berdasarkan Sekolah

Jadual 3.9: Skor Min Aspek Budaya Penggunaan ICT berdasarkan Sekolah

Fasa

1

Fasa

2

Peningkatan

Fasa 2-1

Fasa

3

Peningkatan

Fasa 3-2

Jumlah

Peningkatan

Min(F3-F1)

Sekolah Budaya Penggunaan ICT

SK Pulau Sebang 3.22 4.05 0.83 4.36 0.31 1.14

SK Cherok Paloh 2.77 4.45 1.68 4.59 0.14 1.82

SK Tasik Chini 3.49 3.53 0.04 4.32 0.79 0.83


34/145


2009 @ MDeC34

SK Peserai 3.62 3.75 0.13 4.35 0.60 0.73

SK (F) Palong 14 4.61 4.72 0.11 4.72 0 0.11

SK Jambu Lawar 3.14 4.34 1.20 4.39 0.05 1.25

SMKA Muhamad Ali

Ranau

3.19 4.43 1.24 4.51 0.08 1.32

SJKT Vageesar 3.50 4.75 1.25 4.79 0.04 1.29

SMK (F) Besout 3.14 4.47 1.33 4.47 0 1.33

SMK Sematan 2.97 4.30 1.33 4.78 0.48 1.81

SMK Ampang Pecah 4.25 4.82 0.57 4.83 0.01 0.58

SJKC Mah Hua 2.78 4.47 1.69 4.51 0.04 1.73

SK Tok Randok 2.12 4.24 2.12 4.55 0.31 2.43

SMK Megat Dewa 3.14 4.09 0.95 4.19 0.10 1.05

SK Arau 3.15 4.40 1.25 4.62 0.22 1.47


bestari luar bandar telah mencapai tahap tinggi dalam aspek budaya penggunaan ICT.

Dalam hal ini, SMK Ampang Pecah, SJKT Vageesar, SK (F) Palong 14, dan SMK Sematan

telah memperoleh skor min penggunaan ICT yang tertinggi berbanding sekolah-sekolahyang lain. Seterusnya sekolah-sekolah seperti SK Cherok Paloh, SMKA Muhamad Ali

Ranau, SJKC Mah Hua, SK Tok Randok dan SK Arau telah memperoleh skor min

penggunaan ICT melebih 4.50. Sementara itu skor min peningkatan yang tertinggi telah

ditunjukkan oleh SK Tasik Chini iaitu sebanyak 0.99 apabila dibandingkan skor min Fasa 2

dengan Fasa 3. Ini dikuti pula dengan sekolah SK Peserai dan SMK Sematan. Sebaliknya

SJKT Vageesar, SMK (F) Besout dan SMK Ampang Pecah pula kurang menampakkan

sebarang peningkatan dari segi skor min budaya penggunaan ICT dari Fasa 2 berbanding

Fasa 3 kerana sekolah ini telahpun memperoleh skor yang agak tinggi pada Fasa 2.

Secara keseluruhannya, terdapat peningkatan skor min budaya ICT yang sangat ketara bagi

kebanyakan sekolah-sekolah luar bandar pada Fasa 2 berbanding Fasa 1. Jika pada Fasa 1

hanya sekolah SK (F) Palong 14 dan SMK Ampang Pecah sahaja yang memperoleh budaya

ICT yang tinggi tetapi pada Fasa 2 pula didapati hanya 2 buah sekolah iaitu SK Tasik Chini

dan SK Peserai sahaja yang masih pada tahap sederhana makala sekolah lain telahpun

melonjak ke tahap budaya yang tinggi. Sekolah-sekolah yang berada dalam tahap

pembudayaan ICT yang tinggi ialah SK Pulau Sebang, SK Cherok Paloh, SK (F) Palong 14,

SMKA Muhamad Ali Ranau, SJKT Vageesar, SMK (F) Besout, SMK Sematan, SMK

Ampang Pecah, SJKC Mah Hua, SK Tok Randok, SMK Megat Dewa dan SK Arau.


35/145


2009 @ MDeC35

Dapatan kajian menunjukkan bahawa bagi aspek pembudayaan ICT dari kalangan murid

sekolah luar bandar di sekolah-sekolah yang menunjukkan peningkatan skor min yang

melonjak ialah SK Cherok Paloh, SMKA Muhamad Ali Ranau, SJKT Vageesar, SMK (F)

Besout, SMK Sematan, SJKC Mah Hua, SK Tok Randok dan SK Arau.

Sebaliknya sekolah SK Tasik Chini dan SK Peserai pula masih berada pada tahap

sederhana pembudayaan ICT dalam kalangan murid. Namun demikian SK Tasik Chini

didapati tiada peningkatan skor min penggunaan ICT secara ketara dalam kedua-dua fasa.

SK Tasik Chini juga menunjukkan kekecewaan kerana komputer yang rosak tidak diambil

tindakan oleh pihak berwajib untuk diperbaiki. Semasa proses kutipan data Fasa 2

dijalankan, hanya 2 buah komputer sahaja yang boleh berfungsi berbanding 11 yang rosak.

3.3 KEMAHIRAN ICT

Sebanyak 18 item telah digunakan mengenal pasti tahap kemahiran ICT murid dengan

masing-masing 9 item digunakan untuk mengenal pasti kemahiran asas ICT dan kemahiran

tambahan murid. Walau bagaimanapun, peningkatan bagi setiap fasa dikaji, ditunjukkan

dalam Jadual 3.10 di bawah.

3.3.1 Kemahiran Asas ICT

Jadual 3.10: Skor dan Item Kemahiran Asas ICT

Fasa 1 Fasa 2 Fasa 3 Jumlah

Peningkatan

Min

(F3-F1)

Item Min Min Min

1. Mengetahui perkakasan komputer seperti tetikus,

monitor dan papan kekunci.

3.55 3.58 3.98 0.43

3. Membentuk / save fail 2.82 2.87 3.89 1.07

4. Membentuk folder. 2.41 2.51 3.88 1.47

7. Menggunakan Microsoft Worduntuk menghasilkan 2.11 2.20 3.91 1.80


36/145


2009 @ MDeC36

tugasan.

8. Menggunakan Microsoft Power Pointuntuk

mempersembahkan tugasan.

3.16 3.21 3.85 0.69

11. Menggunakan Modul Pembelajaran Kendiri untuk

pembelajaran.

2.29 2.29 3.86 1.57

12. Menggunakan Internet untuk mendapatkan bahan

pembelajaran.

2.98 2.98 3.94 0.96

Dari Jadual 3.10, bagi Fasa 3, dapatan kajian menunjukkan bahawa terdapat peningkatan

yang mendadak dalam semua jenis kemahiran yang diuji. Malah pada Fasa 3 juga murid

sekolah bestari luar bandar telah menunjukkan bahawa mereka mempunyai kemahiran asas

ICT yang tinggi kerana skor min yang diperoleh bagi kesemua kemahiran yang diuji adalah

melebihi 3.00. Sehubungan dengan itu kemahiran asas penggunaan ICT yang paling tinggi

penguasaan dikalangan murid ialah kemahiran mengetahui perkakasan komputer seperti

tetikus, monitor dan papan kekunci, serta kemahiran menggunakan Internet untuk

mendapatkan bahan pembelajaran.

Dapatan kajian menunjukkan bahawa terdapat peningkatan dalam semua kemahiran yangdiuji bagi Fasa 1 berbanding Fasa 2 tetapi peningkatan tersebut tidaklah begitu ketara.

Namun demkian bagi item No. 11 iaitu penggunaan Modul Pembelajaran Kendiri dan

penggunaan Internet, dapatan menunjukkan bahawa tiada peningkatan bagi kedua-dua fasa

tersebut.

Dapatan ini menunjukkan bahawa guru masih tidak memberikan peluang kepada murid

untuk menggunakan Modul Pembelajaran Kendiri (MPK) yang dibekalkan oleh KPM dan

mungkin juga sekolah kurang/tidak membeli modul-modul MPK tambahan dengan

perbelanjaan sekolah sendiri. Begitu juga dengan penggunaan Internet di mana ruang danpeluang murid untuk menggunakan kemudahan ini agak terhad. Ini mungkin disebabkan

oleh kebanyakkan sekolah yang tidak mempunyai Pusat Akses (hanya 7 sekolah yang ada

daripada 15 sekolah kajian) dan bilangan komputer yang ada dan boleh guna juga agak

terhad.


37/145


2009 @ MDeC37

Jadual 3.11: Perbandingan Jumlah Peningkatan Skor Min kemahiran Asas ICTBerdasarkan Sekolah

Mengetahuiperkakasan

ko

mputer

Membentukfail

Membentukfolder

MenggunakanMicrosoft

W

ord

MenggunakanMicrosoft

P

owerPoint

MenggunakanModul

Pe

mbelajaranKendiri

MenggunakanInternet

SK Pulau Sebang 0.62 2.27 1.93 2.10 2.51 2.17 1.75

SK Cherok Paloh 0.42 0.48 1.51 0.42 1.05 1.86 0.65

SK Tasik Chini 1.13 1.69 3.80 2.47 2.83 2.36 2.86

SK Peserai 0.75 2.05 2.27 1.30 2.22 2.83 1.97

SK (F) Palong 14 0.17 0.94 2.94 0.56 2.36 2.63 0.91

SK Jambu Lawar 0.36 2.22 1.69 1.30 2.00 1.97 1.17

SMKA Muhamad Ali Ranau 0.73 1.27 1.16 0.89 1.16 1.62 0.51

SJKT Vageesar 0.16 0.05 0.11 0.00 0.20 0.36 0.75

SMK (F) Besout 0.31 1.02 0.76 0.60 0.71 1.37 0.46

SMK Sematan 0.48 0.57 1.22 0.51 1.57 1.63 1.00

SMK Ampang Pecah 0.23 0.57 0.32 0.25 0.21 0.88 0.05

SJKC Mah Hua 0.12 1.17 2.36 0.59 2.20 2.17 1.76

SK Tok Randok 0.89 1.55 1.51 1.17 1.41 1.31 0.96

SMK Megat Dewa 0.30 1.14 1.20 0.46 0.83 1.86 0.53

SK Arau 0.17 1.00 0.97 0.25 0.80 0.55 0.06


38/145


39/145


2009 @ MDeC39

18. Boleh membaiki masalah (troubleshooting)

peralatan ICT yang mudah.

1.03 1.62 2.15 1.12

Dari Jadual 3.12, bagi Fasa 3, dapatan kajian menunjukkan bahawa tahap kemahiran

tambahan ICT bagi murid sekolah bestari luar bandar telah meningkat daripada tahap

rendah pada Fasa 1 dan 2 ke tahap sederhana tinggi pada Fasa 3. Peningkatan ini agak

ketara bagi kemahiran tambahan seperti Menggunakan pencetak, Membuang virus

komputer, Memasang softwer baru dalam komputer, Menggunakan program Microsoft Excel

untuk menghasilkan tugasan, Menggunakan program Microsoft Access, Menggunakan e-

bahan dari portal untuk tujuan pembelajaran (Tutor.Com atau Didik.com.), Menggunakan e-

mel untuk berkomunikasi, dan Menggunakan laman sembang. Sehubungan dengan itu

kemahiran tambahan ICT yang paling tinggi skor min ialah kemahiran mesin pencetak,penggunaan excell, penggunaan e-mail, e-bahan untuk tujuan pembelajaran dan

penggunaan laman sembang. Namun demikian kemahiran tambahan seperti membina

laman web, blog dan kemahiran trouble shooting masih lagi pada tahap yang rendah

walaupun ketiga-tiga kemahiran menunjukkan sedikit peningkatan.

Dapatan kajian menunjukkan bahawa tahap kemahiran tambahan ICT bagi semua aspek

masih lagi pada tahap yang rendah bagi kedua- dua Fasa 1 dan Fasa 2 kecuali bagi Item

No. 2 menggunakan pencetak. Walau bagaimanapun, angka ini menunjukkan bahawatidak ramai murid yang telah didedahkan untuk menggunakan perkakasan pencetak ini

kerana peningkatan min hanya 0.07 sahaja.


40/145


2009 @ MDeC40

Carta 3.2: Skor Item Kemahiran Tambahan ICT

Dapatan ini dapat menjelaskan bahawa secara puratanya, semua sekolah masih berada

pada tahap kemahiran asas dan belum lagi masuk ke tahap kemahiran tambahan. Ini

mungkin disebabkan oleh peluang yang terhad oleh murid bagi menggunakan kemudahan

ICT yang juga bilangannya yang agak terhad. Begitu juga dengan pembudayaan ICT yang

masih berada pada tahap guna pada peringkat asas dan bukan untuk penguasaan yanglebih tinggi.

2.15

2

2.11

3.69

3.7

3.7

3.6

3.73

3.75

3.66

3.89

1.62

1.43

1.72

1.93

1.98

2

1.6

2.05

1.78

1.78

2.68

1.03

1.09

1.41

1.66

1.73

1.73

1.36

1.9

1.76

1.76

2.61

Membaiki Masalah (troubleshooting)

Membina Blog Sendiri

Membangunkan Laman Web

Menggunakan Laman Sembang

Menggunakan E-mel

Menggunakan E-bahan dari Portal Pendidikan

Menggunakan MS Access

Menggunakan MS Excel

Memasang sofwer baru

Membuang Virus

Menggunakan Pencetak

Kemahiran Tambahan ICT



41/145


2009 @ MDeC41

Jadual 3.13: Perbandingan Jumlah Peningkatan Skor Min kemahiran Tambahan ICT

berdasarkan Sekolah

Menggunakanpencetak

Membuangvirus

Memasangsoftwer

Menggunakanprogram

MicrosoftExcel

Menggunakanprogram

MicrosoftAccess.

Menggunakane-bahan

Menggunakane-mel

Menggunakanlaman

sembang

Membangunkanlaman

web.

Membinablog

Bolehmembaikimasalah

SK Pulau Sebang 2.17 3.27 3.17 2.41 3.27 2.82 2.55 2.20 1.17 1.31 1.31

SK Cherok Paloh 1.74 3.91 2.91 2.60 2.02 1.48 3.51 3.57 1.74 1.97 1.45

SK Tasik Chini 3.05 3.22 2.86 3.38 3.94 3.55 3.30 3.67 1.41 2.33 1.92

SK Peserai 1.92 3.36 2.28 3.44 3.63 3.02 3.33 3.27 2.38 2.19 1.33

SK (F) Palong 14 1.80 3.44 2.88 3.08 3.77 3.36 3.94 3.16 2.44 2.39 1.55

SK Jambu Lawar 1.00 1.56 0.80 1.56 2.67 2.44 2.11 2.78 2.91 2.78 2.86

SMKA Muhamad

Ali Ranau

1.10 2.29 2.25 1.83 1.91 1.40 1.35 1.16 1.32 1.83 1.08

SJKT Vageesar 0.53 0.83 0.39 1.39 4.00 3.25 3.36 3.50 1.94 2.02 3.00

SMK (F) Besout 0.68 1.22 1.66 1.02 1.48 1.31 1.57 1.51 1.71 1.91 2.02

SMK Sematan 1.68 2.94 2.64 2.68 3.40 3.25 2.20 3.11 2.31 2.60 1.97

SMK Ampang

Pecah

0.48 1.40 1.08 0.54 0.88 0.42 0.37 0.32 0.76 0.86 1.06

SJKC Mah Hua 1.35 1.97 0.92 3.53 3.89 4.00 2.53 2.82 2.07 2.38 2.56

SK Tok Randok 1.62 1.37 1.24 1.44 1.41 1.27 1.24 1.51 1.24 1.17 0.62

SMK Megat Dewa 1.25 1.91 2.31 1.67 2.00 1.38 1,.77 1.80 1.50 1.94 2.11

SK Arau 0.69 1.13 1.25 0.69 1.02 0.83 0.75 0.63 0.47 0.78 0.44


42/145


2009 @ MDeC42

3. 4 ICT DAN PEMBELAJARAN

3.4.1 Tahap Kefahaman mengikut Mata Pelajaran

Berikut adalah dapatan tentang peningkatan tahap kefahaman akibat penggunaan komputer

dalam mata pelajaran berikut:

Jadual 3.14: Skor Min Tahap Kefahaman mengikut Mata Pelajaran


Peningkatan

Min

1. Penggunaan Komputer meningkatkan tahap

kefahaman saya dalam mata pelajaran

berikut:

Min Min Min

a. Bahasa Melayu/Bahasa Malaysia

3.74 5.46 5.49 1.75

b. Bahasa Inggeris 3.43 5.09 5.19 1.76

c. Matematik 2.74 5.03 5.17 2.43

d. Sains 3.16 5.08 5.20 2.04

e. Pendidikan Islam/Moral 3.13 4.60 4.81 1.68

f. Sejarah/Kajian Tempatan 2.93 5.03 5.28 2.35

Dari Jadual 3.14, bagi Fasa 3, dapatan kajian menunjukkan bahawa perubahan peningkatan

tahap kefahaman akibat penggunaan komputer telah berlaku dengan begitu ketara sekali

bagi kesemua mata pelajaran yang dikaji. Peningkatan ini membolehkan tahap kefahaman

murid bagi semua mata pelajaran telah meningkat dari tahap sederhana dan rendah pada

Fasa 1 ke tahap tinggi pada Fasa 2. Seterusnya berada pada tahap yang amat tinggi bagi

Fasa 3. Jika bagi Fasa 2, dua mata pelajaran telah menunjukkan lonjakkan yang sangat

ketara ialah Matematik dan Sejarah/kajian Tempatan iaitu dari tahap rendah ke tahap tinggi.


43/145


2009 @ MDeC43

Manakala mata pelajaran lain seperti Bahasa Melayu/Bahasa Malaysia, Bahasa Inggeris,

Sains dan Pendidikan Islam/Moral pula telah meningkat dari tahap sederhana pada Fasa 1

ke tahap tinggi pada Fasa 2. Tetapi pada Fasa 3 kesemua mata pelajaran ini telah

meningkat dengan begitu ketara termasuklah mata pelajaran Pendidikan Islam /Moral.

Carta 3.3: Skor Min Tahap Kefahaman mengikut Mata Pelajaran

Seterusnya analisis lanjutan turut dijalan bagi mengenal pasti peningkatan tersebut

berdasarkan sekolah dan dapatannya dipaparkan dalam Jadual 3.15 - 3.17 dibawah.

Jadual 3.15: Perbandingan PeningkatanSkor Min Tahap Kefahaman Mata Pelajaran

Bahasa Malaysia dan Bahasa Inggeris mengikut Fasa serta Sekolah

Sekolah Fasa

1

Fasa

2

Fasa

3

Jumlah

Peningkatan

Min (F3-F1)

Fasa

1

Fasa

2

Fasa

3

Jumlah

Peningkatan

Min (F3-F1)

Bahasa Malaysia Bahasa Inggeris

SK Pulau Sebang 3.59 5.14 5.48 1.89 3.10 4.54 4.66 1.56

SK Cherok Paloh 4.31 6.21 6.22 1.91 3.57 5.06 5.08 1.51

SK Tasik Chini 3.35 5.42 5.43 2.08 2.75 5.00 5.17 2.42

SK Peserai 3.08 3.35 4.25 1.17 2.69 3.29 3.78 1.09

SK (F) Palong 14 3.44 5.50 5.72 2.28 3.08 4.74 4.83 1.83

SK Jambu Lawar 3.39 5.19 5.31 1.92 3.06 5.09 5.19 2.13

SMKA Muhamad 4.86 5.74 5.78 0.92 4.70 5.83 5.57 0.87

3.743.43

2.743.16 3.13

2.93

5.465.09 5.03 5.08

4.65.03

5.495.19 5.17 5.2

4.815.28

0

1

2

3

4

5

6

Bahasa Melayu Bahasa Inggeris Matematik Sains Pendidikan

Islam/Moral

Sejarah/Kajian

TempatanFasa 1 Fasa 2 Fasa 3


44/145


2009 @ MDeC44

Ali Ranau

SJKT Vageesar 3.17 6.08 6.09 2.92 2.89 6.11 6.13 3.24

SMK (F) Besout 4.00 5.70 5.80 1.80 3.60 5.48 5.64 2.04

SMK Sematan 4.17 4.31 4.86 0.69 5.03 4.86 5.34 0.31

SMK Ampang

Pecah

3.81 5.75 5.86 1.79 3.62 5.75 6.08 2.46

SJKC Mah Hua 3.26 4.56 5.21 1.95 2.92 4.69 5.44 2.52

SK Tok Randok 3.00 6.17 6.52 3.52 2.66 5.41 5.21 2.55

SMK Megat Dewa 3.33 4.54 4.53 1.20 2.75 4.37 4.44 1.69

SK Arau 5.39 6.12 6.28 0.89 4.92 5.26 5.58 0.,66

Jadual 3.16: Perbandingan PeningkatanSkor Min Tahap Kefahaman Mata Pelajaran

Matematik dan Sains mengikut Fasa serta Sekolah

Sekolah

Fasa

1

Fasa

2

Fasa

3

Jumlah

Peningkatan

Min (F3-F1)

Fasa

1

Fasa

2

Fasa

3

Jumlah

Peningkatan

Min (F3-F1)

Matematik Sains

SK Pulau Sebang 2.14 4.50 4.69 2.55 2.62 4.29 4.59 1.97

SK Cherok Paloh 3.31 4.82 5.17 1.86 3.37 4.65 4.77 1.40

SK Tasik Chini 2.06 5.28 5.47 3.41 2.53 4.56 5.53 3.00

SK Peserai 1.83 3.21 3.81 1.98 2.33 2.50 3.50 1.17

SK (F) Palong 14 1.83 3.76 4.39 2.56 2.53 4.71 5.06 2.53

SK Jambu Lawar 2.72 4.44 4.46 1.74 2.89 4.59 4.69 1.80

SMKA Muhamad

Ali Ranau

4.24 5.40 5.41 1.17 4.51 5.63 5.65 1.14

SJKT Vageesar 1.89 6.86 7.00 5.11 2.50 6.08 6.10 3.15

SMK (F) Besout 3.29 5.24 5.41 2.12 3.40 5.48 5.52 2.12

SMK Sematan 3.86 4.09 4.86 1.00 4.69 5.03 5.51 0.82

SMK Ampang

Pecah

2.78 5.75 5.84 3.06 3.43 6.19 6.30 2.87

SJKC Mah Hua 1.79 5.18 6.08 4.29 2.46 5.31 5.87 3.41


45/145


46/145


2009 @ MDeC46

Secara keseluruhannya dapatan kajian menunjukkan bahawa terdapat peningkatan yang

begitu mendadak dari segi skor min tahap kefahaman mata pelajaran bagi kebanyakan

sekolah dari tahap sederhana/rendah pada Fasa 1 menjadi lebih tinggi pada Fasa 2. Namun

demikian peningkatan bagi sekolah SK Tasik Chini dan SK Peserai nampaknya tidak begitu

menonjol kerana walaupun terdapat peningkatan tetapi kedua-dua sekolah ini masih lagi

berada pada tahap sederhana bagi kebanyakan mata pelajaran. Masalah bagi SK Tasik

Chini dan SK Peserai, masalah peningkatan yang sederhana ini mungkin disumbangkan

oleh bilangan komputer boleh guna yang agak kecil berbanding bilangan murid sekolah ini.

3.4.2 Tahap Penglibatan mengikut Mata Pelajaran

Jadual 3.18: Skor Min Tahap Penglibatan mengikut Mata Pelajaran


Peningkatan

Min (F3-F1)

2. Penggunaan Komputer meningkatkan

tahap penglibatan saya dalam kelas bagi

mata pelajaran berikut

Min Min Min

a. Bahasa Melayu/Bahasa Malaysia 3.08 5.31 5.39 2.31

b. Bahasa Inggeris 2.74 5.04 5.16 2.74

c. Matematik 2.56 4.92 5.09 2.56

d. Sains 2.80 4.94 5.09 2.29

e. Pendidikan Islam/Moral 2.59 4.72 4.87 2.28

f. Sejarah/Kajian Tempatan 2.51 5.01 5.23 2.72

Dari Jadual 3.18, bagi Fasa 3, dapatan kajian menunjukkan bahawa tahap penglibatan

murid akibat penggunaan ICT dalam pengajaran dan pembelajaran bagi kesemua matapelajaran yang dikaji telah menunjukkan peningkatan yang ketara apabila kesemuanya

berada pada tahap yang tinggi. Hal ini berbeza pada pada Fasa 2 apabila wujud


47/145


2009 @ MDeC47

peningkatan bagi semua bagi semua mata pelajaran dari tahap sederhana pada Fasa 1 ke

tahap tinggi pada Fasa 2. Mata pelajaran seperti Bahasa Inggeris, Matematik, Sains,

Pendidikan Islam/Moral dan Sejarah/Kajian Tempatan yang berada di tahap rendah pada

Fasa 1 telah meningkat ke tahap tinggi pada Fasa 2.

Carta 3.4: Skor Min Tahap Penglibatan mengikut Mata Pelajaran

Jadual 3.19: Perbandingan PeningkatanSkor Min Tahap Penglibatan dalam Mata Pelajaran

Bahasa Malaysia dan Bahasa Inggeris mengikut Fasa serta Sekolah

Sekolah Fasa

1

Fasa

2

Fas

a 3

Jumlah

Peningkatan

Min

Fasa

1

Fasa

2

Fasa

3

Jumlah

Peningkatan

Min

Bahasa Malaysia Bahasa Inggeris

SK Pulau Sebang 2.83 5.57 5.67 2.84 2.41 4.36 4.76 2.35

SK Cherok Paloh 4.17 6.29 6.31 2.14 3.40 4.94 5.17 1.77

SK Tasik Chini 2.69 4.94 5.64 2.95 2.08 4.89 5.17 3.09

SK Peserai 2.33 3.91 4.11 1.78 1.94 3.29 3.94 2.00

SK (F) Palong 14 2.58 5.82 5.84 3.26 2.14 4.47 4.92 2.78

SK Jambu Lawar 2.81 5.47 5.51 2.70 2.58 5.16 5.19 2.61

SMKA MuhamadAli Ranau

4.73 5.94 5.96 1.23 4.57 5.71 5.73 1.02

0

1

2

3

4

5

6

Bahasa

Malaysia

Bahasa

Inggeris

Metematik Sains Pendidikan

Islam / Moral

Sejarah /

Kajian

Tempatan

3.082.74 2.56 2.8 2.59 2.51

5.31 5.04 4.92 4.94 4.725.01

5.39 5.16 5.09 5.09 4.875.23



48/145


2009 @ MDeC48

SJKT Vageesar 2.28 5.67 6.08 3.80 1.97 6.03 6.11 4.14

SMK (F) Besout 3.43 5.78 5.84 2.41 3.20 5.42 5.45 2.25

SMK Sematan 3.46 4.69 4.77 1.31 3.69 5.23 5.29 1.60

SMK Ampang

Pecah

3.19 5.72 5.73 2.54 2.86 6.06 6.08 3.22

SJKC Mah Hua 2.49 5.15 4.82 2.33 2.10 5.44 5.50 3.40

SK Tok Randok 2.03 6.52 6.57 4.54 2.03 5.02 5.41 3.38

SMK Megat Dewa 2.31 4.46 4.67 2.36 1.97 4.37 4.50 2.53

SK Arau 4.86 6.20 6.26 1.40 4.47 5.62 5.71 1.24

Jadual 3.20: Perbandingan PeningkatanSkor Min Tahap Penglibatan Mata Pelajaran

Matematik dan Sains mengikut Fasa serta Sekolah

Sekolah Fasa

1

Fasa

2

Fasa

3

Jumlah

Peningkatan

Min

Fasa

1

Fasa

2

Fasa

3

Jumlah

Peningkatan

Min

Matematik Sains

SK Pulau Sebang 2.10 4.54 4.72 2.62 2.21 4.39 4.48 2.27

SK Cherok Paloh 3.40 5.06 5.11 1.71 3.20 4.59 4.89 1.69

SK Tasik Chini 1.94 5.03 5.56 3.62 2.11 5.25 4.94 2.83

SK Peserai 1.69 3.21 3.81 2.12 1.97 2.88 3.58 1.88

SK (F) Palong 14 1.83 3.88 4.33 2.50 2.08 4.74 4.86 2.78

SK Jambu Lawar2.44 4.47

4.49 2.052.64 4.59

4.64 2.00

SMKA Muhamad

Ali Ranau

4.32 5.14 5.43 1.11 4.05 5.46 5.65 1.60

SJKT Vageesar 1.78 7.00 7.06 5.28 2.03 6.06 6.08 4.05

SMK (F) Besout 3.00 5.27 5.28 2.28 3.17 5.42 5.47 2.30

SMK Sematan 3.60 4.57 4.60 1.00 4.26 5.34 5.40 1.14

SMK Ampang

Pecah

2.57 5.81 5.83 3.26 3.00 6.33 6.36 3.36

SJKC Mah Hua 1.77 6.08 6.10 4.33 2.08 5.87 5.96 3.88


49/145


2009 @ MDeC49

SK Tok Randok 1.83 5.72 5.97 4.14 1.69 5.03 5.09 3.40

SMK Megat Dewa 1.72 4.37 4.28 2.56 1.97 4.14 4.33 2.33

SK Arau 4.61 5.03 5.17 0.56 4.78 5.71 5.76 0.98

Jadual 3.21: Perbandingan Peningkatan Skor Min Tahap Penglibatan dalam Pelajaran

Pendidikan Islam/Moral & Sejarah/Kajian Tempatan mengikut Fasa serta

Sekolah

Sekolah Fasa1

Fasa2

Fasa3

JumlahPeningkatan

Min

Fasa1

Fasa2

Fasa3

JumlahPeningkatan

Min

Pendidikan Islam/Moral Sejarah/Kajian Tempatan

SK Pulau Sebang 2.24 5.18 5.34 3.10 1.90 5.21 5.07 3.17

SK Cherok Paloh 3.23 3.38 4.91 1.68 3.89 4.00 5.40 1.51

SK Tasik Chini 1.75 2.56 4.47 2.75 1.58 3.06 4.11 2.31

SK Peserai 1.81 3.26 3.67 1.86 1.50 2.53 3.58 2.08

SK (F) Palong 14 1.89 4.94 5.14 3.25 1.53 4.97 5.08 3.55

SK Jambu Lawar 2.58 4.56 5.03 2.45 2.42 4.69 4.94 2.52

SMKA Muhamad

Ali Ranau

4.27 5.31 5.65 1.38 4.30 5.74 5.81 1.51

SJKT Vageesar 2.42 3.63 6.25 3.83 1.56 6.42 6.31 4.75

SMK (F) Besout 3.20 5.88 5.40 2.20 3.29 5.73 5.57 2.28

SMK Sematan 3.46 3.37 4.00 0.54 4.09 5.06 5.06 0.97

SMK Ampang

Pecah

2.49 5.64 5.51 3.02 2.43 5.86 6.00 3.57

SJKC Mah Hua 1.35 2.58 4.00 2.65 1.54 5.77 5.31 3.77

SK Tok Randok 1.97 5.45 5.69 3.72 1.55 6.17 5.90 4.35

SMK Megat Dewa 1.78 3.63 4.03 2.25 1.56 4.11 4.19 2.63

SK Arau 4.44 5.30 5.31 0.87 4.42 6.14 6.19 1.77


50/145


2009 @ MDeC50

4.3 Tahap Kefahaman dan Penglibatan Mengikut Sekolah

Jadual 3.22: Skor Min Peningkatan Tahap Kefahaman dan Penglibatan Mengikut Sekolah

Sekolah PeningkatanKefahaman

Peningkatan

Penglibatan

Jumlah

SK Pulau Sebang 2.21 2.73 4.94

SK Cherok Paloh 1.25 1.75 3.00

SK Tasik Chini 2.49 2.93 5.41

SK Peserai 1.47 1.95 3.42

SK (F) Palong 14 2.50 3.02 5.52

SK Jambu Lawar 1.93 2.39 4.32

SMKA Muhamad Ali Ranau 0.97 1.31 2.28

SJKT Vageesar 3.89 4.31 8.20

SMK (F) Besout 2.09 2.29 4.38

SMK Sematan 0.59 1.09 1.68

SMK Ampang

Pecah 2.63 3.16 5.79

SJKC Mah Hua 2.69 3.39 6.09

SK Tok Randok 3.39 3.92 7.31

SMK Megat Dewa 1.89 2.44 4.33

SK Arau 0.59 1.14 1.73


51/145


2009 @ MDeC51

Carta 3.5: Skor Min Peningkatan Tahap Kefahaman dan PenglibatanMata Pelajaran mengikut Sekolah

Jika diperhatikan dari Carta 3.5, secara keseluruhannya dapatan kajian menunjukkan

bahawa terdapat peningkatan yang begitu mendadak dari segi skor min tahap penglibatan

mata pelajaran bagi kebanyakan sekolah dari tahap sederhana/rendah pada Fasa 1 menjadi

lebih tinggi pada Fasa 2.

Namun demikian peningkatan bagi sekolah SK Tasik Chini nampaknya tidak begitu

menonjol kerana walaupun terdapat peningkatan tetapi sekolah ini masih lagi berada pada

tahap sederhana bagi kebanyakan mata pelajaran. Ini mungkin disebabkan oleh sekolah ini

adalah sekolah orang asli yang hampir 50% murid di sekolah ini masih di peringkat asas 3M

(membaca, menulis dan mengira) di samping masalah peratus kehadiran ke sekolah yang

agak sederhana. Jadi, pentadbir dan guru mengambil pendekatan untuk memberikan

penekanan kepada asas utama ini dahulu sebelum mereka didedahkan dengan kemahiranICT yang lebih luas. Untuk itu juga, sekolah ada mengambil inisiatif yang menggunakan

perisian komputer untuk tujuan 3M bagi digunakan oleh guru dan murid dengan

0 2 4 6 8 10

SK Arau

SMK Megat Dewa

SK Tok Randok

SJKC Mah Hua

SMK Ampang Pecah

SMK Sematan

SMK (F) Besout

SJKT Vageesar

SMKA Muhamad Ali Ranau

SK Jambu Lawar

SK (F) Palong 14

SK Peserai

SK Tasik Chini

SK Cherok Paloh

SK Pulau Sebang

1.73

4.33

7.31

6.09

5.79

1.68

4.38

8.2

2.28

4.32

5.52

3.42

5.41

3

4.94

1.14

2.44

3.92

3.39

3.16

1.09

2.29

4.31

1.31

2.39

3.02

1.95

2.93

1.75

2.73

0.59

1.89

3.39

2.69

2.63

0.59

2.09

3.89

0.97

1.93

2.5

1.47

2.49

1.25

2.21

Peningkatan Kefahaman Peningkatan Penglibatan Jumlah


52/145


2009 @ MDeC52

menggunakan perkakasan ICT. Walau bagaimanapun, dengan bilangan komputer yang

boleh guna yang agak rendah (2 komputer sahaja semasa kutipan data dibuat), hasratmurni ini mungkin agak terhad untuk dilaksanakan.

GURU

4.1 Latar Belakang

Seramai 450 orang guru iaitu 30 orang guru bagi sebuah sekolah telah dipilih secara rawak

dari 15 buah sekolah bestari luar bandar. Walau bagaimanapun, seramai 334 orang sahaja

yang telah mengembalikan soal selidik dengan sempurna untuk dijalankan analisis lanjutan.

Sehubungan dengan itu, taburan bilangan responden mengikut sekolah dipaparkan dalam

Jadual 4.1 di bawah.

Jadual 4.1: Taburan Responden Mengikut Sekolah

Nama Sekolah Bilangan Peratus

SK Pulau Sebang 24 7.2

SK Cherok Paloh 10 3.0

SK Tasik Chini 11 3.3SK Peserai 26 7.8

SK (F) Palong 14 13 3.9

SK Jambu Lawar 22 6.6

SMKA Muhamad Ali Ranau 29 8.7

SJKT Vageesar 30 9.0

SMK (F) Besout 19 5.7

SMK Sematan 25 7.5

SMK Ampang Pecah 30 9.0

SJKC Mah Hua 25 7.5

SK Tok Randok 12 3.6SMK Megat Dewa 30 9.0

SK Arau 28 8.4

JUMLAH 334 100.0


53/145


2009 @ MDeC53

4.1.2 Tempoh Mengajar di sekolah sekarang

Carta 4.1: Tempoh Mengajar di sekolah sekarang

Dapatan kajian menunjukkan bahawa seramai 155 orang guru telah mengajar di sekolah

sekarang 0 hingga 5 tahun. Manakala 100 orang lagi mempunyai pengalaman berkhidmat di

sekolah sekarang antara 6 hingga 10 tahun. Sementara itu jumlah guru yang telah

berkhidmat di sekolah sekarang melebihi 10 tahun adalah se

Kajian Impak Program Sekolah Bestari Luar Bandar

Documents

Transcript of Kajian Impak Program Sekolah Bestari Luar Bandar