1

BAB I

PENDAHULUAN

1.0 Pengenalan

Seorang ahli psikologi terkenal, Walter Cannon (1920), menyatakan bahawa stres

bermaksud gerak balas lawan atau lari (fight or flight). Malah stres didefinisikan

sebagai satu tekanan atau desakan, usaha, tuntutan ke atas keupayaan fizikal atau

mental. Ini bermaksud stres adalah suatu keadaan dimana kekuatan fizikal, mental

dan emosi seseorang individu teruji melampaui keupayaan tubuh dan mindanya yang

tidak mampu menahan dan menanggungnya lagi. Hans Selye (1963), telah

memberikan maksud yang baru mengenai stress bahawa ia boleh menyebabkan

penyakit seperti tekanan darah tinggi, sakit jantung, dan stork. Malah stres yang

berlebihan boleh membawa maut kepada manusia.

Sebenarnya stres adalah sebahagian daripada kehidupan setiap insan. Semua

gologan masyarakat tidak mengira usia dan personaliti berisiko untuk mengalami

stres, cuma yang membezakannya adalah samada seseorang itu mengetahui

kehadirannya atau tidak dan cara mengendalikan stres di dalam kehidupan mereka.

Menurut kajian di sebuah ‘Institute Of Stress’ di New York, Amerika,

didapati bahawa 90 peratus daripada lelaki dewasa mengalami stres yang amat tinggi

sekurang-kurangnya dua kali seminggu, manakala 25 peratus mengalami stres setiap

hari. Perangkaan ini menunjukkan bahawa stres dalam kehidupan seseorang individu

menjadi trend semasa.

Kebanyakan dari kita hanya mengetahui atau mengganggap stres dari aspek

yang negatifnya sahaja. Ini termasuklah kecenderungan untuk melakukan keganasan

serta meningkatkan risiko penyakit mental. Tetapi kini dalam kehidupan yang serba

moden dan canggih, stres turut dilihat dari satu aspek yang positif. Sebenarnya, stres

juga membawa kebaikan dalam kehidupan seseorang individu jikalau didorong dan

diberi motivasi yang berterusan.

2

1.1 Latar Belakang Masalah

Kini, warga pendidik memainkan peranan penting dan mempunyai tugasan utama

yang perlu dilaksanakan dengan penuh amanah dalam proses penerapan dan

penyampaian ilmu kepada anak bangsa. Di era globalisasi ini, guru-guru berusaha

membangunkan diri sama ada secara rela atau tidak dalam bidang pendidikan yang

sering berubah dan mempunyai pembaharuan dari masa ke semasa. Situasi ini secara

umumnya telah mengakibatkan warga pendidik terpaksa berhadapan dengan pelbagai

tugas dan tanggungjawab yang lebih mencabar, lebih berat dan semakin terbeban.

Justeru itu, stres merupakan satu fenomena yang sering dikaitkan dengan tahap

kesihatan mental warga pendidik atau guru-guru.

Dipetik daripada Utusan Online oleh Tajaiyah Ihsan di dalam artikelnya yang

bertajuk “Tekanan melawan atau lari” - Pakar Psikitri Kanak-kanak, Remaja dan

Dewasa, Pusat Perubatan Universiti Malaya (PPUM),

Dr. Subash Kumar berkata:-

"Walaupun stres atau tekanan dikategorikan sebagai penyakit yang serius

tetapi sayangnya ia tidak diberi perhatian. Ini mungkin kerana masyarakat

bertanggapan bahawa stres hanya memberikan kesan seketika tanpa menyedari

bahawa stres boleh menjejaskan seluruh badan dan minda”.

Beliau juga menyatakan bahawa kanak-kanak boleh mengalami stres, lebih

menyedihkan apabila ibu bapa tidak mengambil peduli atau memberikan perhatian

terhadap masalah ini.

Stres warga pendidik boleh didefinisikan sebagai perasaan tidak selesa, emosi

negatif seperti marah, kebimbangan, tekanan serta kekecewaan yang berpunca dari

aspek kerja sebagai seorang guru (Kyriacou & Sutcliffe, 1978).

Setiap insan diciptakan oleh Tuhan ada keistimewaannya yang tersendiri.

Malahan keistimewaan inilah telah menyebabkan tiada insan yang dilahirkan dengan

ciri yang sama. Kamarudin Hj. Hussin (1996, dalam Yong, 1998), tiada seorang pun

termasuk kembar seiras yang benar-benar menyamai antara satu sama lain khasnya

tingkahlaku. Ini menunjukkan bahawa setiap insan mempunyai personaliti yang

tersendiri. Personaliti individu dapat dibayangkan melalui kecenderungannya untuk

bertingkahlaku mengikut cara tertentu. Personaliti adalah sesuatu yang kompleks dan

boleh beubah-ubah mengikut peredaran masa, malahan ianya juga boleh ditentukan

oleh pengaruh luaran dan dalaman.

3

Secara umumnya personaliti individu boleh diukur dan dikategorikan kepada

11 aspek utama, iaitu asertif, analitikal, keterbukaan, kritik diri, kepimpinan, jati diri,

prihatin, intelektual, pencapaian, integriti, dan ketidakselarasan. Namun aspek ini

hanya akan dibahagikan kepada dua bahagian utama iaitu jenis A meliputi individu

yang agresif, bertenaga, bercita-cita tinggi dan berdaya saing dan jenis B iaitu bagi

individu yang penyabar, sederhana dan kurang daya saing.

Personaliti dan motivasi memainkan peranan penting bagi seseorang dalam

menangani stres. Ia merupakan satu cara bagi setiap individu khususnya guru untuk

mengekalkan daya kerja disamping mengawal emosi melalui trait personaliti yang

mereka miliki. Biasanya suasana kerja, tindakbalas psikologikal (keletihan dan

kemurungan), fisiologi (penyakit seperti sakit kepala dan darah tinggi) dan sikap

sering diberi perhatian. Sebenarnya trait personaliti juga turut mempengaruhi

seseorang itu terdedah kepada stres yang kritikal atau sukar diatasi. Seterusnya,

faktor stres turut menyumbang kepada suasana kerja yang kurang memuaskan di

ikuti dengan tiada kepuasan bekerja dan keinginan untuk meninggalkan kerjaya guru

semakin meningkat. Akibatnya, guru menjadi agresif, bimbang mengalami

kekecewaan, sifat suka mengelak, tahap kehadiran yang kurang memuaskan dan

prestasi kerjanya juga merosot.

1.2 Penyataan Masalah

Apakah faktor-faktor (hubungan interpersonal, beban tugas dan peraturan sekolah)

yang menjadikan guru stres? Di kalangan tiga faktor ini, apakah faktor yang

manakah paling dominan menyebabkan guru stres? Adakah terdapat perkaitan di

antara jenis personaliti (jenis A atau jenis B) dengan faktor-faktor stres guru?

Adakah perkaitan di antara demografi (jantina, umur, status, kelulusan ikhtisas dan

pengalaman mengajar) dengan faktor-faktor stres guru? Adakah terdapat perkaitan di

antara faktor-faktor stres dengan motivasi guru? Kajian ini akan menyelidik sejauh

mana personaliti individu mempengaruhi stres dan jenis personaliti yang bagaimana

menyebabkan seseorang individu itu mudah terdedah kepada stres, serta samada

motivasi yang diberikan dapat membantu guru menangani stres. Persoalan yang

sering timbul, personaliti yang dimiliki oleh guru mempengaruhi mereka dalam

menghadapi stres.

4

Menurut Hans Selye (1963), punca stres berkait rapat dengan masalah

rumahtangga dan juga sosial. Melalui pembacaan pengkaji mendapati tiga faktor

stress yang dominan berlaku di kalangan guru iaitu hubungan interpersonal, beban

tugas dan peraturan sekolah. Apakah faktor ini masih menjadi faktor utama yang

menyebabkan guru stress?

Masalah yang ingin dikaji oleh pengkaji adalah jenis personaliti seperti jenis

A (agresif, bertenaga, bercita-cita tinggi, berdaya saing) dan jenis B (penyabar,

sederhana, kurang daya saing) guru-guru di sekolah menengah di Kemaman, dan

juga mengkaji faktor stres iaitu hubungan interpersonal, beban tugas dan peraturan

sekolah dari aspek jenis personaliti.

Ini berikutan kedudukan sekolah di Kemaman adalah di pinggir bandar dan

memungkinkan fenomena stres berlaku di kalangan guru. Ini ditambah lagi dengan

latarbelakang pelajarnya yang tinggal di asrama. Tambahan pula, bilangan guru yang

tidak mencukupi berbanding dengan nisbah pelajar di dalam sebuah kelas. Secara

amnya bilangan pelajar dalam sebuah kelas di sekolah menengah daerah Kemaman

di antara 36 hingga 39 orang. Ini menyukarkan guru untuk mengurus dan

melaksanakan aktiviti pengajaran dan pembelajaran secara berkesan dan efektif.

Disamping itu, jumlah waktu mengajar guru juga bertambah sekurang-kurangnya 32

waktu seminggu, selain dari menguruskan hal yang berkaitan dengan tugas

pengkeranian, ko-kurikulum termasuklah organisasi dan persatuan. Malahan ketika

musim sukan, guru terpaksa pulang lewat saban hari semata-mata melatih pelajar-

pelajar.

Kajian ini juga diharapkan agar dapat mengesan, memperbaiki serta

memotivasi para guru yang mengalami stres dari aspek personaliti.

1.3 Objektif Kajian

Secara keseluruhannya, kajian ini adalah untuk mengenalpasti faktor-faktor stress,

kaitannya dengan motivasi dan juga stress dari aspek personaliti yang dimiliki oleh

guru di empat buah sekolah menengah (SMK SULTAN ISMAIL, SMK SULTAN

ISMAIL II, SMK CHUKAI dan SMK BINJAI) di daerah Kemaman.

Oleh itu, objektif kajian ini adalah untuk :-

1.3.1 Mengenalpasti jenis personaliti guru di sekolah menengah kajian.

5

1.3.2 Mengenalpasti faktor-faktor stress dalam kalangan guru sekolah menengah

kajian.

1.3.3 Mengenalpasti hubungan antara jenis personaliti dengan faktor-faktor stress

dalam kalangan guru sekolah menengah kajian.

1.3.4 Mengenalpasti hubungan antara demografi dengan faktor-faktor stress dalam

kalangan guru sekolah menengah kajian.

1.3.5 Mengenalpasti hubungan antara faktor-faktor stress dengan motivasi dalam

kalangan guru sekolah menengah kajian.

1.4 Persoalan Kajian

Persoalan yang dikemukakan di dalam kajian ini:-

1.4.1 Apakah jenis personaliti (sama ada jenis A - agresif, bertenaga, bercita-cita

tinggi, berdaya saing atau jenis B - penyabar, sederhana, kurang daya saing)

guru sekolah menengah yang dikaji?

1.4.2 Apakah faktor stres yang paling dominan (sama ada hubungan interpersonal,

beban tugas dan peraturan sekolah) dalam kalangan guru sekolah menengah

yang dikaji?

1.4.3 Adakah terdapat perkaitan di antara jenis personaliti (jenis A - agresif,

bertenaga, bercita-cita tinggi, berdaya saing atau jenis B - penyabar,

sederhana, kurang daya saing) dengan faktor-faktor stres (hubungan

interpersonal, beban tugas dan peraturan sekolah) guru?

1.4.4 Adakah terdapat perkaitan di antara demografi (jantina, umur, status,

kelulusan ikhtisas dan pengalaman mengajar) dengan faktor-faktor stres

(hubungan interpersonal, beban tugas dan peraturan sekolah) guru?

1.4.5 Adakah terdapat perkaitan di antara faktor-faktor stres (hubungan

interpersonal, beban tugas dan peraturan sekolah) dengan motivasi guru?

1.5 Batasan Kajian

Kajian ini mempunyai beberapa batasan. Pertama responden kajian ini hanya terbatas

kepada guru-guru yang sedang mengajar di empat buah Sekolah Menengah

Kebangsaan di daerah Kemaman, Terengganu sahaja. Kedua, dapatan kajian ini

tidak digeneralisasi kepada seluruh warga pendidik dan juga tidak dapat

6

dirumuskan kepada semua guru di Malaysia. Ini disebabkan kerana tumpuan

kajian ini adalah untuk melihat faktor stres yang paling dominan di kalangan guru

sekolah menengah dan seterusnya melihat adakah terdapat hubungan di antara stres

dari aspek personaliti. Faktor-faktor yang menyebabkan stres guru adalah berbeza di

kalangan individu, sekolah dan kawasan.

1.6 Kepentingan Kajian

Kajian ini adalah penting kepada para guru, pihak pentadbiran sekolah dalam

pendidikan mahupun di peringkat Jabatan Pelajaran. Ia amat penting kepada :

1.6.1 Guru-guru

Ia boleh dijadikan sebagai panduan, maklumat dan motivasi kepada warga guru

tentang jenis personaliti mereka, serta cara menangani stres dengan berkesan

mengikut persekitaran yang dihadapi khususnya mengenai aspek personaliti.

1.6.2 Pihak Pentadbiran Sekolah

Dapatan ini dapat membantu pihak pentadbir sekolah membuat pertimbangan dalam

merancang kem motivasi dan aktiviti-aktiviti staf di sekolah.

1.6.3 Pihak Jabatan Pelajaran

Boleh menggunakan maklumat daripada dapatan kajian ini untuk membantu warga

guru menangani persoalan stres. Selain itu, pihak Jabatan Pelajaran boleh merangka

suatu program secara menyeluruh kepada warga guru dalam menangani stres agar ia

akan dijadikan perangsang serta memberi kesan yang positif dalam memperkasakan

profesion perguruan.

1.7 Definisi Istilah

Terdapat beberapa definisi istilah dalam kajian ini dan akan diperbincangkan:

1.7.1 Guru-guru

Guru boleh ditakrifkan sebagai orang yang mengajar, mendidik, pengajar dan

pengasuh (Noresah Bahrom, 1995:420). Dalam Kajian ini guru yang dimaksudkan

adalah guru sekolah menengah sahaja tidak termasuk Pengetua, Penolong Kanan

Akademik dan Penolong Kanan Hal Ehwal Murid.

7

1.7.2 Stres

Hans Selye (1963) mendefinisikan stres sebagai suatu tindakbalas tubuh kepada

tuntutan dalaman dan luaran terhadap dirinya sehingga melibatkan kadar ’Wear and

tear of the living body’ .Menurutnya lagi, stres merupakan satu komponen kehidupan

yang memberikan kesan positif mahupun sebaliknya terhadap seseorang. Kesan yang

positif disebut sebagai ’ eutress ’ dan kesan negatif pula dipanggil ’ distress ’. Stres

boleh menjadi positif sekiranya dipandang sebagai satu cabaran yang boleh

meningkatkan potensi diri dan produktiviti.

1.7.3 Faktor Stres

Stres dikenali sebagai ’ stressor ’ adalah rangsangan yang bertindak terhadap seorang

individu yang melebihi keupayaannya atau kebolehannya untuk mengawal, menurut

Nariah (1994). Faktor stres individu A mungkin sama atau berbeza dengan individu

B. Tekanan daripada ibu bapa atau pelajar, beban tugas guru selain mengajar,

kenaikan pangkat dan laluan kerjaya, ketidakadilan penilaian prestasi, minat,

infrastruktur dan lokasi sekolah merupakan faktor-faktor stres. Dalam kajian ini,

faktor yang dimaksudkan adalah faktor stres dari aspek hubungan interpersonal,

beban tugas dan peraturan sekolah.

1.7.4 Personaliti

Personaliti biasanya digambarkan sebagai diri individu. Ia berasal daripada perkataan

Latin iaitu ’persona’, yang merujuk kepada topeng yang digunakan oleh pelakon

dalam pementasan. Menurut Allport (1973), beliau mentafsirkan personaliti sebagai

keseluruhan kualiti peribadi yang ada pada seseorang, satu cara penampilan

seseorang pada pandangan orang lain, peranan yang dimainkan oleh seseorang dalam

kehidupan serta kualiti perubahan pada individu. Secara umumnya personaliti

individu boleh diukur dan dikategorikan kepada 11 aspek utama, iaitu asertif,

analitikal, keterbukaan, kritik diri, kepimpinan, jati diri, prihatin, intelektual,

pencapaian, integriti, dan ketidakselarasan. Namun, dalam kajian ini penyelidik

hanya akan mengkaji personaliti jenis A iaitu meliputi individu yang agresif,

bertenaga, bercita-cita tinggi dan berdaya saing dan jenis B iaitu bagi individu yang

penyabar, sederhana dan kurang daya saing.

8

1.7.5 Demografi

Demografi yang dimaksudkan dalam kajian ini ialah latar belakang responden yang

meliputi jantina, umur, status, kelulusan ikhtisas dan pengalaman mengajar.

1.7.6 Motivasi

Motivasi adalah sesuatu yang menggerak dan mengarahtuju seseorang dalam

tindakan-tindakannya samada secara positif atau negatif. Ia juga didefinisikan

sebagai darjah atau tahap kesungguhan dan usaha secara berterusan untuk mencapai

matlamat.Motivasi yang tinggi dan semangat amat diperlukan untuk menjayakan

segala aktiviti kokurikulum dan interaksi di dalam sekolah. Dalam kajian ini,

motivasi guru berkaitan dengan faktor-faktor stres dikaji.

1.8 Penutup

Stres adalah sebahagian daripada kehidupan setiap individu, semua lapisan tidak

mengira usia berisiko untuk mengalami stres. Cuma yang membezakannya ialah

mereka mengetahui atau tidak tentang kehadiran stres di dalam kehidupan mereka.

Kesihatan individu yang mengalami stres pada peringkat awal yang tidak dapat

mengawalnya atau dirawat akan terjejas.Pengkaji berminat untuk mengkaji mengenai

stres dari aspek personaliti di kalangan guru sekolah menengah khususnya untuk

membantu para guru mengenalpasti personaliti mereka terdedah kepada stres atau

tidak dan membantu guru bermotivasi menangani stres.

BAB II

SOROTAN KAJIAN

2.0 Pengenalan

Di dalam bab ini, kajian-kajian yang lalu berkaitan dengan tajuk kajian iaitu faktor

stres, stres dan personaliti akan dibincangkan. Kajian yang berkaitan dengan stres

atau tekanan memang banyak dilaksanakan sama ada di dalam mahupun luar negara.

Malah ianya dibincangkan secara meluas terutamanya stres pekerjaan dan stres

belajar. Kedua-dua cabang stres ini adalah berbeza dari segi situasi.

Walaubagaimanapun, belum ada kajian yang berkaitan tahap stres dari aspek

personaliti dilaksanakan khususnya di kalangan guru sekolah menengah. Tujuan

9

utama kajian ini dibuat adalah untuk melihat persamaan, perbezaan dan hubungan

yang akan didapati dari dapatan yang akan dijalankan.

2.1 Kajian-Kajian Lepas Faktor dan Tahap Stres

Terdapat banyak kajian terhadap stres telah dilaksanakan tetapi kebanyakkannya di

luar negara. Menurut Gerhard Vossel (1987), peristiwa kehidupan yang berbeza akan

membawa kepada konsep stres yang berbeza. Bagi membuat perbandingan kajian

yang lepas masalah ini boleh dilihat dari aspek yang terhampir, memandangkan tiada

kajian terhadap stres dari aspek personaliti terhadap guru sekolah menengah.

Borget, et al (1991) telah membuat kajian ke atas 1074 orang guru sekolah

rendah di Malta dan mendapati 32.6 peratus atau 710 responden mengakui pekerjaan

mereka menyebabkan stres yang tinggi kepada diri. Justeru itu, Dodge, D. Dan

Martin (1993) juga telah menggunakan kajian yang sama ke atas guru-guru sekolah

menengah di Malta dan mendapati bahawa 50 peratus responden mengalami tahap

stres yang sederhana, 30.7 peratus pada tahap rendah dan 15 peratus responden

bertanggapan bahawa pekerjaan mereka mendatangkan stres yang tinggi.

Menurut Freeman, Longan dan Mc Coy (1989) telah menyenaraikan bahawa

wanita bekerja sepenuh masa lebih terdedah kepada stres yang lebih tinggi iaitu 90

peratus manakala bagi pekerja lelaki pula hanya 10 peratus. Ini mungkin disebabkan

atau berpunca dari masalah kewangan, keadaan tempat kerja, diskriminasi di tempat

kerja, bidang tugas, “hypertension” dan kesukaran mendapat kepuasan persefahaman

yang sama dengan pasangan.

Tidak dapat dinafikan bahawa stres dan pertukaran perasaan (mood) biasanya

akan berlaku serentak. Ia adalah faktor semulajadi, hanya cara individu

mengawalnya akan menjadikan ianya positif atau sebaliknya. Ini telah disokong oleh

fakta yang dinyatakan oleh WHO bahawa stres merupakan pembunuh terbesar

penduduk dunia. Statistik menunjukkan bahawa stres adalah “penyakit gaya hidup

moden”. Kajian stres dari segi pekerjaan dan staf akademik oleh Kyriacou &

Sutcliffe (1978 &1979) di England telah dijadikan sebagai rujukan. Dari kajian ini

didapati bahawa guru mengalami masalah stres iaitu antara 29.3 peratus hingga 30.7

peratus dan seterusnya mendapati bahawa stres guru wanita lebih tinggi daripada

guru lelaki.

10

Fletcherdan Payne (1982) dalam Ahmad Shakri, (1998) telah membuat kajian

terhadap stres di kalangan guru di United Kingdom dan hasilnya didapati bahawa 44

peratus responden mengalami stres dan ianya boleh diatasi sendiri. Manakala 25

peratus mengalami stres dan menyukainya. Dua puluh lima peratus lagi yang

mengalami stres beranggapan ia sebahagian dari kehidupan dan selebihnya enam

peratus menginginkan stres dalam pekerjaan agar tidak bosan.

Donald Meichenbaum dan Matt E. Jaremho (1983), menunjukkan bahawa

punca stres guru yang paling utama ialah beban tugas. Beban tugas pula boleh

dibahagikan kepada dua bahagian iaitu: Tugas Kuantitatif (jumlah banyak kerja

dilakukan) dan Tugas Kualitatif (kurang keupayaan untuk melaksanakan tugas).

Kedua-duanya berbeza tetapi mempunyai perkaitan. Ini bermaksud bahawa jika

seorang guru diberikan tugas yang banyak, kesannya ialah mengalami stres yang

tinggi. Kesannya akan bertambah buruk sekiranya ia berpunca dari daya upaya guru

itu sendiri. Hasilnya stres guru berganda disebabkan guru tidak mampu melakukan

beban tugas untuk dilaksanakan.

Selain itu kajian oleh Mc Cormick & Solmon (1992) di New South Wales,

mendapati bahawa guru-guru yang memegang kelas mempunyai tahap stres lebih

tinggi berbanding guru yang berjawatan pengetua atau penolong kanan. Seterusnya

didapati bahawa guru-guru di sekolah menengah mengalami stres lebih tinggi

berbanding guru-guru di sekolah rendah.

Di Malaysia, kajian mengenai stres telah mula dijalankan walaupun sebelum

ini tidak ramai pengkaji yang berminat. Antaranya Siti Radziah (1982), dalam

kajiannya ke atas 71 orang guru di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur mendapati

bahawa guru-guru mengalami stres pada tahap sederhana. Chang Fui Chin (1996)

pula membuat kajian terhadap pentadbir sekolah di George Town dan mendapati 3.2

peratus responden mengalami stres pada tahap amat tinggi, 57.1 peratus alami tahap

stres yang tinggi, 38.1 peratus tahap stres sederhana dan 1.6 peratus tahap rendah.

Majalah Skudai Post (Januari 2000) menyatakan, stres boleh mengawal hati,

perut dan tekanan darah. Stres boleh berlaku disebabkan oleh faktor intrinsik

pekerjaan seperti panas, kebisingan, kemudahan yang tidak lengkap atau kurang

sesuai. Selain itu, struktur organisasi, pembangunan karier / pekerjaan yang

terhalang, peraturan organisasi yang mengongkong dan perhubungan di tempat kerja

boleh menyebabkan stress.

11

Steven Bellman, Nick Forster, Leonie, Cary L.Cooper (2002) telah

melakukan kajian terhadap 204 orang pengurus di Australia dan mendapati 55

peratus adalah wanita dengan purata umur 41.4 tahun mempunyai perbezaan stres

dari segi jantina. Selain dari itu, satu kajian yang dilakukan di New York State

(1979) mendapati punca stres yang paling tinggi adalah menangani masalah

kenakalan murid, pengurusan yang tidak cekap dan pengawalan diri apabila marah.

Ini sokong dengan adanya satu lagi kajian yang dibuat di Chicago oleh Cichon dan

Koff (1980), mendapati bahawa antara punca stres yang tertinggi di kalangan guru-

guru di situ ialah perpindahan yang terpaksa, masalah murid yang nakal, dan tiada

kepuasan kerja.

Satu kajian telah dibuat oleh NUTP, pada tahun 2005 mengenai stres di

kalangan kakitangan perguruan. Seramai 9328 guru telah memberikan maklumbalas

terdiri daripada guru kelas, pengetua, pensyarah dan pegawai jabatan pelajaran.

Daripada kajian itu, didapati seramai 69 peratus responden bersetuju bekerja dalam

keadaan stres dan faktor utama yang menyebabkan stres ialah tekanan daripada ibu

bapa dan pelajar yang sering menimbulkan masalah sehingga ada yang ingin

menyaman dan membawa kes kesalahan guru ke mahkamah. Faktor lain seperti

bebanan kerja dan prospek kenaikan pangkat yang tidak mencukupi iaitu daripada

320000 orang guru, hanya 40000 kekosongan sahaja untuk kenaikan pangkat. Oleh

yang demikian, ramai guru yang kecewa sehingga mereka bersara. Ini ditambah lagi

dengan ketidakadilan dalam penilaian kenaikan gaji oleh pengetua sedangkan

prestasi guru cemerlang. Akibatnya stres berpanjangan ketidakpuasan dalam bekerja

menyebabkan guru ingin berhenti kerja atau meluahkan ketidakpuasan melalui

tingkahlaku yang tidak sepatutnya.

Senario yang lain pula bergantung kepada indvidu itu sendiri. Ini telah

disokong oleh ungkapan ucapan Y. Bhg. Dato’ Dr. Abdul Shukor Abdullah (Ketua

Pengarah Pendidikan Malaysia) sempena Hari Guru tahun 1998, yang menyatakan

bahawa :

“.........warga pendidik selaku tunggak yang akan berdepan dengan pelbagai

masalah tentu akan lebih tabah dan yakin apabila seluruh anggota

masyarakat berdiri teguh dibelakangnya. Warga pendidik sebenarnya tidak

perlu bersendirian memperjuangkan nasib anak-anak didiknya kerana

tanggungjawab yang berat itu boleh dipikul bersama bagi melahirkan

12

generasi pewaris yang kental daya saingnya, berbudaya ilmu serta berani

mengharungi apa jua gelombang yang melanda........”

Menurut Schafer (1987), stres boleh dikategorikan kepada empat faktor utama iaitu

fizikal, mental (pemikiran), emosi dan tingkahlaku. Fizikal biasanya merujuk kepada

keletihan, kemalasan, pening kepala, sakit pinggang, hilang selera makan dan sakit

perut. Mental atau pemikiran pula berkaitan dengan kesukaran untk memberikan

tumpuan. Emosi merujuk kepada perasaan sedih, bimbang, takut gagal, dan tidak

sabar. Seterusnya, tingkahlaku yang sering dikaitkan dengan suka marah, bergaduh

dan sifat yang agresif.

Dilaporkan oleh Berita Harian 30 Mac 1985, lebih 3 000 orang guru di

sekolah rendah dan menengah seluruh Malaysia telah bersara awal untuk berkhidmat

di sektor swasta di antara tahun 1982 hingga 1985. Ini disebabkan oleh stress

pekerjaan itu sendiri disamping peluang berniaga, masalah keluarga dan kehendak

pasangan. Kesetiaan guru terhadap kerjayanya adalah alat pengukur kepada tahap

stres yang rendah. Manakala dalam satu temuramah bersama Menteri Pendidikan

ketika itu, Dato’ Seri Najib Tun Razak oleh wartawan Berita Harian pada 5 Februari

1998, beliau menyatakan bahawa;

“Kementerian memahami ada guru berasa tertekan (stres) dengan bebanan

tugas yang diberikan terlalu banyak, sehinggakan ianya mengganggu

kelancaran proses pembelajaran di bilik darjah”.

Ini menunjukkan bahawa memang terdapat masalah stres di kalangan guru. Secara

keseluruhnya, stres membawa maksud tindakbalas dan bukan rangsangan. Ini adalah

petunjuk tekanan termasuklah aspek fizikal, psikologi, dan sosial. Tahap tekanan

pula sebagai tahap amaran, tahap penahanan yang maksimum dan tahap tenat. Kesan

negatifnya boleh menyebabkan manusia hilang pertimbangan dan membunuh diri.

Kaedah psikoterapi boleh digunakan untuk mengatasi masalah stres.

Kajian oleh NUTP bagi tahun 2006 pula mendapati bahawa inventori stress

guru telah meningkat walaupun masih berada pada tahap sederhana. Jumlah sampel

yang terlibat 9300 orang guru terdiri daipada pelbagai peringkat termasuk guru besar

dan pengetua. Malah faktor-faktor yang menyebabkan stres juga turut bertambah. Ini

dapat dilihat daripada jadual di bawah:

13

Lantaran itu, NUTP telah bekerjasama dengan Pusat Perundingan dan Latihan

Institut Kefahaman Islam Malaysia (IKIM) menjalankan satu kursus iaitu “Kursus

Pengurusan Stres dalam Kerjaya Perguruan”, pada Jun 2006 di Institut Kefahaman

Islam Malaysia (IKIM), Kuala Lumpur. Di antara topik yang diperbincangkan adalah

“Pengurusan Stres Dalam Organisasi, Kejuruteraan Semula Sikap Dan Budaya

Dalam Menghadapi Stres, Derita Dalam Diam, Stres: Sejauh Mana Memusnahkan

Kehidupan dan Membina Jati Diri Dalam Menangani Stres”. Seramai 45 orang

pemimpin NUTP telah menyertai kursus ini dan program ini akan dijadikan acara

tahunan serta terbuka kepada ahli NUTP pada tahun berikutnya. Tanggungjawab

Kesatuan (NUTP) untuk membela nasib warga guru masih membara walaupun

menghadapi pelbagai masalah semasa dalam pendidikan.

2.2 Teori Personaliti

Setiap individu mempunyai cara yang berbeza untuk bertindak mengikut situasi yang

dihadapi oleh mereka. Psikologi personaliti telah mengklasifikasikan sikap dan

personaliti manusia kepada beberapa teori dan model. Ianya wujud disebabkan

manusia dan pengkaji terdahulu mempunyai pendapat dan pandangan yang

berlainan. Justeru itu, pengkaji telah mengambil beberapa teori dan model yang

mempunyai kaitan dengan stres dan personaliti bagi melihat hubungan diantara

kedua-duanya.

2.2.1 Teori Personaliti Carl Jung

14

Teori ini telah diperkenalkan pada tahun 1971 yang dikenali sebagai personaliti

individu Carl Jung. Ia boleh dikategorikan kepada 3 kumpulan utama iaitu ekstrovert,

introvert dan ambivert (Jung, 1971). Pengelasan ini memudahkan untuk diperhati

perkaitannya dalam kehidupan seharian seseorang individu berdasarkan ciri-ciri yang

condong kepada sesuatu kategori yang melampau. Manakala individu yang normal

pula, personaliti dizahirkan dalam keadaan yang biasa dilakukan atau menerusi

pengalaman lampau yang dilaluinya.(Alsagoff, 1984).

2.2.1.1 Personaliti Ekstrovert

Individu yang memiliki personaliti ini biasanya akan menonjolkan ciri-ciri yang

boleh menyesuaikan diri dari aspek sosial dan amat berminat dengan orang lain

(Alsagoff, 1987 dalam Ee Ah Meng, 1995). Ciri-ciri lain yang amat ketara seperti:

lancar pertuturan, bebas daripada risiko, tidak mudah malu, konservatif, mempunyai

minat kepada aktiviti luar, peramah, cepat bertindak dan gemar kepada perubahan.

2.2.1.2 Personaliti Introvert

Merujuk kepada individu yang bersifat introvert yang dikatakan sebagai kurang

berminat dari aspek sosial tetapi berminat kepada perasaan dan dirinya sendiri

(Alsagoff, 1987 dalam Ee Ah Meng, 1995). Ciri-ciri individu introvert pula

cenderung kepada: lebih baik dalam bidang penulisan daripada pertuturan, kurang

berminat bergaul dengan orang atau bersosial, sentiasa berfikir sebelum membuat

keputusan, mudah merasa bimbang, minat membaca majalah dan buku-buku serta

bersifat pemalu, pasif, sensitif dan suka bersendirian.

2.2.1.3 Personaliti Ambivert

Ambivert merujuk kepada personaliti yang menunjukkan bukti berlakunya

perubahan dalam keadaan yang sebenar, sentiasa berubah dan berkemungkinan

seseorang individu itu akan bersikap introvert dan ekstovert pada waktu lain (Crow

& Crow, 1983 dalam Ee Ah Meng 1995). Ini bermaksud individu yang mempunyai

kedua-dua ciri, iaitu introvert dan ekstovert.

2.3 Kajian tentang Personaliti

Holland (1985), melihat faktor keupayaan menyesuaikan diri dengan persekitaran

kerja dalam bentuk jenis personaliti seseorang dengan persekitarannya. Jenis

personaliti yang tidak sepadan dengan persekitaran dianggap sebagai punca kepada

sikap tiada minat terhadap kerjaya mahupun perkembangnnya. Faktor-faktor seperti

15

tugas yang dilaksanakan, tanggungjawab, kemahiran yang diperlukan, peranan yang

perlu dimainkan, kemudahan-kemudahan yang disediakan dan individu di sekitar

tempat bertugas perlulah bersesuaian dengan ciriciri personaliti yang ada pada diri

seseorang individu.

Individu yang terlibat dalam bidang pendidikan mempunyai personaliti

berbentuk ‘sosial’, menurut Holland (1973). Ini bermaksud warga guru menyukai

aktiviti-aktiviti yang melibatkan memberitahu, memahami, melatih, mengajar dan

membantu orang lain. Tetapi hari ini, tidak semua guru yang ada dalam sistem

pendidikan Malaysia mempunyai personaliti tersebut, malah sebaliknya. Ini

berikutan, warga guru menceburi bidang ini hanya untuk mempunyai sumber

pendapatan yang stabil, dan personaliti mereka tidak sepadan dengan persekitaran

kerja pendidikan. Adalah tidak wajar untuk mengharapkan guru yang tidak berminat

dalam profesionnya untuk memperkembangkan kerjayanya kerana pengembangan

kerjaya memerlukan pengorbanan yang besar.

Kajian yang dilakukan sebelum ini lebih memberi penekanan terhadap trait

personaliti dan ciri personaliti dengan pencapaian akademik. Namun yang demikian,

terdapat pengkaji yang mengambil berat tentang stres guru khususnya dari aspek

personaliti. Satu laporan dari New Straits Times bertarikh 29 Mac 1990 menyatakan

bahawa, seramai 1175 guru-guru bukan siswazah yang kebanyakkannya mengajar di

sekolah rendah dilaporkan mengalami masalah sakit mental (psikosis atau

neourosis). Walaupun bilangannya kecil tetapi jika dilihat daripada sudut nisbah

seorang guru dengan jumlah murid yang diajarnya maka implikasinya adalah sangat

besar dan penting. Guru merupakan model kepada pelajar. Oleh yang demikian,

pemikiran, sikap dan tingkahlakunya mempunyai kesan terhadap muridnya sama ada

secara langsung atau tidak.

Menurut Furhan dan Schaeffer (1984), Albert dan Levina (1990) serta

Noraini (1984), telah mendapati personaliti individu dengan persekitaran kerja akan

menyebabkan keupayaan, bakat dan minat yang dimiliki bukan keupayaan yang

sebenar. Oleh itu, cabaran-cabaran dalam tugas yang terpaksa dilakukan tidak dapat

dilaksanakan dengan baik dan sempurna. Seterusnya jika individu tersebut

menghadapi masalah kerja ia sukar untuk menanganinya, ini akan menyebabkan

kekecewaan dan tekanan yang tidak terkawal. Faktor ini juga didapati mempunyai

kaitan dengan tindakan berhenti kerja (mengajar).

16

2.4 Penutup

Bab ini telah membincangkan kajian stres yang lepas dan kajian tentang kerjaya dari

aspek personaliti. Dari kajian-kajian yang lalu didapati bahawa kebanyakkan guru

mengalami stres dan ianya berpunca dari pelbagai masalah. Antaranya ialah tekanan

daripada ibu bapa, kenakalan murid, ketidakadilan dalam kenaikan pangkat atau

kenaikan gaji, jawatan yang disandang, pengurusan yang tidak cekap, bebanan

kerjaya yang bertambah dan sebagainya. Dalam kajian yang akan dilaksanakan oleh

pengkaji, pengkaji berminat untuk melihat hubungan stress dari aspek personaliti.

BAB III

METODOLOGI KAJIAN

3.0 Pengenalan

Metadologi kajian menunjukkan cara yang paling berkesan untuk mendapatkan

maklumat yang berguna dengan kos yang sangat minimum, bagi mendapatkan

keputusan sesuatu penyelidikan. Ia juga merupakan komponen yang penting dalam

usaha untuk mencapai keputusan yang objektif, jelas, tepat dan boleh dipercayai. Bab

ini membincangkan kaedah yang digunakan dalam menjalankan kajian.Ia

merangkumi aspek reka bentuk kajian, sampel dan populasi, kaedah pengumpulan

data dan instrumen yang digunakan serta kaedah analisis yang akan digunakan.

3.1 Reka Bentuk Kajian

Simon (1978), menyatakan bahawa analisis data yang baik adalah analisis yang dapat

menunjukkan data-data yang penting dalam bentuk yang mudah difahami oleh

pembaca. Kajian ini berbentuk diskriptif iaitu tinjauan. Kajian tinjauan ini adalah

proses pengumpulan data dimana sekumpulan individu yang rela akan menjawab

soalan yang disediakan.

Soal selidik dibina sebagai alat ukur untuk mendapatkan data. Soal selidik

merangkumi aspek yang berhubung dengan latarbelakang responden, tahap stress

(yang meliputi faktor-faktor stres) dan stres dari aspek personaliti. Menurut Mohd

Najib (1999), kajian diskriptif hanya untuk menerangkan keadaan atau perhubungan

antara pembolehubah. Melalui kaedah soal selidik, semua maklumat yang diperolehi

17

diklasifikasikan mengikut aspek yang telah ditentukan seterusnya ditafsirkan secara

kuantitatif.

Marshall & Rossman (1995), analisis diskriptif digunakan untuk kajian yang

hanya menjelaskan sesuatu fenomena yang hendak dikaji. Kaedah yang digunakan

dalam kajian ini ialah kaedah korelasi yang menguji hubungan di antara stres dari

aspek personaliti. Pengkaji juga mengkaji faktor stres yang mempengaruhi

personaliti dengan melihat perkaitan/ hubungan.

3.2 Populasi dan Sampel Kajian

Kajian dijalankan di beberapa buah sekolah menengah di Kemaman, Terengganu.

Jumlah populasi ialah 300 orang guru tetapi anggaran saiz sampel kajian seramai 250

orang diatas kerelaan diri masing-masing untuk menjawab soal selidik. Sekolah yang

mempunyai ramai guru maka sampel yang diambil adalah lebih ramai.Kaedah

persampelan yang digunakan bagi kajian ini ialah ‘convinence sampling’.

3.3 Pembentukan Instrumen Kajian

Alat ukur tahap stres ialah Job Related Tension Index dibentuk oleh Khn, Wolfe dan

Resenthel (1964) diterjemah oleh Lem Boon (1981) dengan menggunakan markat

indeks. Alat ukur stres dari aspek personaliti pula dibentuk oleh Friedman, M dan

Rosenman, R.H dan diterjemah oleh Malek Mukamat Said.

3.4 Instrumen Kajian

Instrumen ialah cara atau alat untuk mengumpulkan data. Kaedah yang digunakan

untuk mendapatkan data ialah soal selidik yang terbahagi kepada 3 bahagian: - A, B

dan C.

3.4.1 Bahagian A: Maklumat Peribadi / Demografi

Bahagian ini mengandungi soalan-soalan yang berkaitan dengan maklumat peribadi

atau latarbelakang responden. Antaranya ialah jantina, umur, status dan pengalaman

mengajar.

3.4.2 Bahagian B: Ujian Tahap Stres

Berpandukan kepada Anuar Mohd Som (2000), dengan pengubahsuaian sebanyak 15

item telah dibentuk berkaitan dengan tahap stres. Pengubahsuian dibuat kerana kajian

18

yang dibuat oleh pengkaji sebelumnya dijalankan ke atas guru elektrik yang

berkhidmat di sekolah menengah teknik. Semua pengubahsuian item soalan adalah

berdasarkan situasi guru di sekolah menengah yang mungkin berlaku. Semua

responden yang terlibat dikehendaki menjawab semua soalan berdasarkan arahan

yang lengkap telah diberikan di dalam borang soal selidik.

Skala yang digunakan ialah skala likert 5 mata seperti jadual di bawah:

Secara keseluruhannya skala likert yang digunakan mempunyai peranannya sama ada

ia bersifat positif atau negatif. Jika responden merasakan mereka mengalami stres

yang rendah atau sedikit skor 4 atau 5 akan diberikan, tetapi sebaliknya jika

responden merasakan mereka mengalami stres yang serius atau kuat skor 1 atau 2

akan diberikan dan ianya bersifat negatif. Skor 3 pula diberikan sekiranya mereka

tidak pasti sama ada mereka mengalami stres atau tidak.

3.4.3 Bahagian C: Ujian Stres dari aspek Personaliti

Berpandukan kepada Malek Mukamat Said (2004), sebanyak 20 item akan diguna

pakai sebagai alat ukur stres dari aspek personaliti. Tiada pengubahsuian dibuat

kerana kajian yang dibuat oleh pengkaji sebelumnya dikhaskan untuk guru. Semua

responden yang terlibat dikehendaki menjawab semua soalan berdasarkan arahan

yang lengkap telah diberikan di dalam borang soal selidik. Skala yang digunakan

pula telah ditetapkan seperti berikut:

Responden perlu tahu keadaan yang mereka alami dan skor 1 akan diberikan

19

sekiranya ia acapkali berlaku (terlalu kerap), skor 2 jika dialami selalu, skor 3 jika

jarang mengalami situasi yang diberikan dan skor 4 bagi tidak pernah mengalaminya.

Cara pemarketan indeks stres dari aspek personaliti telah ditetapkan seperti berikut:

Berdasarkan 20 item yang digunakan untuk mengukur stres dari aspek personaliti

responden akan dikategorikan mengikut skor yang ditetapkan iaitu:

Manakala tret atau ciri personaliti yang dimaksudkan jenis A dan B adalah seperti:

20

3.5 Penganalisaan Data

Program Statistical package of Social Science (SPSS) for Window version 17.0 akan

digunakan untuk mendapatkan kekerapaan dan peratusan. Item-item pada bahagian

A diuji berdasarkan ujian statistik frekuensi bagi mendapatkan nilai kekerapan dan

peratusan.Item pada bahagian B pula ia berkaitan dengan tahap stres yang

merangkumi faktor-faktor stres yang telah ditetapkan oleh pengkaji iaitu beban kerja,

masalah interpersonal dan masalah pelajar yang menjadi keutamaan diuji

berdasarkan statistik frekuensi. Pada bahagian C, stres dari aspek personaliti pengkaji

melihat jenis personaliti guru dan mengkategorikannya kepada dua jenis yang utama

yang telah ditetapkan.

3.6 Penutup

Kajian ini dilakukan kepada 300 orang responden di kalangan guru sekolah

menengah di Kemaman, Terengganu. Kajian ini berbentuk diskriptif dan

penganalisian secara berkomputer dengan menggunakan perisian “Statistical Package

Social Science (SPSS) versi 17.0 bagi peratusan data yang diperolehi tepat dan jitu.

Soal selidik yang dijalankan menggunakan mengikut skala yang telah ditetapkan.

Instrumen kajian pernah dijalankan dan diakui kesahannya. Dengan menggunakan

prosedur yang betul dalam kajian ini diharap dapat menepati tujuan penyelidikan dan

menyumbang kepada dunia penyelidikan pada masa hadapan.