Karya Jurnalistik

24
 LAMPIRAN 1: B ahan Ajar Karya Jurnalistik Reportase A. Pemahaman Karya Jurnalistik Reportase 1. Hakikat Karya Jurnalistik Rep ortase Karya Jurnalistik Reportase adalah teks yang merupakan jabaran tentang suatu objek dari hasil pengamatan. Teks ini memiliki struktur yang terdiri atas suatu pernyataan umum yang dijabarkan melalui penjelasan aspek yang dilaporkan-aspek yang dilaporkan . Cermatilah Karya Jurnalistik Reportase berikut ini! JURNALISTIK Tegesing junlaistik menika katah sanget, miturut etimologi jurnalistik menika saking tembung jurnal saha istik. Jurnal menika saking basa Prancis  jounal  ingkang tegesipun Catetan Harian, ananging ugi wonten ingkang ngendika juralistik saged ugi saking tembung diurnal ingkang tegesipun dinten menika. Tembung istik menika saking tembung estetika ingkang nggadahi teges ngelmu ngengingi kaindahan. Kanthi umum  jurnalistik nggadahi teges seni saha keterampilan madosi, ngempalaken, ngolah, ngronce, saha nyajiaken pawartos ngengingi perkara utawi kadadosan ingkang dumadi saben dintenipun kanthi seratan ingkang endah, kanthi ancas maringi sedaya kabetahanipun ati nurani tiyang kathah, pramila ndadosaken ewahing sifat, watek,  panyaruh, saha tumindak masyarakat mituruk kekajeng anipun jurnalis. Jinising seratan menika kaperang dados kalih inggih menika seratan fiski saha non fiksi. Sertan fiksi awujud seratan imajinatif utawi khayalan sanes kadadosan ingkang nyata. Umumipun seratan fiksi menika minangka karya sastra kados dene cerkak, novel, geguritan, saha drama/sandiwara. Seratan non fiksi inggih menika seratan ingkang adedasar fakta saha data. Tuladha seratan non fiksi inggih menika artikel,  pawartos, feature, essay saha resensi.  Naskah jurnalistik mebet ing se ratan non fiksi amargi seratan jurnalistik adedasar fakta saha data saking kadadosan ing saben dintenipun. Pramila menika ciri wancinipun naskah utawi karya jurnalistik inggih menika non fiksi, faktual, sanes khayalan. Naskah utwai karya jurnalistik kaperang dados tigang kelompok inggih menika Pawartos (News), opini (views) saha Karangan Khas (feature). Jenis-jenis Karaya Jurnalistik 1. Pawartos Pawartos inggih menika palaporan ngengingi kadadosan arupi paparan fakta saha data ngengingi kadadosan kasebat. Unsur fakta ingkang wonten ing palaporan inggih menika 5W+1H, inggih menika Who (sinten), What (menapa), When (kapan), Where (teng pundhi), Why (kenging menpa), lan How (kepripun). Tegesipun inggih menika sinten ingkang ingkang tumindak, menapa ingkang dipun tindakaken, wonten pundhi  papanipun, kenging menapa saged tumindak kados menika, saha kepripun caranipun. Wonten pinten-pinten jinis pawartos ingggih menika Pawartos Langsung (Srtaight news), Pawartos Mendalam (depth news), Pawartos Opini (opini news) saha pawartos

description

Bahan ajar

Transcript of Karya Jurnalistik

Page 1: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 1/24

 LAMPIRAN 1: Bahan Ajar

Karya Jurnalistik Reportase

A.  Pemahaman Karya Jurnalistik Reportase 

1. Hakikat Karya Jurnalistik Reportase

Karya Jurnalistik Reportase adalah teks yang merupakan jabaran tentang suatu objek dari

hasil pengamatan. Teks ini memiliki struktur yang terdiri atas suatu pernyataan umum

yang dijabarkan melalui penjelasan aspek yang dilaporkan-aspek yang dilaporkan.

Cermatilah Karya Jurnalistik Reportase berikut ini!

JURNALISTIK

Tegesing junlaistik menika katah sanget, miturut etimologi jurnalistik menika

saking tembung jurnal saha istik. Jurnal menika saking basa Prancis  jounal   ingkangtegesipun Catetan Harian, ananging ugi wonten ingkang ngendika juralistik saged ugi

saking tembung diurnal ingkang tegesipun dinten menika. Tembung istik menika saking

tembung estetika ingkang nggadahi teges ngelmu ngengingi kaindahan. Kanthi umum

 jurnalistik nggadahi teges seni saha keterampilan madosi, ngempalaken, ngolah,

ngronce, saha nyajiaken pawartos ngengingi perkara utawi kadadosan ingkang dumadi

saben dintenipun kanthi seratan ingkang endah, kanthi ancas maringi sedaya

kabetahanipun ati nurani tiyang kathah, pramila ndadosaken ewahing sifat, watek,

 panyaruh, saha tumindak masyarakat mituruk kekajenganipun jurnalis.

Jinising seratan menika kaperang dados kalih inggih menika seratan fiski sahanon fiksi. Sertan fiksi awujud seratan imajinatif utawi khayalan sanes kadadosan

ingkang nyata. Umumipun seratan fiksi menika minangka karya sastra kados dene

cerkak, novel, geguritan, saha drama/sandiwara. Seratan non fiksi inggih menika seratan

ingkang adedasar fakta saha data. Tuladha seratan non fiksi inggih menika artikel,

 pawartos, feature, essay saha resensi.

 Naskah jurnalistik mebet ing seratan non fiksi amargi seratan jurnalistik adedasar

fakta saha data saking kadadosan ing saben dintenipun. Pramila menika ciri wancinipun

naskah utawi karya jurnalistik inggih menika non fiksi, faktual, sanes khayalan. Naskah

utwai karya jurnalistik kaperang dados tigang kelompok inggih menika Pawartos

(News), opini (views) saha Karangan Khas (feature).

Jenis-jenis Karaya Jurnalistik

1.  Pawartos

Pawartos inggih menika palaporan ngengingi kadadosan arupi paparan fakta saha data

ngengingi kadadosan kasebat. Unsur fakta ingkang wonten ing palaporan inggih

menika 5W+1H, inggih menika Who (sinten), What (menapa), When (kapan), Where

(teng pundhi), Why (kenging menpa), lan How (kepripun). Tegesipun inggih menika

sinten ingkang ingkang tumindak, menapa ingkang dipun tindakaken, wonten pundhi

 papanipun, kenging menapa saged tumindak kados menika, saha kepripun caranipun.

Wonten pinten-pinten jinis pawartos ingggih menika Pawartos Langsung (Srtaightnews), Pawartos Mendalam (depth news), Pawartos Opini (opini news) saha pawartos

Page 2: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 2/24

 photo. Struktur panyeratan pawartos menika awujud irah-irahan (head), baris tengah

(dateline), teras pawartos (lead) saha wos pawatos (body). Prinsip panyeratanipun

menika nengenaken fakta ingkang wigati piyambak, antawispun fakta saha opini

 boten dipuncampur saha seimbang. Wosing pawartos menika minangka faktaning

saking kadadosan ingkang saged dipunsade wosipun, inggih menika aktual, faktual,wigati, saha narik kawigaten.

2.  Opini

Opini menika minangka panyaruh ingkang sifatipun subjektif ngengingi salah

satunggaling perkawis ingkang dipunolah dados seratan. Jinising opini inggih menika

opini, kolom, esai, tajuk rencana, Surat pembaca, karikatur, pojok. Wosing seratan

awujud pamanggihing panyerat piyambak saged adedasar fakta utawi pamanggih

kemawon. Struktur seratan opini inggih menika irah-irahan, penyerat, pambuka

seratan, kerangka penggalih utawi pengait, wos seratan saha panutup.

3.  Feature

Feature utawi karangan khasinggih menika palaporan jurnalistik ingkang emperkaliyan sastra ingkang mbabar perkawis utawi kadadosan. Wosipun nengenaken

 perangan tartemtu ing salebeting perkawis menika, adatipun unsur ingkang ngandut

human interest   inggih menika fakta-fakta ingkang saged nggugah rasa utawi emosi

(trenyuh, simpati, remen, jengkel utawi nesu. Jinising feature inggih menika feature

 pawartos, feature artikel, tips, feature biografi, feature petualangan lsp.

4.  Resensi

Resensi inggih menika ngrembag wosing buku. Wosinpun ngengingi kirang saha

langkungipun wos buku kasebat, undering perkawis utawi wosing buku menika narik

kawigatisan menapa boten, kitik dumateng buku ingkang dipun resensi, saha paring

 panyaruh dumateng sinten kemawon ngengingi prelu botenipun tumbas utawi maos

 buku menika. Struktur seratan resensi inggih menika pambuka  (wosipun: identitas

 buku (irah-irahan buku, panyerat, penerbit, warsa terbitipun, cacahing kaca, saha

regi), wos  (wujudipun: ulasan ngengingi undering perkawis utawi irah-irahan buku

menika, wosing buku, saha informasi ngengingi sebab musabab saha ancasipun buku

menika dipun serat, gayanipun panyeratan, bandingan kaliyan buku sanes ingkang

undering perkakawispun sami utawi buka sanes ingkang dipunanggit panyerat buku

kasebat. Panutup (wosipun: kualitas saking buku kasebat, langkung saha kirangipun

 buku kasebat, paring kritik sara panyaruh dumateng panyerat saha penerbit, saha

 paring panyaruh dumateng sinten kemawon ngengingi prelu botenipun tumbas utawimaos buku menika). Tiyang ingkang nyerat kolom dipunwastani resentator

(peresensi).

5.  Kolom

Kolom inggih manika rubric khusu para winasis ingkang wujudipun seratan cekak

ingkang wosipun pamanggih subjektif panyerat nengingi salah satunggaling perkawis.

Ing media massa kolom menika kadang kala anggenipun wastani boten sami wonten

ingkang mastani resonansi, asal-usul lsp. Tiyang ingkang nyerat kolom dipunwastani

Kolomnis. Wosing kolom menika namung pamanggih/ panyaruh adedasar teori

ngelmu ingkang saged dipundadosaken dasar seratan kolom menika. Seratan kolommenika boten nggadahi struktur tertemtu, wujudipun langsung wos saking seratan

Page 3: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 3/24

kasebat, inggih menika mbabar pokok pirembagan saha pamanggih panyerat

ngengingi perkawis kasebat. Irah-irahannipun saged cekak kemawon kepara saged

setunggal tembung.

6.  Tajuk Rencana

Tajuk rencana utawi Tajuk langkung dipuntepan kanti unen-unen Induk Karangan ing

media massa. Tajuk asring dipunwasatani ”Opini Redaksi”, inggih menika

 pambijining redaksi salah satunggaling media massa ngengingi perkawis tartemtu.

Tajuk menika ugi minangka ” Jati Dhiri” media massa kasebut. Lumantar tajuk redasi

media massa kasebat nuduhaken sikap utawi visi ngengingi salah satunggaling

 perkawis aktual ingkang wonten ing Masyarakat. Tajuk menika awujud serat cekak

saha emper kaliyan kolom. Tajuk menika saged dipunserat dening Pimpinan Redaksi

utawi redaktur senior ingkang saged paring paring panyaruh ngengingi sikap utawi

visi media massa kasebat gegayutan kaliyan perkawis ingkang siweg aktual.

7.  Esai

Esai bilih dipuntingali saking etimologis nggadahi teges Karangan, sastra sahaSkripsi. Miturut KBBI esai inggih menika karangan prosa (karangan bebas) ingkang

ngrembag perkawis kanthi cara spintas mawon saking objektifitas panyerat kemawon.

Esai menika wonten ing ndunyaning Jurnalistik, Akademisi saha Sastra/ seni.

Katingal saking jurnalistik esai inggih menika seratan cekak ingkang adatipun awujud

 pamanggih panyerat ngengingi subjek tartemtu. Bilih saking akademisi esai inggih

menika komposisi prosa cekak minangka opini panyerat ngengingi subjek tartemtu.

Struktur seratan esai inggih menika pambuka, subjek pirembagan saha pengantar

subjek sertan, wosing seratan, saha panutup. Esai ing ndunyaning sastra uatwi seni

inggih menika karya sastra awujud seratan cekak ingkang wosipun pambabaringngengingi salah satungaling karya sastra saha seni. Sakirang-kirangipun esai wonten 3

 jinisipun inggih menika naratif, deskriftif saha persuasif.

8.  Seratan Ilmiah

Seratan Ilmiah langkung wisuwur minangka seratan akademis. Mbetahaken ukara

tesis, premis, hipotesis saha  Kerangka Berpikir supados dipunbabar malih kanthi

detail ingkang dipun perang wonten ing pinten-pinten bab kanthi riset ingkang saestu.

 Metodologi saha deviasi kedah dipunbabar kanthi cetha. Jinising seratan ilmiah inggih

menika skripsi, tesis, desertasi saha artikel-artikel ingkang wonten ing Jurnal ilmiah.

9.  Seratan Ilmiah Populer

Seratan Ilmiah Populer inggih menika seratan Ilmiah ingkang wujudipun artikel popular utawi Jurnalistik ingkang nengenaken unsur informasi, kaumuman saha

gampil dipunmangertosi. Prisipun nyerat artikel ilmiah sami kaliyan nyerat ilmiah

 popular kades dene adatipun. Bedanipun artikel kados dene adatipun kaliyan ertikel

 populer inggih menika ngengingi fakta saha teori. Ing artikel ingkang kados dene

adatipun panyerat boten dipuntuntut ngawontenaken fakta utawi teori ing salebeting

argumentasi utawi opinipun. Karateristik utama saking artikel ilmiah popular inggih

menika opini subjektif panyerat dipunparingi fakta-data (adatipun minangka asiling

riset) saha teorin ingkang paring panjurung ngengingi salah satunggaling perkawis

utawi kadadosan. Setrukturipun panyeratan samikaliyan artikel opini.Jinising Seratan Jurnalistik Miturut Fungsinipun

Page 4: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 4/24

1. Cariyos (narasi)

 Nyariyosaken satunggaling kawontenan, barang, tatacara lan sanes-sanesipun.

Tuladhanipun: dongeng, fable, mite, legenda, epos, sage, wiracarita.

2. Gegambaran (deskripsi)

Seratan ingkang wosipun nggambaraken kawontenaning barang, swasana,kedadosan lan sanes-sanesipun satemah ingkang maos kados mriksani

 piyambak kadosdene ingkang dipungambaraken. Tuladhanipun: seratan babpapan

  wisata (Pantai Parangtritis, Tawangmangu, Gua Gong).

3. Paparan (eksposisi)

Seratan ingkang wosipun ngandharaken utawi maparaken satunggaling maksud, ancas

utawi samubarang sanesipun. Tuladhanipun: Caranipun Damel Tempe, Bandeng

Presto lsp.

4. Penggalihan (Argumentasi)

Seratan ingkang wosipun ngandharaken gagasan-gagasan ingkang dipunkantheni

katrangan- katrangan, dhedhasar pawadan-pawadan kangge nyaruwe, nampik menapa

dene ngiyataken penggalihan utawi satunggaling gagasan. Tuladhanipun: Pengaruh

Formalin ing Bakso.

5. Ajakan (Persuasi)

Seratan ingkang wosipun ajak-ajak dhateng tiyang sanes supados tuwuh

keyakinanipun, satemah sarujuk saha nyengkuyung gagasanipun ingkang nyerat.

Tuladha; Iklan, Pengaosan Agama.

Caranipun Nyerat

Menawi badhe damel seratan (karangan) prosa, kita kedah nggatosaken urut-urutaningkang dipuntindakaken supados seratan saged runtut saha asilipun saged sae.

Urut- urutanipun seratan inggih menika:

1. Nemtokaken tema (topik) seratan

2. Nemtokaken irah-irahan seratan

3. Ngempalaken bahan-bahan

4. Damel cengkorongan (kerangka) seratan

5. Mekaraken cengkorongan seratan kasebat dados seratan ingkang jangkep.

Kejawi urut-urutan ing nginggil, babagan ingkang kedah dipungatosaken ugi

inggih punika:

1. Kertasipun ingkang sae

2. Basanipun ingkang baku saha sae

3. Ukaranipun runtut.

4. Seratanipun cetha

5. Pamilihing tembung ingkang mentes

6. Temanipun manunggal.

Jinising Paragraf

Miturut prenahing ukara baku/pokok lan ukara panerang, paragraph saged kaperang

dados sekawan, inggih punika:

Page 5: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 5/24

1. Deduksi inggih menika paragraph ingkang ukara bakunipun wonten wiwitaning

ukara.

2. Induksi inggih menika paragarf ingkang ukara bakunipun wonten ing pungkasaning

ukara.

3. Campuran inggih menika paragraph ingkang ukara bakunipun wonten ing wiwitan

lan pungkasaning ukara.Deskripsi inggih punika paragraph ingkang

a. Mendeskripsikan arti kata-kata sulit pada Karya Jurnalistik Reportase

Saat kalian membaca Karya Jurnalistik Reportase ada kata-kata sulit yang kalian

temukan? Artikanlah kata-kata sulit tersebut dengan menggunakan Baoesastra Jawa.Kata-

kata sulit pada teks Karya Jurnalistik Reportase sebagai berikut

No. Kata Sulit Arti/Makna

1

2

3

4

5

Lampiran 2: LEMBAR KERJA (LK)

A. LK Memahami Struktur karya jurnalistik reportase dan penulisan karya jurnalistik

reportase sesuai kaidah penulisan dalam menulisan Karya Jurnalistik Reportase

LK 1 : LK Hakikat Karya Jurnalistik Reportase

Cermatilah teks berikut ini!

JURNALISTIK

Tegesing junlaistik menika katah sanget, miturut etimologi jurnalistik menika

saking tembung jurnal saha istik. Jurnal menika saking basa Prancis  jounal   ingkang

tegesipun Catetan Harian, ananging ugi wonten ingkang ngendika juralistik saged ugi

saking tembung diurnal ingkang tegesipun dinten menika. Tembung istik menika sakingtembung estetika ingkang nggadahi teges ngelmu ngengingi kaindahan. Kanthi umum

Page 6: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 6/24

 jurnalistik nggadahi teges seni saha keterampilan madosi, ngempalaken, ngolah,

ngronce, saha nyajiaken pawartos ngengingi perkara utawi kadadosan ingkang dumadi

saben dintenipun kanthi seratan ingkang endah, kanthi ancas maringi sedaya

kabetahanipun ati nurani tiyang kathah, pramila ndadosaken ewahing sifat, watek,

 panyaruh, saha tumindak masyarakat mituruk kekajenganipun jurnalis.Jinising seratan menika kaperang dados kalih inggih menika seratan fiski saha

non fiksi. Sertan fiksi awujud seratan imajinatif utawi khayalan sanes kadadosan

ingkang nyata. Umumipun seratan fiksi menika minangka karya sastra kados dene

cerkak, novel, geguritan, saha drama/sandiwara. Seratan non fiksi inggih menika seratan

ingkang adedasar fakta saha data. Tuladha seratan non fiksi inggih menika artikel,

 pawartos, feature, essay saha resensi.

 Naskah jurnalistik mebet ing seratan non fiksi amargi seratan jurnalistik adedasar

fakta saha data saking kadadosan ing saben dintenipun. Pramila menika ciri wancinipun

naskah utawi karya jurnalistik inggih menika non fiksi, faktual, sanes khayalan. Naskah

utwai karya jurnalistik kaperang dados tigang kelompok inggih menika Pawartos

(News), opini (views) saha Karangan Khas (feature).

Jenis-jenis Karaya Jurnalistik

1.  Pawartos

Pawartos inggih menika palaporan ngengingi kadadosan arupi paparan fakta saha data

ngengingi kadadosan kasebat. Unsur fakta ingkang wonten ing palaporan inggih

menika 5W+1H, inggih menika Who (sinten), What (menapa), When (kapan), Where

(teng pundhi), Why (kenging menpa), lan How (kepripun). Tegesipun inggih menika

sinten ingkang ingkang tumindak, menapa ingkang dipun tindakaken, wonten pundhi

 papanipun, kenging menapa saged tumindak kados menika, saha kepripun caranipun.Wonten pinten-pinten jinis pawartos ingggih menika Pawartos Langsung (Srtaight

news), Pawartos Mendalam (depth news), Pawartos Opini (opini news) saha pawartos

 photo. Struktur panyeratan pawartos menika awujud irah-irahan (head), baris tengah

(dateline), teras pawartos (lead) saha wos pawatos (body). Prinsip panyeratanipun

menika nengenaken fakta ingkang wigati piyambak, antawispun fakta saha opini

 boten dipuncampur saha seimbang. Wosing pawartos menika minangka faktaning

saking kadadosan ingkang saged dipunsade wosipun, inggih menika aktual, faktual,

wigati, saha narik kawigaten.

2.  Opini

Opini menika minangka panyaruh ingkang sifatipun subjektif ngengingi salah

satunggaling perkawis ingkang dipunolah dados seratan. Jinising opini inggih menika

opini, kolom, esai, tajuk rencana, Surat pembaca, karikatur, pojok. Wosing seratan

awujud pamanggihing panyerat piyambak saged adedasar fakta utawi pamanggih

kemawon. Struktur seratan opini inggih menika irah-irahan, penyerat, pambuka

seratan, kerangka penggalih utawi pengait, wos seratan saha panutup.

3.  Feature

Feature utawi karangan khasinggih menika palaporan jurnalistik ingkang emper

kaliyan sastra ingkang mbabar perkawis utawi kadadosan. Wosipun nengenaken

 perangan tartemtu ing salebeting perkawis menika, adatipun unsur ingkang nganduthuman interest   inggih menika fakta-fakta ingkang saged nggugah rasa utawi emosi

Page 7: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 7/24

(trenyuh, simpati, remen, jengkel utawi nesu. Jinising feature inggih menika feature

 pawartos, feature artikel, tips, feature biografi, feature petualangan lsp.

4.  Resensi

Resensi inggih menika ngrembag wosing buku. Wosinpun ngengingi kirang saha

langkungipun wos buku kasebat, undering perkawis utawi wosing buku menika narik

kawigatisan menapa boten, kitik dumateng buku ingkang dipun resensi, saha paring

 panyaruh dumateng sinten kemawon ngengingi prelu botenipun tumbas utawi maos

 buku menika. Struktur seratan resensi inggih menika pambuka  (wosipun: identitas

 buku (irah-irahan buku, panyerat, penerbit, warsa terbitipun, cacahing kaca, saha

regi), wos  (wujudipun: ulasan ngengingi undering perkawis utawi irah-irahan buku

menika, wosing buku, saha informasi ngengingi sebab musabab saha ancasipun buku

menika dipun serat, gayanipun panyeratan, bandingan kaliyan buku sanes ingkang

undering perkakawispun sami utawi buka sanes ingkang dipunanggit panyerat buku

kasebat. Panutup (wosipun: kualitas saking buku kasebat, langkung saha kirangipun

 buku kasebat, paring kritik sara panyaruh dumateng panyerat saha penerbit, saha paring panyaruh dumateng sinten kemawon ngengingi prelu botenipun tumbas utawi

maos buku menika). Tiyang ingkang nyerat kolom dipunwastani resentator

(peresensi).

5.  Kolom

Kolom inggih manika rubric khusu para winasis ingkang wujudipun seratan cekak

ingkang wosipun pamanggih subjektif panyerat nengingi salah satunggaling perkawis.

Ing media massa kolom menika kadang kala anggenipun wastani boten sami wonten

ingkang mastani resonansi, asal-usul lsp. Tiyang ingkang nyerat kolom dipunwastani

Kolomnis. Wosing kolom menika namung pamanggih/ panyaruh adedasar teoringelmu ingkang saged dipundadosaken dasar seratan kolom menika. Seratan kolom

menika boten nggadahi struktur tertemtu, wujudipun langsung wos saking seratan

kasebat, inggih menika mbabar pokok pirembagan saha pamanggih panyerat

ngengingi perkawis kasebat. Irah-irahannipun saged cekak kemawon kepara saged

setunggal tembung.

6.  Tajuk Rencana

Tajuk rencana utawi Tajuk langkung dipuntepan kanti unen-unen Induk Karangan ing

media massa. Tajuk asring dipunwasatani ”Opini Redaksi”, inggih menika

 pambijining redaksi salah satunggaling media massa ngengingi perkawis tartemtu.

Tajuk menika ugi minangka ” Jati Dhiri” media massa kasebut. Lumantar tajuk redasimedia massa kasebat nuduhaken sikap utawi visi ngengingi salah satunggaling

 perkawis aktual ingkang wonten ing Masyarakat. Tajuk menika awujud serat cekak

saha emper kaliyan kolom. Tajuk menika saged dipunserat dening Pimpinan Redaksi

utawi redaktur senior ingkang saged paring paring panyaruh ngengingi sikap utawi

visi media massa kasebat gegayutan kaliyan perkawis ingkang siweg aktual.

7.  Esai

Esai bilih dipuntingali saking etimologis nggadahi teges Karangan, sastra saha

Skripsi. Miturut KBBI esai inggih menika karangan prosa (karangan bebas) ingkang

ngrembag perkawis kanthi cara spintas mawon saking objektifitas panyerat kemawon.Esai menika wonten ing ndunyaning Jurnalistik, Akademisi saha Sastra/ seni.

Page 8: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 8/24

Katingal saking jurnalistik esai inggih menika seratan cekak ingkang adatipun awujud

 pamanggih panyerat ngengingi subjek tartemtu. Bilih saking akademisi esai inggih

menika komposisi prosa cekak minangka opini panyerat ngengingi subjek tartemtu.

Struktur seratan esai inggih menika pambuka, subjek pirembagan saha pengantar

subjek sertan, wosing seratan, saha panutup. Esai ing ndunyaning sastra uatwi seniinggih menika karya sastra awujud seratan cekak ingkang wosipun pambabaring

ngengingi salah satungaling karya sastra saha seni. Sakirang-kirangipun esai wonten 3

 jinisipun inggih menika naratif, deskriftif saha persuasif.

8.  Seratan Ilmiah

Seratan Ilmiah langkung wisuwur minangka seratan akademis. Mbetahaken ukara

tesis, premis, hipotesis saha  Kerangka Berpikir supados dipunbabar malih kanthi

detail ingkang dipun perang wonten ing pinten-pinten bab kanthi riset ingkang saestu.

 Metodologi saha deviasi kedah dipunbabar kanthi cetha. Jinising seratan ilmiah inggih

menika skripsi, tesis, desertasi saha artikel-artikel ingkang wonten ing Jurnal ilmiah.

9. 

Seratan Ilmiah PopulerSeratan Ilmiah Populer inggih menika seratan Ilmiah ingkang wujudipun artikel

 popular utawi Jurnalistik ingkang nengenaken unsur informasi, kaumuman saha

gampil dipunmangertosi. Prisipun nyerat artikel ilmiah sami kaliyan nyerat ilmiah

 popular kades dene adatipun. Bedanipun artikel kados dene adatipun kaliyan ertikel

 populer inggih menika ngengingi fakta saha teori. Ing artikel ingkang kados dene

adatipun panyerat boten dipuntuntut ngawontenaken fakta utawi teori ing salebeting

argumentasi utawi opinipun. Karateristik utama saking artikel ilmiah popular inggih

menika opini subjektif panyerat dipunparingi fakta-data (adatipun minangka asiling

riset) saha teorin ingkang paring panjurung ngengingi salah satunggaling perkawisutawi kadadosan. Setrukturipun panyeratan samikaliyan artikel opini.

Jinising Seratan Jurnalistik Miturut Fungsinipun

1. Cariyos (narasi)

 Nyariyosaken satunggaling kawontenan, barang, tatacara lan sanes-sanesipun.

Tuladhanipun: dongeng, fable, mite, legenda, epos, sage, wiracarita.

2. Gegambaran (deskripsi)

Seratan ingkang wosipun nggambaraken kawontenaning barang, swasana,

kedadosan lan sanes-sanesipun satemah ingkang maos kados mriksani

 piyambak kadosdene ingkang dipungambaraken. Tuladhanipun: seratan bab

 papan wisata (Pantai Parangtritis, Tawangmangu, Gua Gong).

3. Paparan (eksposisi)

Seratan ingkang wosipun ngandharaken utawi maparaken satunggaling maksud, ancas

utawi samubarang sanesipun. Tuladhanipun: Caranipun Damel Tempe, Bandeng

Presto lsp.

4. Penggalihan (Argumentasi)

Seratan ingkang wosipun ngandharaken gagasan-gagasan ingkang dipunkantheni

katrangan- katrangan, dhedhasar pawadan-pawadan kangge nyaruwe, nampik menapa

Page 9: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 9/24

dene ngiyataken penggalihan utawi satunggaling gagasan. Tuladhanipun: Pengaruh

Formalin ing Bakso.

5. Ajakan (Persuasi)

Seratan ingkang wosipun ajak-ajak dhateng tiyang sanes supados tuwuh

keyakinanipun, satemah sarujuk saha nyengkuyung gagasanipun ingkang nyerat.Tuladha; Iklan, Pengaosan Agama.

Caranipun Nyerat

Menawi badhe damel seratan (karangan) prosa, kita kedah nggatosaken urut-urutan

ingkang dipuntindakaken supados seratan saged runtut saha asilipun saged sae.

Urut- urutanipun seratan inggih menika:

1. Nemtokaken tema (topik) seratan

2. Nemtokaken irah-irahan seratan

3. Ngempalaken bahan-bahan

4. Damel cengkorongan (kerangka) seratan

5. Mekaraken cengkorongan seratan kasebat dados seratan ingkang jangkep.

Kejawi urut-urutan ing nginggil, babagan ingkang kedah dipungatosaken ugi

inggih punika:

1. Kertasipun ingkang sae

2. Basanipun ingkang baku saha sae

3. Ukaranipun runtut.

4. Seratanipun cetha

5. Pamilihing tembung ingkang mentes6. Temanipun manunggal.

Jinising Paragraf

Miturut prenahing ukara baku/pokok lan ukara panerang, paragraph saged kaperang

dados sekawan, inggih punika:

1. 

Deduksi inggih menika paragraph ingkang ukara bakunipun wonten wiwitaning

ukara.

2. 

Induksi inggih menika paragarf ingkang ukara bakunipun wonten ing

 pungkasaning ukara.3.  Campuran inggih menika paragraph ingkang ukara bakunipun wonten ing wiwitan

lan pungkasaning ukara.

4.  Deskripsiinggihpunikaparagraphingkangbotenwontenukarabakunipunamargisamp

unsumebaringsedaya ukara.

LK 2 : LK Struktur Karya Jurnalistik Reportase

Deskripsikan struktur teksKarya Jurnalistik Reportase dengan data yang mendukung!

NOSTRUKTUR

TEKS

PARAGRAF/KALIMAT

Page 10: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 10/24

1 Pernyataan

umum/klasifikasi

………………………………………………………..

2 Data yang

dilaporkan

………………………………………………………..

3 Data yang

dilaporkan

………………………………………………………..

LK 3 : LK Metrum Karya Jurnalistik Reportase

 Deskripsikan kaidahkebahasaan tekskarya jurnalistik reportase dengan data yangmendukung (kalimat atau bagian paragraf)!NO KEBAHASAAN PARAGRAF/KALIMAT1 Kalimat Tunggal ………………………………………………………..

2 Kalimat Majemuk ………………………………………………………..

3 Konjungsi ………………………………………………………..

B.  LK Menangkap Makna Karya Jurnalistik Reportase

Cermatilah sekali lagi Karya Jurnalistik Reportase dibawah ini!

BAKDA KUPAT WULANG SEMBAH PAPAT

Page 11: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 11/24

  Tumrap wong Jawa, laku spiritual sing ana gayutané karo ibadah pasa ing sasi Pasa

kapétung dawa. Kawiwitan nyadran ing sasi Ruwah nganti kupatan utawa bakda kupat ing

sasi Sawal. Miturut gothèking wong akèh, tradhisi nyedhiyakaké panganan kupat, panganan

saka beras sing diwungkus janur lan ngathik persagi papat, kuwi wus lumebu ing tanah Jawa

adoh sadurungé bebrayan agung Jawa tepung lan wusana nampa agama Islam. MiturutPangarsa Komite Museum Radyapustaka kang uga pamerdi budaya Jawa, Winarso Kalinggo,

dina Slasa (29/9), kawitané bakda kupat utawa kupatan kuwi mujudaké tradhisi kanggo sesaji

mring arwah bocah. Miturut kapitayané wong Jawa jaman biyèn, arwah bocah bakal bali ing

omahé wong tuwané. Hamula sing ana ing omah kasebut wajib mahargya tekané. Sabanjuré,

déning Sunan Kalijaga, miturut gothèking wong akèh, tradhisi kupatan kuwi mau diowahi

kanggo nyengkuyung dhakwah Islam. Wusana, tumrap wong Jawa (Islam) banjur ana rong

dina bakda, yakuwi bakda Ariyadi ing tanggal 1 Sawal lan bakda kupat ing dina seminggu

sawisé dina bakda Ariyadi. Wusana, bakda kupat iki dadi perangané pahargyan bakda

Ariyadi.

Gayutané, sawisé sesasi nutug nglakoni ibadah pasa ing sasi Pasa, wong Jawa (Islam)

rumangsa bakal bali ing kahanan fitrah, yakuwi kahanan suci, ing dina bakda Ariyadi tanggal

1 Sawal. Sawisé kuwi, wong Jawa (Islam) mbacutaké ibadah pasané kanthi pasa nenem dina

ing sasi Sawal. Laku pasa nenem dina iki dipungkasi ing dina bakda kupat, seminggu sawisé

dina bakda Ariyadi.

Tradhisi bakda kupat isih dileluri déning sapérangan warga bebrayan Jawa. Ing tlatah

Lamongan, Jawa Timur, dina bakda kupat dadi pahargyan sing ora kalah regengé kalawan

dina bakda Ariyadi. Miturut Anas Asyhari, warga Lamongan kutha, nalika wawangunem

kalawan Espos, dina Slasa (22/9), ing dina bakda kupat kuwi akèh digelar acara kagunan ing

 papan-papan pariwisata. Déné ing omahé warga sing isih ngugemi tradhisi iki mesthi

cumepak suguhan kupat salawuhané, kayadéné opor pitik lan sambel gorèng ati kanggo

nyepaki dhayoh sing bakal padha teka, kayadéné tradhisi ujung ing dina bakda Ariyadi.

Jumbuh budaya uripé wong Jawa sing kebak pasemon lan pralambang, bakda kupat uga

ngamot wulang luhur gegayutan kuwajibané manungsa murih tansah ngudi urip lan

 panguripan sing luwih becik. Nam-naman janur sing dadi kupat dadi gegambaran uripé

manungsa sing ora kalis saka luput lan salah. Werna putih nalika kupat disigar nggambarake

resik lan sucining ati sawisé ngakoni lepat (luput) lan diapura.

Sapérangan warga ing tlatah Kutha Semarang, Solo lan Yogyakarta uga akèh singngleluri tradhisi bakda kupat iki. Malah ing tlatah Semarang Utara, miturut katrangané Dewi

Kartikasari, Arif lan Subagyo, kabèh warga Kutha Semarang, nalika wawangunem kalawan

Espos, dina Setu (26/9), ing kalodhangan ngaso sinambi lungguhan ing city walk sakidulé

Ratan Slamet Riyadi Solo, isih ana sapérangan warga sing ngadani acara kupatan sing mapan

ing mushola utawa mesjid. ”Tradhisi Jawa itu pancèn sugih pralambang lan sanèpan. Ing

 bakda kupat ana pralambang ngakoni kabèh luputé utawa lepatipun. Lonthong ngemu

sanèpan ala-ala dadi kothong, kabèh sing ala dadi ilang lan bali resik manèh,” Winarso

ngandharaké. Wujud kupat sing persagi papat uga ngamot wulang babagan laku utama

kanggo nggayuh kamulyan. Laku utama kuwi kapérang dadi patang tataran sing karan

sembah papat. Wulang iki warisané KGPAA Mangkunagara IV lan kamot ing Serat

Page 12: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 12/24

Wedhatama. Sembah papat kuwi, sembah raga, sembah cipta, sembah jiwa lan sembah rasa.

Pralambang lan sanèpan sing kakandhut ing bakda kupat salaras temen kalawan wulang

sembah papat iki. Tradhisi bakda kupat ngamot pralambang laku kanggo nuju kautaman, ora

mung utama ing tumindak lan wicara ing urip padinan, nanging sing luwih utama ora liya

kautaman jiwa lan kapribadèn. Sembah papat warisané KGPAA Mangkunagara IV uga nujumarang kautaman jiwa lan raga.

Wulang sembah raga kamot ing tembang sembah raga puniku / pakartining wong

amagang laku / sesuciné asarana saking warih / kang wus lumrah limang wektu / wantu

wataking wawaton. Sembah cipta kamot ing tembang samengko sembah kalbu/ yèn lumintu

uga dadi laku/ laku agung kang kagungan narapati/ patitis teteging kawruh/ meruhi marang

kang momong. Wulang sembah jiwa kamot ing tembang sayekti luwih perlu/ ingaranan

 pepuntoning laku/ kalakuan kang tumrap bangsaning batin/ suciné lan awas emut/ mring

alaming lama amota. Lan wulang sembah rasa kamot ing tembang samengko ingsun tutur/

gantya sembah ingkang kaping catur/ sembah rasa karasa wosing dumadi/ dadi wus tanpatuduh/ mung kalawan kasing batos.

(© Copyright Solopos.net on Kamis, 01 Oktober 2009)

LK 1 : Menagkap Makna kata Sulit

Interpretasilah kata-kata yang sulit pada Karya Jurnalistik Reportase di atas!

 No Kata Sulit Arti

1 ………………………… ………………………………………………………..

2 ………………………… ………………………………………………………..

3 ………………………… ………………………………………………………..

4 ………………………… ………………………………………………………..

LK2 : Menemukan Makna Bagian Karya Jurnalistik Reportase

Page 13: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 13/24

Temukan makna pada bagian teks karya jurnalistik reportase (pernyataan pendapat,argumen, dan penegasan pendapat)!

 No Paragraf Interprestasi Makna1 Pertama

(Pernyataan pendapat)

………………………………………………………..

2 Kedua (Argumen) ………………………………………………………..

3 Ketiga (Penegasanulang)

………………………………………………………..

Simpulan:.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

LK 3 : Menginterpretasi ( Struktur karya jurnalistik reportase dan penulisan karya

 jurnalistik reportase sesuai kaidah penulisan) Makna

 Setelah menginterprestasikan makna, kembangkan menjadi paragraf utuh denganmemperhatikan ejaan, pilihan kata, kalimat efektif, dll.!

....................................................................................................................................................

..............................................................................

....................................................................................................................................................

..............................................................................

....................................................................................................................................................

..............................................................................

....................................................................................................................................................

..............................................................................

....................................................................................................................................................

..............................................................................

....................................................................................................................................................

..............................................................................

....................................................................................................................................................

..............................................................................

....................................................................................................................................................

..............................................................................

Page 14: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 14/24

 

Lampiran 3: INSTRUMEN PENILAIAN

1. Sikap Spiritual

1)Penilaian kompetensi sikap melalui Observasi

a. 

Teknik Penilaian : Observasi

 b. Bentuk instrumen : Lembar Observasi

c.  Kisi-kisi

Lembar Observasi

Sikap Spiritual

No. Sikap/

Nilai

Indikator Butir

Pertanyaan

1 Jujur Menunjukkan perilaku tidak berbohong pada

kegiatan mengartikan kata sulit, menemukan

 pesan, menyusun pesan

Berperilaku selalu dapat dipercaya dalam

 perkataan, tindakan, dan pekerjaan, baik terhadap

diri dan pihak lain.

2 Disiplin Berperilaku selalu menyelesaikan tugas sesuai

dengan waktu yang dialokasikan dalam

 pembelajaran

Berprilaku tidak mengganggu siswa atau

kelompok lain dalam pembelajaran 

3 Tanggung

 jawab

Berperilaku selalu melaksanakan tugas dan

kewajibannya dengan baik pada kegiatan

 pembelajaran Karya Jurnalistik Reportase

Berperilaku yang menunjukkan sifat halus dan

 baik dari sudut pandang bahasa maupun tata

 perilakunya ke semua orang.

4.  proaktif Berperilaku giat berusaha dapat mengumpulakan

informasi dalam pembelajaran

Berperialku selalu beraksi dan bereaksi dalam

Page 15: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 15/24

 berdiskusi dan pembelajaran

2) Penilaian kompetensi sikap melalui penilaian diri

 Nama :

Kelas :

Tanggal penilaian :

Materi/topik :

Bacalah baik-baik setiap pernyataan dan berilah tanda v pada kolom yang sesuai

dengan keadaan dirimu yang sebenarnya.

 No. Pernyataan Ya Tidak

1. Saya melakukan tugas kelompok saya bekerjsa sama dengan

teman satu kelompok

2. Saya mencatat data dengan teliti sesuai dengan fakta

3. Saya melakukan tugas sesuai dengan jadwal yang dirancang

4. Saya membuat tugas terlebih dahulu dengan membaca literatur

yang mendukung tugas

5. Saya terlibat aktif dalam pembelajaran

3) Penilaian kompetensi Sikap Antarpeserta Didik

Mata pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ semester :

Topik : memahami Struktur karya jurnalistik reportase dan penulisan karya

 jurnalistik reportase sesuai kaidah penulisan dalam menulisan Karya

Jurnalistik Reportase

Indikator : Peserta didik menunjukkan perilaku memiliki perilaku jujur,

disiplin,tanggung jawab, dan proaktif

1.Amati perilaku temanmu dengan cermat selama mengikuti pembelajaran

2.Berikan tanda v paa kolom yang disediakan berdasarkan hasil pengamatan

Page 16: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 16/24

3.Serahkan hasil pengamatanmu kepada gurumu

 No. Perilaku Dilakukan/muncul

Ya Tidak

1. Berprilaku tidak bohong pada kegiatan dan selalu dapatdipercaya

2. Menyelesaikan tugas sesuai dengan waktu dan tidak

mengganggu siswa atau kelompok lain

3. melakukan tugas sesuai dengan jadwal yang dirancang

4. Mengungkapkan informasi disertai dengan sumber

rujukan

5. Giat berusaha dapat mengumpulakan informasi dan

selalu beraksi serta bereaksi dalam berdiskusi atau

 pembelajaran

4)  Jurnal

Jurnal Penilaian

 Nama:

Kelas :

 No. Hari, tanggal Kejadian Keterangan/ Tindak Lanjut

1.

2.

2. PENGETAHUAN

TES URAIAN

Page 17: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 17/24

Petunjuk

1.  Baca secara cermat Karya Jurnalistik Reportase berikut!

2. Setelah itu, jawablah pertanyaan berikut!

a. 

Berdasarkan Karya Jurnalistik Reportase yang diberikan, jawablah pertanyaan-

 pertanyaan berikut untuk mengetahui pemahaman kalian tentang Karya Jurnalistik

Reportase!

1.Menapaingkangdipunwastanikarya jurnalistik?

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

...............

2.Kaandharnamenapaingkangdipunwastanikarya jurnalistik reportase?

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

...............

3.Kasebatnamaneka warna jinising karya jurnalistik!

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

...............

4.Kaandharnamenapaingkangdipunwastanikados pundhi caranipun nyerat karya

 jurnalistik?

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

..........

5.menapa ingkang kedah dipungatosaken rikala nyerat karya jurnalistik reportase?

....................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...........

....................................................................................................................................

.....

a. 

Berdasarkan Karya Jurnalistik Reportase, jelaskan struktur yang terdapat di dalam karya jurnalistik reportase tersebut! 

 b. 

Berdasarkan Karya Jurnalistik Reportase, deskripsikan kaidah penulisan karya jurnalistik

reportase tersebut ! 

Rubrik/Kriteria Penilaian Hasil Memahami Karya Jurnalistik Reportase 

 No. Aspek dan Kriteria Skor

1.Menapaingkangdipunwastanikarya jurnalistik?

2.Kaandharnamenapaingkangdipunwastanikarya jurnalistik reportase?

2

2

Page 18: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 18/24

3.Kasebatnamaneka warna jinising karya jurnalistik!

4. Kaandharnamenapaingkangdipunwastanikados pundhi caranipun nyerat

karya jurnalistik?

5.Kaandharna menapa ingkang kedah dipungatosaken rikala nyerat karya

 jurnalistik reportase?

2

2

2

Total Skor 10

 No. Aspek dan Kriteria Skor

Struktur Teks

1.  Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan

 penegasan ulang) dan data yang mendukung sangat lengkap

2.  Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan

 penegasan ulang) dan data yang mendukung lengkap

3.  Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan

 penegasan ulang) dengan data yang mendukung kurang lengkap4.  Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan

 penegasan ulang) dengan data yang mendukung tidak lengkap

4

3

2

1

Total Skor 12

 No. Aspek dan Kriteria Skor

Unsur Kebahasaan

1.  Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,

konjungsi) mendukung atau sesuai

2.  Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,

konjungsi) mendukung atau sangat sesuai

3.  Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,

konjungsi) kurang mendukung atau kurang sesuai

4.  Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,

konjungsi) tidak mendukung atau tidak sesuai tembang macapat dan

data tidak mendukung atau tidak sesuai

4

3

2

1

Total Skor 12

KUNCI JAWABAN TES PENGETAHUAN

Soal Paragraf/Kalimat

1 Tegesing junlaistik menika katah sanget, miturut etimologi jurnalistik

menika saking tembung jurnal saha istik. Jurnal menika saking basa Prancis

 jounal ingkang tegesipun Catetan Harian, ananging ugi wonten ingkang

ngendika juralistik saged ugi saking tembung diurnal ingkang tegesipun

Page 19: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 19/24

dinten menika. Tembung istik menika saking tembung estetika ingkang

nggadahi teges ngelmu ngengingi kaindahan. Kanthi umum jurnalistik

nggadahi teges seni saha keterampilan madosi, ngempalaken, ngolah,

ngronce, saha nyajiaken pawartos ngengingi perkara utawi kadadosan

ingkang dumadi saben dintenipun kanthi seratan ingkang endah, kanthi

ancas maringi sedaya kabetahanipun ati nurani tiyang kathah, pramila

ndadosaken ewahing sifat, watek, panyaruh, saha tumindak masyarakat

mituruk kekajenganipun jurnalis

2 Reportase inggih menika pawarta, palapuran, teknik palaporan kadadosan

adedasar pengamatan saha sumber katulis.

3 1.  Pawartos

Pawartos inggih menika palaporan ngengingi kadadosan arupi

 paparan fakta saha data ngengingi kadadosan kasebat. Unsur fakta

ingkang wonten ing palaporan inggih menika 5W+1H, inggih

menika Who (sinten), What (menapa), When (kapan), Where (teng

 pundhi), Why (kenging menpa), lan How (kepripun). Tegesipun

inggih menika sinten ingkang ingkang tumindak, menapa ingkang

dipun tindakaken, wonten pundhi papanipun, kenging menapa saged

tumindak kados menika, saha kepripun caranipun. Wonten pinten-

 pinten jinis pawartos ingggih menika Pawartos Langsung (Srtaight

news), Pawartos Mendalam (depth news), Pawartos Opini (opininews) saha pawartos photo. Struktur panyeratan pawartos menika

awujud irah-irahan (head), baris tengah (dateline), teras pawartos

(lead) saha wos pawatos (body). Prinsip panyeratanipun menika

nengenaken fakta ingkang wigati piyambak, antawispun fakta saha

opini boten dipuncampur saha seimbang. Wosing pawartos menika

minangka faktaning saking kadadosan ingkang saged dipunsade

wosipun, inggih menika aktual, faktual, wigati, saha narik

kawigaten.

2.  Opini

Opini menika minangka panyaruh ingkang sifatipun subjektif

ngengingi salah satunggaling perkawis ingkang dipunolah dados

seratan. Jinising opini inggih menika opini, kolom, esai, tajuk

rencana, Surat pembaca, karikatur, pojok. Wosing seratan awujud

 pamanggihing panyerat piyambak saged adedasar fakta utawi

 pamanggih kemawon. Struktur seratan opini inggih menika irah-

irahan, penyerat, pambuka seratan, kerangka penggalih utawi

 pengait, wos seratan saha panutup.

3.  Feature

Feature utawi karangan khasinggih menika palaporan jurnalistikingkang emper kaliyan sastra ingkang mbabar perkawis utawi

Page 20: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 20/24

kadadosan. Wosipun nengenaken perangan tartemtu ing salebeting

 perkawis menika, adatipun unsur ingkang ngandut human interest  

inggih menika fakta-fakta ingkang saged nggugah rasa utawi emosi

(trenyuh, simpati, remen, jengkel utawi nesu. Jinising feature inggih

menika feature pawartos, feature artikel, tips, feature biografi,feature petualangan lsp.

4.  Resensi

Resensi inggih menika ngrembag wosing buku. Wosinpun ngengingi

kirang saha langkungipun wos buku kasebat, undering perkawis

utawi wosing buku menika narik kawigatisan menapa boten, kitik

dumateng buku ingkang dipun resensi, saha paring panyaruh

dumateng sinten kemawon ngengingi prelu botenipun tumbas utawi

maos buku menika. Struktur seratan resensi inggih menika

pambuka  (wosipun: identitas buku (irah-irahan buku, panyerat,

 penerbit, warsa terbitipun, cacahing kaca, saha regi), wos 

(wujudipun: ulasan ngengingi undering perkawis utawi irah-irahan

 buku menika, wosing buku, saha informasi ngengingi sebab

musabab saha ancasipun buku menika dipun serat, gayanipun

 panyeratan, bandingan kaliyan buku sanes ingkang undering

 perkakawispun sami utawi buka sanes ingkang dipunanggit panyerat

 buku kasebat. Panutup (wosipun: kualitas saking buku kasebat,

langkung saha kirangipun buku kasebat, paring kritik sara panyaruh

dumateng panyerat saha penerbit, saha paring panyaruh dumateng

sinten kemawon ngengingi prelu botenipun tumbas utawi maos bukumenika). Tiyang ingkang nyerat kolom dipunwastani resentator

(peresensi).

5.  Kolom

Kolom inggih manika rubric khusu para winasis ingkang wujudipun

seratan cekak ingkang wosipun pamanggih subjektif panyerat

nengingi salah satunggaling perkawis. Ing media massa kolom

menika kadang kala anggenipun wastani boten sami wonten ingkang

mastani resonansi, asal-usul lsp. Tiyang ingkang nyerat kolom

dipunwastani Kolomnis. Wosing kolom menika namung pamanggih/

 panyaruh adedasar teori ngelmu ingkang saged dipundadosaken

dasar seratan kolom menika. Seratan kolom menika boten nggadahi

struktur tertemtu, wujudipun langsung wos saking seratan kasebat,

inggih menika mbabar pokok pirembagan saha pamanggih panyerat

ngengingi perkawis kasebat. Irah-irahannipun saged cekak kemawon

kepara saged setunggal tembung.

6.  Tajuk Rencana

Tajuk rencana utawi Tajuk langkung dipuntepan kanti unen-unen

 Induk Karangan  ing media massa. Tajuk asring dipunwasatani

”Opini Redaksi”, inggih menika pambijining redaksi salahsatunggaling media massa ngengingi perkawis tartemtu. Tajuk

Page 21: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 21/24

menika ugi minangka ” Jati Dhiri” media massa kasebut. Lumantar

tajuk redasi media massa kasebat nuduhaken sikap utawi visi

ngengingi salah satunggaling perkawis aktual ingkang wonten ing

Masyarakat. Tajuk menika awujud serat cekak saha emper kaliyan

kolom. Tajuk menika saged dipunserat dening Pimpinan Redaksiutawi redaktur senior ingkang saged paring paring panyaruh

ngengingi sikap utawi visi media massa kasebat gegayutan kaliyan

 perkawis ingkang siweg aktual.

7.  Esai

Esai bilih dipuntingali saking etimologis nggadahi teges Karangan,

sastra saha Skripsi. Miturut KBBI esai inggih menika karangan

 prosa (karangan bebas) ingkang ngrembag perkawis kanthi cara

spintas mawon saking objektifitas panyerat kemawon. Esai menika

wonten ing ndunyaning Jurnalistik, Akademisi saha Sastra/ seni.

Katingal saking jurnalistik esai inggih menika seratan cekak ingkang

adatipun awujud pamanggih panyerat ngengingi subjek tartemtu.

Bilih saking akademisi esai inggih menika komposisi prosa cekak

minangka opini panyerat ngengingi subjek tartemtu. Struktur seratan

esai inggih menika pambuka, subjek pirembagan saha pengantar

subjek sertan, wosing seratan, saha panutup. Esai ing ndunyaning

sastra uatwi seni inggih menika karya sastra awujud seratan cekak

ingkang wosipun pambabaring ngengingi salah satungaling karya

sastra saha seni. Sakirang-kirangipun esai wonten 3 jinisipun inggih

menika naratif, deskriftif saha persuasif.8.  Seratan Ilmiah

Seratan Ilmiah langkung wisuwur minangka seratan akademis.

Mbetahaken ukara tesis, premis, hipotesis saha  Kerangka Berpikir

supados dipunbabar malih kanthi detail ingkang dipun perang

wonten ing pinten-pinten bab kanthi riset ingkang saestu.

 Metodologi  saha deviasi  kedah dipunbabar kanthi cetha. Jinising

seratan ilmiah inggih menika skripsi, tesis, desertasi saha artikel-

artikel ingkang wonten ing Jurnal ilmiah.

9.  Seratan Ilmiah Populer

Seratan Ilmiah Populer inggih menika seratan Ilmiah ingkang

wujudipun artikel popular utawi Jurnalistik ingkang nengenaken

unsur informasi, kaumuman saha gampil dipunmangertosi. Prisipun

nyerat artikel ilmiah sami kaliyan nyerat ilmiah popular kades dene

adatipun. Bedanipun artikel kados dene adatipun kaliyan ertikel

 populer inggih menika ngengingi fakta saha teori. Ing artikel

ingkang kados dene adatipun panyerat boten dipuntuntut

ngawontenaken fakta utawi teori ing salebeting argumentasi utawi

opinipun. Karateristik utama saking artikel ilmiah popular inggih

menika opini subjektif panyerat dipunparingi fakta-data (adatipunminangka asiling riset) saha teorin ingkang paring panjurung

Page 22: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 22/24

ngengingi salah satunggaling perkawis utawi kadadosan.

Setrukturipun panyeratan samikaliyan artikel opini.

Jinising Seratan Jurnalistik Miturut Fungsinipun 

1. Cariyos (narasi) Nyariyosaken satunggaling kawontenan, barang, tatacara lan sanes-

sanesipun. Tuladhanipun: dongeng, fable, mite, legenda, epos, sage,

wiracarita.

2. Gegambaran (deskripsi)

Seratan ingkang wosipun nggambaraken kawontenaning barang,

swasana, kedadosan lan sanes-sanesipun satemah ingkang maos

kados mriksani piyambak kadosdene ingkang dipungambaraken.

Tuladhanipun: seratan bab papan wisata (Pantai Parangtritis,

Tawangmangu, Gua Gong).

3. Paparan (eksposisi)

Seratan ingkang wosipun ngandharaken utawi maparaken

satunggaling maksud, ancas utawi samubarang sanesipun.

Tuladhanipun: Caranipun Damel Tempe, Bandeng Presto lsp.

4. Penggalihan (Argumentasi)

Seratan ingkang wosipun ngandharaken gagasan-gagasan ingkang

dipunkantheni katrangan- katrangan, dhedhasar pawadan-pawadan

kangge nyaruwe, nampik menapa dene ngiyataken penggalihan

utawi satunggaling gagasan. Tuladhanipun: Pengaruh Formalin ing

Bakso.

5. Ajakan (Persuasi)

Seratan ingkang wosipun ajak-ajak dhateng tiyang sanes

supados tuwuh keyakinanipun, satemah sarujuk saha nyengkuyung

gagasanipun ingkang nyerat. Tuladha; Iklan, Pengaosan Agama.

4 Caranipun Nyerat

Menawi badhe damel seratan (karangan) prosa, kita kedah nggatosaken

urut-urutan ingkang dipuntindakaken supados seratan saged runtutsaha asilipun saged sae. Urut- urutanipun seratan inggih menika:

1. Nemtokaken tema (topik) seratan

2. Nemtokaken irah-irahan seratan

3. Ngempalaken bahan-bahan

4. Damel cengkorongan (kerangka) seratan

5. Mekaraken cengkorongan seratan kasebat dados seratan ingkang

 jangkep.

Kejawi urut-urutan ing nginggil, babagan ingkang kedah

dipungatosaken ugi inggih punika:

Page 23: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 23/24

 

 b.  Struktur teks

Struktur Teks Paragraf/Kalimat

Pernyataan umum Paragraf 1

Anggota Paragraf 3

Anggota Paragraf 3

Catatan: kalimat disesuaikan dengan teks

c.Unsur

KebahasaanKalimat

Kalimat tunggal Kalimat yang terdiri dari satu subjek, predikat dan objek atauketerangan (jika ada)

Kalimat majemuk Kalimat yang terdiri dari satu subjek atau lebih, dua predikatatau lebih dan objek atau keterangan (jika ada) serta adanyakonjungsi

Konjungsi dan, sehingga, dalam, dll

3. Keterampilan

PetunjukMenulisan tembang macapat dengan Wicara, Wirama, Wirasa dan Wiraga yang tepat.

Pedoman Penskoran :

 No. Aspek dan Kriteria Skor

1. Struktur Teks

a.  Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan

 penegasan ulang) dan data yang mendukung sanagt lengkap

 b.  Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan

 penegasan ulang) dan data yang mendukung lengkap

c.  Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan

 penegasan ulang) dengan data yang mendukung kurang

4

3

2

1. Kertasipun ingkang sae

2. Basanipun ingkang baku saha sae

3. Ukaranipun runtut.

4. Seratanipun cetha

5. Pamilihing tembung ingkang mentes6. Temanipun manunggal.

5 Sumber berita, 5W + 1 H, unsur berita, judul, bahasa yang di gunakan.

Page 24: Karya Jurnalistik

7/17/2019 Karya Jurnalistik

http://slidepdf.com/reader/full/karya-jurnalistik 24/24

lengkap

d. 

Struktur teks karya jurnalistik reportase (tesis, argumentasi, dan

 penegasan ulang) dengan data yang mendukung tidak lengkap

1

2. Unsur Kebahasaan

a. 

Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,konjungsi) mendukung atau sangat sesuai

 b.  Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,

konjungsi) mendukung atau sesuai

c.  Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,

konjungsi) kurang mendukung atau kurang sesuai

d.  Unsur kebahasaan dan data (kalimat tunggal, Kalimat majemuk,

konjungsi) tidak mendukung atau tidak sesuai tembang macapat

dan data tidak mendukung atau tidak sesuai

4

3

2

1

Perhitungan skor :

Skor = Perolehan skor

Skor Maksimal x 10