KUAZRILRIDZHIEMA031175D05TT2 (1)

8/2/2019 KUAZRILRIDZHIEMA031175D05TT2 (1)

1/32

BAB 2

PROSES TENDER

2.1 Pengenalan

Di Malaysia, amalan yang biasa diamalkan ialah klien menawarkan sesuatu

projek pada kelompok kontraktor di mana kontraktor tersebut masing-masing akan

menyediakan kos yang paling optimum dan keputusannya adalah terletak kepada klien

untuk memilih kontraktor yang layak. Apabila tender daripada sesebuah kontraktor itu

diterima oleh klien, maka wujudlah ikatan yang dinamakan kontrak antara kontraktor

yang dipilih oleh klien.

Tender ialah suatu kenyataan yang dikeluarkan kepada seseorang untuk

melakukan kerja di samping mendapatkan persetujuan daripada pihak yang berkenaan

(Saidin, 1998). Menurut March (2003) pula, proses menender merupakan proses

taktikal bagi pemilihan satu-satu pihak bagi membekalkan suatu perkhidmatan, produk

atau item kerja. Tanpa menghiraukan mekanisme pemilihan, proses tawaran dan

pemerimaan perlu ada di dalam tender. Ia merupakan suatu proses bertaktik sebagai


2/32

keputusan yang strategik terhadap suatu pihak serta skop kerja yang telahpun

dikenalpasti.

Tender merupakan proses utama yang dilakukan oleh klien untuk mendapatkan

kontraktor yang layak. Pemilihan kontraktor biasanya dibuat melalui pertandingan

yang melibatkan perbandingan antara perkara tertentu seperti harga dan masa

pembinaan. Ini adalah antara faktor utama pemilihan kontraktor selain reputasi serta

pengalaman kontraktor tersebut.

2.2 Perolehan Di Malaysia

2.2.1 Syarat-syarat Perolehan

Perolehan yang melebihi RM200,000 perlu dipelawa secara tender. Tender

terbuka hendaklah dipelawa untuk bekalan yang nilainya melebihi RM200,000 setahun

bagi satu jenis item atau kelas jenis item, kecuali jika dibenarkan oleh Ketua

Setiausaha Perbendaharaan atau Pegawai Kewangan Negeri mengikut mana-mana

yang berkenaan. Semua jabatan kerajaan hendaklah menggunakan syarat-syarat am

tender sebagaimana ditentukan oleh Ketua Setiausaha Perbendaharaan. Jika perlu

sesuatu jabatan itu menambah syarat-syarat tertentu asalkan ianya tidak bercanggah

dengan syarat-syarat am Arahan Perbendaharaan (A.P. 171.1). Semua perolehan yang

dipelawa secara tender hendaklah dipertimbangkan oleh Lembaga Perolehan.

2.2.1.1 Kerja

13


3/32

Kerja merupakan perolehan yang melibatkan kerja-kerja pembinaan dan sivil

seperti bangunan, lapangan terbang, pelabuhan, jalanraya, tapak kawasan dan

empangan air serta kerja perparitan. Ia juga merangkumi kerja-kerja mekanikal dan

elektrikal. Menurut Elias (2000), sebelum sesuatu tender kerja ditender, pihak

penguasa tempatan memperuntukkan sekurang-kurangnya 30% daripada nilai kerja

tahunan khas untuk ditandingi di kalangan kontraktor Bumiputera sahaja dan ianya

tidak termasuk kontrak kerja di bawah RM100,000.00.

Tambahan beliau lagi, pihak penguasa tempatan juga mengkhususkan semua

tender bernilai RM100,000.00 kepada kontraktor Bumiputera sahaja dan mengagihkan

sekurang-kurangnya 50% daripada kerja-kerja yang bernilai dari RM1000,000.00

hingga RM350,000.00 kepada kontraktor Bumiputera. Pelawaan tender dibuat kepada

syarikat-syarikat tertentu mengikut had kewangan iaitu tender kerja yang kurang

daripada RM10 juta dibuka kepada syarikat 100% milik tempatan sahaja. Bagi tender

di antara RM10 juta hingga RM25 juta pula dipelawa daripada kalangan syarikat 100%

tempatan dan syarikat tempatan yang disenaraikan di Bursa Malaysia iaitu syarikat

yang ditubuhkan dan diperbadankan di Malaysia oleh warganegara Malaysia dengan

syarat pegangan saham individu asing tidak melebihi 30% dan Lembaga Pengarah,

pengurusan dan pekerja dianggotai 100% oleh warganegara Malaysia.

Bagi tender yang melebihi RM25 juta pula boleh dipelawa daripada 100%

milik tempatan, syarikat temapatan yang disenaraikan di BSKL dan syarikat

usahasama yang diperbadankan di Malaysia dengan syarat pegangan ekuiti asing tidak

melebihi 49% dan majoriti ahli Lembaga Pengarah, pengurusan dan pekerja adalah

warganegara Malaysia (Elias, 2000). Tender kerja-kerja khas yang memerlukan

kepakaran khusus yang tidak boleh diperolehi melalui kepakaran tempatan boleh

ditender secara antarabangsa.

14


4/32

2.2.1.2 Bekalan

Bekalan adalah dimaksudkan sebagai barangan yang dibekalkan bagi

menjalankan sesuatu aktiviti, program atau projek agensi Kerajaan. Ia juga merupakan

input kepada sesuatu proses kerja atau perkhidmatan. Bekalan dimaksudkan adalah

seperti bahan binaan, makanan, pakaian, kenderaan dan kelengkapan pejabat.

Bagi tender yang bernilai RM100,000.00, pihak penguasa tempatan perlu

mempelawa tender di kalangan syarikat Bumiputera sahaja. Tender tempatan

hendaklah dipanggil berasaskan harga bersih sekiranya sumber boleh didapati di dalam

negeri. Bagi tender antarabangsa, ianya hanya boleh dipelawa bagi tender bekalan

yang tidak boleh diperolehi di dalam negeri atau tidak mempunyai sekurang-

kurangnya lima pembekal yang berdaftar dengan pihak penguasa tempatan (Elias,

2000).

2.2.1.3 Perkhidmatan

Perkhidmatan adalah ditakrifkan sebagai khidmat tenaga manusia atau

kepakaran/kemahiran yang diperolehi untuk melaksana dan menyiapkan sesuatu kerja

tertentu. Bidang perkhidmatan terbahagi kepada dua seperti berikut:

(i) Perkhidmatan perunding

- Perkhidmatan perunding meliputi semua jenis kajian seperti kajian

ekonomi, penswastaan, pengurusan, pembangunan fizikal yang memerlukan

input seperti senibina, kejuruteraan dan kerja-kerja ukur, pengurusan

15


5/32

perundangan dan perkhidmatan kepakaran dalam bidang-bidang khusus

seperti alam sekitar dan pertanian.

(ii) Perkhidmatan Bukan Perunding

- Perkhidmatan bukan perunding meliputi perkhidmatan seperti

pengendalian kursus dan latihan, penyenggaraan dan pembaikan, pencucian

dan pembersihan, penyewaan dan pengurusan bangunan.

Bagi tender perkhidmatan yang bernilai tidak melebihi RM100,000.00, pihak

penguasa tempatan hendaklah mempelawa tender di kalangan syarikat Bumiputera

sahaja. Tender perkhidmatan ini hendaklah dipelawa di kalangan pentender tempatan

sahaja. Tender antarabangsa boleh dipelawa sekiranya didapati perkhidmatan yang

hendak diperolehi tiada di dalam negeri atau tidak mempunyai sekurang-kurangnya

lima syarikat yang berdaftar dengan pihak penguasa tempatan (Elias, 2000).

2.2.2 Prosedur Perolehan Bekalan, Perkhidmatan dan Kerja

Perbendaharaan adalah pihak berkuasa pusat bagi perolehan (bekalan,

perkhidmatan dan kerja) kerajaan sama ada di Malaysia atau di luar negara dalam

pengawalan, penguatkuasaan, penyeliaan, penyelarasan, penggunaan, pembahagian,

penyimpanan, pemindahan antara jabatan dan pelupusan barang-barang. Selain kuasa

am yang diberi kepadanya dengan nyata oleh A.P. 166.1, Perbendaharaan mempunyai

kuasa khusus bagi perkara-perkara berikut yang antaranya adalah:

(i) Menentukan kriteria, syarat-syarat pendaftaran dan mendaftarkan individu,

firma, syarikat atau pertubuhan bagi membolehkan mereka berurus niaga

dengan kerajaan

(ii) Membeli atau memperolehi dengan cara yang paling menguntungkan, sama

ada melalui tender/sebut harga atau lain-lain

16


6/32

(iii) Membuat kontrak bagi perolehan jabatan dengan mengenakan terma-terma

dan syarat-syarat yang paling menguntungkan

(iv) Mengambil tindakan termasuk menggantung atau membatalkan

pendaftaran ke atas individu, firma, syarikat dan pertubuhan serta

perunding yang didapati oleh Perbendaharaan telah bersalah kerana

keingkaran dalam melaksanakan sesuatu kontrak atau prestasi tidak

memuaskan daripada memasuki tender atau menyebut harga atau memberi

perkhidmatan kepada kerajaan bagi suatu tempoh yang berpatutan

2.3 Proses Tender

Tender merupakan suatu kenyataan yang dikeluarkan kepada seseorang bagi

mendapatkan persetujuan daripada pihak yang tertentu. Sesuatu tender merangkumi

beberapa peringkat, tatacara dan prosedur yang berkenaan. Ia melibatkan proses

dokumentasi, proses pemilihan dan penilaian kontraktor dan proses untuk menentukan

harga kontrak terbaik yang boleh dipersetujui serta masa penyiapan yang paling

relevan untuk menyiapkan sesuatu projek pembinaan (Mohamed, 2002). Tender boleh

diringkaskan sebagai satu sistem untuk memilih kontraktor bagi menjalankan kerja-

kerja kontrak pembinaan. Menurut Marsh (2003), prosedur spesifik yang diadaptasi

bagi sesuatu proses tender akan bergantung kepada ciri-ciri berikut, iaitu:

(i) Jenis pentenderan yang akan dibuat

(ii) Bilangan pentender yang dipilih

(iii) Keadaan kontrak

(iv) Sama ada proses yang melibatkan peringkat tunggal atau dua peringkat

(v) Pertanggungjawaban yang diperlukan

(vi) Nilai jangkaan tender

(vii) Lokasi pentender (tempatan atau antarabangsa)

(viii) Lokasi projek

(ix) Mekanisme pemilihan (mekanisme kualiti/harga atau harga sahaja)

17


7/32

Secara ringkasnya, semua prosedur pentenderan adalah mengikut set aktiviti

utama yang sama, dengan aktiviti minor dihuraikan berpandukan faktor-faktor yang

digariskan di atas, iaitu seperti merujuk Rajah 2.1 di bawah.

Rajah 2.1 : Aktiviti pentenderan (Sumber : March, 2003)

Secara umumnya, tujuan utama proses menender adalah untuk memilih

seorang kontraktor yang benar-benar berkelayakan dan bagi mendapatkan satu tender

yang boleh dipersetujui dan diterima oleh kedua-dua pihak yang terlibat.

Aktiviti Major Aktiviti Minor

Kaedah pentenderan

Dokumentasi tender

Pemilihan pentender

Prosedur pentenderan

Penilaian tender

Respon terhadap faktor-faktorMembangunkan strategiProgram

Program untuk produksi

Dokumentasi yang perlu dimasukkan

Jemputan pra-kelayakan kepada yangpentender berkelayakan

Menilai responTemubualPemeriksaan bebas

Koordinasi dokumentasiMengisu tenderPemindaan isu

Pemeriksaan tapak dan luaranMenilai dokumentasiInput terhadap mekanisme kualiti/hargaTemubualPemberian kontrak

18


8/32

2.3.1 Jenis Tawaran

Terdapat beberapa jenis tender yang dipraktiskan di Malaysia. Antara yang

sering diamalkan adalah tender terbuka, tender terpilih dan tender perundingan. Setiap

jenis tender mempunyai kelebihan dan kelemahan masing-masing dan

perlaksanaannya adalah bergantung kepada kesesuaian dalam proses menender.

Pemilihan jenis tender dalam sesuatu projek pembinaan banyak bergantung kepada

beberapa faktor utama seperti saiz projek, lokasi pembinaan, kesesuaian dengan masa

serta kos yang diperuntukkan, pengalaman dan sebagainya.

2.3.1.1 Tender Terbuka

Tender jenis ini terbuka untuk ditandingi oleh semua kontraktor / pembekal

yang berdaftar dengan Kementerian Kewangan bagi bekalan dan perkhidmatan dan

Lembaga Pembangunan Industri pembinaan Malaysia (CIDB) dan Pusat Khidmat

kontraktor (PKK) bagi kerja.

Tender terbuka sering diamalkan di dalam industri pembinaan di Malaysia

untuk memilih kontraktor yang berkelayakan dan untuk melaksanakan suatu

pembinaan yang dirancang. Persaingan secara tender terbuka adalah lebih adil dan

dapat menjamin harga tender yang ditawarkan mengikut pasaran semasa. Klien akan

mengiklankan tawaran dalam akhbar-akhbar tempatan untuk menjemput kontraktor

yang berminat menawarkan harga yang munasabah bagi projek tersebut.

Di dalam iklan tawaran, akan disebut tentang skop kerja yang ditawarkan dan

isu-isu yang penting berkenaan projek yang akan dijalankan yang perlu diberi

perhatian oleh pihak kontraktor. Iklan bagi tender terbuka juga mencakupi rangka

19


9/32

yang terperinci tentang jenis, ukuran, program dan sifat utama kerja atau projek

(Turner, 1983). Pentender akan dikenakan sejumlah wang tertentu untuk membeli

dokumen tender terebut dan dokumen yang telah lengkap diisi hendaklah dihantar

pada tarikh dan tempat yang telah ditetapkan.

Penawaran harga oleh kontraktor biasanya berdasarkan jumlah anggaran kasar

sesebuah pembinaan berdasarkan pengalaman kontraktor itu sendiri. Harga ini

termasuklah harga bahan binaan, gaji pekerja, bayaran untuk sub-kontraktor, kerja

sampingan dan juga keuntungan. Harga tender yang diserahkan itu merupakan

tawaran yang muktamad tanpa apa-apa perundingan dan tawar-menawar dengan pihak

klien (Clough dan Sears, 1994). Semua kontraktor yang berkelayakan boleh mencuba

nasib mereka untuk memenangi tender tersebut kerana klien tidak terikat untuk

memilih mana-mana pentender yang menawarkan harga yang paling rendah.

Tujuan tender jenis ini adalah untuk membolehkan klien mendapatkan seorang

kontraktor yang dapat menawarkan harga yang paling minimum bagi sesuatu projek

pembinaan tanpa menjejaskan mutu kerja dan bahan binaan. Walaupun begitu, harga

yang paling rendah tidak semestinya harga yang paling baik pada pandangan klien

(Clough dan Sears, 1994). Dalam tender ini, klien yang diwakili oleh perunding

arkitek, jurutera dan juru ukur bahan akan membuat pelawaan kepada kontraktor untuk

menender di akhbar-akhbar.

Tender terbuka mempunyai beberapa kelebihan berbanding dengan jenis-jenis

tender yang lain. Tender terbuka memberi peluang yang sama rata kepada semua

kontraktor terutamanya kontraktor yang baru mendaftar dan kurang pengalaman. Ini

kerana pemilihan adalah berdasarkan kos yang ditawarkan oleh setiap kontraktor. Di

samping itu, ia juga tidak memerlukan kemahiran dan kelayakan yang khusus. Tender

jenis ini juga tidak menggalakkan manipulasi dan pakatan harga di antara kontraktor

yang memasuki tender (Milne, 1980). Tender jenis ini bersifat kompetitif dan ini

boleh mewujudkan persaingan yang sihat antara kontraktor yang terlibat dan kebaikan

20


10/32

kepada klien pula adalah dari aspek pemilihan kontraktor yang dapat menawarkan

harga yang paling munasabah.

Tender terbuka tidak sesuai untuk projek yang memerlukan penyiapan segera.

Kos projek mungkin akan meningkat disebabkan mutu kerja yang dihasilkan kurang

berkualiti disebabkan harga tawaran yang terlalu rendah. Ini adalah amat berisiko

kerana kontraktor mungkin akan membuat tuntutan yang tidak munasabah untuk

mengelakkan kerugian (Mohamed, 2002).

Tender jenis ini jarang dipraktiskan oleh pihak swasta. Ini adalah kerana

proses yang panjang diperlukan bermula daripada peringkat penyediaan dokumen,

mengiklankan, penyediaan lukisan spesifikasi sehinggalah kepada proses penilaian dan

pemilihan kontraktor yang layak yang mana berlaku pembaziran wang dan masa.

Selain itu, tender terbuka kurang menggalakkan penggunaan alatan-alatan

moden kerana projek yang biasanya terlibat dengan tender terbuka adalah berkos

rendah atau sederhana. Kesukaran untuk memilih kontraktor yang layak juga menjadi

satu masalah bagi pihak klien kerana ia melibatkan jumlah yang agak besar dan ini

membazirkan masa dan wang bagi kedua-dua pihak iaitu kontraktor dan klien.

2.3.1.2 Tawaran Terhad dan Tertutup

Tender terpilih adalah tender yang hanya dikemukakan kepada kontraktor-

kontraktor yang telah dipilih oleh klien. Ini bermakna jumlah kontraktor yang boleh

memasuki tender untuk tender jenis ini adalah kecil tetapi kontraktor ini dipilih

berdasarkan kepada pengalaman dan kemahiran yang luas dalam sesuatu bidang.

Kontraktor yang berpengalaman luas dan mempunyai kemahiran tertentu yang

21


11/32

bersesuaian akan dikenalpasti terlebih dahulu dan hanya mereka sahaja yang akan

dipelawa untuk menyertai tender. Bilangan kontraktor terpilih biasanya kecil iaitu

antara 5 hingga 8 orang. Persaingan juga berlaku tetapi dalam jumlah yang kecil.

Melalui sistem tender ini, pemilihan kontraktor adalah berdasarkan lukisan lakar,

senarai bahan dan juga penyediaan kontraktor binaan dan kelayakannya. Terdapat dua

cara menyenaraikan kontraktor yang biasa diamalkan iaitu:

1. Perunding bagi pihak klien akan menyenaraikan nama-nama kontraktor yang

layak. Tender hanya akan ditawarkan kepada mana kontraktor yang termasuk

dalam senarai tersebut. Kontraktor yang meletakkan harga yang munasabah dan

rendah biasanya akan dipilih.

2. Proses yang telah diterangkan dalam Kod Peraturan Pemilihan.

Tender terpilih mengurangkan risiko kegagalan pembinaan dan mengurangkan

kos penyediaan dokumen tender. Ia amat sesuai bagi kerja-kerja khas yang

memerlukan kemahiran tertentu. Projek dapat disiapkan dengan baik kerana

kontraktor yang berpotensi, bereputasi tinggi serta yang benar-benar layak telah dipilih

di peringkat awal lagi (Mohamed, 2002).

Sistem tender terpilih juga tidak dapat lari dari kekurangannya iaitu tidak

semua kontraktor mendapat peluang dalam tender jenis ini terutamanya kontraktor

yang baru berdaftar dan kurang pengalaman kerana ia terhad untuk kontraktor yang

mahir serta berpengalaman. Salah satu masalah yang sering timbul apabila

mengamalkan tender jenis ini ialah terdapatnya pakatan harga di antara kontraktor

yang disenaraikan. Klien tidak mempunyai pilihan lain jika semua kontraktor

meletakkan harga yang tinggi dari kos yang ditaksir dari anggaran kasar, maka

pemilihan terpaksa dibuat ke atas kontraktor yang menawarkan harga yang paling

rendah antara kontraktor tetapi lebih tinggi dari kos asal. Biasanya kes ini berlaku jika

kontraktor itu mengenali antara satu sama lain (Saidin, 1998).

Tender terhad hanya boleh dilaksanakan setelah agensi mendapat kelulusan

khas Perbendaharaan Malaysia sebelum ianya dilaksanakan. Tawaran terhad biasanya

22


12/32

terbuka kepada semua kontraktor yang termasuk di dalam kategori yang telah

dinyatakan dalam iklan tawaran. Contohnya tawaran terhad kepada kontraktor

bumiputera sahaja.

2.3.1.3 Tawaran Perundingan

Dalam tender perundingan, klien akan menghantar surat kepada kontraktor

tertentu untuk menjemput kontraktor tersebut menyediakan rangka perbelanjaan bagi

projek yang dirancangkan. Klien akan berunding dengan seorang kontraktor secara

langsung mengenai projek pembinaan yang akan dilaksanakan sebelum memilih

kontraktor yang bersesuaian melalui tender perundingan. Biasanya klien akan

menjemput kontraktor yang mempunyai reputasi dan rekod yang baik yang diketahui

latarbelakang projek yang terlibat serta semestinya berkemahiran.

Biasanya, kos yang ditawarkan oleh kontraktor adalah lebih tinggi jika

dibandingkan dengan jenis-jenis tender yang lain. Ini kerana kontraktor akan terlibat

secara langsung dari peringkat awal kitaran hidup projek pembinaan sehinggalah ke

peringkat penyerahan projek kepada klien. Klien akan diberi penerangan yang jelas

dan terperinci mengenai kesesuaian rekabentuk, penggunaan bahan binaan, teknologi

yang digunakan serta cara binaan yang boleh memaksimumkan keuntungan sesuatu

projek pembinaan. Namun begitu, kos bagi membiayai proses tender adalah murah

memandangkan klien telahpun mempunyai kontaktor pilihan yang dirasakan layak

tanpa perlu melibatkan jemputan untuk menender yang mengambil masa yang panjang

dan tanpa melibatkan kontraktor yang ramai. Terdapat dua jenis tender perundingan

yang biasa dijalankan:

1. Tender yang diambil oleh kontraktor antarabangsa

23


13/32

Tender ini biasanya dijalankan untuk membina projek yang besar, berteknologi

tinggi dan memerlukan kepakaran yang sangat khusus. Contohnya adalah

pembinaan lapangan terbang antarabangsa, empangan hidroelektrik, bangunan

pencakar langit dan sebagainya. Satu jemputan tawaran akan dikeluarkan iaitu

antara kontraktor antarabangsa yang terlibat. Tujuannya adalah memberi

kemudahan kepada klien untuk berhubung dengan kontraktor bagi mengetahui

keupayaan dan kebolehan sebenar kontraktor bagi menjalankan projek tersebut.

Kemudian, tawaran yang dihantar akan ditapis dan borang tawaran tender akan

diberikan kepada kontraktor yang layak.

2. Tawaran oleh firma arkitek

Dalam tender jenis ini, borang tawaran hanya dikeluarkan kepada sejumlah kecil

kontraktor yang terpilih atau telah menjadi anak syarikat. Segala keperluan dan

perbelanjaan akan dibincangkan bersama antara kontraktor terlibat dengan firma

arkitek yang dilantik dan keputusannya adalah bergantung kepada arkitek yang

bertanggungjawab.

Secara umumnya, tender perundingan membolehkan perbincangan diadakan

antara pihak klien dan kontraktor bagi mendapat kos yang sesuai selain kontraktor

dapat memberi nasihat tentang rekabentuk, teknologi, bahan, cara pembinaan dan

sebagainya.

2.3.1.4 Tender Prakelayakan

Peraturan pra-kelayakan adalah bertujuan untuk menapis kontraktor-kontraktor

supaya mereka yang mempunyai pengalaman, kebolehan teknikal, kewangan secara

pengurusan bagi melaksanakan sesuatu projek sahaja dibenarkan mengambil bahagian

di dalam sesuatu tender yang diadakan setelah agensi mendapat kelulusan khas

Perbendaharaan Malaysia.

24


14/32

Secara amnya, tender prakelayakan adalah agak sama dengan tender terbuka.

Perbezaannya cuma kontraktor yang akan dipilih adalah kontraktor yang mempunyai

latarbelakang yang kukuh dan rekod yang baik sahaja akan dipilih berbanding tender

terbuka di mana semua kontraktor mempunyai peluang sama rata. Bagi memastikan

kontraktor yang dipilih mempunyai kelayakan yang sepatutnya iaitu mempunyai

kepakaran kerja, modal pusingan yang cukup dan kemahiran dalam bidang tertentu,

satu borang tawaran akan diberi kepada kontraktor yang memohon. Dalam borang

tawaran ini kontraktor dikehendaki memberi maklumat tentang kenyataan kewangan

dan pengurusan untuk memastikan latar belakang diketahui dengan jelas oleh klien

(Saidin, 1998).

Notis tawaran tender prakelayakan juga sama dengan tender terbuka iaitu

dibuat dengan menyatakan skop kerja dan tarikh tawaran dan butir-butir lain mengenai

projek yang akan dijalankan. Tambahannya adalah klien selalunya menetapkan jangka

masa pembinaan bagi projek tersebut. Selain itu, notis tawaran juga berkehendakkan

kontraktor membuat pembayaran tertentu bagi menjamin semua kontraktor yang

memasuki tawaran adalah bona fide (Saidin, 1998).

2.3.2 Persediaan Tender

Bagi pihak klien, suatu projek pembinaan akan berjaya jika ia memenuhi

objektif projek bagi menyiapkan projek di dalam masa yang ditetapkan serta kos yang

munasabah. Pembinaan juga perlu disiapkan mengikut jadual tertentu dan dibina

berdasarkan kepada perancangan serta spesifikasi yang ditetapkan. Perancangan yang

jelas dan terperinci perlu bagi menentukan setiap aktiviti yang dilakukan adalah

mengikut apa yang telah dirancang dan dipersetujui. Beberapa persediaan tender

antaranya melibatkan:

25


15/32

(i) Mendefinisikan jenis kontrak yang akan ditawarkan

(ii) Menyusun dan menetapkan jawatankuasa tender yang mencadangkan pakej

kontrak

(iii) Penjadualan aktiviti tender yang terlibat

(iv) Persediaan dokumen tender

2.3.2.1 Perancangan Tender

Perancangan tender adalah amat penting bagi memastikan bahawa setiap

proses tender yang terlibat dilaksanakan mengikut jadual berdasarkan pemilihan

kontraktor yang berkelayakan dengan mengambilkira kriteria dari segi kualiti, kuantiti,

masa serta kos. Pihak klien perlu menyediakan jadual tertentu bagi menetapkan

jangkaan proses tender yang terlibat seperti tempoh penyediaan spesifikasi,

pengiklanan, penilaian serta keputusan tender.

2.3.2.2 Penyediaan Spesifikasi

Kementerian dan Jabatan dikehendaki menyediakan spesifikasi tender. Bagi

maksud ini, Jawatankuasa Teknikal perlu ditubuhkan. Spesifikasi hendaklah secara

terperinci bagi memberi gambaran secara jelas kepada pentender akan apa yang

diperlukan atau yang dikehendaki. Spesifikasi tersebut hendaklah berdasarkan kepada

fungsi dan prestasi dengan kepatuhan kepada piawaian antarabangsa atau serupa boleh

dimasukkan ke dalam sepsifikasi tersebut.

26


16/32

Apabila tender atau sebut harga dipelawa, penentuannya hendaklah jelas

supaya pentender mendapat gambaran mengenai kehendak-kehendak klien.

Contohnya, sekiranya pihak JKR ingin membeli kelengkapan atau jentera di mana

penentuan penuh tidak dapat dikemukakan, butir-butir lain hendaklah diberikan kepada

kontraktor supaya kontraktor berkenaan mempunyai suatu asas yang saksama untuk

menyertai tender. Misalnya, jika suatu kelengkapan dikehendaki, keupayaan minimum

kelengkapan berkenaan perlulah dinyatakan dan terpulanglah kepada kontraktor untuk

memberi butir-butir kelengkapan yang mereka tawarkan beserta dengan harga.

Nama dagangan atau nama jenama tidak boleh digunakan dalam penentuan

tender. Spesifikasi yang menjurus kepada sesuatu jenama atau negara ditegah sama

sekali. Jika ini tidak dapat dielakkan, ungkapan atau persamaan hendaklah ditulis

selepas nama dagangan atau nama jenama di atas dokumen tender itu (A.P. 174.1).

Pentender boleh membantah di dalam 14 hari dari tarikh tender diiklankan jika

spesifikasi tersebut menjurus kepada sesuatu jenama. Ringkasnya, spesifikasi yang

tepat perlu dinyatakan dengan jelas bagi memastikan pentender mendapat gambaran

sebenar apa yang dikehendaki oleh klien di dalam sesuatu tender.

2.3.3 Prosedur Penyediaan Tender

Tender ditawarkan apabila adanya keperluan untuk projek tersebut contohnya

sesebuah kawasan itu memerlukan sekolah, maka cadangan akan dikemukakan kepada

pihak JKR daerah Johor Bahru. Proses penyediaan Dokumen Meja Tender (DMT)

bermula apabila pelan-pelan akan diterima daripada Jabatan Arkitek ataupun arkitek

yang dilantik. Dari sini, segala kerja-kerja akan diprogramkan iaitu menentukan item

untuk kos utama (PC) dan Provisional Sum dan seterusnya menganggarkan jumlah

untuk PC danProvisional Sum itu. Nilai anggaran ini kemudiannya akan dimasukkan

ke dalam anggaran kos projek.

27


17/32

Draf ringkasan tawaran dan tambahan kepada penentuan juga akan ditentukan.

Selain itu juga, borang-borang yang berkenaan juga disusun dan dihantar untuk ditaip

dan kemudiannya dikumpul, disusun dan dihantar untuk dijilid. Setelah anggaran

kasar kos sesuatu projek itu diperolehi, anggaran tersebut akan dihantar ke ibu pejabat

JKR di Kuala Lumpur untuk menentukan jenis tender. Selain itu, ia juga dihantar ke

Bahagian Kewangan untuk mendapatkan pengesahan peruntukan. Ini untuk

memastikan projek tersebut tidak melebihi dari peruntukan yang disediakan.

Setelah mendapat pengesahan daripada Bahagian Kewangan, anggaran kos

tersebut akan dimasukkan ke dalam bahan yang telah dijilid. Namun begitu,

hendaklah dipastikan bahawa Bahagian Kewangan telah meluluskan pengesahan

peruntukan kerana masalah akan timbul apabila projek bermula.

Setelah itu, dokumen tender dan DMT boleh disediakan dan maklumat ini akan

disemak semula oleh ibu pejabat JKR untuk penentuan tender. Dalam dokumen tender

dan DMT itu hendaklah dipastikan kelas, tajuk dan tajuk kecil selain daripada tempoh

untuk pengiklanan serta bilangan tender. Tender kemudiannya akan diiklankan ke

dalam akhbar-akhbar tempatan.

Dokumen tender akan dikenakan sejumlah bayaran yang berpatutan kepada

kontraktor seperti yang digariskan oleh Jabatan Perbendaharaan Malaysia. Menurut

Rafiza (2002), jumlah bayaran tender dokumen boleh dikira berdasarkan perkara-

perkara berikut:

(i) Spesifikasi, senarai kuantiti dan dokumen-dokumen lain dalam kertas

bersaiz A4 ialah RM0.75 setiap helai mukasurat

(ii) Lukisan-lukisan dalam kertas A3 ialah RM1.40 sehelai, saiz A2 ialah

RM7.00, saiz A1 ialah RM13.00 sehelai manakala saiz A berharga

RM16.00 sehelai

28


18/32

(iii) Setiap set dokumen tender adalah tertakluk kepada bayaran minimum

sebanyak RM100.00 manakala bagi tender yang mempunyai lukisan dan

dokumen sulit, deposit sebanyak RM10,000.00 akan dikenakan dan

kemuadian akan dipulangkan semula apabila dokumen tender dikembalikan

dalam keadaan yang baik

Kandungan Dokumen Tender akan meliputi syarat-syarat dan terma am,

spesifikasi, salinan perjanjian, jadual harga, tempoh penghantaran, tempoh bantahan

dan skop kerja yang diperlukan. Dokumen Tender bagi JKR biasanya berharga dari

RM200.00 sehingga RM400.00 termasuk pelan dan lukisan spesifikasi. Kebiasaannya

bagi sektor swasta, harga dokumen tender perlu juga dimasukkan wang kesungguhan

yang biasanya dalam bentuk bank draf. Harganya adalah dalam lingkungan

RM2000.00 sehingga RM3000.00 tetapi tidak melebihi RM5000.00, bergantung

kepada saiz projek yang terlibat.

2.3.4 Deposit Tender

Pembekal atau kontraktor tempatan yang telah berdaftar dengan Kementerian

Kewangan dikecualikan dari mengemukakan deposit tender. Bagi tender

antarabangsa, petender asing diperlukan mengemukakan deposit tender bernilai antara

RM62,500 bagi tawaran kurang dari RM5 juta sehingga deposit bernilai RM1 juta bagi

tawaran bernilai RM30 juta bagi tender bekalan dan perkhidmatan. Bagi tender kerja,

petender dikehendaki mengemukakan deposit tender bernilai RM50,000 bagi kontrak

di bawah RM10 juta sehingga deposit bernilai RM1 juta bagi kontrak kerja bernilai

RM100 juta. Deposit tender adalah dikecualikan bagi tender tempatan. Bagi tender

antarabangsa, deposit tender hendaklah dikenakan seperti berikut:

29


19/32

Jadual 2.1 : Deposit tender bekalan / perkhidmatan (A.P. 175.1)

Anggaran Nilai Tender Jumlah Deposit Tender

Hingga RM 5 juta RM 62,500

Melebihi RM 5 juta sehingga RM 10 juta RM 187,500



Melebihi RM 30 juta RM 1 juta

Jadual 2.2 : Deposit tender kerja (A.P. 175.1)

Anggaran Nilai Tender Jumlah Deposit Tender

Hingga RM 10 juta RM 50,000Melebihi RM 10 juta sehingga RM 20 juta RM 150,000



Melebihi RM 100 juta RM 1 juta

Bagi pentender tempatan yang mendapat pengecualian daripada pendaftaran,

deposit tender hendaklah dikenakan sebanyak 2.5% daripada harga tawarannya atau

maksimum RM10,000. Semua deposit tender hendaklah dalam bentuk draf

bank/jaminan bank (A.P. 175.1).

Oleh kerana pentender tempatan tidak dikenakan deposit, sekiranya kontraktor

menolak tawaran setelah tawaran dibuat kepadanya dalam tempoh sah laku tawaran

berkenaan, tindakan penggantungan pendaftaran akan diambil terhadap mereka.

Kontraktor tersebut akan digantung oleh Perbendaharaan daripada mengambil

bahagian dalam tender kerajaan selama dua tahun bagi kesalahan pertama dan lima

tahun bagi kesalahan kedua. Untuk kesalahan ketiga, pendaftaran syarikat berkenaan

akan dibatalkan, seterusnya nama pemilik modal atau ahli Lembaga Pengarah

disenaraihitamkan (A.P. 175.1).

Dalam pelawaan tender hendaklah disyaratkan bahawa bagi mereka yang

dikenakan bayaran deposit tender, jika pentender enggan menandatangani sesuatu

kontrak selepas tendernya disetuju terima atau menarik balik tendernya sebelum

30


20/32

keputusan dibuat, maka deposit tendernya akan dirampas. Ini adalah bagi memastikan

bahawa pentender benasr-benar serius dalam menender sesuatu bekalan, perkhidmatan

atau kerja. Deposit tender bagi pentender yang tidak berjaya hendaklah dipulangkan

setelah tender itu disetuju terima oleh pentender yang berjaya atau selepas tamat tarikh

sah laku tender. Deposit pentender yang berjaya akan dikembalikan selepas bon

perlaksanaan diterima.

Dalam AP. 176.2 menyatakan bahawa sebelum sesuatu kontrak bekalan atau

peerkhidmatan yang nilainya melebihi RM50,000 tetapi tidak melebihi RM500,000

disempurnakan, kontraktor yang berjaya hendaklah memberi Bon Perlaksanaan

sebanyak 2.5% daripada jumlah harga kontrak. Bagi kontrak yang melebihi

RM500,000 pula, Bon Perlaksanaan yang diperlukan ialah sebanyak 5% daripada

jumlah harga kontrak. Untuk kontrak bekalan atau perkhidmatan bermasa yang

berkuatkuasa selama dua tahun atau lebih, peratus Bon Perlaksanaan hendaklah dikira

mengikut harga anggaran kontrak bagi setahun sahaja dan tidak daripada keseluruhan

harga kontrak. Walaubagaimanapun, tempoh tamat Bon Perlaksanaan tersebut

hendaklah meluputi keseluruhan tempoh kontrak bermasa.

2.3.5 Proses Memasuki Tender Penguasa Tempatan Oleh Kontraktor

Tender biasanya diiklankan di dalam akhbar tempatan (Utusan Malaysia) pada

hari Isnin atau Khamis. Kontraktor tidak perlu berdaftar dengan penguasa tempatan

bagi menyertai tender. Sebelum menyertai tender penguasa tempatan kontraktor perlu

mempunyai sijil pendaftaran dengan Pusat Khidmat Kontraktor (PKK) bagi tender

kerja atau dengan Kementerian Kewangan Malaysia (KKM) bagi tender bekalan atau

perkhidmatan. Kontraktor dikehendaki menyemak syarat pendaftaran untuk menyertai

tender seperti di dalam iklan iaitu kelas, kepala dan sub-kepala bagi tender serta kod

bidang bagi tender bekalan atau perkhidmatan. Kontraktor juga diwajibkan berdaftar

31


21/32

dengan Lembaga Pembangunan Industri Pembinaan Malaysia (CIDB) bagi tender

kerja.

Rajah 2.2 : Carta alir penjualan dokumen tender oleh penguasa tempatan

Kelayakan kontraktor boleh dikategorikan seperti berikut:

MULA

Serahkan lesen kontraktor kepada PembantuTadbir untuk semakan dan Pembantu Tadbir

akan menyediakan bil bayaran dokumen

Buat bayaran di kaunter Jabatan Kewangan

Kemukakan resit bayaran ke kaunter BahagianUkur Bahan & Kontrak untuk mendapat

dokumen tender

Semak dokumen serta pelan (jika ada) danpastikan ianya betul dan mencukupi sebelum

meninggalkan kaunter

TAMAT

32


22/32

Jadual 2.3 : Kelayakan kontraktor untuk memasuki tender penguasa tempatan

KERJA AWAM / BANGUNAN KERJA ELEKTRIK

Kelas Nilai Projek (RM) Kelas Nilai Projek (RM)

A Melebihi 10,000,000 I 1,000,001 ke atas

B 5,000,001 hingga 10,000,000 II 1,000,000 ke bawah

C 2,000,001 hingga 5,000,000 III 500,000 ke bawah

D 500,001 hingga 2,000,000 IV 150,000 ke bawah

E 200,001 hingga 500,000 V 50,000 ke bawah

F sehingga 200,000 VI 20,000 ke bawah

Sekiranya kontraktor merasakan diri mereka layak, mereka dikehendaki datang

ke Kaunter Bahagian Ukur Bahan & Kontrak pada masa yang telah ditetapkan seperti

berikut:

Jadual 2.4 : Masa urusan pembelian dokumen tender oleh penguasa tempatan

Hari Waktu

Isnin Khamis8.15 pagi 12.30 tengahari

2.15 petang 3.45 petang

Jumaat 8.15 pagi 12.00 tengahari2.45 petang 3.45 petang

Sabtu (minggu ke-2 & ke-4) 8.15 pagi 12.00 tengahari

Kontraktor juga dikehendaki membawa bersama dokumen-dokumen berikut:

(i) Sijil perakuan pendaftaran PKK atau KKM beserta salinan

33


23/32

(ii) Sijil pengiktirafan status Bumiputera beserta salinan (jika dikehendaki)

(iii) Surat perwakilan kuasa sekiranya kontraktor berkenaan mewakilkan

kakitangan untuk mengambil dokumen tawaran

(iv) Sijil perakuan pendaftaran asal CIDB yang berkaitan

(v) Bayaran untuk dokumen tender sama ada dalam bentuk tunai, cek, wang

pos atau bank draf

2.3.5.1 Peraturan / Had Nilai Tender Oleh Penguasa Tempatan

Semua perolehan Kerajaan hendaklah dibuat daripada Kontraktor yang

pendaftarannya masih berkuatkuasa. Pihak berkuasa bagi pendaftaran kontraktor

dalam bidang bekalan dan perkhidmatan ialah Kementerian Kewangan manakala bagi

kontraktor kerja ialah Pusat Khidmat Kontratkor (PKK) dan Lembaga Pembangunan

Industri Pembinaan Malaysia (CIDB). Pengecualian hanya dibenarkan bagi perolehan

yang tidak melebihi RM10,000.00 setahun bagi bekalan dan perkhidmatan mengikut

AP 184.2(a). Semua projek yang dilaksanakan di penguasa tempatan sama ada kerja,

bekalan atau perkhidmatan yang melebihi RM 100,000.00 setahun perlu dipelawa

secara tender.

2.3.6 Proses Memasuki Tender JKR Oleh Kontraktor

34


24/32

Terdapat beberapa prosedur tertentu yang perlu dilalui oleh kontraktor sebelum

ia dapat bertanding untuk memperolehi tender tersebut iaitu iklan, mengisi dokumen

tender dan menghantar dokumen tender sebelum tarikh tutup.

2.3.7 Iklan

Apabila mempelawa tender, publisiti yang seluas-luasnya hendaklah dibuat

supaya semua pembekal yang bona fide berpeluang untuk menyertai tender dan

dengan yang demikian membolehkan kerajaan memperolehi tawaran yang terbaik.

Tender tempatan hendaklah diiklankan dalam sekurang-kurang satu akhbar harian

utama berbahasa Melayu. Walaubagaimanapun, untuk tender antarabangsa, sekurang-

kurangnya di dalam dua akhbar, di mana satu berbahasa Melayu dan satu berbahasa

Inggeris pemberitahuan juga dihantar kepada kedutaan dan Pesuruhjaya Tinggi negara-

negara yang sesuai dan boleh mengambil bahagian di dalam tender tersebut. Bagi

tender yang diuruskan oleh Kementerian Kewangan, iklan tender juga akan dipaparkan

di dalam laman web BPPK. Pentender diberi tempoh tidak kurang dari 21 hari bagi

tender tempatan. bagi tender antarabangsa, tempoh tersebut adalah tidak kurang dari

56 hari.

Walaupun publisiti meluas digalakkan bagi urusan tender, pertimbangan

sewajarnya mengenai kos iklan hendaklah juga diambilkira. Sekiranya kontraktor yang

berkelayakan di bawah satu-satu bidang adalah diketahui tidak melebihi lima

kontraktor, iklan tidak perlu dibuat (A.P. 172). Dalam hal demikian, kelulusan Ketua

Setiausaha Perbendaharaan atau Pegawai Kewangan Negeri hendaklah diperolehi

terlebih dahulu. Setelah mendapat kelulusan, pemberitahuan tender kepada kontraktor

yang diluluskan hendaklah dihantar melalui surat berdaftar (A.P. 172) .

Iklan tender dikeluarkan pada setiap minggu iaitu pada hari Isnin dan Khamis

di dalam akhbar-akhbar tempatan iaitu bagi projek yang melebihi RM 100,000. Bagi

35


25/32

projek yang nilai tendernya kurang RM 100,000, sebut harga akan dipamerkan pada

papan kenyataan jabatan.

Kontraktor yang ingin memasuki tender perlu menyemak keperluan kerja,

kelayakan kelas, kepala dan subkepala serta masa dan tempat kepala. Juga perlu

dipastikan tarikh tutup tawaran serta jumlah wang cagaran dan wang tebusan.

Di samping keperluan di bawah Arahan Perbendaharaan bagi publisiti tender,

kenyataan tender hendaklah juga menyatakan bahawa dokumen tender hendaklah

dimasukkan ke dalam sampul berlakri dan dituliskan rujukan tertentu supaya boleh

dikenali sebelum ianya dibuka. Waktu tender ditutup bagi penerimaan hendaklah

ditetapkan pada jam 12.00 tengahari pada hari bekerja.

2.3.8 Mengisi Dokumen Tender

Cara mengisi sesuatu borang tender adalah penting untuk menjamin Dokumen

Tender dari kontraktor tersebut sah dan layak memasuki tender. Kontraktor hendaklah

membuat perkiraan awal sendiri untuk dibandingkan dengan quotation dari JKR dan

seterusnya dapat memberikan harga yang kompetitif. Bagi dokumen tender yang

menggunakan senarai kuantiti (BQ), hendaklah dipastikan kadar harga dan

mendarabkan kuantiti dengan betul.

Kesilapan yang kecil sekalipun seperti mengisi jenama peralatan tidak seperti

yang dihargakan adalah perlu dielakkan. Kontraktor juga perlu memastikan jumlah

senarai kuantiti atau ringkasan tawaran dipindahkan dengan betul ke Ringkasan Tender

dan seterusnya ke Borang Tender. Akhir sekali, kontraktor perlu mencatatkan harga

tender, tempoh kerja dan kemudiannya menandatangani Borang Tender.

36


26/32

Dokumen Tender akan dijual mulai tarikh iklan tender tersebut dibuat di dalam

akhbar tempatan. Hanya kontraktor/pembekal yang memenuhi syarat-syarat

pendaftaran dalam bidang yang berkenaan dibenarkan membeli Dokumen Tender

tersebut. Bagi tender antarabangsa, pengecualian diberikan dari syarat-syarat

keperluan pendaftaran.

2.3.9 Penutupan Tender

Tender mahupun sebut harga yang diterima tanpa dibuka hendaklah

dimasukkan ke dalam peti tawaran berkunci. Peti tawaran hendaklah ditanda tarikh

dan waktu peti akan dibuka. Dua kunci yang berbeza bagi peti tawaran hendaklah

diadakan dan anak kunci dipegang secara berasingan oleh dua orang pegawai kanan

Jabatan berkenaan. Keselamatan peti tawaran hendaklah sentiasa dijaga.

Biasanya tempoh antara penyediaan tender hingga penutupan tender adalah

minima antara 21 hari. Namun tempoh ini akan lebih lama jika membabitkan projek

yang lebih besar kosnya. Sebelum menghantar sesuatu dokumen tender itu, kontraktor

hendaklah menyemak pada iklan tarikh tutup dan tempat mengemukakan tender kerana

ia mungkin berbeza dengan tempat membeli tender. Kontraktor juga perlu

memastikan tajuk dan nombor projek dicatatkan di luar sampul surat tender.

Borang Tender hendaklah dimasukkan ke dalam peti yang bertulis tajuk projek

berkenaan sebelum pukul 12 tengahari. Begitu juga jika borang tersebut dihantar

melalui mel udara. Penghantaran borang tender selepas masa dan tarikh tersebut tidak

akan dilayan. Satu lagi perkara penting dalam menghantar Borang Tender adalah

37


27/32

elakkan menggabungkan 2 tender dalam 1 sampul walaupun kedua-dua tender tersebut

mempunyai tarikh tutup yang sama kerana projek yang berlainan mempunyai peti yang

berbeza dan dalam kes ini kerugian adalah bagi pihak kontraktor itu sendiri.

2.4 Kontrak

Kontrak ialah satu perjanjian yang terjalin apabila satu pihak bersetuju untuk

menerima tawaran daripada satu pihak yang lain (Saidin, 1998). Ianya merupakan satu

persetujuan bertulis berdasarkan perjanjian yang boleh dikuatkuasakan oleh undang-

undang yang mengikat kedua-dua belah pihak yang berkontrak yang terlibat iaitu klien

dan kontraktor. Kontrak merupakan elemen yang sangat penting dalam industri

pembinaan kerana terdapatnya proses kerjasama antara pelbagai pihak bagi

mewujudkan tujuan persetujuan yang dipersetujui. Dalam projek-projek kerajaan, jika

didapati perlu atau sesuai untuk mengadakan satu kontrak formal, kontrak itu

hendaklah dibuat atas nama Kerajaan dan ditandatangani oleh pegawai diberi kuasa di

bawah Akta Kontrak Kerajaan 1949 (disemak 1973).

Sebelum sesuatu kontrak kerja dimulakan, kontraktor hendaklah

mengemukakan Bon Perlaksanaan sebanyak 5% daripada keseluruhan kontrak. Bon

Pelaksanaan yang dikemukakan hendaklah dalam bentuk Jaminan dari bank berlesen

di bawah akta Bank dan Institusi Kewangan 1989 yang menjalankan perniagaan di

Malaysia atau Jaminan Insurans yang dikeluarkan oleh syarikat insurans berlesen di

bawah Akta Insurans 1963. Bon Perlaksanaan yang dikeluarkan dalam bentuk

Jaminan Insurans hendaklah bagi kontrak kerja yang bernilai tidak melebihi RM1 juta.

Bagi nilai melebihi RM1 juta, jaminan hanya boleh dikemukakan dalam bentuk

Jaminan Bank sahaja.

38


28/32

Jenis-jenis kontrak yang biasa dipraktiskan di Malaysia mempunyai 4 jenis

iaitu kontrakLump Sum (Gumpalan), kontrakMeasure & Value (Ukur dan Nilai),

kontrakCost Reimbursement(Kos Pembayaran Ganti) dan kontrak Turnkey.

2.4.1 KontrakLump Sum

Kontrak Lump Sum boleh dilaksanakan dalam tiga cara. Pertamanya

berdasarkan kepada lukisan spesifikasi yang disertakan dengan spesifikasi. Biasanya

kontrak ini digunakan untuk kerja yang memerlukan projek disiapkan cepat dan

lukisan spesifikasi yang disertakan adalah kurang memuaskan untuk mendapatkan

ukuran yang tepat. Ini menyebabkan kontraktor terdedah kepada risiko yang tinggi.

KontrakLump Sum berdasarkan lukisan dan senarai bahan digunakan untuk

projek-projek yang bernilai lebih RM I juta. Dengan menggunakan kaedah

pengukuran yang tepat berdasarkan pelan yang disediakan, kedua-dua pihak yang

terlibat dapat merasai keadilan. Jenis kontrak seperti ini juga akan memudahkan

pembayaran kemajuan kerja dan untuk kerja-kerja ubahsuai (Saidin, 1998).

KontrakLump Sum berdasarkan kepada lukisan dan jadual kadar harga pula

digunakan jika masa tidak mencukupi untuk menyediakan dokumen-dokumen lain dan

kebanyakan projek ini mengikut harga yang ditetapkan kontraktor. Ia juga kadangkala

digunakan dalam kerja penyelenggaraan bangunan. Menurut Saidin (1998), kontrak

Lump Sum jenis ini juga telah diubahsuai secara umum yang boleh dibahagi kepada

dua kategori iaitu:

(i) Kontrak Fixed Price merangkumi penetapan terhadap kerja-kerja kecil di

dalam kontrak tersebut serta harganya tidak boleh diubah setelah kontrak

ditandatangan.

39


29/32

(ii) KontrakFirm Price boleh dibuat perubahan terhadap harga tetapi tidak

boleh mengubah jumlah besar kontrak tersebut.

2.4.2 KontrakMeasure and Value

Kontrak jenis ini secara khususnya digunakan bagi bangunan-bangunan yang

besar serta perlu dirahsiakan daripada pengetahuan masyarakat kedudukan bahagian-

bahagian tertentu di dalam bangunan tersebut, misalnya ialah penjara dan institusi

kewangan atau bank kerana faktor utama yang diambilberat adalah faktor keselamatan.

Pembinaan dilakukan secara cepat di mana tiada penyediaan lukisan spesifikasi yang

setara dan senarai bahan bagi tujuan perlaksanaan.

Masalah yang biasa di dalam kontrak jenis ini adalah dari aspek menentukan

harga perbelanjaan sebenar khususnya pada peringkat permulaan kerja. Tawaran

projek adalah secara sementara atau dikenali juga sebagaiprovisional. Bayaran hanya

dibuat setelah kontraktor yang terlibat memulakan kerja pembinaan berdasarkan

pengukuran dan kerja-kerja yang telah disiapkan. Pengubahsuaian kontrak biasa

berlaku dan bahagian yang dimaksudkan itu adalah (Saidin, 1998):

(i) Lukisan, spesifikasi kerja dan jadual kadar harga pembayaran dilakukan

mengikut jadual yang telah dipersetujui terlebih dahulu antara pihak klien

dan kontraktor.

(ii) Lukisan, analisa kos dan spesifikasi kerja pembayaran bagi projek adalah

berpandukan pada projek-projek lain yang setara iaitu mempunyai funsi dan

bentuk fizikal yang agak sama.

2.4.3 KontrakCost Reimbursement

40


30/32

KontrakCost Reimbursementkadangkala juga dikenali sebagai Kontrak Cost

Plus. Secara umumnya, kontrak jenis ini boleh dibahagikan kepada 3 kategori utama

iaitu (Saidin, 1998):

(i) Wang Kos Prime + Yuran Tetap

(ii) Wang Kos Prima + Peratus Yuran

(iii) Wang Kos Prima + Yuran Sasaran

Yuran yang terlibat adalah kiraan keuntungan dan perbelanjaan pengurusan

manakala Wang Kos Prima merupakan kos-kos yang melibatkan kos bahan, kos

pekerja dan kos peralatan atau jentera dan juga lat-alat sampingan di dalam pembinaan

projek berkenaan.

Biasanya, kos pengurusan dan keuntungan telah dipersetujui terlebih dahulu

dalam bentuk sejumlah peratusan tambahan ke atas kos bahan, kos pekerja dan kos

peralatan. Sistem pengurusan ini amat sesuai untuk projek-projek yang sulit,

kompleks dan perlu disiapkan cepat. Oleh sebab itu, para pakar perunding dan

kontraktor yang mahir dan jujur diperlukan supaya projek tersebut dapat disiapkan

mengikut jadual masa tanpa menjejaskan mutu kerja dengan kos pembinaan yang

paling minimum.

Yuran sasaran adalah bayaran tambahan yang dipersetujui oleh kontraktor

dengan juru ukur bahan sebelum sesuatu surat perjanjian kontrak ditandatangani.

Kadar tambahan bayaran biasanya diberikan kepada kontraktor sekiranya kontraktor

tersebut dapat menyiapkan projek dengan lebih cepat dari masa yang diperuntukkan

dengan memuaskan (Saidin, 1998). Cara ini dapat mendorong kontraktor

melipatgandakan usaha serta berlumba untuk menyiapkan projek berkenaan. Sebelum

kadar tambahan bayaran dipersetujui oleh kedua-dua pihak, beberapa perkara penting

perlu diambil perhatian serius iaitu:

(i) Angka atau jumlah harga anggaran

(ii) Bonus atau denda yang perlu dibayar jika belanja sebenar kurang atau lebih

tinggi daripada harga anggaran

41


31/32

(iii) Mutu kerja semata-mata untuk menjaga kualiti bagi pihak klien dan

kontraktor yang mementingkan pencapaian kos daripada harga anggaran

2.4.4 KontrakTurnkey

Dalam kontrak turnkey, pihak klien meneyrahkan sepenuhnya tanggungjawab

penyiapan projek kepada pihak kontraktor. Biasanya projek-projek besar seperti

pembinaan hospital, jambatan, empangan dan lebuhraya diserahkan kepada suatu

organisasi atau perunding luar negeri untuk mengurus, merekabentuk serta

mengendalikan projek tersebut sehingga siap mengikut masa, harga dan arahan serta

kemahuan pihak kerajaan yang bertindak sebagai klien.

Kebaikan menggunakan pendekatan turnkey adalah dapat mengurangkan

penglibatan klien secara langsung mengenai hal-hal yang bersangkutan dengan

masalah teknikal, kecepatan dan pengawalan kos pembinaan secara keseluruhan.

Penyediaan awalan, iaitu merekabentuk serta kerja-kerja pengurusan bagi pengurusan

bagi projek-projek besar yang sulit lagi kompleks adalah satu tanggungjawab yang

amat besar dan memakan masa yang agak lama. Menurut Uzairi (1998), terdapat dua

faktor yang menyebabkan konsep turnkey diketengahkan iaitu:

(i) Keperluan dan permintaan serta desakan yang semakin menginkat terhadap

projek-projek yang sedia dalam perancangan daripada pihak-pihak tertentu

(ii) Kekurangan dari segi kepakaran teknikal serta sumber tenaga kerja

2.5 Kesimpulan

42


32/32

Dalam industri pembinaan, terdapat banyak jenis tender yang membolehkan

klien mendapat kontraktor yang layak untuk melaksanakan projek. Setiap tender juga

mempunyai kelebihan serta kekurangannya yang tersendiri. Klien boleh memilih iaitu

untuk mengemukakan pelawaan tender terhadap semua kontraktor melalui tender

terbuka atau hanya mengemukakan pelawaan terhadap kontraktor yang dipilih melalui

tender terpilih. Tender perundingan pula lebih menguntungkan klien di mana terdapat

perundingan secara terperinci antara klien dengan kontraktor sebelum bermulanya

peringkat rekabentuk dan segala keperluan dibincang bersama. Tender prakelayakan

pula biasanya diamalkan untuk mendapatkan kontraktor yang mempunyai kemahiran

tertentu sahaja. Walaupun begitu, keputusan untuk memilih jenis tender yang

ditawarkan bergantung juga kepada jenis, kos serta keperluan projek tersebut. Lebih

besar serta kompleks projek tersebut, lebih tinggi risiko yang perlu ditanggung oleh

klien.

Secara umumnya, prosedur dalam proses tender adalah boleh dikatakan tiada

bezanya di antara praktis JKR dan penguasa tempatan kerana kedua-dua Jabatan masih

mempraktikkan landasan yang digariskan di dalam Arahan Perbendaharaan dan

pemilihan tender yang berjaya perlu dirujuk kepada Lembaga Perolehan seperti yang

ditekankan di dalam Arahan Perbendaharaan.

43

KUAZRILRIDZHIEMA031175D05TT2 (1)

Documents

Transcript of KUAZRILRIDZHIEMA031175D05TT2 (1)