P

INT

U

MA

SU

K

RAK BBB

MURID

SUIS

T

I

N

G

K

A

P

PIN

TU

KE

LUA

R

RUANGAN ICT PAPAN KENYTAAN BELAKANG RAK BUKU MURID

BAKUL TONG SAMPAH

T

I

N

G

K

A

P

RUANG BACAAN

RAK FAIL

RAK FAIL

PAPAN KENYATAAN HADAPAN

PAPAN KENYATAAN HADAPAN

PAPAN TULIS

MEJA GURU

MEJA MURID

RUANG AKTIVITI /

PERMAINAN

P&P

BEKAL MAKANAN

Pendahuluan

Persekitaran fizikal bilik darjah adalah penting bagi pembelajaran kerana ia boleh

menggalakkan atau menghalang pembelajaran. Persekitaran bilik darjah yang teratur

merupakan sebahagian daripada pengajaran yang berkesan.

Menurut Marland (1975), suasana fizikal bilik darjah mungkin merupakan ‘kawan’ atau

‘musuh’ dalam pengajaran. Ruang bilik darjah perlu diurus bersesuaian dengan aktiviti

pengajaran. Tempat duduk perlu disusun,papan kenyataan dihias dan karel pembelajaran dan

rak-rak buku perlu dipasang. Di samping itu, pengurusan bilik darjah juga termasuk

menunjukkan sikap positif terhadap sekolah dan pembelajaran secara umum. Seorang guru

haruslah sentiasa menunjukkan contoh yang baik kepada anak murid mereka.

Bagi memainkan peranan sebagai pengurus yang berkesan, kita perlulah memahami

kesukaran situasi bilik darjah dan mengenali faktor-faktor yang boleh membantu untuk

menghasilkan suasana pembelajaran yang sihat.

1.0 Konsep Persekitaran Bilik Darjah Yang Kondusif

Persekitaran pembelajaran yang kondusif ialah tempat murid dapat melibatkan diri,

mengambil bahagian dan menumpukan perhatian dalam pembelajaran. Persekitaran ini

mempunyai keupayaan untuk merangsang minat dan semangat murid untuk terus belajar. Iklim

yang dapat memotivasikan murid merujuk kepada suasana atau budaya yang dapat

mewujudkan motif dalam diri murid untuk bertindak ke arah mencapai matlamat pembelajaran.

Seorang guru perlu membina keadaan bilik darjah yang kondusif serta berkesan dalam

menghadapi tingkah laku. Hal ini melibatkan pendekatan pengajaran, corak komunikasi,

kemahiran guru dalam mengurus, cara seseorang guru mengawal murid dan aktiviti-aktiviti

dalam bilik darjah serta personaliti guru itu sendiri. Dalam persekitaran ini, murid menyedari

kelebihan sikap berdikari mempunyai perasaan bertanggungjawab dan kesepunyaan terhadap

pembelajarannya.

1.1 Persekitaran Fizikal

Suasana fizikal bilik darjah adalah penting bagi pembelajaran kerana suasana bilik

darjah yang teratur merupakan sebahagian daripada pengajaran yang berkesan. Menurut

Marland (1975), suasana fizikal bilik darjah mungkin merupakan ‘kawan’ atau ‘musuh’ dalam

pengajaran. Persekitaran yang selesa, kemas dan ceria mampu menyeronokkan pengalaman

pembelajaran murid. Persekitaran fizikal di dalam bilik darjah merangkumi aspek-aspek seperti

susunan dan reka bentuk fizikal di dalam bilik darjah, sumber bahan pembelajaran, ruang atau

sudut pembelajaran, ruang pada dinding, pengcahayaan, pengudaraan dan perabot serta

kebersihan. Di samping itu, pengurusan bilik darjah juga termasuk menunjukkan sikap positif

terhadap sekolah dan pembelajaran secara umum.

1.2 Persekitan psikososial

Psikososial merujuk kepada hubungan antara keperluan emosi individu dengan

persekitaran sosialnya. Persekitaran psikososial yang sihat di dalam bilik darjah mempunyai

ciri-ciri seperti suasana selesa dan mesra, bebas daripada ancaman dan bahaya fizikal,

suasana yang merangsang pembelajaran, menggalakkan pembelajaran koperatif dan memberi

peluang yang sama untuk semua murid. Faktor yang memberi kesan kepada persekitaran

psikososial yang sihat ialah pendekatan pengajaran, gaya kepimpinan guru, bentuk komunikasi

dan corak interaksi yang guru wujudkan di dalam bilik darjah. Jika persekitaran psikososial ini

tidak dititikberatkan oleh guru, masalah disiplin akan berlaku dalam kalangan murid. Oleh itu,

bagi menguruskan keperluan psikososial setiap murid, guru perlulah menjadi seorang guru

yang asertif. Mengikut Model Disiplin Asertif Canter, pendekatan yang terbaik untuk

menguruskan bilik darjah adalah dengan menggunakan pendekatan asertif. Guru asertif

mempunyai matlamat yang jelas dengan pengurusan, yakin dan tegas dalam menetapkan

peraturan dan pada masa yang sama akan bersikap adil kepada semua murid. Jika seorang

guru ini konsisten bersikap asertif ini dapat membantu membina persekitaran yang tenang dan

menyokong perkembangan pembelajaran dan psikososial murid.

1.3 Peraturan dan rutin bilik darjah

Pada umumnya, murid sekolah rendah mula berdikari namun mereka masih

memerlukan pemantauan. Pada peringkat ini, mereka suka diberi perhatian dan menunjukkan

respon yang positif apabila diberi insentif atau hadiah. Menurut Erik Erison, kanak-kanak pada

peringkat ini mula mendapat pengalaman baharu dan berfokus kepada pembelajaran

pengetahuan dan kemahiran baharu. Namun, murid pada peringkat ini memerlukan struktur dan

prosedur-prosedur kerja yang jelas agar mereka boleh berfungsi dengan baik di dalam bilik

darjah. Oleh itu, guru perlulah membina peraturan dan prosedur untuk mentadbir aktiviti dalam

bilik darjah. Peraturan merupakan pernyataan yang menentukan perkara-perkara yang boleh

dan tidak boleh dilakukan oleh murid. Contoh peraturan yang biasa ditemui ialah setiap murid

perlulah mempunyai rasa hormat, mesra dan bersifat membantu rakan-rakan mereka, murid

perlu menyiapkan tugasan mereka dan murid perlu mengangkat tangan mereka jika mahu

menjawab sebarang pertanyaan. Mengikut Model Pengurusan Kounin, asas kepada

keberkesanan pengurusan disiplin bilik darjah bergantung kepada pengawasan dan penyeliaan

yang teliti guru terhadap bilik darjah. Faktor utama dalam menguruskan tingkah laku di dalam

bilim darjah menurut Kounin adalah berkaitan dengan kebolehan guru untuk mengawasi semua

perkara yang berlaku di dalam bilik darjah. Contohnya, dalam gerak kerja kumpulan, seorang

guru berjaya mengawasi dan berinteraksi dengan semua kumpulan kecil walaupun pada ketika

itu dia sedang mengajar kumpulan yang tertentu. Dengan kepekaan ini, seorang guru berupaya

menjangka masalah yang akan timbul dan selalunya dapat menghalang masalah daripada

menjadi semakin serius.

Selain itu, guru juga akan membentuk rutin di dalam bilik darjah untuk aktiviti-aktiviti

yang dilaksanakan. Rutin ialah prosedur atau langkah-langkah yang mesti diikuti oleh murid

dalam aktiviti spesifik mereka. Rutin bertujuan melicinkan proses pengajaran dan pembelajaran.

Contoh amalan rutin ialah guru mengambil kehadiran setiap hari, cara mengedar dan

menyimpan bahan pengajaran, membentuk kumpulan dalam kelas, menghantar buku latihan

atau kerja rumah dan lain-lain. Setiap rutin yang dibentuk hendaklah sentiasa dipantau dan

diberi peneguhan sehingga prosedur-prosedur ini menjadi satu budaya dalam kalangan murid

dan seterusnya menjadi suatu budaya di sekolah tersebut. Untuk mendapatkan hasil yang

efektif lagi, guru bolehlah mengaplikasikan Model Akibat Logikal Dreikurs di mana menekankan

kepentingan guru memberikan kepercayaan dan tanggungjawab kepada murid-murid untuk

bersama-sama menjaga disiplin di dalam bilik darjah.

2.0 Perancangan Persekitan Fizikal

2.1 Meja guru

Meja guru diletakkan di hadapan kelas dan berada di tepi. Kedudukan seperti ini adalah

amat sesuai sekali diaplikasikan kepada semua murid. Meja guru juga hendaklah menghadap

meja murid bagi membantu berlakunya kontek visual antara murid dan guru sepanjang proses

pengajaran dan pembelajaran. Kedudukan meja guru ini juga tidak menghalang penglihatan

murid pada papan putih semasa dalam proses pengajaran dan pembelajaran. Kedudukan ini

juga dapat memaksimumkan pemantauan guru terhadap setiap murid dari setiap sudut. Apabila

murid mengetahui setiap gerak gerinya diperhatikan, mereka akan dapat membuat kerja

berkumpulan atau individu dengan sebaiknya. Dengan itu, kedudukan ini dapat mencapai

keselesaan guru dan dapat merangsang semangat untuk guru mengajar dalam emosi yang

positif.

2.2 Kerusi dan meja murid

Perkara utama yang mesti diberi perhatian pada setiap kerusi dan meja murid ini ialah

kuantiti kerusi dan meja adalah mencukupi dan berada dalam keadaan yang baik dan selamat.

Untuk tujuan keselasaan, saiz kerusi dan meja harulah sesuai dengan peringkat tahap umur

murid. Bagi susunan pula, meja murid disusun secara berkelompok di mana meja disusun

secara berempat. Susunan ini memudahkan pengajaran berpusatkan murid. Selain itu, susunan

ini dapat menggalakkan interaksi antara murid semasa gerak kerja kumpulan. Pada masa yang

sama, murid juga masih boleh fokus kepada kerja sendiri. Susunan kelompok membolehkan

murid berbincang, meluahkan pendapat, saling membantu dan berkongsi bahan semasa gerak

kerja berkumpulan. Walau bagaimanapun, untuk membuat susunan secara berkelompok ini,

guru hendaklah memastikan bilangan murid tidak terlalu ramai dan keluasan kelas hendaklah

luas. Guru juga hendaklah memantau ahli kelompok supaya boleh bekerjasama dan bukan

medatangkan kesan negatif kepada kumpulan. Guru juga bolehlah menempatkan setiap murid

dalam kumpulan mengikut pencapaian mereka. Hal ini akan memudahkan guru memberikan

tugasan atau latihan selaras dengan pencapaian murid.

2.3 Sudut multi-media

Selain faktor udara, perabot dan ruang, persekitaran fizikal bilik darjah abad ke-21

memerlukan prasarana teknologi yang bersesuaian. Penggabung jalinan elemen-elemen ini

menjadikan bilik darjah sebagai tempat yang seronok untuk proses pembelajaran. (Weinstein &

Mignano, 2003). Bagi membina persekitaran kondusif sudut multi-media juga perlu ada di dalam

setiap bilik darjah. Di sudut ini, disediakan sebuah komputer dengan jaringan internet untuk

penggunaan murid yang disambungkan ke plug elektrik yang berada di dinding bahagian

tersebut. Sudut ini diletakkan di belakang kelas bagi memudahkan murid selesa semasa

menggunakannya. Ini juga dapat memberi kelebihan kepada guru untuk memantau murid-murid

agar menggunakan multi-media secara bijak dan bermanfaat. Guru juga perlu menyediakan

peraturan penggunaan multi-media. Rasionalnya adalah supaya semua murid dapat menikmati

kemudahan ini di samping pengajaran dan pembelajaran dapat berjalan lancar dan

mengelakkan berlakunya kerosakan atau kemalangan.

2.4 Sudut bacaan

Di satu sudut di bahagian belakang kelas dikhaskan sebagai sudut bacaan. Di sudut ini,

dihamparkan permaidani dan diletakkan beberapa bantal untuk keselesaan murid-murid. Ruang

ini lebih bersifat mesra kepada murid-murid dan memberi suasana seolah-olah mereka berada

di rumah. Beberapa rak yang memuatkan buku, kamus, peta, surat khabar, majalah turut

disusun di sudut ini untuk bacaan umum dan rujukan murid. Bahan-bahan bacaan ini diperolehi

daripada sumbangan murid dan guru. Oleh itu, murid-murid akan berasa lebih

bertanggungjawab untuk menjaganya kerana merasakan mereka turut memberi sumbangan

bahan bacaan. Peraturan penggunaan ruangan ini turut dibina seperti bahan bacaan tidak

boleh dikeluarkan daripada kelas, bahan bacaan perlu disusun kembali di atas rak selepas

digunakan, buku yang rosak harus diganti dan sebagainya. Peraturan sebegini boleh

mengelakkan berlakunya kerosakan dan kehilangan bahan bacaan ini. Untuk mendapatkan

hasil yang efektif lagi, guru bolehlah mengaplikasikan Model Akibat Logikal Dreikurs di mana

menekankan kepentingan guru memberikan kepercayaan dan tanggungjawab kepada murid-

murid untuk bersama-sama menjaga disiplin di dalam bilik darjah.

2.5 Pencahayaan dan pengudaraan

Pencahayaan dan pengudaraan yang cukup amatlah penting untuk keselesaan murid

dan guru semasa proses pengajaran dan pembelajaran dijalankan. Tingkap dan lampu yang

mencukupi boleh memberi pencahayaan yang mencukupi. Guru haruslah memastikan alat

elektrik ini berfungsi dan melaporkan kepada pihak bertanggungjawab jika terdapat kerosakan.

Susun atur perabot dalam bilik darjah juga hendaklah disusun dengan baik supaya tidak

menghalang tingkap untuk mengelakkan berlakunya halangan pencahayaan dan pengudaraan.

Oleh itu, guru hendaklah sentiasa membuka pintu dan tingkap untuk pengudaraan.

2.6 Rak Fail

Rak fail disediakan untuk menyimpan maklumat peribadi pelajar atau fail-fail yang

berkaitan pelajar. Selain itu, rak fail juga boleh digunakan oleh cikgu untuk menyimpan hasil

kerja murid-murid.

2.7 Tempat simpanan bekal makanan

Selain itu, untuk membina persekitaran yang kondusif juga, guru bolehlah menyediakan

tempat simpanan bekalan makanan. Satu peraturan mewajibkan semua murid dikehendaki

menyimpan bekal makanan masing-masing di tempat ini perlu dilaksanakan. Hal ini kerana

sekiranya terdapat murid yang membawa bekal makanan dan diletakkan di meja murid,

andainya makanan itu tertumpah, ruang meja murid akan kotor dan mungkin juga akan

mengotorkan buku-buku murid. Selain daripada itu, bekal makanan itu juga boleh menarik

perhatian murid sehingga mengganggu tumpuanmurid semasa belajar. Dengan adanya tempat

simpanan bekal murid ini, masalah-masalah ini tidak wujud dan kelas kelihatan lebih kondusif.

2.8 Papan kenyataan

Pada papan kenyataan hadapan ini hendaklah dimuatkan jadual tugasan murid, hasil

kerja murid, dan gambar aktiviti murid pada papan kenyataan untuk rujukan dan hiburan. Dalam

jadual tugasan ini, murid-murid dibahagikan mengikut turutan hari dan tugas membersihkan

kelas. Ini dapat melatih sifat bertaggungjawab dan kelas akan kelihatan bersih sepanjang hari.

Dengan menampal hasil kerja pula, guru dapat melahirkan rasa bangga murid-murid apabila

mereka melihat hasil kerja mereka dipamerkan dan secara tidak langsung mencetuskan minat

mereka untuk belajar. Dalam hasil kerja murid pula dapat memberi input yang bermanfaat

kepada semua murid. Papan kenyataan belakang pula bagi melekatkan nota-nota penting

berkaitai dengan matapelajaran yang dipelajari.

2.9 Bakul sampah

Dengan adanya bakul sampah, kebersihan bilik darjah dapat dijaga kerana murid-murid

perlu membuang sampah ke dalam bakul sampah.

RUMUSAN

Semasa menguruskan bilik darjah, guru memainkan pelbagai peranan penting. Bilik

darjah merupakan sebuah komuniti kecil dan menjadi tempat di mana seorang guru dan

sekumpulan pelajar saling berinteraksi. Oleh itu, menjadi tanggungjawab seorang guru untuk

menguruskan bilik darjah dengan bantuan murid-murid. Dalam usaha ke arah menyediakan

persekitaran yang kondusif, guru perlulah mengambil kira ciri fizikal sesebuah bilik darjah, faktor

emosi dan sosial serta peraturan dan rutin yang dilaksanakan. Melalui persekitaran bilik darjah

yang kondusif ini, guru dapat melahirkan pelajar yang lebih berdisiplin dan suasana harmoni

dalam bilik darjah dapat diwujudkan. Selain itu pembentukan suasana bilik darjah yang ceria

dan menyeronokkan secara tidak langsung dapat mengurangkan gejala ponteng sekolah.

Pengurusan bilik darjah yang berkesan mampu meningkatkan kualiti pelajar yang akan

dilahirkan oleh institusi pendidikan, sekaligus dapat mengurangkan masalah sosial yang

semakin menjadi-jadi sejak akhir-akhir ini.