Malaysian UTC 4 Participant Manual

Kemahiran Asas Kaunseling Untuk Ahli Profesional Penagihan

Siri

Lat

ihan

Kur

ikul

um 4

Manual Peserta

Siri Latihan Pusat Asia Untuk Persijilan dan Pendidikan Ahli-ahli Profesional Penagihan (ACCE)Kurikulum Rawatan Sejagat Untuk Ahli-ahli Profesional Rawatan (UTC)

ii

Kurikulum 4: Kemahiran Asas Kaunseling Untuk Ahli Profesional Penagihan

Penghargaan Kurikulum 4: Kemahiran Asas Kaunseling Untuk Ahli Profesional Penagihan adalah salah satu daripada sembilan kurikula dalam siri latihan yang telah dibentuk oleh Bureau of International Narcotics and Law Enforcement Affairs (INL), U.S. Department of State. Penerbitan ini dibangunkan bawah nombor kontrak SAQMPD07D0116, Demand Reduction Support Services, antara INL dan Alvarez & Associates, dengan JBS International, Inc.(JBS), sebagai sub-kontraktor.

Penghargaan khas ditujukan kepada: Thomas Browne, Penolong Pengarah, Office of Anticrime Programs, dan Gregory R. Stanton, Pegawai Program, atas bimbingan dan kepimpinan beliau sepanjang tempoh projek ini. Suzanne Hughes, M.A., CASAC, Alvarez & Associates, bertugas sebagai Pengarah Projek, dan Sara Lee, M.S.W., LICSW, Alvarez & Associates, pula bertugas sebagai Kordinator Kanan Demand Reduction. Manakala Candace L. Baker, M.S.W., CSAC, MAC, daripada JBS bertugas sebagai Pengarah Projek serta Ketua Penggubal Kurikulum bersama Larry W. Mens, M.Div., sebagai Penggubal Kurikulum. Ahli staf JBS yang lain termasuk Wendy Caron, Penyunting Kanak-kanak; Frances Nebesky, M.A., Penyunting Bersekutu; dan Claire Macdonald, Pereka Grafik Kanan.

Ahli-ahli staf NAADAC iaitu Persatuan Ahli-ahli Profesional Penagihan telah memberi sumbangan yang signifikan kepada perkembangan penerbitan ini. Ucapan terima kasih juga ditujukan kepada Cynthia Moreno Tuohy, NCAC II, CCDC III, SAP, Pengarah Eksekutif; Shirley Beckett Mikell, NCAC II, CAC II, SAP, Pengarah Persijilan dan Pendidikan serta Staf Liaison Komision Persijilan; Donovan Kuehn, Pengarah Operasi dan Sebaran; dan Misti Storie, M.A., Konsultan Pendidikan dan Latihan. Penyumbang-penyumbang yang lain termasuk Suzanne Hall-Westcott, M.S., Pengarah Perkembangan Program, Daytop International; Diane Williams Hymons, M.S.W., LCSW-C, LICSW, Pengetua, Perkhidmatan Kaunseling-Konsultasi- Latihan; Phyllis Mayo, Ph.D., Ahli Psikologis; dan Donna Ruscavage, M.S.W., Ruscavage Consulting.

Sesetengah bahan dalam kurikulum ini telah dibentuk sebelum ini oleh JBS untuk Family Health International (Hanoi, Vietnam) bawah satu kontrak yang dibiayai oleh U.S. Agency for International Development.

Ucapan terima kasih dirakamkan kepada konsultan-knosultan antarabangsa dan ahli-ahli kumpulan kajian rintis (lihat Lampiran C) atas input yang berharga. Penglibatan bersemangat dan kreativiti mereka merupakan sumbangan yang besar kepada penyempurnan kurikulum ini.

.Notis Domain Awam Kesemua bahan dalam kurikulum ini, melainkan bahan-bahan yang diambil secara langsung daripada sumber hakcipta, berada dalam domain awam, dan boleh dihasilkan semula atau ditiru tanpa memohon kebenaran daripada INL, U.S. Department of State of State, atau pengarang. Walau bagaimanapun, petikan-petikan sumber yang berkaitan amat dihargai. Namun, penerbitan tidak boleh dihasilkan semula, atau diedar dengan bayaran tanpa kebenaran bertulis daripada INL.

Penafian Intervensi-intervensi rawatan SUD yang diperihal atau dirujuk di dalam manual ini tidak semestinya mencerminkan kedudukan rasmi INL atau U.S. Department of State. Garis panduan dalam dokumen ini tidak boleh dipertimbangkan sama sekali sebagai pengganti kepada jagaan klien secara individu.

Di terbitkan pada tahun 2014

iii

KANDUNGAN

Bahagian I—Orientasi PesertaOrientasi Peserta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Bahagian II—Modul LatihanModul 1—Pengenalan Kepada Latihan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Modul 2—Perhubungan Menolong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Modul 3—Kemahiran Teras Kaunseling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Modul 4—Tahap dan Strategi Perubahan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151Modul 5—Kaunseling Kelompok: Kemahiran Asas . . . . . . . . . . . . . . . . 225Modul 6—Psikopendidikan Untuk Klien dan Keluarga . . . . . . . . . . . . . . 293Modul 7—Mengajar Kemahiran Kepada Klien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327Modul 8—Mengintegrasi Pembelajaran Dalam Praktis . . . . . . . . . . . . . . 353

Bahagian III—LampiranLampiran A—Glosari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357Lampiran B—Resos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361Lampiran C—Penghargaan Khas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363

1

ORIENTASI PESERTA

PengenalanSelamat datang! Latihan ini akan membekalkan anda dengan kefahaman mengenai fisiologi penagihan sebagai satu penyakit otak serta mengajar anda mengenai kesan dan konsekuen bahan psikoaktif.

Kurikulum 4: Kemahiran Asas Kaunseling Untuk Ahli-ahli Profesional Penagihan adalah sebahagian daripada siri latihan yang telah dibentuk melalui pembiayaan U.S. Department of State kepada Pusat Asia Untuk Persijilan dan Pendidikan Ahli-ahli Profesional Penagihan, (ACCE), Colombo Plan. Maklumat mengenai ACCE boleh diperoleh daripada http://www.colombo-plan.org/acce

Matlamat keseluruhan siri latihan ini ialah untuk mengurangkan masalah kesihatan, sosial dan ekonomi berkaitan dengan kecelaruan penggunaan dadah (SUDs) melalui usaha membina kapasiti rawatan di peringkat antarabangsa melalui latihan, meningkatkan profesonalisme dan menambahkan tenaga pekerja rawatan di arena global. Latihan seperti ini menyediakan persijilan profesional para kaunselor pada tahap kemasukan dengan membekalkan maklumat terkini mengenai SUDs serta rawatan SUD. Selain itu, juga dapat memudahcara aktiviti hands-on bertujuan untuk mengembangkan kemahiran, keyakinan dan kompetensi mereka.

Tahniah kerana sudi melapangkan masa untuk menimba ilmu tambahan mengenai tugas anda!

LatihanKelapan-lapan modul dalam siri latihan ini boleh disampaikan dalam tempoh 5 hari berturut-turut, atau boleh ditawarkan sebagai kursus pendek selama beberapa minggu atau bulan. Para jurulatih anda telah membekalkan anda dengan satu agenda yang spesifik.

Pendekatan pembelajaran latihan ini merangkumi:

� Pembentangan dan perbincangan yang dipimpin oleh jurulatih;

� Penggunaan aktiviti kreatif yang diarah oleh pembelajar sendiri, seperti kelompok kecil, dan latihan dan pembentangan pasangan-kepada-pasangan;

� Latihan penulisan reflektif;

� Semakan semula secara berkala untuk meningkatkan ingatanpembelajaran dan;

� Latihan penaksiran pembelajaran.

Penyertaan aktif anda amat penting supaya pembelajaran ini akan menjadi satu pengalaman positif dan produktif bagi anda !

Manual Peserta :Orientasi Peserta

2


Matlamat dan Objektif Kurikulum 4

Matlamat latihan � Memberi peluang kepada peserta untuk belajar dan mengamalkan kemahiran asas

yang diperlukan oleh mereka dalam pelbagai seting dan model rawatan; dan

� Mengajar dan memberi peluang kepada pseserta untuk mengamalkan kemahiran asas kaunseling kelompok.

Objektif PembelajaranPara peserta yang berjaya menyempurnakan Kurikulum 4 boleh:

� Memerihalkan konsep dan kepentingan gaya kaunselor;

� Menyenaraikan sekurang-kurangnya lima ciri kaunselor yang berkesan;

� Mentakrifkan perhubungan menolong;

� Memerihalkan tiga jenis pendengaran reflektif;

� Menunjukkan kompetensi asas bagi pendengaran reflektif;

� Memerihal dan menunjukkan cara mengemukakan soalan-soalan terbuka, pernyataan yang mengiakan, membuat rumusan dan menghadapi penentangan;

� Mengenalpasti sekurang-kurangnya dua strategi kaunseling yang berkesan bagi setiap tahap perubahan;

� Menunjukkan kompetensi asas bagi tiga jenis kaunseling berasaskan kemahiran::

• Pencegahan penggunaan semula

• Menyelesaikan masalah

• Menetapkan matlamat;

� Memerihalkan sekurang-kurangnya dua isu asas atau tugas bagi setiap fasa kelompok; dan

� Menunjukkan kompetensi asas bagi pemudahcaraan kelompok.

Bahan latihanBahan latihan merangkumi:

� Manual Peserta ini;

� Buku catatan; dan

� Satu salinan Penerbitan Bantuan Teknikal (TAP) 21: Addiction Counseling Competencies—The Knowledge, Skills, and Attitudes of Professional Practice.

3

Manual Peserta :Orientasi Peserta

Setiap modul Manual Peserta mengandungi:

� Matlamat latihan dan objektif pembelajaran modul;

� Garis masa;

� Selaid PowerPoint yang dicetak tiga selaid pada satu muka surat dan mempunyai ruang untuk anda menulis catatan;

� Muka Surat Resos yang mengandungi maklumat tambahan atau arahan dan bahan;

� Rumusan modul.

Manual Peserta juga mempunyai Glosari (Lampiran A), Senarai Resos (Lampiran B), dan Senarai Nama pihak-pihak tertentu yang diberi penghargaan khas (Lampiran C).

Jurulatih anda akan memberi anda buku catatan yang boleh digunakan sebagai jurnal peribadi anda. Anda boleh gunakan jurnal ini untuk mencatat perkara-perkara yang berikut:

� Topik-topik yang ingin anda buat bacaan tambahan;

� Satu prinsip yang ingin anda fikirkan dengan lebih mendalam;

� Satu teknik yang ingin anda cuba;

� Cara-cara untuk mengaplikasi apa yang telah anda pelajari dalam praktis anda; dan

� Halangan-halangan berkemungkinan untuk belajar ilmu baharu.

Jurulatih anda akan minta anda untuk melengkapi tugasan pendek secara bertulis.

TAP 21 telah di kembangkan di Amerika Syarikat sebagai asas sepunya latihan dan persijilan ahli-ahli profesional penagihan. Penerbitan ini memberi tumpuan kepada soalan-soalan berikut:

� Apakah standard-standard profesional yang harus membimbing kaunselor yang sedang bekerja dengan mereka yang dijangkiti SUD?

� Apakah skop amalan yang sesuai bagi bidang kaunseling SUD?

� Apakah kompetensi yang berhubungkait dengan hasil rawatan positif?

� Apakah ilmu, kemahiran dan sikap sepunya yang harus dimiliki oleh para ahli profesional rawatan SUD?

TAP 21 merupakan satu rujukan yang berguna. Cuba ingat bahawa anda perlukan masa dan pengalaman untuk mengembangkan kompetensi kaunseling anda. TAP 21 merupakan satu set matlamat yang unggul, dan bukannya satu tempat permulaan. Jangan rasa terharu! Hasrat anda pasti tercapai.

4


Memanfaatkan Pengalaman Latihan AndaUntuk memanfaatkan pengalaman latihan anda:

� Jika anda mempunyai seorang penyelia, berjumpa dengan beliau sebelum anda memulakan latihan ini. Tanya apakah jangkaan beliau terhadap anda.

� Fikirkan apa yang ingin anda pelajari daripada setiap modul.

� Bersedia untuk setiap sesi; semak semula bahagian-bahagian manual yang mengandungi modul-modul yang berkenaan.

� Jadikan seorang peserta yang aktif. Ambil bahagian dalam latihan yang diberi, bertanya soalan, tuliskan jurnal anda, dan fikirkan tentang maklumat tambahan yang diingini.

� Bincang dengan penyelia (atau rakan sejawat, jika anda tiada penyelia) setelah selesainya latihan anda. Bincangkan mengeni apa yang telah anda pelajari untuk memastikan anda faham bagaimana maklumat yang diperoleh berhubungkait dengan pekerjaan anda.

� Bincang dengan penyelia atau rakan sejawat tentang cara-cara mengaplikasi pembelajaran dalam amalan anda. Teruskan tindakan susulan terhadap kemajuan anda.

� Bergembiralah anda!

55

MODUL 1 PENGENALAN KEPADA LATIHAN

Kandungan dan garis masa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Matlamat latihan dan objektif pembelajaran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Selaid PowerPoint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Muka Surat Resos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Rumusan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

7

Manual Peserta: Modul 1—Pengenalan Kepada Latihan Introduction

Modul 1 Matlamat dan Objektif

Matlamat latihan � Mewujudkan komuniti pembelajaran dan persekitaran yang positif;

� Memberi maklumat latar belakang kepada peserta mengenai tujuan latihan;

� Memberi peserta satu rumusan mengenai matlamat latihan keseluruhan, objektif, dan pendekatan pembelajaran bagi kurikulum tersebut; dan

� Memperkenalkan peserta kepada konsep dan kepentingan ciri-ciri dan gaya kaunselor yang berkesan.

Objektif pembelajaranPara peserta yang berjaya menyempurnakan Modul 1 boleh:

� Menerangkan matlamat latihan keseluruhan, dan sekurang-kurangnya empat objektif bagi latihan 5-hari;

� Menyatakan sekurang-kurangnya satu matlamat pembelajaran peribadi;

� Memerihal konsep dan kepentingan gaya kaunselor; dan

� Menyenaraikan sekurang-kurangnya lima ciri-ciri kaunselor yang berkesan.

Kandungan dan Garis masa

Aktiviti MasaUpacara Selamat Datang 20 minit

Selamat Datang Kepada Jurulatih, housekeeping, dan peraturan (ground rules) 10 minit

Latihan Berpasangan: Pengenalan 45 minit

Pembentangan: Bahan latihan 10 minit

Pembentangan: Tujuan latihan ini 15 minit

Rehat 15 minitLatihan kumpulan: Jangkaan terhadap latihan 15 mint

Latihan kumpulan: Pengenalan kepada ciri-ciri dan gaya kaunselor 40 minit

Pembentangan: Ciri-ciri dan gaya kaunselor 10 minit

Jurnal: Ciri-ciri Kaunselor—Pentaksiran kendiri 15 minit

8


1.2

Menjelaskan matlamat latihan keseluruhan dan sekurang-kurangnya 4 objektif bagi latihan 5-hari

Menyatakan sekurang-kurangnya 1 matlamat pembelajaran peribadi

Memerihalkan konsep dan kepentingan gaya kaunselor

Menyenaraikan sekurang-kurangnya 5 ciri kaunselor yang berkesan

9


1.3

Siapakah nama anda? Di manakah tempat tinggal dan tempat kerja

anda? Apakah pekerjaan anda? Apakah tugas profesional anda? Bagaimanakah timbul minat anda terhadap

profesion kaunseling?

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

10


1.4

1.5

Seramai 167–315 juta orang pernah menggunakan bahan berbahaya sekurang-kurangnya sekali pada tahun 2012

Sumber: UNODC. (2013). World drug report 2012. New York: United Nations.

11


1.6

Kecelaruan Berkaitan Dengan Dadah Kecelaruan Penggunaan Dadah Penggunaan Dadah Pergantungan Kepada Dadah

Kecelaruan Akibat Penggunaan Dadah Intoksifikasi Dadah Pengunduran Dadah Kecelaruan Mental Akibat Penggunaan Dadah

Sumber: American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (4th ed., text revisions). Washington, DC: Author.

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

12


1.7

Termasuk kategori “Penggunaan Berbahaya” dan “Sindrom Pergantungan” sepertimana Klasifikasi Penyakit Antarabangsa (ICD)-10 Persatuan Kesihatan Sedunia (WHO)

Sumber: World Health Organization. (2007). International statistical classification of disease and related health matters (10th revision). Geneva: Author.

1.8

Seramai 15 –39 juta orang bermasalah “penggunaan dadah”

“Masalah penggunaan dadah” ditentukan berasaskan laporan mengenai bilangan kes-kes yang: Mempunyai pergantungan kepada satu-satu jenis

dadah Menggunakan dadah cara suntikan Menggunakan opioid, amfetamine, atau kokain untuk

tempoh masa yang panjang Sumber: UNODC. (2013). World drug report 2012. New York: United Nations.

13


1.9

Pada tahun 2012, seramai 11–22 juta orang menggunakan dadah cara suntikan

Lebih kurang 11% daripada jumlah ini adalah positif HIV

Lebih kurang 50% pengguna dadah cara

suntikan telah dijangkiti hepatitis C

Sumber: UNODC. (2013). World drug report 2012. New York: United Nations.

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

14


1.10

Konsekuen global SUD termasuk: Kadar kes hepatitis dan batuk kering yang lebih

tinggi Hilangnya produktiviti individu yang berkenaan Kecederaan dan kematian akibat kemalangan

kereta dan lain-lain Kemasukan ke hospital dan maut akibat terlebih

dos Bunuh diri Keganasan

1.11

“Terdapat keperluan yang masih belum

dipenuhi dari segi pencegahan dadah, rawatan, jagaan dan sokongan, khususnya di negara-negara yang sedang maju.”

—Yuri Fedotov, Pengarah Eksekutif, UNODC

Sumber: UNODC. (2011). World drug report 2011 (p. 9). New York: United Nations.

15


1.12

Membangunkan kapasiti rawatan antarabangsa melalui cara-cara berikut: Melatih Meningkatkan profesionalisme Mengembang

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

16


1.13

Kurikulum 1: Fisiologi dan Farmakologi untuk Ahli Profesional Penagihan (3 hari) Kursus Asas, bukannya kursus “bagaimana-

untuk” atau berasaskan kemahiran Gambaran keseluruhan mengenai fisiologi

penagihan sebagai penyakit otak dan farmakologi bahan psikoaktif

1.14

Kurikulum 2: Rawatan SUD – Jagaan Berbentuk Kontinum bagi Ahli Profesional Penagihan (5 hari) Kursus Asas, bukannya kursus “bagaimana-untuk”

atau berasaskan kemahiran Gambaran keseluruhan mengenai kesembuhan dan

pengurusan kesembuhan; tahap-tahap perubahan; faktor-faktor pengaruh hasil rawatan; prinsip-prinsip rawatan yang berkesan; komponen-komponen rawatan; dan amalan-amalan berasaskan bukti, termasuk kaunseling pasangan hidup dan keluarga

17


1.15

Kurikulum 3: Kecelaruan Mental Biasa Yang Berlaku Bersama dan Kecelaruan Perubatan – Satu Overviu Untuk Ahli Profesional Penagihan (3 hari) Kursus Asas, bukannya kursus “bagaimana-

untuk” atau berasaskan kemahiran Gambaran keseluruhan mengenai hubungan

antara kecelaruan-kecelaruan yang berlaku bersama; isu-isu rawatan; dan perihalan kecelaruan-kecelaruan biasa yang berlaku bersama serta kecelaruan perubatan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

18


1.16

Kurikulum 4A: Psikopendidikan Untuk Klien dan Keluarga (5 hari) Kursus berasaskan ilmu dan kemahiran Bertujuan untuk melengkapi Kurikulum 4 -

Kemahiran Asas Untuk Ahli Profesional Penagihan Bertujuan untuk meningkatkan kompetensi kaunselor

dalam menjalankan kaunseling dengan klien dan keluarga mereka.

1.17

Kurikulum 5: Saringan, Kemasukan dan Pentaksiran Untuk Ahli Profesional Penagihan (5 hari) Kursus berasaskan kemahiran Merangkumi pentaksiran yang berkesan dan

bersepadu, dan perancangan rawatan serta dokumentasi sebagai satu alat rawatan

19


1.18

Kurikulum 6: Pengurusan Kes Untuk Ahli Profesional Penagihan (2 hari) Kursus Asas dan berasaskan kemahiran Gambaran keseluruhan mengenai pengurusan

kes-kes rawatan SUD dan amalan-amalan kemahiran dalam pengurusan fungsi kes (perancangan, hubung-kait, pemantauan, advokasi, konsultasi, kolaborasi)

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

20


1.19

Kurikulum 7: Intervensi Krisis Untuk Ahli Profesional Penagihan (3 hari) Kursus Asas dan berasaskan kemahiran Krisis sebagai sebahagian hidup; garis panduan

pengurusan krisis; mengurus risiko bunuh diri; dan mengelakkan krisis peribadi melalui jangkaan kendiri kaunselor

1.20

Kurikulum 8: Etika Ahli Profesional Penagihan (4 hari) Kursus Asas Merangkumi perilaku profesional dan tingkahlaku

beretika; kerahsiaan; prinsip-prinsip etika dan kod etika profesional; membuat keputusan beretika; dan kepentingan penyeliaan dalam amalan beretika

21


1.21

Memerihalkan konsep dan kepentingan gaya kaunselor

Menyenaraikan sekurang-kurangnya 5 ciri kaunselor yang berkesan

Mentakrifkan perhubungan menolong Memerihalkan 3 jenis pendengaran reflektif Menunjukkan kompetensi asas dalam

pendengaran reflektif

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

22


1.22

Memerihal dan mendemonstrasikan penyoalan terbuka, mengesahkan, merumus dan mengurus penentangan

Mengenalpasti sekurang-kurangnya 2 strategi kaunseling yang berkesan bagi setiap tahap perubahan

Menunjukkan kompetensi asas bagi 3 jenis kaunseling berasaskan kemahiran

Memerihalkan prinsip-prinsip asas kaunseling kelompok Memerihalkan sekurang-kurangnya 2 isu asas atau

tugas bagi setiap fasa kelompok

1.23

Rehat 15 minit

23


1.24

Tuliskan 2 jangkaan anda terhadap latihan ini pada kad indeks anda

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

24


1.25

1.26

Ciri-ciri peribadi kaunselor amat mempengaruhi proses rawatan, khususnya dari segi perhubungan kaunselor-klien

25


1.27

Sebahagian besar kejayaan proses rawatan klien dipengaruhi oleh kemahiran interpersonal kaunselor yang amat berkesan, tidak bersifat konfrontasi dan amat berempati

Sumber: Finney, J. W., Wilbourne, P. L., & Moos, R. H. (2007). Psychosocial treatment for substance use disorders. In P. E. Nathan & J. M. Gorman (Eds.), A guide to treatments that work (3rd ed., pp. 179–202). New York: Oxford University Press.

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

26


1.28

Kebolehan peribadi Ketulenan Bersifat “kini dan di

sini”

Kemesraan dan empati Penerimaan positif dan

rasa hormat

1.29

Sihat dari segi psikologikal Selesa untuk berbincang mengenai pelbagai

isu Mempunyai kesedaran kendiri Berkebolehan untuk menentukan had peribadi

dan profesional Mempunyai tahap ilmu dan kompetensi dalam

bidang SUD

27


1.30

Amat berminat untuk membantu orang lain Bersifat telus tanpa main peranan Keinginan yang ikhlas untuk memahami orang

lain Bersifat jujur dalam perhubungan interpersonal

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

28


1.31

Sudi melayan dan berkongsi apa saja perkara yang berlaku dalam perhubungan profesional

Berfokus kepada isu yang berlaku Melayan kepentingan klien Mudah membuat pengubahsuaian mengikut

topik yang berubah-ubah, jika perlu

1.32

Mudah didampingi Bersifat “perikemanusiaan” Menerima klien dengan sepenuhnya Memahami klien

29


1.33

Satu proses aktif di mana kaunselor menyelami perasaan klien, meletakkan diri dalam diri klien, mempunyai gambaran yang baik mengenai perasaan klien, dan (dalam keadaan tertentu) memahami perasaan klien

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

30


1.34

Penerimaan positif ialah satu sikap rasa hormat Rasa hormat ialah satu tindakan; ia ditunjukkan Sikap rasa hormat bermaksud bersifat tidak

menghukum, terbuka, dan objektif Bersifat hormat bermakna peka dan boleh

dipercayai Percaya bahawa manusia boleh dan akan

menyelesaikan masalah yang dihadapi

1.35

Apakah kekuatan saya semasa menjalankan tugas sebagai seorang kaunselor?

Aspek manakah yang memerlukan tindakan lanjutan?

31


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

32


Muka Surat 1.1 Resos: Siri Latihan Kurikulum Rawatan Sejagat (UTC) Untuk Kecelaruan Penagihan Dadah

Kurikulum 1: Fisiologi dan Farmakologi untuk Ahli Profesional Penagihan

Kurikulum 2: Rawatan SUD – Jagaan Berbentuk Kontinum untuk Ahli Profesional Penagihan

Kurikulum 3: Kecelaruan Mental Biasa Yang Berlaku Bersama dan Kecelaruan Perubatan – Satu Gambaran Keseluruhan Untuk Ahli Profesional Penagihan

Kurikulum 4: Kemahiran Asas Kaunseling untuk Ahli Profesional Penagihan (kurikulum ini)

Kurikulum 4A: Psikopendidikan untuk Klien dan Keluarga

Kurikulum 5: Saringan, Kemasukan dan Pentaksiran untuk Ahli Profesional Penagihan

Kurikulum 6: Pengurusan Kes untuk Ahli Profesional Penagihan

Kurikulum 7: Intervensi Krisis untuk Ahli Profesional Penagihan

Kurikulum 8: Etika Ahli Profesional Penagihan

33


Modul 1—Pengenalan Kepada Latihan, Rumusan

Masalah global � Bahan psikoaktif terus merupakan masalah global. Dapatan tinjauan United Nations

Office on Drugs and Crime (UNODC) menunjukkan bahawa seramai 167–315 juta orang pernah menggunakan bahan berbahaya sekurang-kurangnya sekali pada tahun 2012.1

� “Dadah berbahaya” dalam tinjauan tersebut merujuk kepada, antara lain, opoid, kanabis, kokain dan jenis amfetamin yang lain, dadah jenis khayalan, dan ecstasy.

� Daripada jumlah besar pengguna bahan psikoaktif, satu jumlah yang signifikan mengidap kecelaruan penagihan dadah (juga dikenali sebagai SUD).

� SUD ialah satu istilah am yang digunakan untuk memerihal pelbagai masalah yang berkaitan dengan penggunaan dadah (termasuk dadah berbahaya dan menyalahgunakan ubat-ubatan yang dipreskripsi), daripada penggunaan dadah kepada pergantungan dadah dan penagihan.

� SUD ialah satu kategori kecil kecelaruan yang berkaitan dengan dadah sepertimana yang terkandung dalam Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, edisi ke-4, Text Revision yang dikeluarkan oleh Persatuan Psikiatri Amerika.2

� SUDs meliputi kedua-dua penggunaan dadah dan pengantungan kepada dadah.

� Kategori umum SUD juga merangkumi kategori kecil kecelaruan akibat penggunaan dadah termasuk:

• Intoksifikasi dadah;

• Pengunduran dadah; dan

• Kecelaruan mental akibat penggunaan dadah.

� SUD dilabel sebagai “Penggunaan Berbahaya” dan “Sindrom Pergantungan” sepertimana Klasifikasi Penyakit Antarabangsa (ICD)-10 Persatuan Kesihatan Sedunia (WHO).3

� Tinjauan Bangsa-bangsa Bersatu mendapati bahawa antara 15 dan 39 juta orang dalam lingkungan umur 15 hingga 63 tahun bermasalah dadah.

� Tinjauan tersebut menentukan penggunaan dadah bermasalahberasaskan kepada

• Bilangan orang yang mempunyai pergantungan kepada satu-satu jenis dadah;

• Bilangan orang yang menggunakan dadah cara suntikan; dan

1UNODC. (2013). World drug report 2013. New York: United Nations.2American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed., text revision). Washington, DC: Author.3World Health Organization. (2007). International statistical classification of diseases and related health problems, 10th revision. Geneva, Switzerland: Author.

34


• Bilangan orang yang menggunakan opioid, amfetamine, atau kokain untuk satu tempoh masa yang panjang

Tinjauan Bangsa-bangsa Bersatu juga mendapati bahawa:1

• Pada tahun 2012, seramai 11–22 juta orang menggunakan dadah cara suntikan.

• Lebih kurang 11% daripada jumlah ini adalah positif HIV

• Lebih kurang 50% pengguna dadah cara suntikan telah dijangkiti hepatitis C.

� Konsekuen global SUDs agak meluas dan merangkumi, misalnya, kadar kes hepatitis dan batuk kering yang lebih tinggi;

• Hilangnya produktiviti individu yang berkenaan;

• Kecederaan dan kematian akibat kemalangan kereta dan lain-lain; Kemasukan ke hospital dan maut akibat dos berlebihan;

• Bunuh diri; dan

• Keganasan.

� Walaupun angka-angka statistik amat signifikan, tetapi, Pengarah Eksekutif, UNODC mengatakan bahawa “Terdapat keperluan yang masih belum dipenuhi dari segi pencegahan dadah, rawatan, jagaan dan sokongan, khususnya di negara-negara yang sedang maju.”1

� Terdapat beberapa sebab bagi senario di atas, tetapi salah satu sebab ialah kekurangan kapasiti rawatan yang mencukupi.

Siri latihan � Kurikulum ini adalah sebahagian siri latihan yang digubal melalui tabung bantuan

U.S.Department of State kepada Colombo Plan untuk Asian Centre for Certification and Education of Addiction Professionals.

� Matlamat keseluruhan siri latihan ini ialah untuk mengurangkan masalah kesihatan, sosial dan ekonomi berhubung dengan SUD dengan membangunkan kapasiti rawatan antarabangsa melalui latihan, peningkatan profesionalisme dan pengembangan tenaga pengajar rawatan global.

� Siri ini menyediakan kaunselor untuk persijilan profesional pada tahap kemasukan melalui pemberian maklumat yang diperlukan dan latihan kemahiran khusus.

� Kurikula dalam siri ini adalah seperti berikut:

Kurikulum 1: Fisiologi dan Farmakologi untuk Ahli Profesional Penagihan mengambil masa selama 3 hari dan membentangkan satu gambaran keseluruhan komprehensif mengenai penagihan, fisiologi penagihan sebagai penyakit otak dan farmakologi bahan-

1UNODC. (2013). World drug report 2013. New York: United Nations.

35


bahan psikoaktif

Kurikulum 2: Rawatan SUD – Jagaan Berbentuk Kontinum bagi Ahli Profesional Penagihan ialah satu kursus asas yang mengambil masa selama 5-hari yang bertujuan untuk mendirikan asas yang diperlukan oleh peserta untuk belajar mengenai kaunseling SUD. Ia bukannya satu kursus “bagaimana-untuk” atau berasaskan kemahiran, tetapi ia memberi konteks bagi kurikula berasaskan kemahiran dalam siri ini.

Kurikulum 2 memberi satu gambaran keseluruhan mengenai kesembuhan dan pengurusan kesembuhan; tahap-tahap perubahan; faktor-faktor pengaruh hasil rawatan; prinsip-prinsip rawatan yang berkesan; komponen-komponen rawatan; dan amalan-amalan berasaskan bukti, termasuk kaunseling pasangan hidup dan keluarga.

Kurikulum 3: Kecelaruan Mental Biasa Yang Berlaku Bersama dan Kecelaruan Perubatan – Satu Gambaran Keseluruhan Untuk Ahli Profesional Penagihan mengambil masa selama 3 hari. Ia adalah kursus asas dan memberi satu gambaran keseluruhan mengenai hubungan antara kecelaruan-kecelaruan yang berlaku bersama; isu-isu rawatan; dan perihalan kecelaruan-kecelaruan biasa yang berlaku bersama serta kecelaruan perubatan.

Kurikulum 4:Kemahiran Asas Kaunseling Untuk Ahl-ahli Profesional Penagihan mengambil masal 5 hari. Ia memberi satu gambaran keseluruhan mengenai perhubungan menolong, dan sifat bertujuan, atau fokus dalam kaunseling. Ia juga memberi peluang kepada peserta untuk belajar dan mengamal kemahiran-kemahiran kaunseling yang asas. Kemahiran kaunseling yang asas bermaksud kemahiran yang paling penting pada setiap tahap rawatan dan dalam setiap situasi kaunseling, termasuk bekerja dengan keluarga. Kurikulum ini juga mengajar kemahiran temubual bermotivasi yang asas serta membekalkan latihan dalam mengajar klien mengenai kemahiran kesembuhan, satu aspek penting rawatan. Juga merangkumi kaunseling kelompok (untuk klien dan ahli keluarga) yang asas serta kemahiran kelompok psikopendidikan.

Kurikulum 4A: Psikopendidikan Untuk Klien dan Keluarga ialah satu kursus yang mengambil masa selama 5 hari. Kursus ini memberi pendidikan kepada klien dan keluarga mengenai penyalahgunaan dadah serta konsekuennya, dan tingkahlaku-tingkahlaku lain yang berkaitan; membangunkan kesedaran kendiri, meningkatkan kemahiran perhubungan dan memupuk pertumbuhan dan perubahan pada semua fasa rawatan. Ia bertujuan untuk membekalkan kaunselor dengan bahan-bahan yang sesuai untuk mengendalikan aktiviti-aktiviti psikopendidikan bagi klien dan keluarga mereka.

Kurikulum 5: Saringan, Kemasukan dan Penaksiran Untuk Ahli Profesional Penagihan mengambil masa selama 5 hari dan merupakan satu kursus berasaskan kemahiran. Kursus ini mengajar aspek-aspke penaksiran yang berkesan dan bersepadu serta perancangan rawatan/perkhidmatan. Ia juga mengambil kira dokumentasi sebagai satu alat rawatan.

Kurikulum 6: Pengurusan Kes Untuk Ahli Profesional Penagihan adalah satu kursus asas serta berasaskan kemahiran yang mengambil masa selama 2 hari. Ia memberi satu gambaran keseluruhan mengenai pengurusan kes-kes rawatan SUD dan amalan-amalan kemahiran dalam pengurusan fungsi kes (perancangan, hubung-kait, pemantauan, advokasi, konsultasi, kolaborasi).

36


Kurikulum 7: Intervensi Krisis Untuk Ahli Profesional Penagihan mengambil masa selams 3 hari dan berfokuskan kepada konsep krisis sebagai sebahagian hidup, dan memberi garis panduan untuk latihan dalam pengurusan krisis termasuk mengurus risiko bunuh diri. Ia juga memberi tumpuan kepada cara-cara kaunselor boleh mengelakkan situasi krisis peribadi melalui pemberian maklumat dan latihan mengenai jagaan kendiri kaunselor.

Kurikulum 8: Etika Ahli Profesional Penagihan mengambil masa selama 4 hari dan berfokuskan kepada perilaku profesional dan tingkahlaku beretika; kerahsiaan; prinsip-prinsip etika dan kod etika profesional; membuat keputusan beretika; dan kepentingan penyeliaan dalam amalan beretika.

.

1Finney, J. W., Wilbourne, P. L., & Moos, R. H. (2007). Psychosocial treatment for substance use disorders. In P. E. Nathan & J. M. Gorman (Eds.), A guide to treatments that work (3rd ed., pp. 179–202). New York: Oxford University Press.

37


Ciri-ciri dan gaya kaunselor � Amat penting untuk mengetahui bahawa ciri-ciri kaunselor mempunyai kesan yang

besar ke atas proses rawatan, seterusnya kejayaan atau kegagalan perhubungan kaunselor-klien.

� Motivasi klien, penglibatan klien dalam rawatan dan hasil rawatan dipengaruhi oleh ciri-ciri peribadi kaunselor dan gaya interaksi sama seperti – atau mungkin lebih daripada – ciri-ciri klien dan teknik-teknik khas kaunselor.

� Tinjauan literatur mengenai kesan ciri-ciri kaunselor ke atas keberkesanan rawatan SUD menunjukkan bahawa klien yang mempunyai hasil rawatan yang paling baik telah menjalan rawatan dengan kaunselor yang mempunyai kemahiran yang paling baik, tidak bersifat konfrontasi, dan amat berempati.1

Kemahiran interpersonal yang diingini � Kajian lain telah mengenalpasti kemahiran interpersonal yang paling diingini oleh

kaunselor yang menjalani kaunseling dengan klien yang mengidap SUD:

• Kebolehan peribadi;

• Ketulenan;

• Bersifat “kini dan di sini“;

• Kemesaraan dan empati; dan

• Penerimaan positif dan hormat.

� Kebolehan peribadi bermaksud kaunselor:

• Sihat dari segi psikologikal (Ini tidak bermaksud bahawa kaunselor tidak mempunyai masalah peribadi! Ia hanya bermaksud bahawa beliau mempunyai kemahiran hidup dan mampu untuk menangani masalah yang dihadapi); ;

• Selesa untuk berbincang mengenai pelbagai isu;

• Mempunyai kesedaran kendiri;

• Berkebolehan untuk menentukan had peribadi dan profesional; dan

• Mempunyai tahap ilmu dan kompetensi dalam bidang SUD

� Ketulenan bermaksud kaunselor.

• Amat berminat untuk membantu orang lain;

• Bersifat telus tanpa main peranan;

• Mempunyai keinginan yang ikhlas untuk memahami orang lain; dan

• Bersifat jujur dalam perhubungan interpersonal.

38


� Bersifat “kini dan di sini” bermaksud kaunselor:

• Sudi melayan dan berkongsi apa saja perkara yang berlaku dalam perhubungan profesional ship;

• Berfokus kepada isu yang berlaku;

• Melayan kepentingan klien; dan

• Mudah membuat pengubahsuaian mengikut topik yang berubah-ubah, jika perlu.

� Kemesraan dan empati bermaksud kaunselor:

• Mudah didampingi;

• Bersifat “perikemanusiaan”;

• Menerima klien dengan sepenuhnya; dan

• Memahami klien.

� Istilah empati dan simpati biasanya digunakan saling tukar-ganti, tetapi kedua-dua istilah tidak mempunyai maksud yang sama:

• Apabila anda bersifat simpati, anda berasa belas kasihan terhadap klien, namun tidak bermaksud bahawa anda benar-benar memahami perasaan mereka.

• Empati adalah satu proses perasaan yang lebih aktif. Anda cuba meletakkan diri anda dalam diri mereka, cuba memahami perasaan mereka, dan mempunyai pemahaman tentang perasaan mereka tanpa membuat sebarang hukuman.

• Sudah pasti, tidak mungkin anda benar-benar boleh memahami atau merasai perasaan orang lain disebabkan kita semua memberi respons yang berbeza-beza. Akan tetapi, berempati bermaksud berusaha untuk memahami dan menyampaikan pemahaman tersebut kepada orang lain tanpa menghukum.

• Menyampaikan empati melibatkan penggunaan set kemahiran yang boleh dipelajari.

� Penerimaan positif dan hormat:

• Penerimaan positif adalah satu sikap rasa hormat; rasa hormat ialah satu tindakan. Rasa hormat ditunjukkan melalui cara kaunselor melayan klien beliau.

• Sikap penerimaan positif melibatkan penangguhan hukuman mengenai seseorang dan bersifat terbuka dan objektif.

• Bersifat hormat membawa maksud bersifat sensitif kepada situasi dan pengalaman hidup orang lain. Ia juga boleh bermaksud sifat boleh dipercayai.

� Kaunselor baharu mempunyai ciri-ciri di atas pada tahap yang berbeza. Pada hakikatnya, tidak wujud kaunselor yang sempurna; kita semua adalah manusia! Namun, kaunselor boleh meningkatkan kualiti tugas mereka dan berusaha untuk belajar serta berlatih kemahiran mereka.

3939

MODUL 2 PERHUBUNGAN MENOLONG

Kandungan dan garis masa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Matlamat latihan dan objektif pembelajaran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Selaid PowerPoint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Muka Surat Resos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Rumusan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

41

Manual Peserta : Modul 2—Perhubungan Menolong

Matlamat dan Objektif Modul 2

Matlamat latihan � Memberi satu overviu mengenai konsep perhubungan menolong; dan

� Memberi peluang kepada peserta untuk mempertimbangkan komplexiti pendedahan kendiri kaunselor dan isu-isu lain yang wujud dalam perhubungan menolong.

Objektif pembelajaranPara peserta yang menyempurnakan Modul 2 boleh:

� Mentakrifkan perhubungan menolong;

� Membincangkan faedah dan masalah berhubung dengan pendedahan kendiri kaunselor;

� Mentakrif dan memberikan sekurang-kurangnya tiga contoh perhubungan dualisme;

� Mentakrifkan transferens dan transferens balas; dan

� Membincangkan sekurang-kurangnya 3 elemen komunikasi bukan verbal.


Aktiviti Masa Pihak yang bertanggungjawab

Pengenalan kepada Modul 2 10 minit

Pembentangan: Pengenalan kepada perhubungan menolong

10 minit

Pembentangan: Pendedahan kendiri kaunselor 10 minit

Latihan kelompok kecil: Pendedahan kendiri kaunselor — Bahagian 1, persediaan

15 minit

Makan tengahari 60 minitLatihan kelompok kecil: Pendedahan kendiri kaunselor — Bahagian 2, pembentangan

35 minit

Pembentangan: Perhubungan dualisme 10 minit

Latihan kelompok kecil: Perhubungan dualisme 20 minit

Pembentangan: Transferens dan transferens balas

20 minit

Rehat 15 minitPembentangan interaktif: Komunikasi non-verbal

35 minit

Hari 1: Pembelajaran, pentaksiran dan penilaian evaluation

15 minit

42


2.2

Perhubungan antara seorang kaunselor dan kliennya, dan cara bagaimana ahli profesional yang berkenaan ingin melibatkan diri dengan, memberi sokongan dan membawa perubahan kepada klien

43


2.3

Mentakrifkan perhubungan menolong Membincangkan faedah dan masalah berhubung

dengan pendedahan kendiri kaunselor Mentakrif dan memberikan sekurang-kurangnya

3 contoh perhubungan dualisme Mentakrifkan transferens dan transferens balas Membincangkan sekurang-kurangnya 3 elemen

komunikasi bukan verbal

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

44


2.4

Perhubungan

2.5

Satu proses pengupayaan berasaskan tiga elemen: Memudahcara Mengajar Memberi sokongan

45


2.6

Mempunyai kuasa, keyakinan diri dan kemahiran untuk membuat pilihan yang sihat dan produktif berdasarkan opsyen-opsyen sedia ada

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

46


2.7

Tentukan had bagi sesuatu tingkahlaku

Takrifkan siapa “kita” dan “perhubungan kita”

Jelaskan ekspektasi dan sediakan peraturan-peraturan mengenai peranan kita

Lindungi kita dan orang lain

2.8

Mengurangkan rasa perseorangan dalam diri klien terhadap situasi tertentu

Meningkatkan perasaan empati kaunselor Meningkatkan persepsi klien terhadap

kaunselor sebagai seorang yang boleh dipercayai

Meningkatkan pendedahan kendiri klien

47


2.9

Meningkatkan luahan perasaan dan penerokaan kendiri klien

Menghasilkan persepsi baharu klien Boleh digunakan untuk menunjukkan peranan

dan tingkahlaku yang baharu

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

48


2.10

Mengancam dan mengkaburkan sempadan perhubungan

Kaunselor dipersepsikan sebagai tidak mempunyai budi bicara, tidak boleh dipercayai atau sibuk dengan hal peribadi, dan/atau memerlukan terapi

2.11

Merupakan maklum balas awal sikap /tingkahlaku klien

Menyumbang kepada perasaan rendah diri atau penolakan klien

Tidak membenarkan klien untuk bercakap

49


2.12

Bertujuan untuk memanfaatkan klien, bukan untuk memenuhi kehendak atau keinginan kaunselor

Kaunselor berasa selesa semasa perkongsian Perkongsian mengenai kesembuhan peribadi

adalah tidak penting Lebih banyak masa bercakap kaunselor

bermakna kurang masa untuk klien bercakap

Sumber: Lawson, G. W., Lawson, A. W., & Rivers, P. C. (2000). Essentials of chemical dependency counseling (3rd ed.) Rockville, MD: Aspen Publications.

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

50


2.13

Adakah saya selesa untuk berkongsi maklumat peribadi dengan klien saya?

Adakah saya rasa selamat semasa menyampaikan maklumat tersebut?

Adakah pendedahan kendiri ini memberi faedah kepada klien saya? Bolehkah klien saya gunakan maklumat tersebut untuk melanjutkan rawatannya? Adakah klien saya melihat pendedahan ini

sebagai membantunya?

2.14

Sekiranya jawapan kepada mana-mana soalan tadi ialah “Tidak”

JANGAN BUAT PENDEDAHAN KENDIRI

51


2.15

Tingkap untuk pendedahan kendiri akan membuka banyak kali dalam perhubungan kaunseling; tidak perlu untuk anda mengejar masa!

Bagi kaunselor baharu, tidak menjadi kesilapan sekiranya anda tidak membuat pendedahan kendiri

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

52


2.16

Buka kertas tugasan anda: “Pendedahan Kendiri Yang Sesuai atau Tidak Sesuai”

Jangan maklumkan kepada ahli-ahli kelompok yang lain tentang jenis pendedahan yang telah anda terima!

Sediakan main peranan sesi kaunseling selama 2 minit di mana kaunselor membuat pendedahan kendiri

Tentukan seorang pencatat, seorang “kaunselor,” dan seorang “klien”

2.17

Makan Tengahari

60 minit

53


2.18

Apabila kaunselor berperanan sebagai kaunselor dan sekurang-kurangnya satu lagi peranan dengan klien yang sama

Contoh: Sosial Kewangan Profesional

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

54


2.19

Jaringan perhubungan adalah fitrah komuniti

2.20

Elakkan, jika boleh Minimumkan penglibatan, jika tidak dapat

dielakkan Buat pilihan secara sedar dan bersifat

menghormati

55


2.21

Dua kelompok: Luar bandar dan bandar Pilih seorang pencatat Bincang mengenai: Jenis-jenis perhubungan dualisme yang pernah

anda alami, dengar atau fikir yang cenderung berlaku dalam komuniti anda

Bagaimana cara setiap situasi boleh dielakkan atau diminimumkan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

56


2.22

Satu proses di mana klien memindahkan sikap, peranan dan keinginannya kepada kaunselor

Biasanya berlaku secara tidak sedar dan berasaskan pengalaman semasa peringkat kanak-kanak

Sumber: Corey, G., Corey, M., & Callanan, P. (2011). Issues and ethics in the helping professions. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole.

2.23

Boleh mempengaruhi persepsi dan reaksi klien terhadap kaunselor

57


2.24

Klien melihat kaunselor sebagai amat sempurna dan dirinya sebagai “kurang daripada”

Klien melihat kaunselor sebagai orang yang mudah mencurah kasih sayang, maka klien menunjukkan sifat pergantungan yang keterlaluan

Klien melihat kaunselor sebagai orang yang berautoriti dan sering membuat penilaian terhadap tingkahlaku dan perbuatannya

Sumber: Corey, G., Corey, M., & Callanan, P. (2011). Issues and ethics in the helping professions. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole.

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

58


2.25

Kaunselor yang menyedari tentang transferens akan menggunakannya untuk memperoleh celik akal mengenai personaliti dan interaksi klien dengan ahli keluarga dan rakan sebaya

Bagi kaunselor yang tidak menyedari tentang transferens, besar kemungkinan reaksinya terhadap tingkahlaku klien adalah tidak bersifat terapeutik

2.26

Berlaku apabila kaunselor memindahkan perasaan dan sikapnya terhadap orang lain dalam kehidupan masa lampau atau masa kini kepada klien.

Juga boleh berlaku sebagai respons kepada isu klien yang juga mengganggu kaunselor

59


2.27

Ia adalah suatu perkara yang biasa berlaku – dialami oleh semua kaunselor!

Amat penting untuk kaunselor mengecam, kemudian memprosesnya dengan baik supaya tidak mempunyai impak yang negatif terhadap klien

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

60


2.28

Untuk mengelakkan berlakunya transferens balas: Kenali emosi anda Sedar diri Gunakan penyeliaan/konsultasi

2.29

Rehat 15 minit

61


2.30

Mimik muka, kontek mata, isyarat tangan, dan kedudukan badan boleh “bercakap” sama banyak seperti (sebenarnya melebihi) perkataan-perkataan kita

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

62


2.31

Sebahagian besarnya berlaku tanpa disedari Dipelajari daripada keluarga dan budaya

sejak usia muda lagi Kaunselor mesti: Melayan kiu bukan verbal klien Mempunyai kesedaran kendiri

2.32

Mimik muka adalah sejagat

63


2.33

Kontek mata: Menunjukkan minat dan hormat atau mengganggu, mendominasi dan tidak menghormati

Isyarat Tangan: Melahirkan perasaan dan merupakan norma, atau mengancam

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

64


2.34

Kedudukan ruang dan sentuhan

ATAU

2.35

Bagi sesetengah orang, sentuhan ringan pada tangan atau bahu menunjukkan sifat mengambil berat; bagi orang lain pula, ia agak mengancam/mengganggu

Biasanya, mereka yang telah dianiayai secara fizikal atau seksual mempunyai ruang peribadi yang amat ketat

65


2.36

Mereka yang dijangkiti penyakit mental mempunyai sempadan peribadi yang ekstrim – sama ada amat kuat atau amat lemah

Berhati-hati!

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

66


2.37

Ada komunikasi bukan verbal yang agak konsisten merentas budaya: Respons terhadap kebimbangan Isyarat perasaan marah Isyarat berminat terhadap sesuatu/seseorang

2.38

Apakah perkara baharu yang telah anda pelajari? Bagaimanakah perkara tersebut berhubungkait

dengan amalan anda?

67


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

68


Muka Surat 2.1 Resos: Panduan Komunikasi Bukan Verbal Yang Berkesan

� Beri perhatian kepada ketidaktekalan. Komunikasi bukan verbal perlu mengukuhkan apa yang diperkatakan. Jika anda mendapati bahawa seseorang itu bersifat tidak jujur, atau sesuatu itu tidak “kena”, barangkali anda telah mengesan ketidakpadanan antara kiu verbal dan bukan verbal. Adakah individu itu mengatakan sesuatu, tetapi bahasa isyaratnya menyampaikan mesej yang berbeza? Misalnya: Adakah mereka mengatakan “Ya” sambil menggeleng kepala?

� Lihat isyarat komunikasi bukan verbal secara keseluruhan. Jangan mentafsir berlebihan satu-satu isyarat tangan atau kiu bukan verbal. Beri pertimbangan kepada semua isyarat bukan verbal yang anda sampaikan atau terima, daripada kontek mata kepada nada suara dan bahasa isyarat. Adakah kiu bukan verbal anda konsisten – atau tidak konsisten – dengan apa yang cuba anda sampaikan?

� Ambil masa untuk berehat jika anda bingung akibat tekanan. Tekanan mengkompromi kebolehan anda untuk berkomunikasi. Apabila anda berasa tertekan, besar kemungkinan anda akan salah tafsir percakapan orang lain, hantar isyarat bukan verbal yang mengelirukan atau bersifat konfrontasi, dan seterusnya terlajur cakap. Ambil masa untuk bertenang sebelum anda meneruskan dengan perbualan sebelum ini. Sebaik sahaja kembali semula keseimbangan emosi, pasti anda lebih mampu menangani situasi tadi dengan lebih positif.

69


Muka Surat 2.2 Resos: Prinsip Asas Untuk Bekerja Dengan Klien

Mengikut kebiasaan, klien yang menggunakan dadah atau berada dalam peringkat awal kesembuhan tidak percaya kepada orang lain yang menawarkan bantuan, khususnya bagi mereka yang dirujuk. Proses membentuk perhubungan memerlukan masa dan ketabahan; berkemungkinan beberapa sesi diperlukan sebelum klien rela untuk berkongsi masalah penggunaan dadah atau masalah yang lain. Minat anda yang tulen dalam membina rapo dan pemahaman anda mengenai isu-isu berkaitan dengan penggunaan dadah serta keadaan hidup klien amat penting semasa bekerja dengan klien.

Terdapat enam prinsip asas untuk membina perhubungan berasaskan kepercayaan dan produktif.

Prinsip 1: Bersifat boleh dipercayai dan profesional � Susuli persetujuan dan komitmen anda sebelum ini. Perkara yang pasti merosakkan

suatu perhubungan ialah persetujuan dan janji yang tidak ditepati.

� Fikir sebelum anda membuat komitmen. Apa jua yang dipersetujui hendaklah realistik dan boleh jadi.

� Menepati masa temujanji.

� Kekalkan kerahsiaan:

• Sebarang maklumat, termasuk foto, yang boleh digunakan sebagai bukti terhadap identiti individu yang berkaitan atau lokasi dadah hendaklah disimpan dengan selamat.

• Maklumat tersebut tidak boleh dikongsi dengan mana-mana pihak atau agensi yang tidak terlibat secara langsung dengan isu penggunaan dadah.

• Klien tidak akan berkongsi maklumat jika mereka syak bahawa maklumat tersebut akan digunakan untuk mendakwa mereka.

• Kerahsiaan adalah satu komponen amalan profesional yang beretika.

� Bersifat jujur. Adalah lebih baik mengatakan, “Saya tidak boleh beri wang untuk anda membeli dadah” daripada mengatakan, “Saya tiada wang.”

� Tetapkan sempadan perhubungan yang tegas.

� Jangan bersifat personal.

� Jangan memberi respon yang berbentuk negatif atau agresif. Klien akan syak wasangka atau bersifat agresif apabila mereka tidak mengenali anda.

Prinsip 2: Bersifat menghormati � Jangan layan klien seperti kanak-kanak. Masyarakat kerap memandang rendah terhadap

70


orang yang menggunakan dadah dan cenderung untuk marah atau mengajar mereka untuk melakukan perkara yang betul.

� Tunjukkan sifat prihatin semasa bercakap dengan klien.

� Perakui dan hormati vulnerabiliti dan perasaan klien. Bertanya klien mengenai i sejarah peribadi mereka akan membantu anda lebih memahami vulnerabiliti mereka. Namun kadangkala ia mungkin menyakiti hati individu yang berkenaan.

� Elakkan daripada menujukkan klien bahawa anda terperanjat atau benci dengan ceritanya Dengar cerita peribadi klien dengan penuh hormat.

� Peraku dan hormati klien sebagai “pakar” tempatan mengenai isu-isu penggunaan dadah. Cara ini akan mengukuhkan lagi tanggapan anda bahawa klien adalah seorang individu yang bernilai, seterusnya meningkatkan lagi perhubungan antara anda berdua. Apabila klien dilayan dengan hormat dan dianggap sebagai “pakar”, mereka akan lebih rela untuk memberi celik akal mengenai isu-isu sosial dan persekitaran yang mempengaruhi kehidupan mereka

� Beri pengakuan apabila anda berjaya mempelajari sesuatu yang baharu semasa anda berbual-bual dengan klien.

� Berbudi bahasa dan pujian asas boleh mewujudkan perasaan kemanusiaan dan persahabatan antara anda dan klien.

Prinsip 3: Wujudkan suasana yang releks � Jadikan ruang pejabat anda seberapa menarik yang boleh.

� Gambar-gambar atau poster yang ditampal pada dinding menyumbang kepada persekitaran yang nyaman sepertimana di rumah.

� Hidangkan minuman sebagai tanda mewujudkan suasana yang mesra.

Prinsip 4: Bersifat luwes dan sabar. � Sesuaikan diri dengan keperluan klien. Membina perhubungan dengan klien yang

mengambil dadah bermaksud anda mungkin perlu mengikut skedul mereka serta membuat perjumpaan mengikut masa dan di tempat yang dicadangkan oleh mereka.

� Bersedia untuk memberi masa untuk klien belajar kemahiran baharu; perakui sebarang kemajuan yang berlaku atau usaha yang dilakukan.

� Bersedia untuk ulang, ulang dan ulang. Ulangan amat penting untuk pembelajaran, khususnya apabila klien menghadapi masalah kognitif akibat penggunaan dadah.

� Pastikan klien anda ketahui bahawa anda berminat terhadap mereka sebagai seorang manusia. Ini bermaksud anda perlu berbincang mengenai pelbagai masalah yang dihadapi oleh klien seperti isu-isu kesihatan, isu-isu sosial, dan penglibatan mereka dalam kegiatan jenayah sebelum anda boleh berfokus kepada isu-isu penggunaan dadah.

71


Prinsip 5: Kongsi pengalaman anda mengikut kesesuaian � Jangan fokus kepada diri anda, dan jangan buat andaian bahawa cerita anda semata-

mata adalah serupa dengan orang lain.

� Kekalkan sempadan yang bersesuaian.

� Jangan ceritakan “cerita dadah”(contoh: “Saya teringat suatu masa ...”).

� Awasi daripada berkongsi terlalu banyak maklumat peribadi.

Prinsip 6: Dengar, Dengar, Dengar � Ambil masa untuk mendengar; cuba faham perasaan orang lain.

� Jangan terganggu dengan aktiviti lain semasa bercakap dengan klien anda.

� Kekalkan kontek mata sebagai petanda bahawa anda sedang mendengar.

� Tunjukkan bahawa anda mendengar tanpa menghukum. Biasanya klien tiada sesiapa untuk berkongsi perasaan mereka. Barangkali mereka dianiaya di rumah atau dilayan secara kasar oleh masyarakat, keluarga atau pihak polis.

� Dengar dengan cermat untuk memahami konteks dan situasi di mana berlaku peristiwa tersebut.

� Cuba memahami perasaan klien. Kemahiran ini menunjukkan bahawa anda bersifat empati dan adalah seorang kaunselor yang baik.

� Tanya klien apakah kebaikan mengambil dadah. Biasanya kaunselor akan bertanya mengenai keburukannya; sudah pasti mereka tidak sangka anda berminat untuk mengetahui mengapa mereka gemar untuk mengambil dadah. Contohnya:

• Biasanya orang lain mengambil dadah kerana dadah telah membantu mereka. Bagaimanakah pengambilan dadah telah membantu anda?

• Apakah kebaikan mengenai …?

• Apakah yang anda gemar mengenai kesan ...? Apakah yang akan anda rindu jika anda tidak ...?

• Apakah perkara lain yang anda gemar mengenai …?

� Tanya aspek yang “kurang baik” mengenai penggunaan dadah. Misalnya:

• Bolehkah anda ceritakan kekurangan penggunaan dadah?

• Apakah perkara-perkara yang anda kurang senang hati?

• Apakah perkara-perkara yang tidak anda rindu?

• Bagaimanakah penggunaan dadah berpadanan dengan matlamat anda untuk ...?

• Jika anda teruskan seperti ini, apa akan terjadi kepada anda 3 tahun dari sekarang?

� Gunakan teknik meningkatkan motivasi yang menggambarkan tahap perubahan klien ketika itu.

72


Modul 2—Perhubungan Menolong, Rumusan

Pengenalan � Satu takrifan bagi perhubungan menolong ialah: Perhubungan antara seorang

kaunselor dan kliennya, dan cara bagaimana ahli profesional yang berkenaan ingin melibatkan diri dengan, memberi sokongan dan membawa perubahan kepada klien.

� Pemahaman mengenai perhubungan menolong merangkumi aspek-aspek seperti: memahami klien (individu yang mempunyai masalah dan /atau isu), memahami kaunselor (individu yang main peranan sebagai pembantu/ fasilitator), dan memahami matlamat perhubungan menolong (menggunakan kekuatan klien untuk menyelesaikan masalah yang dihadapi).

� Asasnya, kaunseling adalah satu proses pengupayaan. Kunci kepada perhubungan menolong yang perlu anda ingat ialah, sebagai seorang kaunselor, anda berusaha untuk :

• Membantu klien untuk memahami diri dan masalah yang mereka hadapi;

• Mengajar klien mengenai strategi-strategi perubahan serta kemahiran yang diperlukan untuk mengenalpasti dan menyelesaikan masalah mereka; dan

• Menyokong klien dalam proses perubahan mereka.

� Istilah “pengupayaan” biasa digunakan dalam bidang kaunseling. Malangnya, ia mempunyai banyak definisi, maka tidak jelas apakah maksud kita apabila menggunakan istilah tersebut. Untuk tujuan kita, pengupayaan ditakrifkan sebagai:

• Kuasa, keyakinan diri dan kemahiran untuk membuat pilihan yang sihat dan produktif berdasarkan opsyen-opsyen sedia ada; dan

• Opsyen yang luas untuk membuat pilihan, termasuk alternatif-alternatif dan pilihan musnah- kendiri.

� Matlamat muktamad kaunselor ialah untuk memastikan klien mampu membuat keputusan masing-masing mengenai aliran tindakan yang dapat menyelesaikan masalah mereka. Amat penting untuk klien belajar menyelesaikan masalah mereka serta isu-isu yang timbul.

� Sebagai rumusan, tugas kaunselor ialah untuk memastikan supaya klien mempunyai kemahiran, ilmu dan keyakinan diri untuk menyelesaikan masalah mereka. Akan tetapi, terlebih dahulu, kaunselor perlu membentuk perhubungan kerja yang penuh kepercayaan dengan klien.

Pendedahan kendiri kaunselor � Perhubungan anda dengan klien boleh diibaratkan sebagai satu persahabatan.

Namun, sebagai seorang kaunselor, anda perlu berusaha untuk membentuk satu perhubungan profesional yang sihat dan bertanggungjawab. Walaupun kaunseling memerlukan kaunselor bersifat tulen dan benar-benar melibatkan diri dalam proses kaunseling, amat kritikal supaya anda juga mengekalkan sempadan perhubungan yang jelas dan konsisten.

� Kita amat biasa dengan konsep sempadan fizikal yang merujuk kepada bidang

73


geografi. Semua negara mempunyai sempadan. Terdapat sempadan negeri, wilayah, dan harta yang merupakan sempadan (biasanya pagar) mengelilingi harta peribadi kita.

� Kedua-dua sempadan peribadi dan profesional sama penting. Sempadan menentukan had ke atas tingkahlaku, mendefinisikan kita serta perhubungan kita, menjelaskan jangkaan, membekalkan peraturan berhubung dengan peranan kita, dan akhirnya melindungi kita dan orang lain. Apabila kaunselor berkongsi (atau memaksa) nilai dan kepercayaannya dengan (ke atas) klien, beliau sudah melanggar sempadan etika.

� Pendedahan kendiri kaunselor bermaksud berkongsi perkara-perkara dalam kehidupan serta pengalaman-pengalaman anda dengan klien.

� Pendedahan kendiri barangkali amat teraputik bagi klien selain membantu untuk melanjutkan proses rawatan. Pendedahan kendiri yang amat sedikit boleh melambatkan proses tersebut. Akan tetapi, pendedahan kendiri berpotensi untuk merosakkan klien dan perhubungan menolong.

� Secara positif, pendedahan kendiri kaunselor boleh:

• Mengurangkan perasaan keseorangan klien menghadapi situasi yang berkenaan;

• Memupuk perasaan empati dalam diri kaunselor;

• Menambahkan persepsi klien bahawa kaunselor boleh dipercayai;

• Menambahkan pendedahan kendiri klien;

• Meningkatkan luahan perasaan dan penerokaan kendiri klien;

• Melahirkan persepsi baharu klien; dan

• Mencontohi peranan dan tingkahlaku baharu.

� Pendedahan kendiri kaunselor juga mempunyai kesan negatif. Misalnya:

• Ia boleh dilihat sebagai mengancam atau membawa kepada perselisihan faham kepada perhubungan antara kaunselor dan klien.

• Ia boleh mengkaburkan sempadan perhubungan.

• Kaunselor yang membuat pendedahan kendiri yang berlebihan dianggap sebagai tidak mempunyai budi bicara, tidak boleh dipercayai, atau sibuk dengan hal peribadi, atau memerlukan terapi.

• Pendedahan kendiri yang positif barangkali adalah negatif di peringkat awal perhubungan – masa membuat pendedahan kendiri amat penting.

• Maklumbalas pramasa mengenai sikap atau tingkahlaku klien boleh menyebabkan beliau berasa rendah diri atau disingkir.

• Pendedahan kendiri yang berlebihan tidak memberi peluang kepada klien untuk bercakap.

� salah satu peraturan asas ialah pendedahan kendiri kaunselor mesti dibuat untuk memanfaatkan klien, dan bukannya untuk memenuhi kehendak atau keperluan kaunselor. Kaunselor juga perlu berasa selesa untuk berkongsi maklumat, dan tidak berasa terdesak untuk menjawab setiap soalan yang dikemukakan oleh klien.

� Dalam bidang kaunseling SUD, contoh pendedahan kendiri ialah perkongsian kaun-

74


selor bahawa beliau berada dalam kesembuhan. Maklumat ini barangkali amat berguna bagi klien dan akan mengukuhkan perhubungan antara mereka. Namun, kadangkala ti-dak perlu untuk kaunselor berkongsi maklumat ini. Malahan ada kaunselor yang berasa tidak selesa untuk menceritakan mengenai status kesembuhan mereka kepada klien.

� Cuba ingat, lebih banyak masa bercakap kaunselor bermakna kurang masa untuk klien bercakap. Pendedahan kendiri hendaklah digunakan dengan berhati-hati; sebaliknya ia boleh menjadi halangan kepada kaunseling.1

� Pendedahan kendiri merupakan satu perbuatan yang dibuat dengan penuh bertim-bang rasa. Sebelum membuat pendedahan kendiri, tanya diri anda soalan-soalan yang berikut:

� Adakah saya selesa untuk berkongsi maklumat peribadi dengan klien?

� Adakah saya rasa selamat semasa menyampaikan maklumat tersebut?

� Adakah pendedahan kendiri ini memberi faedah kepada klien saya?

� Bolehkah klien saya menggunakan maklumat tersebut untuk melanjutkan rawatannya?

� Adakah klien saya melihat pendedahan ini sebagai membantu beliau?

� Sekiranya jawapan kepada mana-mana soalan tadi ialah “Tidak”, maka anda tidak seha-rusnya mendedahkan maklumat peribadi. Ingat: Apabila seorang ahli profesional mem-buat pendedahan kendiri yang bersifat peribadi, sudah pasti timbulnya risiko kepada klien dan kaunselor.

� Tingkap untuk pendedahan kendiri akan membuka banyak kali dalam perhubungan kaunseling; tidak perlu untuk anda mengejar masa! Bagi kaunselor baharu, tidak men-jadi kesilapan sekiranya anda tidak buat pendedahan kendiri.

Perhubungan Dualisme � Isu perhubungan dualisme adalah satu isu yang berhubungkait dengan pendedahan

kendiri. Perhubungan dualisme wujud apabila kaunselor berperanan sebagai kaunselor dan sekurang-kurangnya satu lagi peranan (misalnya, sosial, kewangan profesional) dengan klien yang sama. Perhubungan dualisme dan perhubungan menolong boleh berlaku pada masa yang sama, atau setelah penamatan formal perhubungan menolong.

� Walaupun kod etika kebanyakan profesion memberi nasihat yang jelas bahawa perhubungan dualisme antara kaunselor dan klien harus dielakkan, bukan mudah untuk berbuat demikian dengan sepenuhnya. Sesetengah perhubungan dualisme amat merbahaya dan boleh dielakkan, misalnya apabila seorang kaunselor memulakan satu perhubungan romantis atau intim dengan klien. Anda juga boleh (dan mesti) memilih untuk tidak mengupah klien anda mengecat rumah anda atau tidak menjual kereta anda kepadanya.

� Jaringan perhubungan adalah fitrah komuniti. Di kawasan pedalaman dan kampung kecil, khususnya, pertemuan secara kebetulan dan perhubungan dualisme yang tidak sengaja amat sukar untuk dielakkan. Misalnya, klien anda barangkali bekerja di pasar yang terletak di kawasan tempat tinggal anda.

1Lawson, G. W., Lawson, A.W., & Rivers, P.C. (2001). Essentials of chemical dependency counseling (3rd ed.). Rockville, MD: Aspen Publications.

75


� Atau anda terjumpa klien anda di gereja, kuil atau masjid. Atau, tukang gunting rambut anda barangkali datang ke pusat rawatan anda untuk meminta bantuan. Selain itu, sudah pasti kaunselor yang berada dalam proses kesembuhan terjumpa klien di perjumpaan kelompok saling bantu-membantu, atau kumpulan individu yang sedang dalam proses kesembuhan.

� Perhubungan dualisme juga boleh berlaku di bandaraya besar di mana terdapat komuniti atau daerah yang lebih kecil. Biasanya, kaunselor rawatan memberi perkhidmatan kepada mereka yang berasal daripada kumpulan etnik, agama atau budaya yang sama.

� Kaunselor yang berpengalaman boleh meramal pertemuan secara kebetulan, seterusnya berjaya menangani keadaan dengan lancar dan mesra. Situasi seperti ini amat mencabar, tetapi beberapa strategi kreatif boleh digunakan untuk mencegah atau meminimumkan perhubungan dualism seperti ini. Misalnya, apabila seorang kaunselor terjumpa dengan seorang klien, kaunselor tadi boleh membenarkan klien untuk bersalam atau tidak mengendahkannya; sebagai tanda menghormati kerahsiaan dan privasi klien yang berkenaan.

� Mereka yang menjadi ahli kelompok saling bantu-membantu boleh mengekalkan sempadan yang bersesuaian antara kedua-dua peranan ini. Misalnya, kaunselor barangkali perlu elak daripada menghadiri mesyuarat yang dihadiri oleh klien semasa atau bekas klien. Sekurang-kurangnya, amat tidak sesuai untuk kaunselor menjadi penaja kepada klien. Kaunselor mungkin boleh menghadiri mesyuarat yang sama dengan klien tetapi tidak berkongsi isu peribadi secara terbuka dalam kelompok. Sebaliknya, mereka boleh minta sokongan sepenuhnya daripada pihak penaja (atau pembantu rakan sebaya).

� Kaunselor juga mempunyai pilihan peribadi berhubung dengan tempat mendapat perkhidmatan (perkhidmatan kecil seperti gunting rambut, pergigian dan perbankan agak kekok). Kadangkala kaunselor terpaksa membuat keputusan bertujuan berhubung dengan perkhidmatan di mana mereka akan menjadi “klien”, walaupun perkhidmatan tersebut bersifat awam seperti gunting rambut.

� Apabila perhubungan di atas tidak dapat dielakkan, kaunselor perlu bersifat berkecuali serta mengekalkan sempadan perhubungan. Misalnya, jika kaunselor perlu berurusniaga dengan klien, beliau boleh elak daripada berbincang mengenai isu-isu peribadi klien semasa proses urusniaga, dan elak daripada berbincang mengenai urusniaga semasa sesi kaunseling.

� Berbincang dengan klien terlebih dahulu mengenai kebarangkalian berlakunya pertemuan seperti d i atas atau menunggu klien untuk menangani situasi yang melibatkan perhubungan dualisme.

Transferens dan transferens balas � Transferens dalam kaunseling ialah satu proses di mana klien memindahkan sikap,

peranan dan keinginannya daripada perhubungan peribadi yang signifikan kepada kaunselor. Biasanya transferens berlaku secara tidak sedar dan berasaskan pengalaman

1Corey, G., Corey, M., & Callanan, P. (2011). Issues and ethics in the helping professions. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole.

76


semasa peringkat kanak-kanak di mana perasaan seperti kasih sayang, benci, marah dan /atau pergantungan timbul dan ditujukan kepada kaunselor.1

� Apabila perhubungan menolong berlanjutan, proses tersebut barangkali mencetus perasaan klien terhadap perhubungannya sebelum ini dengan orang-orang signifikan. Apabila ini berlaku, maka interaksi klien dengan kaunselor akan sama dengan interaksi beliau dengan orang signifikan pada masa lampau

� Transferens boleh berbentuk positif atau negatif, bergantung kepada pengalaman lampau klien. Misalnya, transferens boleh mengukuhkan lagi perhubungan menolong menjadi lebih mendalam apabila klien mengatributkan tret positif kepada kaunselor.

� Biasanya, transferens boleh mengubah, secara negatif, cara klien melihat serta berinteraksi dengan kaunselor. Ini mungkin mengelirukan kaunselor, melainkan jika beliau menyedari tentang dan berjaga-jaga akan berlaku transferens.

� Apabila transferens berlaku, ia biasanya melibatkan salah persepsi kaunselor (positif atau negatif). Berikut ada beberapa contoh1:

• Klien mungkin melihat kaunselor sebagai sempurna dari semua aspek (mungkin kerana kaunselor menyerupai seorang yang dipandang tinggi oleh klien semasa kanak-kanak). Akibatnya, klien akan melihat dirinya sebagai “kurang daripada” kaunselor.

• Klien mungkin melihat kaunselor sebagai pengasuh, lalu main peranan sebagai seorang yang “tidak berdaya”. Selain itu, klien mungkin bersifat terlalu bergantung kepada kaunselor, dan kaunselor yang berasa belas kasihan akan terus kekal dengan peranan sebagai pengasuh. Jangkaan klien terhadap perhubungan ini mungkin akan melampaui batas, dan tidak mahu memikul tanggungjawab secara peribadi.

• Klien mungkin melihat kaunselor sebagai orang yang berautoriti, lalu membuat andaian bahawa kaunselor sedang mengadilinya. Oleh itu, klien akan berasa terancam, enggan bersifat terbuka semasa sesi kaunseling, dan berkemungkinan mengalami kebimbangan mengenai perhubungan tersebut. Selain itu, klien juga akan senyap, bersifat pasif-agresif dengan kaunselor (menunjukkan tanda-tanda permusuhan), atau sentiasa berusaha untuk menyenangkan hati kaunselor (kerana takut akan dipandang rendah).

� Kaunselor hendaklah berwaspada kepada petanda-petanda transferens. Kaunselor seperti ini akan menggunakan transferens untuk memperoleh celik akal mengenai personaliti klien serta interaksi dengan ahli keluarga dan rakan sebaya. Misalnya, jika klien kurang bersopan dalam satu-satu situasi, besar kemungkinan ini adalah cara beliau melayan orang lain. Atau, jika klien melihat kaunselor sebagai orang yang berautoriti, lalu mengalami kebimbangan dan ancaman, berkemungkinan beliau mudah diancam oleh orang lain.

� Amat penting untuk kaunselor menyedari tentang transferens klien agar beliau tidak memberi reaksi yang bersifat tidak terapeutik bagi klien.

� Transferens balas berlaku apabila kaunselor memindahkan perasaan dan sikapnya terhadap orang lain dalam kehidupan masa lampau atau masa kini kepada klien. Misalnya, kaunselor yang sedang membesarkan anak remaja yang bermasalah

1Corey, G., Corey, M., & Callanan, P. (2011). Issues and ethics in the helping professions. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole.

77


barangkali akan menunjukkan reaksi yang sama seperti reaksi beliau kepada anak sendiri.

� Transferens balas juga boleh berlaku sebagai respons kepada isu klien yang juga mengganggu kaunselor. Misalnya, kaunselor yang pernah mengalami penganiayaan semasa peringkat kanak-kanak barangkali sukar untuk bersifat objektif terhadap klien yang sedang mengalami masalah yang sama.

� Tanpa mengambil kira tempat permulaannya, transferens balas boleh memudaratkan perhubungan terapeutik jika tidak dikenalpasti di peringkat awal dan diberi tumpuan seterusnya. Transferens balas boleh menyebabkan kaunselor hilang objektiviti terhadap klien serta melaksanakan intervensi yang tidak selaras dengan minat klien.

� Transferens adalah perkara biasa, dan ia memang dialami oleh setiap kaunselor. Isu utama bagi kaunselor ialah berupaya untuk mengecam kemudian memprosesnya secara berkesan agar tidak mempunyai impak negatif ke atas klien.

� Bagi mengelakkan transferens, amat penting untuk kaunselor:

• Menyelesaikan isu masa kini dan masa lampau dari segi emosi;

• Menyedari tentang kebarangkalian timbul transferens balas; dan

• Membincang perasaan dan sikap mereka terhadap klien dengan seorang penyelia atau seorang rakan sejawat yang boleh dipercayai untuk mengenalpasti transferens balas sebelum ia mengganggu perhubungan menolong.

Komunikasi bukan verbal � Mimik muka, kontek mata, isyarat tangan, dan kedudukan badan boleh “bercakap”

sama banyak seperti (sebenarnya melebihi) perkataan-perkataan kita. Terdapat pepatah yang sesuai di sini: Satu gambar mempunyai nilai yang sama seperti satu ribu patah perkataan”.

� Sebahagian besar komunikasi bukan verbal berlaku tanpa disedari. Kita belajar komunikasi bukan verbal daripada keluarga, rakan sebaya dan budaya kita.

� Namun, seorang kaunselor mesti belajar melayan kiu bukan verbal klien, dan pada masa yang sama juga menyedari tentang kiu sendiri.

� Mari kita lihat beberapa elemen komunikasi bukan verbal. Pertama, mimik muka. Mimik muka adalah pengecualian kepada peraturan yang dipelajari, dan bersifat sejagat. Misalnya, perasaan sedih adalah sama bagi semua budaya, sama seperti perasaan marah.

� Sudah pasti, mimik muka tidak seringkali begitu jelas, disebabkan emosi kita juga tidak begitu jelas. Dan sudah pasti, terdapat variasi individu dan budaya. Bagi sesetengah budaya, (misalnya orang India Amerika dan sesetengah budaya Asia) ekspresi emosi tidak digalakkan. Akan tetapi, bagi ramai orang, mimik muka menggambarkan perasaan seseorang.

� Seterusnya, kita akan melihat kepada komunikasi bukan verbal yang amat dipengaruhi oleh budaya, iaitu kontek mata. Manusia daripada satu budaya mungkin mengangggap kontek mata secara langsung semasa bercakap dengan orang lain sebagai tanda minat dan hormat, manakala bagi mereka daripada budaya yang lain, ia dianggap sebagai mengganggu, mendominasi atau kurang menghormati.

78


� Isyarat tangan juga berasaskan budaya. Sudah tentu, setiap budaya mempunyai isyarat tangan yang dianggap sebagai biadap dan mengaibkan. Lantaran itu, isyarat tangan mempunyai makna yang berlainan bagi budaya yang berlainan. Menunjukkan isyarat tangan yang umum mungkin dianggap sebagai luahan perasaan dan merupakan norma bagi satu-satu budaya, tetapi isyarat tangan yang sama boleh dianggap sebagai mengancam oleh budaya yang lain.

� Kedudukan ruang dan penggunaan sentuhan adalah elemen komunikasi bukan verbal yang berbeza merentasi budaya. Kedudukan ruang merangkumi konsep ruang peribadi, atau betapa dekat kita boleh berada dengan orang lain dan masih berasa selesa.

� Setiap orang mempunyai sempadan yang tidak ketara mengelilingi tubuh kita yang tidak kita benarkan orang lain mendekati. Sekiranya seseorang melangkah sempadan ini, kita akan berasa tidak selesa dan akan bergerak ke satu jarak yang lebih selesa.

� Ruang peribadi seseorang akan berbeza bergantung kepada jenis perhubungan. Kita akan berasa lebih selesa apabila berada pada jarak yang amat dekat dengan ahli keluarga, orang kesayangan, atau rakan-rakan jika berbanding dengan orang yang tidak kita kenali, atau kenalan sahaja.

� Sentuhan berhubung dengan konsep ruang peribadi dan dipengaruhi oleh budaya serta kecenderungan peribadi. Bagi sesetengah orang, sentuhan ringan pada tangan atau bahu menunjukkan sifat mengambil berat; bagi orang lain pula, ia agak mengancam/mengganggu.

� Amat penting untuk kaunselor menyedari tentang ruang peribadi klien dan tidak melanggar ruang tersebut. Melainkan jika sudah wujud perhubungan yang kukuh dan penuh kepercayaan, adalah paling selamat sekiranya kaunselor tidak menyentuh klien (melainkan berjabat tangan secara ringkas). Kaunselor mesti menyedari bahawa mereka yang telah dianiaya secara fizikal atau seksual mempunyai ruang peribadi yang amat ketat. Mereka yang dijangkiti penyakit mental juga mempunyai sempadan peribadi yang ekstrim – sama ada amat kuat atau amat lemah

� Sebagai seorang kaunselor, amat penting untuk anda mengekalkan sempadan anda sendiri berhubung dengan ruang peribadi dan sentuhan, dan maksud sentuhan bagi setiap klien. Amat penting juga supaya klien berasa selamat dalam seting kaunseling.

� Komunikasi bukan verbal yang lain adalah lebih konsisten merentasi budaya. Jenis-jenis tingkahlaku bukan verbal merangkumi respon terhadap kebimbangan seperti menggigil, menggosok atau memulas tangan, dan berkelakuan gelisah. Kita semua mempunyai respon bukan verbal yang tersendiri.

� Muka Surat 2.1 Resos menyenaraikan panduan untuk komunikasi bukan verbal yang berkesan.

79

MODUL 3KEMAHIRAN TERAS KAUNSELING

Kandungan dan garis masa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81Matlamat latihan dan objektif pembelajaran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Selaid PowerPoint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Muka Surat Resos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Rumusan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

81

Manual Peserta: Modul 3—Kemahiran Teras Kaunseling


Aktiviti MasaSelamat datang, semakan semula hari 1, dan pengenalan kepada Modul 3 10 mint

Pembentangan: Mendengar —Apakah yang lebih mudah? 15 minit

Pembentangan: Pendengaran Reflektif —Refleksi mudah 5 minit

Latihan Berpasangan: Refleksi mudah 20 minit

Pembentangan: Pendengaran Reflektif —Refleksi penguatan 5 minit

Pembentangan: Pendengaran Reflektif —Refleksi berbelah dua 5 minit

Latihan kelompok kecil: Tiga jenis refleksi 50 minit

Rehat 15 minitLatihan: Pendengaran Reflektif —Main peranan secara perlahan 85 minit

Pembentangan: Soalan terbuka 10 minit

Latihan Berpasangan: Soalan terbuka 20 minit

Makan tengahari 60 minit

Pembentangan: Respon yang mengiakan 10 minit

Latihan Kumpulan: Respon yang mengiakan 20 minit

Pembentangan: Merumus 10 minit

Latihan Berpasangan: Merumus 20 minit

Rehat 15 minit

Pembentangan interaktif: Bergolek dengan penentangan 30 minit

Latihan kelompok kecil: Bergolek dengan penentangan —Bhg I 30 minit

Latihan kelompok kecil: Bergolek dengan penentangan —Bhg II 30 minit

Rumusan dan penilaian hari 2 15 minit

Tamat Hari 2

Semakan semula dan selamat datang bagi hari 3 15 minit

Sesi Latihan Berpasangan 30 minit

Pembentangan: Sifat Bertujuan dalam kaunseling 5 minit

82


Matlamat dan objektif Modul 3

Matlamat latihan � Memberi maklumat mengenai pendengaran reflektif dan teknik –teknik kemahiran

asas kaunseling untuk membina rapo; dan

� Memberi peluang kepada peserta untuk berlatih kemahiran yang dipelajari..

Objektif pembelajaran � Para peserta yang berjaya menyempurnakan Modul 3 boleh:

� Menerangkan peranan komunikasi bukan verbal dari perspektif kaunselor dan klien; dan

� Menerangkan konsep serta jenis-jenis pendengaran reflektif dan menunjukkan kemahiran awal dalam pendengaran reflektif.

83


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

84


3.2

Mendengar secara reflektif Mengemukakan soalan terbuka Mengesahkan Merumus Mengurus penentangan

3.3

Kemahiran yang diperlukan bagi semua jenis/model kaunseling: Penaksiran Individu Kelompok Penglibatan keluarga Bekerja dengan individu yang mempunyai kecelaruan

sampingan

85


3.4

Menerangkan konsep dan jenis pendengaran reflektif Mendemonstrasikan kemahiran asas pendengaran

reflektif Menerang dan mendemonstrasikan kemahiran

mengemukakan soalan terbuka Menerang dan mendemonstrasikan kemahiran

mengesahkan Menerang dan mendemonstrasikan kemahiran merumus Menerang dan mendemonstrasikan cara mengurus

penentangan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

86


3.5

Dalam konteks kaunseling, mendengar ialah suatu kemahiran kompleks yang perlu dilatih

3.6

Terdapat banyak perkara yang boleh menghalang pendengaran

87


3.7

Sifat tidak peduli atau reaksi emosi yang keterlaluan

Berfikir bagaimana memberi respon semasa orang lain sedang bercakap

Memberi perhatian kepada perkara lain di persekitaran kita

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

88


3.8

Berfokus kepada sikap atau bias yang sedia ada Berfikir tentang perkara lain dalam kehidupan

kita Berkhayal Menilai tindakan atau pemikiran orang yang

sedang bercakap

3.9

Satu bentuk pendengaran yang aktif Membuat tekaan yang wajar tentang apa yang

dimaksudkan oleh klien Menyebut semula pernyataan klien sebagai

refleksi pemikiran atau pendengaran kaunselor

89


3.10

Mengurangkan penentangan Menggalakkan klien untuk bercakap Berkomunikasi rasa hormat dan empati Menguatkan perhubungan menolong Mengukuhkan motivasi klien untuk berubah

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

90


3.11

Pendengaran reflektif memerlukan kaunselor untuk berfikir secara reflektif, dan faham bahawa: Manusia kerap membuat andaian mengenai maksud

percakapan orang lain Pendengaran reflektif tidak semestinya berlaku secara sedar Pendengaran reflektif adalah satu cara untuk mengesahkan apa yang diperkatakan oleh

klien; dan bukan semata-mata membuat andaian sahaja

3.12

Pendengaran reflektif yang tulen memerlukan kaunselor : Menumpukan perhatian kepada respon verbal

and bukan verbal klien serta maksud yang berkemungkinan

Memahami gaya komunikasi budaya klien Membentuk refleksi mudah yang bermakna

kepada klien Mengekalkan keluwesan dalam memahami

tingkahlaku klien

91


3.13

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

92


3.14

Melibatkan pendengaran kandungan dan pemerhatian perasaan

Mereflek semula pernyataan klien secara mudah dan berkecuali; dan bukan hanya mengulangi kata-kata klien secara verbatim

Disampaikan dalam bentuk pernyataan, dan bukan dalam bentuk soalan

Amat membantu semasa membentuk rapo antara kaunselor dan klien

3.15

Klien: Saya tidak merancang untuk berhenti mengambil dadah dalam masa yang terdekat.

Kaunselor: Jadi, anda akan tetap mengambil dadah buat masa kini.

Klien: Tambahan pula, kini, perhubungan saya dan isteri saya agak renggang.

Kaunselor: Di samping itu, anda juga menghadapi masalah perkahwinan.

93


3.16

Klien: Kini, saya mula berasa sihat kerana sedang menjalani rawatan, namun, saya ragu-ragu samada majikan saya akan benarkan saya untuk bersambung kerja apabila rawatan saya tamat.

Kaunselor: Nampaknya, anda mempunyai perasaan yang berbelah bahagi: anda berasa lebih sihat, tetapi berasa bimbang samada anda masih boleh bekerja setelah tamat rawatan anda.

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

94


3.17

Klien (dengan perasaan marah): Saya tidak akan mengalami situasi ini sekiranya isteri saya tidak tergesa-gesa untuk memaklumkan perkara ini kepada majikan saya.

Kaunselor: Anda amat marah dengan isteri anda ketika ini.

3.18

Mengiktiraf dan mengesahkan apa yang diperkatakan oleh klien

Memaklumkan kepada klien bahawa kaunselor memberi perhatian dan memahami beliau

Membantu klien untuk memberi fokus Menggalakkan maklumat lanjutan

95


3.19

Peranan: Orang yang bercakap dan orang yang mendengar (pendengar)

Orang yang bercakap mula menceritakan kepada pendengar mengenai proses yang dilaluinya untuk hadir sesi latihan (misalnya: urusan pekerjaan, urusan penerbangan, dan lain-lain)

Pendengar membuat refleksi mudah Setelah 5 minit, peserta bertukar peranan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

96


3.20

Orang yang bercakap: Apakah perasaan anda apabila menerima refleksi mudah? Adakah anda berasa anda dilayan? Adakah terdapat mana-mana refleksi khusus yang

digemari anda? Pendengar: Apakah perasaan anda apabila perlu

membuat refleksi? Mudah? Sukar? Adakah anda berasa penglibatan yang lebih tinggi? Bagaimanakah reaksi pasangan anda terhadap

refleksi anda? Mengganguk? Memberi maklumat tambahan? Tiada sebarang reaksi?

3.21

Lanjutan kepada refleksi mudah melalui refleksi terhadap pernyataan klien dalam bentuk yang lebih meluas, dan bukan menyindir

Boleh membantu klien untuk berfikir tentang apa yang sedang diperkatakan

Boleh menggerakkan klien kepada perubahan positif, dan bukan penentangan

Berhati-hati supaya tidak menyebabkan klien berasa lebih teruk

97


3.22

Berkemungkinan membuka pintu untuk kaunselor membuat penerokaan lanjutan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

98


3.23

Klien: Saya sedar kesilapan yang telah saya buat, tetapi apa yang mereka buat tidak masuk akal.

Kaunselor: Nampaknya, anda tidak setuju dengan apa yang disuruh oleh mereka.

Klien: Ya, saya tahu saya perlu membuat sesuatu untuk membetulkan keadaan tersebut. Cuma saya amat kecewa dengan perjumpaan seperti ini.

3.24

Klien: Anda patut menyedari bahawa sudah melebihi 10 tahun saya bersama dengan kumpulan rakan ini – lebih lama saya mengenali mereka berbanding dengan isteri saya!

Kaunselor: Jadi, anda lebih menghargai persahabatan ini berbanding dengan keluarga anda.

Klien: Tidak, tidak, saya tidak bermaksud begitu; bagi saya, keluarga saya juga amat penting.

99


3.25

Mengakui apa yang telah diperkatakan oleh klien, tetapi menyatakan juga perkara bertentangan yang pernah disebutkan pada masa lampau

Memerlukan maklumat yang pernah dinyatakan oleh klien sebelum ini

Berkemungkinan amat berkesan – atau sekurang-kurangnya amat mudah – dalam perhubungan kaunseling lanjutan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

100


3.26

Klien: Barangkali saya patut berhenti pengambilan dadah dengan sepenuhnya, namun, saya tidak akan buat sedemikian!

Kaunselor: Di sebelah pihak, anda menyedari tentang masalah-masalah sebenar, tetapi anda tidak mahu berhenti sama sekali. Di pihak yang lain, anda bimbang kesan pengambilan dadah ke atas anak-anak anda. Keadaan ini amat mengelirukan anda.

3.27

Klien: Keluarga saya adalah segala-gala bagi saya!

Kaunselor: Saya agak keliru; di sebelah pihak anda mengatakan bahawa keluarga anda amat penting bagi anda, tetapi pada masa yang sama, anda tidak rela untuk memutuskan hubungan dengan rakan-rakan anda yang menjejaskan kesembuhan anda.

101


3.28

10 minit untuk menjana seberapa banyak contoh yang boleh mengenai jenis-jenis refleksi bagi kelompok anda

3 bahagian bagi setiap contoh: Pernyataan klien Refleksi kaunselor Reaksi klien

Catatkan contoh-contoh tersebut, kemudian pilih 2 orang ahli untuk membentangkan kepada kumpulan besar

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

102


3.29

Rehat 15 minit

3.30

Muka Surat 3.1 Resos: Arahan Latihan Muka Surat 3.2 Resos: Senario Klien Muka Surat 3.3 Resos: Lembaran Bimbingan

103


3.31

Pasukan kaunselor berbincang dan bertindak sebagai satu entiti

Pemerhati memberi perhatian yang rapi kepada interaksi antara kaunselor dan klien

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

104


3.32

Refleksi Mudah: Mereflek pernyataan klien melalui parafrasa

Refleksi Penguatan: Mereflek pernyataan klien dalam bentuk yang lebih meluas, dan bukan menyindir

Refleksi Berbelah Dua: Mereflek pernyataan klien, tetapi menambah sesuatu yang bercanggah dengan apa yang diperkatakan oleh klien sebelum ini

3.33

“Kaunselor ” dan “klien” berkongsi maklumat mengenai: Kesan pengalaman ke atas mereka Perkara yang berkesan Penambahbaikan yang diingini

Pemerhati berkongsi maklumat mengenai: Sebarang pemerhatian mengenai proses Jenis refleksi yang didengar

105


3.34

Pendengaran reflektif adalah satu kemahiran teras yang boleh anda gunakan dalam setiap perjumpaan bersama mana-mana model rawatan

Kaunselor hendaklah sentiasa memberi perhatian

Ia adalah satu tugas yang sukar

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

106


3.35

Berkemungkinan kaunselor menganggap penyoalan bersamaan dengan pendengaran yang berkesan

Penyoalan yang berbentuk intensif boleh: Mengganggu aliran komunikasi yang spontan Menyebabkan komunikasi beralih kepada minat kaunselor, dan bukan minat klien

3.36

Fokuskan soalan kepada kebimbangan klien Kemukakan hanya satu soalan pada setiap

masa Elakkan daripada soalan yang berbentuk

menyalahkan atau memalukan; Sebelum bertanya soalan, tentukan sama ada

soalan itu sah dan terapeutik, serta bagaimana ia seharusnya dibentuk supaya memberi hasil yang paling berkesan

107


3.37

Tidak boleh dijawab dengan menggunakan “ya” atau “tidak”

Tidak boleh dijawab dengan menggunakan satu atau dua patah perkataan

Memerlukan keterangan Merangsangkan pemikiran Tidak berbentuk retorik Kadangkala tidak berbentuk soalan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

108


3.38

3.39

Membantu kaunselor untuk: Memahami pandangan klien Mengenalpasti perasaan klien mengenai

sesuatu situasi Memudahcara dialog dengan klien Mendapatkan maklumat tambahan secara

berkecuali

109


3.40

Menggalakkan klien untuk bercakap Membantu kaunselor supaya tidak membuat

hukuman awal Melanjutkan komunikasi antara kaunselor dan

klien

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

110


3.41

Cari rakan berpasangan dan berbual-bual dengan beliau dengan menggunakan soalan terbuka

Setiap orang harus menggunakan pendengaran reflektif dan soalan terbuka

Proses: Apakah perasaan anda sebagai penyoal? Adakah

sukar atau mudah untuk membentuk soalan terbuka?

Apakah perasaan anda apabila disoal?

3.42

Makan Tengahari

60 minit

111


3.43

Apakah yang dimaksudkan dengan “respon yang mengiakan”?

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

112


3.44

Memberi suatu pernyataan yang ikhlas dan positif mengenai seseorang

3.45

Respon yang mengiakan memupuk efikasi kendiri klien

113


3.46

Kepercayaan seseorang mengenai kebolehannya untuk berjaya dalam suatu situasi

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

114


3.47

Manusia boleh dipujuk untuk percaya bahawa mereka mempunyai kemahiran dan keupayaan untuk berjaya

Ketidakpercayaan kendiri boleh diatasi serta efikasi kendiri boleh ditingkatkan apabila kita menerima galakan verbal dan pernyataan yang mengiakan daripada orang lain

Cherry, K. What is self-efficacy? Diperoleh March 1, 2012, from http://psychology.about.com/od/theoriesofpersonality/a/self_efficacy.htm

3.48

Mengakui kesulitan klien Mengesahkan pengalaman dan perasaan

mereka Mengelakkan timbulnya kekecewaan

115


3.49

“Saya menghargai usaha anda ambil untuk berada di sini; anda telah mengambil satu langkah yang besar”

“Saya kagum kerana anda dapat mengatakan ‘tidak’ terhadap permintaan abang anda pada hujung minggu ini”

“Itu adalah suatu cadangan yang amat baik”

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

116


3.50

Berdiri dan bentukkan suatu bulatan Apabila bola berada dalam tangan anda,

sebutkan sesuatu yang positif kepada seseorang, atau semua ahli dalam kumpulan besar

Beri bola kepada orang lain

3.51

Menyuling intipati perkara yang disampaikan oleh klien – atau apa yang telah berlaku dalam sesi kaunseling - dan menyatakan semula kepada klien

117


3.52

Rumusan membantu klien seperti di bawah — Mengukuhkan apa yang telah mereka perkatakan Menunjukkan bahawa kaunselor mendengar

dengar teliti Membantu mereka untuk memberi pertimbangan

kepada respon dan pengalaman masing-masing Menyediakan mereka untuk maju ke depan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

118


3.53

Rumusan boleh menunjukkan perbezaan antara tingkahlaku penggunaan dadah dan matlamat

3.54

Satu cara yang baik untuk mengkaji semula sesi-sesi terdahulu dan mengakhiri sesi semasa

Berguna untuk sesi kelompok dan individu Penyambung antara sesi (kelompok atau

individu)

119


3.55

Mengiakan kemajuan klien atau kelompok Mengingatkan klien mengenai komitmen

mereka Mengukuhkan kerja rumah yang diberi Mendorong klien untuk membuat rumusan

yang tepat!

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

120


3.56

Boleh bersifat strategik: Kaunselor memilih maklumat yang diingini,

diminimumkan atau ditinggalkan sama sekali Kaunselor dapat mengukuhkan yang positif dan

meminimumkan yang negatif

3.57

Fikir apa yang hendak diperkatakan dan buat sedikit catatan

Secara bergilir-gilir, rumus perbualan anda yang dahulu

121


3.58

Rehat 15 minit

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

122


3.59

Menunjukkan satu atau kedua-dua makna

UBAH! JANGAN UBAH!

3.60

Satu isyarat yang menunjukkan bahawa kaunselor perlu ubah arah supaya sama dengan klien atau mendengar dengan lebih teliti

123


3.61

Bertengkar Mencelah Menafikan Tidak mengendahkan

Miller, W. R., & Rollnick, S. (1991). Motivational interviewing: Preparing people to change addictive behavior. New York: Guilford Press.

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

124


3.62

Baca jenis penentangan yang ditugaskan: Muka Surat 3.4 Resos

Pilih seorang untuk berperanan sebagai kaunselor dan seorang sebagai klien yang bersifat menentang

Wujudkan sesi main peranan selama 2 hingga 3 minit yang menunjukkan jenis penentangan dan kaunselor yang kecewa

3.63

Serupa dengan mengelak daripada berbalah dengan orang lain, namun memberi peluang untuk berempati melalui cara: Bersifat tanpa menghukum dan penuh hormat Menggalakkan klien untuk bercakap dan

melibatkan diri

125


3.64

Mendengar secara reflektif Mengalih fokus Membuat persetujuan yang berbelit Merangka semula Menekankan pilihan peribadi dan kawalan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

126


3.65

Mengalih tenaga dan perhatian klien daripada rintangan dan halangan

Menyelesaikan kebuntuan dengan mengundur diri

3.66

Bersetuju dengan klien tetapi berbelit sedikit atau ubah arah supaya dapat menggerakkan perbincangan ke depan

Serupa dengan refleksi penguatan

127


3.67

Memberi satu tafsiran yang positif atau negatif terhadap maklumat yang diberi oleh klien

Mengakui kesahan persepsi klien, dan pada masa yang sama pertimbangkan makna yang baharu

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

128


3.68

Membantu klien untuk menyedari bahawa mereka mempunyai pilihan, dan mereka sedang membuat pilihan masing-masing

Mengakui hakikat bahawa, akhirnya, klien perlu membuat pilihan masing-masing

Membina efikasi kendiri klien

3.69

Dalam masa 10 minit, jana dan tuliskan atas kertas sebak seberapa banyak contoh pernyataan klien dan respon kaunselor berdasarkan strategi yang ditugaskan

Gunakan pernyataan klien berasaskan senario yang dibentuk bagi latihan “Jenis Penentangan” atau salah satu senario di Muka Surat 3.2 Resos

129


3.70

Wujudkan main peranan selama 2 hingga 3 minit yang menunjukkan 2 atau lebih strategi bergolek dengan penentangan

Gunakan senario yang telah anda wujudkan dalam latihan “Jenis Penentangan”

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

130


3.71

Rumusan dan

Penilaian Hari 2 15 minit

131


3.73

Pilih rakan berpasangan Tentukan kemahiran yang ingin dilatih Latih secara bergilir-gilir Beri maklum balas masing-masing Rujuk kepada senario klien daripada Muka

Surat 3.2 Resos, dan pilih antara klien yang anda kenal atau diri anda yang sebenar

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

132


3.74

Memilih tingkahlaku membantu dan strategi-strategi khusus berdasarkan tujuan dan hala tuju yang jelas

3.75

Dapatan kajian menunjukkan bahawa terdapat hubungan antara sifat bertujuan dengan hasil rawatan yang positif

Schmidt, J. J. (1994). Counselor intentionality and effective helping. ERIC Digest. Retrieved March 1, 2012, from http://www.eric.ed.gov/PDFS/ED378461.pdf

133


3.76

“Sebagai rumusan, kaunselor yang bersifat bertujuan berusaha untuk belajar mengenai pelbagai strategi menolong, terus mengumpul ilmu mengenai perkembangan manusia dan isu-isu kritikal yang berhubungkait, dan seterusnya membina perhubungan dengan klien di mana semua kemungkinan boleh diterokai, diuji dan dinilai.”

Sumber: Schmidt, J. J. (1994). Counselor intentionality and effective helping. ERIC Digest. Retrieved July 22, 2011, from http://www.eric.ed.gov/PDFS/ED378461.pdf

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

134


Muka Surat 3.1 Resos: Main Peranan Pendengaran Reflektif Secara Perlahan Instructions

PengenalanBagi latihan kelompok kecil ini, secara bergilir-gilir, anda akan main tiga peranan:

� Klien;

� Kaunselor; dan

� Pemerhati.

Maksud “secara perlahan” bagi latihan ini ialah peranan “kaunselor” dimainkan oleh dua orang yang akan bekerja sebagai satu pasukan untuk memberi respon kepada klien. Bukan mudah untuk belajar kemahiran baharu. Apabila anda melambatkan respon dan mengambil masa untuk belajar bersama, anda akan mengurangkan sesetengah tekanan berhubung dengan main peranan, seterusnya belajar secara berfikir.

Ambil masa selama 5 minit untuk main peranan setiap senario, dan 5 minit untuk memproses setiap main peranan. Tukar peranan bagi setiap senario.

Arahan bagi setiap main perananTentukan siapa akan main setiap peranan. Mereka yang main peranan sebagai “klien” mesti:

� Rujuk pada Muka Surat 3.2 Resos dan pilih satu peranan. Opsyen yang lain ialah untuk mewujudkan satu peranan klien yang biasa anda kenali ;

� Ambil masa selama satu minit untuk merancang pendekatan bagi peranan tersebut; dan

� Main peranan dengan seberapa realistik yang mungkin, berasaskan pengalaman anda.

Pasukan “kaunselor” mesti:

� Semak semula peranan “klien” yang dipilih;

� Tentukan siapa antara anda berdua akan menjadi “suara kaunselor;

� Dapatkan persetujuan sebelum memberi respon kepada “klien” (secara perlahan); dan

� Gunakan Muka Surat 3.3 Resos Lembaran Panduan Main Peranan Pendengaran Reflektif Secara Perlahan, jika perlu.

135


Pemerhati mesti:

� Memerhati kesan pendengaran reflektif ke atas pasukan “kaunselor”; dan

� Cuba kenalpasti jenis pendengaran reflektif yang digunakan oleh pasukan tersebut.

Arahan untuk Memperoses Setiap Main PerananPasukan “kaunselor” berkongsi:

� Apa yang diperoleh daripada pengalaman tersebut;

� Apakah kejayaan yang tercapai; dan

� Apakah yang kurang berjaya, atau apakah perubahan yang akan dibuat pada masa depan.

“Klien” berkongsi:


� Apakah kejayaan yang tercapai (apakah intervensi yang menyebabkan klien berasa beliau “didengar”; dan

� Apakah yang mungkin akan menjadi lebih berkesan.

“Pemerhati” berkongsi:

� Apa jua pemerhatian mengenai proses yang berlaku; dan

� Jenis-jenis pendengaran reflektif yang digunakan.

136


Muka Surat 3.2 Resos: Senario Main Peranan Pendengaran Reflektif Secara Perlahan

Peranan 1: NjokiNjoki berumur 27 tahun dan masiih bujang. Dua bulan yang lepas, beliau pulang daripada mengikuti satu program komuniti teraputik selama 6 bulan. Sepanjang tempoh tersebut, beliau tidak menggunakan dadah. Kini, Njoki tinggal bersama ibunya (ayahnya telah meninggal dunia), tiga orang adik beradik dan nenek. Ibunya memerhati setiap pergerakannya, dan meminta jiran mereka untuk berbuat demikian. Neneknya enggan bercakap dengan Njoki kerana beliau telah memalukan keluarga mereka. Beliau teringin untuk mengambil heroin, dan sudah mula berjumpa dengan rakan-rakan lama yang mengambil dadah. Sikap Njoki ialah, “Mengapa tidak? Segala-galanya sudah huru hara.” Njoki sudah meluahkan perasaan tersinggung kepada kaunselor kerana neneknya tidak lagi bercakap dengan beliau. Semasa kanak-kanak lagi, Njoki amat mesra dengan neneknya. Oleh itu, beliau berasa sakit hati dengan kesenyapan tersebut.

Peranan 2: RichardRichard berumur 45 tahun. Sejak remaja, beliau menghisap marijuana dua atau tiga kali seminggu, dan telah “berjinak-jinak” dengan dadah yang lain. Beliau mula menyuntik heroin tiga tahun yang lepas semasa beliau mengganggur. Tidak lama kemudian, penggunaan dadah Richard berada di luar kawalan beliau. Isteri beliau hampir-hampir meninggalkannya. Akan tetapi, tiga bulan yang lepas beliau telah kembali ke pangkuan isteri, tiga orang anak dan ibu mertuanya setelah tamat rawatan di sebuah pusat rawatan kediaman. Semasa Richard tiada di rumah, isterinya mengalami kesukaran untuk mengurus kehidupan seharian. Oleh itu, beliau masih marah dengan Richard and mula menekankan suaminya untuk mencari pekerjaan supaya boleh menyara hidup seisi keluarga mereka. Akan tetapi, beliau mengalami masalah untuk mendapatkan pekerjaan. Semua orang di kawasan itu mengenali Richard, dan mereka enggan untuk memberi beliau peluang kedua. Akibatnya, Richard berasa hampa dan kurang bermotivasi. Kini, beliau sudah mula menghabiskan masa di luar rumah untuk mengelak diri daripada isterinya. Richard memberitahu kaunselor bahawa beliau bimbang kesan penggunaan dadah dan masa beliau tiada bersama anak-anak telah menjejaskan kehidupan mereka. Richard amat takut akan kehilangan seluruh keluarganya nanti.

Peranan 3: AliceAlice, seorang perempuan berumur 25 tahun telah bekerja sebagai seorang pelacur sejak beliau berumur 16 tahun. Ibunya, juga seorang pelacur telah meninggal dunia pada tahun lepas. Sudah bertahun-tahun Alice menggunakan dadah dan mula menyuntik heroin dua tahun yang lalu. Beliau tidak mempunyai rumah sendiri, tetapi duduk bersama rakan-rakan jika perlu. Walaupun kematian ibunya telah menakutkan Alice, tetapi beliau masih belum menjalani ujian HIV. Beliau bersifat “tidak kisah” walaupun sedar bahawa amat penting untuk menjalani unian tersebut. Beliau takut untuk mengetahui keputusan ujian HIV. Dari masa ke semasa, Alice pergi ke pusat drop-in. Beliau memberitahu kaunselor di pusat tersebut bahawa beliau berasa “ “letih dan tua”, dan ingin berhenti bekerja

137


sebagai pelacur. Alice kurang percaya kepada staf atau sukarelawan di pusat tersebut, dan beliau berasa kurang berupaya. Dalam pada itu, beliau masih menziarahi pusat drop-in tersebut.

Peranan 4: SarahSarah, seorang perempuan yang berumur 18 tahun mula menggunakan dadah jenis stimulan bersama teman lelakinya. Pada mulanya, beliau berasa seronok, namun tidak lama kemudian, penggunaan tersebut berada di luar kawalan Sarah. Dua bulan yang lepas, beliau mula menyuntik dadah metamfetamin. Apabila ibubapanya ketahui hal ini, mereka memberi amaran akan menghantar beliau ke pusat rawatan. Sarah mempunyai pengetahuan yang luas mengenai HIV dan cuba untuk berhati-hati. Beliau pernah sekali berbincang mengenai penggunaan dadah dengan seorang kaunselor di pusat drop-in. Alice berasa takut ibubapanya akan menghantar beliau ke pusat rawatan, tetapi enggan berpisah dengan teman lelakinya, atau berhenti menggunakan dadah. Alice menyesal telah mula mengambil dadah cara suntikan dan hanya mengambil dadah jenis pil atau menghisap kokain apabila menghadiri parti.”

138


Muka Surat 3.3 Resos : Lembaran Kerja Panduan Main Peranan Pendengaran Reflektif Secara Perlahan

Jenis Pendengaran Reflektif

Huraian dan Contoh

Refleksi Mudah

� Mereflek semula pernyataan klien secara mudah dan berkecuali.

� Boleh menggunakan kata-kata sebenar klien atau boleh dibentuk semula.

� Mengakui serta mengesahkan apa yang diperkatakan oleh klien.



Klien: Memang betul.

Refleksi penguatan

� Mereflek pernyataan kliendalam bentuk yang lebih meluas, dan bukan yang menyindir

� Boleh menggerakkan klien kepada perubahan positif, dan bukan penentangan.

Klien: Saya tidak faham mengapa isteri saya khuatir. Pengambilan alkohol saya tidak melebihi rakan-rakan saya.

Kaunselor: Jadi, tiada sebab untuk kebimbangan isteri anda.

Klien: Oh.. saya faham mengapa dia agak bimbang.

Refleksi berbelah dua

� Mengakui apa yang telah diperkatakan oleh klien, tetapi juga menyatakan perkara bertentangan yang pernah disebutkan pada masa lampau.

� Memerlukan maklumat yang pernah dinyatakan oleh klien sebelum ini, walaupun bukan dalam sesi yang sama.


Kaunselor: Di sebelah pihak, anda menyedari tentang masalah-masalah sebenar berkaitan dengan penggunaan dadah, tetapi anda tidak mahu berhenti sama sekali. Di pihak yang lain, anda bimbang kesan pengambilan dadah ke atas anak-anak anda. Keadaan ini amat mengelirukan bagi anda.

139


Muka Surat 3.4 Resos: Jenis-jenis Penentangan

BertengkarKlien pertikaikan ketepatan, kepakaran, atau integriti kaunselor.

� Mencabar. Klien mencabar secara langsung ketepatan percakapan kaunselor.

� Enggan untuk mempercayai. Klien menyoal autoriti peribadi dan kepakaran kaunselor.

� Pemusuhan. Klien melahirkan pemusuhan secara langsung terhadap kaunselor.

MencelahKlien mencelah kaunselor secara defensif.

� Mengambil alih. Klien bercakap sambil kaunselor sedang bercakap, tanpa menunggu hentian atau kesenyapan yang sesuai.

� Mencelah. Klien menyampuk dengan menggunakan kata-kata yang jelas bertujuan untuk memotong percakapan kaunselor (Misalnya, “Tunggu sebentar. Saya sudah cukup mendengar mengenai perkara itu”).

MenafikanKlien melahirkan keengganan untuk mengecam masalah, bekerjasama, memikul tanggungjawab atau menerima nasihat.

� Menyalahkan. Klien menyalahkan orang lain atas masalah yang dihadapi.

� Tidak bersetuju. Klien tidak setuju dengan cadangan kaunselor, dan tidak memberi sebarang alternatif konstruktif. Ini merangkumi pernyataan biasa, “Ya, tapi...,” yang menerangkan kesalahan berkaitan dengan cadangan yang diberi.

� Memberi alasan. Klien memberi alasan untuk tingkahlakunya.

� Menuntut kebebasan daripada hukuman. Klien mendakwa bahawa beliau tidak mengalami bahaya akibat penggunaan dadah.

� Meminimumkan. Klien mengesyorkan bahawa kaunselor membesar-besarkan risiko atau bahaya, dan keadaan sebenar bukan begitu teruk.

� Sifat pesimis. Klien membuat pernyataan mengenai diri atau orang lain yang berbentuk pesimis, mengaku kalah atau negatif.

� Keengganan. Klien melahirkan keengganan dan keberatan terhadap maklumat atau nasihat yang diberi.

� Keberatan untuk berubah. Klien melahirkan perasaan tidak ingin atau enggan untuk berubah.

140


Tidak mengendahkan Klien menunjukkan bukti untuk tidak mengambil tahu atau tidak mengikuti kaunselor.

� Tidak memberi perhatian. Respon klien menunjukkan bahawa beliau tidak memberi perhatian kepada kaunselor

� Bukan jawapan. Bagi menjawab soalan kaunselor, klien memberi satu respon yang bukan jawapan bagi soalan yang berkaitan.

� Tiada respon. Klien memberi satu jawapan verbal yang agak perlahan, atau jawapan bukan verbal kepada soalan kaunselor.

� Penyelewengan. Klien bertukar arah perbualan yang bertentangan dengan arah kaunselor.

141


Modul 3—Kemahiran Teras Kaunseling, Rumusan � Modul ini berfokuskan beberapa kemahiran kaunseling yang amat kritikal:

• Pendengaran reflektif;

• Mengemukakan soalan terbuka;

• Respon yang mengiakan;

• Merumus; dan

• Bergolek dengan penentangan.

� Kemahiran-kemahiran di atas dipanggil kemahiran “teras” kerana:

• Kemahiran-kemahiran ini paling penting merentasi semua bidang kaunseling – pentaksiran, kaunseling individu, kaunseling kelompok, penglibatan keluarga, dan bekerja dengan klien yang mengidap kecalaruan yang berlaku bersama;

• Kemahiran-kemahiran ini relevant merentasi kesemua tahap perubahan; dan

• Walaupun beberapa kemahiran ini biasanya dihubungkait dengan pendekatan peningkatan motivasi, masih berguna tanpa mengambil kira teori atau praktis yang anda gunakan.

� Ingatkah anda bahawa salah satu prinsip bekerja dengan klien yang mengidap SUD ialah “dengar, dengar, dengar?” Kita semua berfikir kita ketahui apa makna “mendengar”; kita mendengar pada setiap hari. Namun dalam konteks kemahiran kaunseling (atau perhubungan kita!) mendengar ialah satu kemhiran yang kompleks dan perlu dilatih. Malahan kaunselor yang berpengalaman juga tidak semestinya betul pada setiap ketika.

� Terdapat banyak perkara yang boleh mengganggu pendengaran. Misalnya: Bukan semua penerima akan mendengar mesej keseluruhan penghantar, malahan mereka mula berfikir mengenai jawapan mereka atau terlalu cepat untuk mengaplikasi tafsiran mereka kepada tingkahlaku verbal dan bukan verbal. Buah fikiran sedemikian membentuk halangan kepada proses komunikasi dan boleh mengakibatkan perselisihan faham terhadap mesej.

� Beberapa halangan yang berkemungkinan kepada mendengar termasuk:

� Tidak perduli dari segi emosi atau reaktiviti;

� Berfikir bagaimana memberi respon semasa orang lain sedang bercakap;

� Memberi perhatian kepada perkara-perkara lain dalam persekitaran;

� Terlalu mengenangkan sikap atau bias prasangka;

� Berfikir mengenai sesuatu dalam kehidupan kita sendiri;

� Berkhayal; atau

142


� Membuat hukuman atas perbuatan atau buah fikiran orang yang bercakap.

� Malangnya, kaunselor tidak lali terhadap halangan-halangan tersebut. Pendengaran aktif memerlukan sifat keterbukaan yang hebat, konsentrasi, kehadiran, dan kesabaran.

Pendengaran Reflektif � Kita akan berbincang mengenai pendengaran reflektif, satu bentuk pendengaran

yang aktif. Pendengaran reflektif melibatkan perkara-perkara di bawah:

• Membuat tekaan yang agak munasabah terhadap maksud klien; dan

• Membentuk semula pernyataan klien untuk mereflek apa yang didengar oleh kaunselor, serta memberi peluang kepada klien untuk memberi penjelasan, jika perlu.

� Pendengaran reflektif adalah kritikal dalam perhubungan kaunselor-klien. Ia:

• Mengurangkan kebarangkalian berlakunya penentangan

• Menggalakkan klien untuk bercakap

• Menyampaikan hormat dan empati

• Mengukuhkan perhubungan menolong dan

• Mengukuhkan motivasi klien untuk berubah.

� Pendengaran reflektif memerlukan kaunselor untuk berfikir secara reflektif.

� Satu aspek penting pendengaran reflektif ialah memahami bahawa:

• Manusia sering membuat andaian mengenai maksud orang lain semasa mereka bercakap;

• Proses ini tidak selalu berlaku secara sedar; dan

• Mereflek semula kepada klien adalah satu cara mengesahkan maksud klien, dan bukan membuat andaian.

� Pendengaran reflektif yang tulen memerlukan kaunselor untuk:

• Memberi perhatian kepada respon verbal serta bukan verbal dan makna yang berkemungkinan;

• Memahami gaya komunikasi budaya klien

• Membentuk refleksi mudah yang bermakna untuk klien dan Mengekalkan keluwesan dalam memahami tingkahlaku.

� Terdapat tiga jenis pendengaran reflektif: mudah, penguatan dan berbelah dua.

Refleksi mudah � Refleksi mudah, atau memparafrasa, ialah jenis refleksi yang paling asas. Refleksi

mudah:

143


• Melibatkan proses mendengar kandungan dan memerhati perasaan yang berkaitan;

• Mereflek semula pernyataan klien menggunakan bentuk yang mudah, serta berkecuali, dan bukan hanya mengulangi kata-kata klien secara verbatim;

• Disampaikan sebagai satu pernyataan, dan bukan satu soalan; dan

• Membantu semasa membina rapo.

� Contoh refleksi mudah ialah pernyataan-pernyataan seperti bertikut:



Klien: Tambahan pula, kini perhubungan saya dan isteri saya agak renggang.

Kaunselor: Di samping itu, anda juga menghadapi masalah perkahwinan.

Klien: Kini, saya mula berasa sihat kerana sedang menjalani rawatan, namun saya ragui sama ada majikan saya akan benarkan saya untuk bersambung kerja apabila rawatan saya tamat.

Kaunselor: Nampaknya, anda mempunyai perasaan yang berbelah bahagi: anda berasa lebih sihat, tetapi berasa bimbang samada anda masih boleh bekerja setelah tamat rawatan anda.

Klien: (dengan perasaan marah): Saya tidak akan mengalami situasi ini sekiranya isteri saya tidak tergesa-gesa untuk memaklumkan perkara ini kepada majikan saya.

Kaunselor: Anda amat marah dengan isteri anda pada ketika ini.

� Refleksi mudah mengakui serta mengesahkan apa yang diperkatakan oleh klien dan memaklumkan kepada klien bahawa kaunselor sedang memberi perhatian dan memahami apa yang cuba disampaikan. Ia juga membantu klien untuk berfokus dan menggalakkan huraian lanjut.

� Refleksi mudah ialah satu alat yang amat baik untuk penglibatan awal semasa kaunselor dan klien mula berkenal-kenalan, dan membina kepercayaan antara satu sama lain.

Refleksi penguatan � Refleksi penguatan adalah tambahan kepada refleksi mudah di mana refleksi terhadap

pernyataan klien berbentuk yang lebih meluas, dan bukan menyindir. Ia boleh memban-tu klien untuk berfikir tentang apa yang sedang diperkatakan serta menggerakkannya kepada perubahan positif, dan bukan penentangan. Amat penting berhati-hati supaya tidak menyebabakn klien berasa lebih teruk.

144


� Refleksi seperti ini mungkin menyebabkan klien untuk membuat pertimbangan sama ada “tiada sebab langsung” bagi kebimbangan isteri klien, kemudian memberi respon: “Ya, saya tidak berkata tiada sebab langsung.”

� Respon seperti ini membuka pintu untuk kaunselor membuat penerokaan lanjut. Misalnya: “Jadi, ada sedikit sebab bagi kebimbangan isteri anda? Apakah sebab yang sah bagi kebimbangan beliau?”

� Satu lagi contoh: Seorang klien mungkin berkata: “Saya sedar kesilapan yang telah saya buat, tetapi apa yang mereka buat tidak masuk akal.”

� Kaunselor boleh memberi respon: “Nampaknya anda tidak setuju dengan apa yang disuruh oleh mereka.”

� Respon tadi mungkin mendorong klien untuk membuat pertimbangan lanjut, kemudian memberi respon, “Ya, saya tahu saya perlu membuat sesuatu untuk membetulkan keadaan tersebut. Cuma saya amat kecewa dengan perjumpaan seperti ini.”

� Dan satu contoh lagi:

Klien: Anda patut menyedari bahawa sudah melebihi 10 tahun saya bersama dengan kumpulan rakan ini – lebih lama saya mengenali mereka berbanding dengan isteri saya!

Kaunselor: Jadi, anda lebih menghargai persahabatan ini berbanding dengan keluarga anda.

Klien: Tidak, tidak, saya tidak bermaksud sedemikian; bagi saya, keluarga saya juga amat penting..

Refleksi berbelah dua � Jenis refleksi yang terakhir ialah refleki berbelah dua. Refleksi berbelah dua mengakui

apa yang telah diperkatakan oleh klien, tetapi juga menyatakan perkara bertentangan yang pernah disebutkan pada masa lampau.

� Refleksi seperti ini memerlukan maklumat yang pernah dinyatakan oleh klien sebelum ini, walaupun tidak semestinya dalam sesi yang sama. Ia berkemungkinan amat berkesan – atau sekurang-kurangnya amat mudah – dalam perhubungan kaunseling lanjutan apabila kaunselor dapat merujuk kepada maklumat latar belakang klien.

� Di sini ada dua contoh refleksi berbelah dua:


Kaunselor: Di sebelah pihak, anda menyedari tentang masalah-masalah sebenar, tetapi anda tidak mahu berhenti sama sekali. Di pihak yang lain, anda bimbang kesan pengambilan dadah ke atas anak-anak anda. Keadaan ini amat mengelirukan bagi anda.

Klien: Keluarga saya adalah segala-gala bagi saya!

Kaunselor: Saya agak keliru; di sebelah pihak anda mengatakan bahawa keluarga anda amat penting bagi anda, tetapi pada masa yang sama, anda tidak rela untuk putuskan hubungan dengan rakan-rakan anda yang mengancam proses kesembuhan anda.

145


� Refleksi berbelah dua, pada asasnya satu pendekatan “ya, tetapi bagaimana dengan…” approach.

Soalan-soalan Terbuka � Pertama, amat penting untuk anda ketahui bahawa ada kekurangan yang berhubung

dengan mengemukakan soalan. Biasanya kaunselor membuat kesilapan bahawa menyoal ialah tanda pendengaran yang baik. Walaupun seorang kaunselor bertanya soalan untuk mengenali klien dengan lebih lanjut lagi, mesej, sebaliknya, kaunselor mungkin mendapatkan jawapan kepada masalah klien sekiranya beliau bertanya soalan yang mencukupi.

� Sebenarnya. penyoalan yang intensif boleh mengganggu aliran komunikasi yang spontan, lalu mengalihkannya ke arah minat kaunselor, dan bukan klien.

� Sudah pasti, kaunselor perlu mendapatkan maklumat daripada klien yang mungkin tidak ingin dikongsikan oleh klien.

� Mengemukakan soalan adalah satu cara berkesan untuk mengenali klien serta kebimbangannya, tetapi garis panduan tertentu hendaklah diikuti:

• Tumpukan soalan-soalan kepada kebimbangan klien;

• Tanya satu soalan sahaja pada satu ketika;

• Elakkan jenis soalan menyalahkan atau berorientasikan malu; dan

• Sebelum bertanya, tentukan sama ada soalan itu sah serta terapeutik, dan bagaimana ia harus dibentuk untuk memperoleh keputusan yang paling berkesan.

� Cara yang paling berkesan untuk membentuk soalan ialah memastikan soalan berbentuk terbuka.

� Soalan terbuka adalah soalan yang:

• Tidak boleh dijawab dengan “ya” atau “tidak”;

• Tidak boleh dijawab menggunakan satu atau dua patah perkataan;

• Memerlukan keterangan;

• Merangsangkan pemikiran;

• Tidak berbentuk retorik (bermaksud soalan yang ditanya lebih kepada hujjah berbanding dengan jawapan yang dijangkakan; seperti “Berapa jalan harus dilalui oleh seseorang lelaki/Sebelum beliau digelar sebagai seorang lelaki?”1); dan

• Kadangkala soalan berbentuk soalan. Misalnya, kaunselor tidak akan bertanya“Bilakah kali terakhir anda menggunakan kokain?”; beliau mungkin bertanya, “Ceritakan kali terakhir anda menggunakan kokain” untuk mendapatkan maklumat yang lebih lanjut di samping tarikh yang berkenaan.

� Sudah tentu tidak semestinya soalan terbuka sahaja yang akan digunakan pada setiap masa. Jika anda bertanya klien: “Ceritakan mengenai tempat tinggal anda” bukan cara yang paling berkesan untuk mendapatkan alamat klien!

1Blowin’ in the Wind, Bob Dylan

146


� Soalan-soalan terbuka:

• Membantu kaunselor untuk memahami sudut pandangan klien;

• Mendapat tahu perasaan klien mengenai sesuatu topik atau situasi;

• Memudahcara dialog yang tidak boleh dijawab menggunakan satu patah perkataan atau frasa, dan tidak memerlukan respon tertentu;

• Memohon maklumat tambahan secara neutral;

• Menggalakkan klien untuk banyak bercakap;

• Membantu kaunselor untuk elakkan pra hukuman; dan

• Memastikan komunikasi terus maju ke depan.

Pernyataan yang mengiakan � Pernyataan yang mengiakan adalah pernyataan mengenai seseorang yang berbentuk

ikhlas dan positif. Pernyataan ini sama seperti memberi pujian, tetapi ia menyampaikan mesej yang lebih mendalam jika berbanding dengan, “Rambut anda cantik!”

� Salah satu kesan penting pernyataan yang mengiakan ialah ia memupuk efikasi kendiri klien.

� Istilah efikasi kendiri diperkenalkan oleh seorang ahli psikologis sosial bernama Albert Bandura. Beliau mentakrifkan istilah ini sebagai kepercayaan seseorang terhadap kebolehannya untuk berjaya dalam situasi tertentu.

� Walaupun sudah mula dibentuk di peringkat kanak-kanak lagi, kepercayaan seseorang mengenai kebolehannya terus maju sepanjang hayatnya dan boleh dipengaruhi oleh orang lain. Misalnya, ramai orang akan mencari seorang yang mereka puja (seperti seorang mentor) untuk mencontohi atau diberi motivasi. Biasanya, orang yang berkenaan adalah seorang yang mereka ingin jadi.

� Bandura percaya bahawa satu cara kritikal untuk meningkatkan efikasi kendiri ialah melalui “pujukan sosial”1: iaitu, manusia boleh dipujuk untuk percaya bahawa mereka mempunyai kemahiran dan kebolehan untuk berjaya. Dorongan verbal dan pernyataan yang mengiakan daripada orang lain akan membantu kita mengatasi keraguan kendiri, serta meningkatkan efikasi kendiri. Lantaran itu, keyakinan diri serta kebolehan kita untuk bertindak serta mengubah tingkahlaku juga akan bertambah.

� Pernyataan yang mengiakan juga boleh menguatkan perhubungan menolong dengan menunjukkan kepada klien bahawa kaunselor mengakui kesukaran serta mengesahkan pengalaman dan perasaan mereka. Tambahan pula, ia juga memberi penekanan kepada pengalaman klien yang menunjukkan kekuatan, kejayaan atau kuasa yang mencegah kelemahan semangat.

� Di sini adalah beberapa contoh pernyataan yang mengiakan:

• Saya kagum anda boleh mengatakan “tidak” kepada abang anda hujung minggu ini.

• Itu adalah satu cadangan yang paling baik.

1Cherry, K. What is self-efficacy? Retrieved March 1, 2012, from http://psychology.about.com/od/theoriesofpersonality/a/self_efficacy.htm

147


Merumus � Merumus bermakna menyuling intipati perkara yang disampaikan oleh klien – atau apa

yang telah berlaku dalam sesi kaunseling - dan menyatakan semula kepada klien. Ia berbeza dengan refleksi mudah di mana ia bukan refleksi pernyataan, tetapi rumusan perbualan atau sesi kaunseling

� Rumusan membantu klien melalui cara-cara berikut:

• Mengukuhkan apa yang mereka perkatakan;

• Menunjukkan bahawa kaunselor sedang mendengar dengan teliti;

• Membantu mereka untuk mempertimbangkan respon dan pengalaman mereka; Menyediakan mereka untuk maju ke depan.

� Rumusan yang mengaitkan perasaan positif dan negatif klien mengenai penggunaan dadah juga boleh membantu klien mengenalpasti unsur keambivalenan dan sebarang perselisihan antara tingkahlaku dan matlamat penggunaan dadah. Kita akan membincangkan mengenai keambivalenan dan perselisihan dengan lebih mendalam lagi dalam modul yang berikut.

� Merumus juga adalah satu cara yang baik untuk menyemak semula sesi-sesi sebelum ini dan mengakhiri sesi kaunseling semasa. Merumus berguna untuk kedua-dua sesi kelompok dan individu. Ia juga satu penghubung yang baik antara sesi sebelum dan sesi semasa.

� Merumus boleh:

• Mengiakan kemajuan klien atau kelompok;

• Mengingatkan klien mengenai komitmen yang telah mereka buat; dan

• Memperkukuhkan tugasan kerja rumah.

� Misalnya, seorang kaunselor boleh merumus kedua-dua laporan klien dan sesi seperti di bawah:

Hari ini, kita telah berbincang dengan agak panjang lebar. Kita telah berbincang mengenai kejayaan besar anda apabila anda mengatakan “tidak” kepada pelawaan abang anda untuk mengambil kokain. Walaupun berasa kecewa ketika itu, akhirnya anda berasa senang hati dengan diri anda. Adakah saya betul? Kita juga berbincang mengenai beberapa masalah berkaitan dengan pengurusan masa anda, dan anda telah bersetuju menyediakan satu skedul untuk minggu depan untuk mengenalpasti sejauh manakah ia berkesan bagi anda..

� Perhatikan bahawa dalam contoh di atas, kaunselor bertanya, “Adakah saya betul?” Semasa membuat rumusan, amat penting untuk kaunselor menggalakkan klien membetulkan rumusan tersebut. Dalam kes ini , misalnya, barangkali Richard akan memberi respon: “Bukan semata-mata mengecewakan, tetapi saya berasa serba salah kerana abang saya berasa kurang senang hati apabila saya minta diri.”

� Merumus juga mempunyai tujuan strategik: dalam membuat rumusan, kaunselor boleh memilih maklumat yang hendak dimasukkan, diminimumkan atau ditinggalkan. Dengan ini, beliau boleh mengukuhkan perkara-perkara yang positif dan minimumkan perkara-perkara yang negatif.

148


� Misalnya, berkemungkinan Richard telah mengatakan bahawa proses kesembuhan “amat sukar” pada awal sesi, tetapi kaunselor tidak mahu mengingatkan Richard mengenai perkara tersebut. Oleh itu, beliau tidak menyebut perkara ini dalam rumusan.

Bergolek Dengan Penentangan � Konsep bergolek dengan penentangan berasal daripada bahan temubual bermotivasi

Miller and Rollnick.1 Istilah ini dianggap sebagai satu kemahiran teras, namun, ia adalah satu konsep yang amat berguna serta satu set kemahiran. Ia juga mewakili satu perubahan dari segi cara kita berfikir mengenai penentangan klien.

� Satu pandangan bersejarah mengenai penentangan klien ialah klien tersebut bersifat engkar atau berada dalam “penafian.” Sebagai respon kepada penentangan tadi, maka kaunselor biasannya menggunakan konfrontasi atau counselors often used confrontation or perbalahan.

� Pandangan yang lebih baharu ( dan lebih konstruktif) ialah penentangan adalah satu indikator keambivalenan, dan keambivalenan adalah satu bahagian biasa mana-mana proses perubahan. Esok, kita akan berbincang dengan mendalam mengenai keambivalenan, tetapi, buat masa kini, satu definisi yang mudah ialah “perasaan berbelah bagi.” Dengan kata lain, ia bermaksud, “orang biasanya mahu berubah dan tidak mahu berubah pada masa yang sama.” Ia diibaratkan sebagai mempunyai satu tarik tali dalaman. Seorang kaunselor yang baik akan membantu klien yang ambivalen untuk “mencondongkan imbangan bermotivasi.”

� Penentangan juga boleh dianggap sebagai satu isyarat bahawa kaunselor perlu berubah arah bersama klien atau mendengar dengan lebih teliti terhadap apa yang diperkatakan oleh klien.

� Miller and Rollnick menyenaraikan empat jenis asas penentangan:

• Bertengkar;

• Mencelah;

• Menafikan; dan

• Tidak mengendahkan.

� Keempat-empat jenis penentangan telah dihuraikan dalam Muka Surat 3.4 Resos.

� Bergolek dengan penentangan serupa dengan mengelakkan daripada bertengkar mulut, namun ia juga memberi peluang untuk kaunselor bersifat empati dengan:

• Tidak bersifat menghukum dan menghormati; dan

• Menggalakkan klien untuk bercakap dan melibatkan diri.

� Kita telah memberi perhatian kepada salah satu strategi yang disyorkan oleh Miller dan Rollnick untuk bergolek dengan penentangan: pendengaran reflektif.Adalah lebih sukar untuk klien terus bersifat menentang apabila mereka didengar atau diperakui.

1Miller, W. R., & Rollnick, S. (1991). Motivational interviewing: Preparing people to change addictive behavior. New York: Guilford Press.2Ibid.

149


Pendengaran reflektif adalah satu cara yang kuat untuk mengurangkan penentangan atau kemarahan klien:

� Teknik-teknik yang lain termasuk seperti di bawah:

• Mengalih fokus;

• Persetujuan yang berbelit;

• Merangka semula; dan

• Menekankan pilihan peribadi dan kawalan.

� Mengalih fokus bermaksud mengalih tenaga dan perhatian klien daripada rintangan dan halangan. Ia adalah satu cara untuk mengatasi jalan buntu supaya klien akan terus bercakap dan berkembang. Kadangkala adalah paling baik untuk mengendahkan pernyataan negatif klien; pada masa lain pula, adalah penting untuk mengakui secara ringkas apa yang diperkatakan oleh klien, kemudian teruskan perbincangan. Satu cara mengalih fokus ialah anda hendaklah jelas mengenai apa yang sedang anda buat dan mengapa. Misalnya:

Klien: Saya tidak boleh berhenti menghisap dope kerana semua rakan-rakan saya berbuat demikian.

Kaunselor: Anda amat mendahului saya; kita masih belum bersedia untuk berbincang mengenai perkara itu. Kita sedang meneroka kebimbangan anda mengenai gred anda dan sama ada anda akan teruskan dengan persekolahan anda.

� Pada masa yang lain, mungkin adalah lebih baik untuk anda meneruskan perbincangan tanpa sebarang keterangan. Misalnya:

Klien: “Saya tahu saya saya sudah silap, tetapi yang mereka suruh saya buat tidak masuk akal.”

Kaunselor: Nampaknya anda terganggu dengan apa yang perlu dilakukan ketika ini. Bolehkah anda memberitahu saya mengenai kesilapan anda dengan lebih mendalam.

� Strategi seterusnya, persetujuan yang berbelit menyerupai refleksi penguatan. Kaunselor bersetuju dengan klien, tetapi berbelit sedikit atau mengubah arah untuk tujuan menggerakkan perbincangan ke depan. Misalnya: Merujuk kepada pernyataan klien di atas:


Kaunselor: “Kesemua jangkaan ini agak mengecewakan. Anda juga bimbang bahawa untuk mencapai kejayaan, anda perlu bergerak ke depan.”

� Merangka semula memberi satu tafsiran yang baharu dan positif terhadap maklumat negatif yang di bekalkan oleh klien. Ia mengakui kesahan persepsi klien, dan pada masa yang sama memberi satu makna baharu untuk dipertimbangkan oleh klien. Misalnya:


150


Kaunselor: Anda kurang senang hati kerana orang lain mempunyai kawalan ke atas anda. Namun sehingga kini, anda mampu memenuhi kesemua jangkaan mereka dan agak berjaya juga!

� Pendidikan juga merupakan satu cara yang baik untuk menggunakan konsep merangka semula. Misalnya, kebanyakan orang yang ketagih dengan alkohol percaya bahawa mereka tidak mempunyai masalah penagihan arak kerana mereka mampu “menahan minuman arak.” Apabila kaunselor menerangkan secara objektif bahawa toleransi adalah satu faktor berisiko dan satu isyarat amaran, perspektif klien mungkin berubah berhubung dengan maksud kebolehan mereka untuk “menahan minuman arak.”

� Menekankan pilihan peribadi dan kawalan boleh membantu klien menyedari bahawa mereka, sebenarnya, sedang membuat pilihan. Akhirnya, klien akan memilih satu aliran tindakan, dan teknik tersebut memperakui hal ini. Misalnya:

Klien: “Saya tahu saya sudah silap, tetapi yang mereka suruh saya buat tidak masuk akal.”

Kaunselor: Anda tidak suka perbuatan orang lain, tetapi sehingga kini, anda memilih untuk menyusuli apa yang mereka minta. Sememangnya memerlukan ketabahan hati untuk berbuat demikian

� Mengakui pilihan positif yang dibuat oleh klien membantu membina perasaan efikasi kendiri beliau.

Sifat Bertujuan Kaunselor � Sifat bertujuan kaunselor bermaksud memilih tingkahlaku membantu dan strategi-

strategi khusus berdasarkan tujuan dan hala tuju yang jelas

� Kajian mengaitkan sifat bertujaun dengan hasil rawatan yang positif.1

� Dalam praktis, sifat bertujuan bermaksud bahawa seorang kaunselor merancang intervensi rawatan berasaskan situasi dan keperluan klien, termasuk tahap perubahan klien, tahap modal kesembuhan, situasi persekitaran, dan sebagainya.

� Ia juga bermaksud bahawa kaunselor masuk ke sesi kaunseling individu atau kelompok dengan satu objektif yang jelas dan tidak membenarkan sesi mengikut momentum tersendiri. Sudah pasti, amat penting supaya kaunselor bersifat luwes dan mampu untuk mengubah arah, sekiranya perlu. Sudah pasti, jika beliau membenarkan rawatan mengikut haluan yang berliku-liku tidak akan produktif.

� “Secara keseluruhan, kaunselor yang bersifat bertujuan ialah seorang yang belajar banyak strategi menolong, mengumpul ilmu mengenai perkembangan manusia serta isu-isu yang berkaitan, dan membina perhubungan dengan klien di mana semua kemungkinan boleh diterokai, dikaji, dan dinilai.”1

1Schmidt, J. J. (1994). Counselor intentionality and effective helping. ERIC Digest. Retrieved March 1, 2012, from http://www.eric.ed.gov/PDFS/ED378461.pdf2Ibid.

151

MODUL 4 TAHAP DAN STRATEGI PERUBAHAN

Kandungan dan garis masa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153Matlamat latihan dan objektif pembelajaran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153Selaid PowerPoint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154Muka Surat Resos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200Rumusan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

153

Manual Peserta: Modul 4—Tahap dan Strategi Perubahan


Aktiviti MasaPengenalan Kepada Modul 4 10 minit

Latihan kelompok kecil: Tahap perubahan: Semakan semula ciri-ciri klien 15 minit

Pembentangan kelompok kecil: Strategi yang sesuai untuk setiap tahap perubahan

60 minit

Rehat 15 minitPembentangan: Strategi perubahan—Membangunkan pertuturan perubahan

15 minit

Latihan kelompok kecil: Membangunkan pertuturan perubahan 65 minit

Pembentangan: Strategi perubahan—Kayu pembaris kesediaan 10 minit


Energizer petang 15 minit

Latihan berpasangan: Menggunakan kayu pembaris kesediaan 30 minit

Pembentangan: Strategi perubahan —Imbangan penetapan 15 minit

Latihan berpasangan: Menggunakan imbangan penetapan 30 minit

Rehat 15 minitLatihan kelompok kecil: Main peranan secara perlahan—Melatih strategi perubahan

60 minit

Pentaksiran pembelajaran dan penilaian hari 3 15 minit


Matlamat latihan � Memberi reviu mengenai tahap-tahap perubahan dan overviu mengenai strategi

intervensi bagi setiap tahap; d an

� Memberi huraian mengenai strategi perubahan dan peluang untuk latihan.


� Menyenaraikan sekurang-kurangnya dua strategi intervensi yang sesuai bagi setipa tahap perubahan;

� Memerihal dan menunjukkan kebolehan untuk menggunakan sekurang-kurangnya 2 strategi untuk membangkitkan pertuturan perubahan;

� Memerihalkan kegunaan kayu pembaris kesediaan; and

� Memerihalkan imbangan penetapan.

154


4.2

Menyenaraikan sekurang-kurangnya 2 strategi intervensi yang sesuai bagi setiap tahap perubahan

Memerihal dan menunjukkan kebolehan untuk menggunakan sekurang-kurangnya 2 strategi untuk membangkitkan pertuturan perubahan

Memerihalkan kegunaan alat ukur kesediaan Memerihalkan imbangan penetapan

155


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.3

Pra- Tafakur

Tafakur

PersediaanTindakan

Pengekalan

Pengulangan

156


4.4

Bentuk 4 kumpulan kecil Padankan ciri-ciri yang disenaraikan pada kertas

anda dengan tahap perubahan sepertimana yang tertampal pada kertas sebak di dinding

Gunakan gam atau pelekat untuk melekatkan kertas-kertas pada kertas sebak

4.5

Keambivalenan (mempunyai pemikiran dan perasaan yang berkonflik) adalah sebahagian daripada proses perubahan

Setiap tahap menghasilkan konflik bermotivasi masing-masing

Klien memerlukan sokongan bermotivasi yang berlainan pada setiap tahap perubahan

157


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.6

Biasanya, individu yang berada dalam tahap pra-tafakur tidak mengalami keambivalenan, namun mungkin dapat dikesan secara kecil-kecilan Contoh: “Saya tiada masalah, tetapi perlukah saya

berjumpa dengan seorang kaunselor untuk meluahkan perasaan saya?”

158


4.7

Klien masih belum membuat pertimbangan untuk berubah

Ada kemungkinan klien enggan untuk atau tidak boleh berubah

Klien perlukan bantuan kesedaran sebelum beliau membuat pertimbangan untuk berubah

4.8

Keambivalenan: Berubah atau tidak berubah? Contoh: “Saya tahu saya akan menjadi lebih sihat jika

saya berhenti menghisap marijuana. Namun saya akan kehilangan sekumpulan rakan apabila saya berbuat demikian, lalu saya tidak boleh berseronok-seronok.”

Contoh: “Saya bercadang untuk menetapkan satu tarikh untuk berhenti, tetapi saya kurang pasti boleh turut serta.”

Klien mempunyai persepsi bahawa ada alasan untuk kebimbangan tersebut serta sebab-sebab tertentu untuk berubah

Klien sudah membuka pintu hati untuk berubah

159


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.9

Bantuan untuk menyelesaikan keambivalenan dan memilih perubahan positif dalam situasi semasa

Bantuan untuk “mencondongkan imbangan bermotivasi”

Bantuan dalam meningkatkan keyakinan diri dari segi kebolehan untuk berubah

160


4.10

Berkemungkinan klien sudah bersedia sepenuhnya untuk berubah, tetapi kurang pasti cara yang terbaik untuk berbuat demikian Ke manakah akan saya pergi? Apa yang akan saya lakukan? Bagaimanakah saya boleh mendapat resos untuk membantu saya?

4.11

Bantuan untuk mengenalpasti strategi-strategi perubahan yang berpotensi dan memililih strategi yang amat sesuai bagi situasi tertentu

Bantuan untuk merancang perubahan dan mengkaji kecekapan perubahan

Penaksiran kemahiran

161


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.12

Ada kemungkinan semua perbuatan klien adalah betul, namun masih teringin untuk menggunakan dadah Contoh: “Sudah 3 minggu saya tidak mengambil

kokain, dan saya berasa sihat. Akan tetapi, sebahagian saya inginkan dadah sebagai tanda meraikan sesuatu.”

Motivasi akan menggilap dan malap merentasi masa Sebagai contoh: “Adakah semua ini berbaloi?”

Klien mengambil langkah untuk berubah secara aktif

162


4.13

Bantuan memilih strategi perubahan Bantuan menggunakan strategi dan belajar

bagaimana untuk elakkan atau hadkan kembali semula kepada dadah

Membiasakan keambivalenan Mengiakan usaha dan kejayaan yang berterusan

4.14

Klien yang berada dalam tahap pengekalan perlu membuat banyak keputusan yang sukar mengenai gaya hidupnya Contoh: “Saya tahu saya tidak lagi boleh bermain

bola sepak dengan rakan-rakan lama saya yang menggunakan dadah, tetapi saya berasa amat rindu kegaitan tersebut.”

Contoh: “Saya tidak boleh berada bersama abang saya yang sedang mengambil dadah, tetapi amat sukar untuk saya katakan ‘tidak’ kepada beliau.”

163


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.15

Bantuan untuk membangunkan kemahiran baharu, dan aktiviti-aktiviti untuk mengekalkan kesembuhan dan gaya hidup bebas daripada penggunaan dadah

Bantuan untuk menanggung faedah yang diperoleh semasa tahap tindakan

Bantuan dan sokongan untuk menangani kehilangan dan membangunkan matlamat hidup

164


4.16

Konflik bermotivasi berkemungkinan berbeza antara satu sama lain

Kembali semula membawa kepada regresi tahap perubahan yang dahulu

Klien mungkin tertanya-tanya: “Mahukah saya cuba sekali lagi

atau tidak?” “Adakah saya berkebolehan untuk

mengekalkan kesembuhan?”

4.17

Bantuan untuk kesembuhuan segera dan lanjutan kepada proses perubahan

Bantuan untuk meningkatkan keyakinan diri untuk menghadapi proses kesembuhan

Bantuan untuk bergerak kepada dan melalui kesembuhan Kesembuhan bukan suatu laluan yang

lurus dan boleh diramal!

165


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.18

Bentuk 3 kumpulan kecil Sediakan pembentangan yang ringkas (tidak

melebihi 5 minit bagi setiap satu) mengenai strategi intervensi yang sesuai dengan tahap yang ditugaskan (Muka Surat 4.2 Resos)

Anda perlu bersifat kreatif! Sertakan main peranan kaunselor-klien yang

ringkas bertujuan untuk menunjukkan satu atau lebih strategi

166


4.19

Rehat 15 minit

4.20

Semakin banyak hujjah untuk berubah yang dikemukakan oleh klien, dan bukan kaunselor: Semakin yakin klien terhadap keperluan perubahan Semakin kuat komitmen klien terhadap perubahan Semakin pasti klien untuk berubah

Amrhein, P. C., Miller, W. R., Yahne, C. E., Palmer, M., & Fulcher, L. (2003). Client commitment language during motivational interviewing predicts drug use outcomes. Journal of Consulting & Clinical Psychology. 71(5), 862–878.

167


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.21

DARN-C Keinginan (Desire) Kebolehan (Ability) Sebab-sebab (Reasons) Keperluan (Needs) Komitmen (Commitment)

Sumber: Amrhein, P. C., Miller, W. R., Yahne, C. E., Palmer, M., & Fulcher, L. (2003). Client commitment language during motivational interviewing predicts drug use outcomes. Journal of Consulting & Clinical Psychology. 71(5), 862–878.

168


4.22

Pernyataan yang dibuat oleh klien mengenai kecenderungan untuk berubah: Saya ingin… Saya berhajat… Saya benar-benar hendak…

4.23

Pernyataan yang dibuat oleh klien mengenai efikasi kendiri: Saya fikir saya boleh… Saya boleh … Saya bekebolehan untuk …

169


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.24

Pernyataan yang dibuat oleh klien yang merupakan sebab-sebab khusus, atau hujjah-hujjah perubahan: Saya tahu saya akan berasa lebih senang hati jika

saya… Perhubungan saya dengan suami saya akan

bertambah lebih baik jika saya… Kebimbangan saya mengenai _____ akan

berkurangan jika saya…

170


4.25

Pernyataan yang dibuat oleh klien mengenai perasaan tanggungjawab mereka untuk berubah: Saya mesti… Saya benar-benar hendak … Saya perlu …

4.26

Dua peringkat pernyataan komitmen: Pernyataan komitmen berbentuk hajat atau aras

rendah Pernyataan komitmen aras tinggi

171


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.27

Pernyataan komitmen berbentuk hajat aras rendah atau aras tinggi: Saya berharap… Saya merancang untuk … Saya akan cuba….

172


4.28

Pernyataan aras tinggi: Saya akan… Saya bercadang untuk … Saya berjanji dengan suami saya bahawa saya

akan...

4.29

1.Tanya soalan terbuka yang membangkitkan buah fikiran: “Apakah perubahan kepada hidup anda yang dihasratkan 5 tahun dari sekarang?”

2.Minta huraian: “Bagaimanakah keadaan hidup anda pada masa itu?” atau “Cuba anda jelaskan dengan lebih lanjut lagi.”

3. Minta contoh-contoh yang berkaitan: “Bagaimanakah anda dapat mencapai keadaan hidup sedemikian? ” atau “Cuba anda beri contoh-contoh yang sesuai”

Sumber: Miller, W. R., & Rollnick, S. (1991). Motivational interviewing: Preparing people to change addictive behavior. New York: Guilford Press.

173


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.30

4.Galakkan renungan: “Cuba ingat kembali masa anda berjaya untuk melakukan suatu perubahan dalam hidup anda”

5.Pandang ke depan: “Bagaimanakah anda ketahui sama ada anda telah berjaya melakukan perubahan tersebut?”

6. Soalkan ekstrim: “Apakah kesan paling baik yang anda dapat bayangkan sekiranya anda telah melakukan suatu perubahan?”


174


4.31

7.Gunakan alat ukur persediaan: “Apakah usaha yang diperlukan untuk maju daripada angka 4 ke 8?”

8.Timbangkan pro dan kontra (imbangan keputusan): “Apakah perkara dalam hidup anda yang anda gemari buat masa kini?”

9.Terokai matlamat dan nilai: “Beritahu saya apa yang paling penting dalam hidup anda.”

10. Cetuskan idea sampingan: “Berkemungkinan amat sukar untuk anda hentikan penggunaan dadah kerana ia sudah menjadi sesuatu yang terlalu penting bagi anda.”


4.32

Meneroka (Explore) Mengiakan (Affirm) Mereflek (Reflect) Merumus (Summarize)

175


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.33

Tanya soalan-soalan untuk mendapat jawapan sepertimana yang diharapkan: Ceritakan dengan lebih lanjut mengenai pandangan

anda terhadap perkara tersebut. Apa lagi? Apakah akan berlaku jika _____? Bolehkah anda memberi beberapa contoh yang

sesuai? Melalui penerokaan, klien dapat melahirkan

pemikiran yang lebih positif mengenai perubahan

176


4.34

Melahirkan persetujuan, penghargaan, atau dorongan, dan mengukuhkan pertuturan perubahan melalui cara-cara di bawah: Saya fikir amat baik jika… Wah—sudah amat jauh bagi anda... Saya berpendapat anda benar-benar boleh

berjaya dalam hal tersebut Pernyataan tadi memang mencetus celik akal

4.35

Mereflek pernyataan positif mengenai perubahan membenarkan klien untuk mendengar pernyataan tersebut dari perspektif yang lain, seterusnya bersetuju dengan diri sendiri!

177


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.36

Wujudkan rumusan “karangan bunga” yang boleh menyepadukan kejadian-kejadian pertuturan perubahan

178


4.37

Bentukkan 4 kumpulan kecil Wujudkan skrip senario kaunseling selama 3 minit

untuk menunjukkan strategi yang ditugaskan Gunakan Muka Surat 4.3 Resos untuk membantu

anda menulis skrip tersebut Gunakan senario klien daripada Resos ATAU

wujudkan skrip sendiri Pilih ahli kelompok untuk main peranan sebagai

“klien” dan “kaunselor”

4.38

Dibentuk oleh Stephen Rollnick Alat pelbagai tujuan

Miller, W. R., & Rollnick, S. (1991). Motivational interviewing: Preparing people to change addictive behavior. New York: Guilford Press.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

179


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.39

Satu konsep asas mengenai pendekatan bermotivasi

Mempunyai idea mengenai tahap kesediaan seseorang terhadap perubahan atau kemahiran baharu yang amat berguna dalam kebanyakan situasi

180


4.40

“Berdasarkan skala 1 hingga 10, di mana 1 mewakili ‘langsung tidak bersedia’, dan 10 mewakili ‘amat bersedia’, sejauh manakah anda bersedia untuk berbincang isu menjauhi daripada penggunaan dadah?”

BUKAN

“Sejauh manakah kesediaan anda untuk berubah?”

4.41

“Beritahu saya mengapa anda memilih nombor tersebut.”

“Saya berasa ingin tahu: mengapa anda menilai tahap kesediaan anda sebagai 6, dan bukan 5 atau 7?”

“Wah—anda telah menilai tahap kesediaan anda sebagai 9! Terangkan dengan lebih lanjut mengapa anda berasa begitu bersedia untuk menghadapi perubahan ini.”

181


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.42

“Apa yang boleh berlaku untuk menggerakkan anda ke angka yang lebih tinggi?”

“Apakah yang perlu dilakukan untuk meningkatkan tahap kesediaan anda menghadapi perubahan tersebut?”

182


4.43

“Belum bersedia” (0 to 3): Melahirkan kebimbangan, membekalkan maklumat, memberi sokongan, tindakan susulan

“Tidak pasti” (4 to 7): Meneroka aspek positif dan negatif berhubung dengan melakukan perubahan

“Bersedia” (8 to 10): Membantu untuk merancang pelan tindakan, mengenalpasti resos, dan menyampaikan harapan

4.44

“Pada bulan lalu, anda telah menilai tahap kesediaan anda terhadap perubahan ini sebagai 4. Hari ini, anda telah menilai tahap anda sebagai 9. Apakah yang menyebabkan anda ubah penilaian sebelum ini?”

“Pada bulan lalu, anda telah menilai tahap kesediaan anda terhadap perubahan ini sebagai 8. Hari ini, anda telah menilai tahap anda sebagai 5. Apa telah berlaku untuk mengurangkan kesediaan anda?”

183


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.45

Kepentingan: “Berdasarkan skala 1 hingga 10, sejauh manakah kepentingan untuk anda melakukan perubahan ini?”

Keyakinan: “Berdasarkan skala 1 hingga 10, sejauh manakah keyakinan anda untuk melakukan perubahan ini?”

184


4.46

Perlu spesifik: “Sejauh manakah kepentingan perhubungan anda

dengan suami anda?” BUKAN “…sejauh manakah kepentingan perubungan kepada anda?”

“Sejauh manakah anda yakin mengatakan “tidak” kepada pelawaan untuk mengambil kokain?” BUKAN “Sejauh manakah anda yakin untuk mengekalkan pantang anda terhadap dadah dalam jangka masa panjang?”

4.47

Minta keterangan lanjut “Ceritakan dengan lebih lanjut bagaimana anda

melihat perhubungan anda dengan suami anda.” “Sejak perbualan kita yang lalu, saya dapati anda

lebih yakin diri; apakah perubahan yang telah berlaku?”

185


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.48

Pandang ke depan: “Amat jelas bahawa perhubungan anda dengan

suami anda amat penting bagi anda. Bagaimanakah penggunaan dadah boleh mempengaruhi perhubungan tersebut merentasi masa?”

“Apakah yang akan membantu anda menjadi lebih yakin untuk melakukan perubahan ini ?”

186


4.49

Kesani kepentingan atau keyakinan merentasi masa: “Pada bulan lalu, anda memberi pemeringkatan yang

amat tinggi kepada kepentingan menyesuaikan diri dengan kanak-kanak yang popular. Kali ini, anda memberi pemeringkatan yang agak rendah. Apakah yang telah mempengaruhi penilaian tersebut?”

“Pada bulan lalu, anda telah menilai keyakinan anda untuk melakukan perubahan ini sebagai 4; hari ini anda memberi penilaian sebagai 8. Apakah yang menyebabkan anda menjadi lebih yakin?”

4.50

Makan Tengahari 60 minit

187


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.51

Cari pasangan; putuskan siapa akan main peranan sebagai kaunselor terlebih dahulu

Pilih seorang klien daripada Muka Surat 4.4 Resos ATAU fikirkan satu perubahan peribadi yang ada dalam pertimbangan anda

Mulakan perbincangan Latih tiga sesi main peranan menggunakan kayu

pembaris tersebut: Kesediaan, kepentingan, dan keyakinan

Ubah peranan selepas 10 minit

188


4.52

Proses menaksir atau menilai aspek-aspek “baik" penggunaan dadah—sebab-sebab tidak akan berubah, dan aspek-aspek yang kurang baik—sebab-sebab untuk berubah

4.53

Membantu klien mengecam dan menimbang aspek-aspek negatif penggunaan dadah supaya alat penimbang akan condong ke arah perubahan positif

Membantu klien untuk bergerak daripada motivasi luaran kepada motivasi dalaman

189


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.54

Hubungan secara sedar terhadap aspek-aspek negatif sesuatu situasi (kos, masalah, ciri-ciri lain yang tidak diingini), biasanya bagi kali yang pertama

Sumber: Baumeister, R. F. (1994). The crystallization of discontent in the process of major life change. Dalam: T. F. Heatherton & J. L. Weinberger (Eds.). Can personality change? (pp. 281–294). Washington, DC: American Psychological Association.

190


4.55

Hubungan secara sedar aspek-aspek negatif mengubah persepsi seseorang terhadap sesuatu situasi “supaya pola ketidakpuasan dan kekurangan yang luas” dapat dilihat"

Sumber: Baumeister, R. F. (1994). The crystallization of discontent in the process of major life change. Dalam: T. F. Heatherton & J. L. Weinberger (Eds.). Can personality change? (pp. 281–294). Washington, DC: American Psychological Association.

4.56

Tegaskan, dari perspektif klien, kos yang terlibat akibat penggunaan dadah

Kurangkan, jika boleh, ganjaran yang dipersepsikan berhubung dengan penggunaan dadah

Jelaskan akibat perubahan Kenalpasti dan minimumkan, jika boleh, rintangan

berpotensi terhadap perubahan

Sumber: Sobell, L. C., Cunningham, J. A., Sobell, M. B., Agrawal, S., Gavin, D. R., Leo, G. I., et al. (1996). Fostering self-change among problem drinkers: A proactive community intervention. Addictive Behaviors, 21(6), 817–833.

191


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.57

192


4.58

Tingkahlaku: Penggunaan Dadah

Berubah (Pro) Tidak Berubah (Kontra)

Faedah -Penambahan kepada kawaIan hidup saya -Sokongan daripada keluarga dan rakan-rakan -Pengurangan kepada masalah kerja -Keuntungan kewangan -Penambahbaikan kepada kesihatan

Faedah -Berasa lebih releks -Berasa lebih seronok semasa berada di jamuan -Tidak perlu berfikir mengenai masalah saya

Kos -Tekanan/kebimbangan bertambah -Berasa lebih murung -Kebosanan bertambah -Mengalami masalah tidur

Kos -Ketidaksetujuan daripada keluarga danrakan-rakan -Masalah kewangan -Boleh dibuang kerja -Kerosakan kepada perhubungan relationships -Risiko kesihatan bertambah

4.59

Senarai bertulis boleh membantu klien untuk membilang faktor-faktor yang akan mempengaruhi keputusan melakukan perubahan Senarai sebab yang panjang untuk berubah dan

senarai sebab yang pendek untuk tidak berubah berkemungkinan akan mengubah imbangan ke arah perubahan

Senarai sebab yang panjang untuk tidak berubah dan senarai sebab yang pendek untuk berubah menunjukkan bahawa klien perlu berusaha dengan lebih giat lagi

193


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.60

Bukan bilangan item dalam setiap ruang yang dikira sebagai penting sekali

Satu atau dua sebab untuk tidak berubah boleh mengatasi satu dozen sebab untuk berubah

194


4.61

Sebab-sebab pro dan kontra untuk meneruskan dengan penggunaan dadah bergantung kepada individu yang berkenaan Faktor-faktor yang mengubah imbangan kepada

perubahan positif bagi seseorang mungkin tidak membawa makna kepada orang lain

Biasanya, sebab lebih bersifat emosional, dan bukan rasional

Nilai atau pemberatan yang diberi kepada sesuatu item mungkin akan berubah merentasi masa

4.62

Imbangan ketetapan membantu klien untuk meneroka dan melahirkan nilai mereka

Nilai akan dicerminkan melalui sebab-sebab untuk berubah dan sebab-sebab untuk tidak berubah

Jika klien boleh merangka proses perubahan dalam konteks nilai yang dikongsi bersama keluarga, komuniti dan budaya, ada lebih mudah untuk mereka memikirkan tentang perubahan

195


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.63

Tentukan format yang akan digunakan Kemukakan latihan dan mohon kebenaran klien

untuk teruskan Terangkan format Gunakan soalan terbuka dan pendengaran aktif

196


4.64

Mula dengan sebab untuk meneruskan dengan penggunaan dadah

Minta klien untuk menyatakan apa yang mereka gemar mengenai penggunaan dadah: Membina rapo Nampaknya membawa klien untuk berkongsi secara

spontan apa yang kurang baik mengenai penggunaan dadah

Boleh membantu klien yang berada dalam tahap pra tafakur

Sumber: Saunders, B., Wilkinson, C., & Allsop, S. (1991). Motivational intervention with heroin users attending a methadone clinic. Dalam W. R. Miller & S. Rollnick (Eds.). Motivational interviewing: Preparing people to change addictive behavior (pp. 279–292). New York: Guilford Press.

4.65

Bukan untuk semua orang! Sekiranya kaunselor mencuba imbangan

keputusan dengan klien yang telah membuat keputusan untuk berubah, berkemungkinan mereka akan berasa kurang sabar atau kecewa

197


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4.66

Tentukan siapa akan main peranan kaunselor Pilih klien daripada Muka Surat 4.4 Resos atau

fikirkan satu perubahan peribadi yang sedang anda pertimbangkan

Tentukan format mana yang akan digunakan (lihat selaid 4.61 dan 4.62)

Sediakan lembaran kerja dan mulakan perbincangan

Buat latihan mengenai imbangan keputusan Tukar peranan setelah 10 minit

198


4.67

Rehat 15 minit

4.68

Arahan: Muka Surat 4.7 Resos

199


4.69

MAINAN OTAK

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

200


Muka Surat 4.1 Resos: Ciri-ciri Klien dan Tahap-tahap Perubahan

Pra-Tafakur � Masih belum membuat pertimbangan untuk berubah dalam masa terdekat

� Timbul sedikit atau tiada kesedaran bahawa wujudnya suatu masalah atau perlunya suatu perubahan

� Bersifat defensif atau marah apabila orang lain melahirkan kebimbangan mengenai penggunaan dadah

� “Keadaan tidak begitu buruk.”

� “Saya hanya bersuka-suka sahaja.”

Tafakur � Mula membuat pertimbangan bahawa mungkin ada sebab untuk berasa bimbang

dan ada sebab-sebab untuk berubah

� Melihat sebab-sebab untuk berhenti atau meneruskan dengan penggunaan dadah

� Berfikir untuk berhenti atau mengurangkan penggunaan dadah pada masa depan

� Mencari maklumat yang relevan mengenai SUD

� “I know I need to quit using, but ...”

Persediaan � Mula merancang untuk berubah

� “Saya boleh jika saya cuba”

� Bercadang untuk berhenti dalam masa yang terdekat

� Menguji dengan perubahan kecil

� Mula menentukan matlamat

� Mencari kumpulan 12-Step tempatan

Tindakan � Memilih dan mengikuti satu strategi perubahan

� Percaya boleh mengubah tingkahlaku dan persekitaran

� Membentuk pelan untuk menghadapi kedua-dua tekanan peribadi dan luaran yang mungkin boleh membawa kepada kegagalan.

201


� Menerima bantuan dan mendapatkan sokongan daripada orang lain

� Sering menghadiri perjumpaan kumpulan 12-Step

� Menghadiri sesi program rawatan

Pengekalan � Berusaha untuk kekal menjauhi sama sekali dan mencegah kembali semula kepada

penggunaan dadah

� Berupaya mengesan serta berjaga-jaga situasi yang merbahaya dan merupakan pencetus yang boleh membawa kepada penggunaan dadah

� Membentuk rutin baharu seperti bergaul dengan rakan-rakan yang tidak mengambil dadah dan menyertai aktiviti-aktiviti bebas dadah

� Menjangkakan situasi kembali semula serta menyediakan strategi-strategi tertentu untuk menangani penggunaan dadah

� Membentuk semula perhubungan

Kembali Semula � Berkemungkinan pernah mempunyai matlamat yang tidak realistik

� Berkemungkinan pernah menggunakan strategi perubahan yang tidak berkesan

� Berada dalam persekitaran yang tidak kondusif untuk perubahan yang berjaya

� Kembali semula kepada tahap perubahan sebelum ini

� Berasa lemah semangat dan mungkin tiada harapan untuk berubah

202


Muka Surat 4.2 Resos: Strategi Bermotivasi Yang Relevan Untuk Setiap Tahap Perubahan

Pra-TafakurKlien masih belum membuat pertimbangan untuk berubah, enggan untuk atau tidak boleh berubah.

� Bentuk rapo dan bina kepercayaan.

� Timbulkan ragu-ragu atau kebimbangan dalam diri klien mengenai pola-pola penggunaan dadah dengan meneroka maksud peristiwa-peristiwa yang membawa klien untuk menjalani rawatan atau hasil rawatan sebelum ini.

� Dapatkan persepsi klien mengenai masalah yang berkenaan.

� Sampaikan maklumat yang berbentuk fakta mengenai risiko penggunaan dadah.

� Beri maklum balas peribadi mengenai dapatan penaksiran. Terokai pro dan kontra penggunaan dadah.

� Bantu orang signifikan untuk membuat intervensi.

� Kaji perselisihan antara persepsi klien dan orang lain mengenai tingkahlaku bermasalah.

� Lahirkan keprihatinan dan biarkan pintu terbuka.

TafakurKlien mengakui kebimbangan dan sedang mempertimbangkan perubahan, namun berasa kurang pasti.

� Biasakan keambivalenan.

� Bantu klien untuk “condongkan skala imbangan ketetapan” ke arah perubahan dengan mendapatkan dan menimbang pro dan kontra penggunaan dadah dan perubahan.

� Kaji nilai peribadi klien berhubung dengan tingkahlaku dan perubahan.

� Beri penekanan kepada pilihan bebas klien, tanggungjawab, dan efikasi kendiri untuk berubah

� Dapatkan pernyataan motivasi kendiri (pertuturan perubahan) mengenai tujuan dan komitmen klien.

� Dapatkan idea klien mengenai efikasi kendiri yang dipersepsikan dan jangkaan beliau mengenai rawatan.

� Rumuskan pernyataan motivasi kendiri.

1Reprinted from: Center for Substance Abuse Treatment. (1999). Enhancing motivation for change in substance abuse treatment. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series 35, HHS Publication No. (SMA) 99-3354. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration (pp. 31–32).

203


PersediaanKlien mempunyai komitmen dan merancang untuk berubah pada masa yang terdekat, namun masih membuat pertimbangan mengenai apa yang perlu dilakukan.

� Jelaskan matlamat klien dan strategi untuk berubah.

� Tawarkan satu menu mengenai opsyen untuk berubah atau rawatan.

� Dengan kebenaran klien, tawarkan kepakaran dan nasihat.

� Berunding untuk membuat perubahan atau rawatan, pelan dan kontrak tingkahlaku.

� Bantu klien untuk mendapatkan sokongan sosial.

� Terokai jangkaan rawatan dan peranan klien.

� Minta klien menceritakan apa yang berkesan pada masa lampau, sama ada untuk beliau atau mereka yang dikenali.

� Bantu klien untuk mengurus kewangan, jagaan anak, pekerjaan, pengangkutan, atau halangan berpotensi perubahan.

� Minta klien umumkan pelan untuk berubah.

TindakanKlien mengambil langkah secara aktif untuk berubah, namum belum lagi mencapai satu keadaan yang stabil.

� Libatkan klien dalam rawatan dan perkukuhkan kepentingan untuk terus berada dalam kesembuhan.

� Beri sokongan terhadap pandangan realistik mengenai perubahan secara langkah demi langkah.

� Akui kesukaran yang dihadapi oleh klien pada peringkat awal perubahan.

� Bantu klien untuk mengenalpasti situasi berisiko tinggi melalui analisis berfungsi dan kembangkan strategi menangani yang sesuai untuk mengatasi situasi tersebut.

� Bantu klien untuk mencari pengukuhan positif bagi perubahan positif.

� Bantu klien untuk menaksir sama ada beliau mempunyai sokongan keluarga dan sosial yang kuat.

PengekalanKlien telah mencapai matlamat awal seperti pengekangan diri daripada mengambil dadah dan kini sedang berusaha untuk mengekalkan faedah yang berkaitan.

� Bantu klien untuk mengenalpasti dan buat persampelan sumber keseronokan bebas daripada dadah (iaitu pengukuh yang baharu).

� Beri sokongan kepada perubahan gaya hidup.

204


� Mengiakan keazaman dan efikasi kendiri klien.

� Bantu klien untuk melatih dan menggunakan stratagi menangani yang baharu untuk tidak kembali semula kepada penggunaan dadah.

� Kekalkan kontek yang bersifat menyokong (misalnya: terangkan kepada klien bahawa anda bersedia untuk berbincang dengan beliau antara sesi).

� Bentuk satu pelan tindakan dengan secepat mungkin sekiranya klien kembali semula kepada penggunan dadah.

� Semak semula matlamat jangka panjang dengan klien.

Kembali SemulaKlien telah mengalami simptom kembali semula dan kini mesti menangani konsekuen serta membuat keputusan tentang tindakan seterusnya.

� Bantu klien untuk masuk semula ke dalam kitaran perubahan dan beri pujian kepada kerelaan beliau untuk mempertimbangkan semula perubahan positif.

� Terokai makna dan realiti kembali semula kepada penggunaan dadah sebagai satu peluang pembelajaran.

� Bantu klien untuk mendapatkan strategi menangani yang relevan.

� Kekalkan kontek menyokong.

205


Muka Surat 4.3 Resos: Membangkitkan Pertuturan Perubahan

Tanya soalan yang merangsangkan pemikiranTanya soalan-soalan terbuka di mana jawapan akan menggalakkan pertuturan perubahan. Misalnya:

� Mengapa anda ingin membuat perubahan ini? (Keinginan)

� Bagaimanakah cara anda akan bertindak untuk mencapai kejayaan? (Kebolehan) Apakah tiga sebab yang paling baik untuk anda berbuat demikian? (Sebab)

� Sejauh manakah penting untuk anda membuat perubahan ini? (Keperluan)

� Jadi apakah yang akan anda lakukan? (Komitmen)

Minta HuraianApabila tema pertuturan timbul, minta maklumat perincian:

� Melalui cara apa?

� Beritahu saya dengan lebih lanjut lagi.

� Apakah pemikiran lain mengenai perkara tersebut?

Minta contoh-contoh yang berkaitan � Apabila tema pertuturan timbul, minta contoh-contoh yang spesifik:

� Bilakah masa terakhir perkara ini telah berlaku?

� Bolehkah anda beri satu contoh?

� Apa lagi?

� Bagaimanakah anda akan melakukan perkara tersebut?

Lihat ke belakang (Mengingat kembali)Minta klien menceritakan suatu ketika sebelum kebimbangan semasa timbul:

� Bolehkah anda ingat kembali suatu ketika bila…?

� Bagaimanakah keadaan hidup anda sebelum ini…?

Pandang ke depanTanya apa akan berlaku jika kehidupan klien terus menghala ke arah masa kini:

� Sekiranya anda mencapai kejayaan 100% dalam membuat perubahan yang diingini, apakah yang akan berbeza?

� How would you like things to be different?Apakah perbezaan yang diingini?

� Bagaimanakah keadaan hidup anda 5 tahun dari sekarang?

206


Persoalkan EkstrimApakah perkara paling buruk yang akan berlaku sekiranya anda tidak melakukan perubahan ini?

� Apakah keputusan paling baik yang anda dapat bayangkan jika………?

Terokai Matlamat dan NilaiTanya apakah nilai panduan klien. Apakah yang beliau hasratkan dalam hidup? Amat membantu jika anda menggunakan kad sisih nilai. Muka surat 4.5 Resos mengandungi maklumat lanjut mengenai cara menggunakan dan mentaksir kad tersebut.

� Tanya bagaimana tingkahlaku penggunaan dadah berpadanan dengan matlamat atau nilai beliau. Adakah ia membantu untuk merealisasikan matlamat atau nilai, atau ia langsung tidak relevan?

Bersetuju dengan aspek negatifSecara eksplisit, anda menyebelahi sudut negatif (status quo) keambivalenan supaya tidak bersetuju dengan anda:

� Berkemungkinan_________betapa penting kepada anda sehingga anda tidak mahu tinggalkannya, tidak kira apakah kosnya.

� Barangkali anda betul; mustahil untuk anda mengatakan “tidak” kepada abang anda.

207


Muka Surat 4.4 Resos: Senario Klien

Senario Klien 1: SharonSharon ialah seorang bujang yang berumur 19 dan sedang hamil. Beliau telah tamat sekolah menengah dan mula berdaftar untuk melanjutkan pelajaran di kolej. Sharon berasal daripada keluarga yang baik; ayanya seorang pengurus kedai runcit, dan ibunya seorang suri rumah tangga. Beliau mempunyai seorang kakak yang telah lulus dari kolej dan kini melanjutkan pelajaran di U.K. dengan suami.

Walaupun mempunyai pencapaian yang baik semasa di sekolah, Sharon mempunyai harga diri yang rendah akibat perbandingan dengan kakaknya, seorang pelajar kepujian yang konsisten pencapaian dan amat polular di sekolah. Sharon pernah menghadapi beberapa masalah berkaitan dengan kemurungan ringan.

Dua tahun yang lepas, Sharon diperkenalkan kepada methamfetamin dan jenis dadah yang lain oleh teman lelaki baharu, Jamal. Apabila perhubungan dan penggunaan dadah berkembang, Sharon mula ponteng kelas dan pulang lewat dari sekolah. Ibubapa beliau cuba campur tangan dan menggalakkan Sahron supaya menghabiskan pengajian. Mereka bersifat keras mengenai perhubungan beliau dengan Jamal, dan mendesak supaya beliau tamatkan perhubungan tersebut. Sebaliknya, Sharon membuat keputusan untuk lari dari rumah dan terus mengambil dadah. Beliau duduk bersama dengan Jamal di sebuah apartmen 1-bilik. Memandangkan beliau mengalami masalah perhubungan yang serius, maka beliau pun kerap duduk dengan rakan-rakan yang menggunakan dadah.

Sharon mula mencuri barang-barang daripada kedai dan rakan-rakannya. Lama-kelamaan, beliau ditangkap oleh polis. Ketika ini, ibubapa campur tangan dan Sharon membiarkan mereka menghantarnya untuk menjalani program rawatan yang berasrama. Walaupun beliau bersetuju untuk menjalani rawatan untuk mengelakkan hukuman penjara, Sharon berasa marah dengan ibubapanya dan menentang rawatan yang diberi. Satu minggu selepas menjalani rawatan, Sharon mendapati bahawa beliau sudah hamil. Beliau berjaya mencuri keluar untuk menelefon Jamal. Malangnya Jamal memberitahu Sharon bahawa beliau tidak mahu terlibat dengan hal ini.

Sharon berasa amat marah dengan Jamal, tetapi pada masa yang sama berasa amat sedih dan takut.

Senario Klien 2: FazelFazel yang berumur 43 tahun sudah berkahwin dan mempunyai tiga orang anak perempua. Beliau ialah seorang buruh di sebuah ladang pertanian dan menghabiskan banyak masa di ladang dengan rakan seburuh. Isterinya ialah seorang guru, dan ketiga-tiga anak perempuan sudah bersekolah.

Sepuluh tahun yang lepas, Fazel mula mengambil dadah apabila dipelawa sebatang rokok berisi dengan hashish oleh seorang rakan sejawat. Mengikut rakan sejawat tersebut, rokok ini boleh membantu Fazel untuk releks setelah bekerja keras di ladang. Tidak lama kemudian, Fazel kerap mengambil hashish. Beberapa bulan kemudian, beliau

208


diperkenalkan kepada heroin, dan tidak lama kemudian Fazel pun mula menghisap heroin.

Selama ini, Fazel kekal dalam pekerjaannya akibat penyeliaan yang cuai. Akan tetapi, pada tahun lepas, beliau mula kerap ponteng kerja, dan akhirnya dibuang kerja. Bagi menanggung tabiat penggunaan dadah, Fazel mengambil duit daripada isterinya serta “meminjam” daripada ahli-ahli keluarga atau kawan-kawan. Memandangkan isteri Fazel menghadapi masalah untuk menyara perbelanjaan keluarga, maka mereka bertengkar pada setiap hari.

Senario Klien 3: HaHa, seorang perempuna yang berumur 25 tahun kini tinggal di kaki lima atau dengan kawan-kawan, jika boleh. Beliau telah bekerja sebagai seorang pekerja seks sejak berumur 16 tahun. Ibunya yang juga seorang pekerja seks telah meninggal dunia pada tahun lalu akibat AIDS. Sudah bertahun-tahun Ha mengambil dadah dan dua tahun yang lepas mula mengambil heroin cara suntikan. Kadangkala, beliau menyuntik heroin campur dengan kokain sebelum pergi bekerja. Kematian ibunya telah menakutkan Ha, tetapi beliau enggan menjalani ujian HIV. Beliau berasa berbelah bahagi untuk berbuat demikian. Beliau ketahui bahawa beliau sepatutnya menjalani ujian tersebut, akan tetapi beliau amat takut pada keputusan ujian itu nanti.

Sebelum menggunakan heroin, Ha mampu menyewa sebuah bilik kecil kerana mendapatkan bayaran yang agak tinggi untuk perkhidmatan yang diberikan. Namun, sejak penggunaan dadah yang agak serius, akhirnya Ha dibuang kerja oleh bapa ayamnya. Kini beliau mencari “pelanggan” sendiri untuk menanggung tabiat mengambil dadah. Semua wang yang dibayar oleh pelanggan digunakan untuk membeli dadah, dan kini Ha sudah tidak mampu menyewa bilik. Beliau sudah dipukul beberapa kali dan sering jatuh sakit.

Ha sudah mula pergi ke pusat drop-in. Beliau memberitahu seorang kaunselor bahawa beliau berasa “letih, tua dan perseorangan”, dan ingin berhenti daripada pekerjaannya sebagai seorang pekerja seks. Namun, beliau berpendapat bahawa beliau berupaya untuk menceburi diri dalam pekerjaan yang lain. Beliau tidak percaya sepenuhnya pada staf atau sukarelawan di pusat tersebut dan berasa hampa. Walau bagaimanapun, beliau terus mengunjungi pusat itu.

Senario Klien 4: TristanTristan berumur 27 tahun dan belum berkahwin. Beliau mula menghisap marijuana apabila berumur 17 tahun, dan lama kelamaan sudah menjadi amalan hariannya. Beliau pernah bekerja sebagai buruh, tetapi tidak mampu kekal dalam satu-satu pekerjaan. Dua tahun yang lepas, Tristan diperkenalkan kepada heroin jenis skin-popping oleh seorang rakan pekerja pencuci pinggan di restoran tempat kerjanya. Beliau “hanya ingin tahu mengenai cara mengambil dadah seperti ini.” Tristan teruskan dengan amalan skin-popping ini selama beberapa bulan, kemudian bertukar kepada cara menyuntik heroin.

Selama ini, Tristan tinggal bersama ibunya (ayahnya telah meninggal dunia), tiga orang adik beradik, dan neneknya. Apabila beliau mula menggunakan heroin, nenek dan ibunya memaksanya untuk berpindah daripada rumah mereka. Tristan tidur atas lantai di rumah

209


kawan-kawannya atau menyewa bilik dengan bayaran murah apabila beliau mendapat pekerjaan.

Lapan bulan yang lepas, beliau ditangkap kerana mencuri barang daripada kedai, lalu menjalani suatu program komuniti terapeutik selama 6 bulan. Beliau berjaya menjauhi diri daripada dadah sepanjang masa menjalani rawatan tersebut. Dua bulan yang lepas, Tristan pulang ke rumah setelah tamat program tadi.

Ibunya sentiasa mengawal setiap pergerakan beliau, dan meminta jiran tetangga mereka untuk berbuat demikian. Neneknya tidak lagi bercakap dengannya kerana berpendapat bahawa Tristan telah memburukkan nama keluarga mereka. Di samping itu, beliau sukar untuk mendapatkan pekerjaan kerana ahli-ahli komuniti sedia maklum di mana beliau pernah berada. Tristan ingin mengambil heroin semula dan sudah mula berjumpa dengan kawan-kawan lama yang menggunakan dadah.

Sikapnya ialah, “Mengapa tidak? Kini, segala-gala sudah kucar kacir.” Tristan pernah menceritakan kepada kaunselor jagaan lanjutan bahawa beliau amat tersinggung dengan layanan neneknya. Oleh kerana Tristan amat rapat dengan neneknya semasa kecil lagi, kesenyapan neneknya telah menyinggung perasaannya.

210


1Miller, W. R., C’de Baca, J., Matthews, D. B., & Wilbourne, P. L. (2001). Personal values card sort. Albuquerque, NM: University of New Mexico. Accessed August 5, 2011, from http://motivationalinterview.net/library/valuescardsort.pdf

Muka Surat 4.5 Resos: Kad Nilai Peribadi Sisih

Kad nilai peribadi sisih ialah satu alat yang dikembangkan oleh William Miller dan rakan-rakan untuk memudahkan kaunselor membantu klien menjelaskan nilai-nilai masing-masing, seterusnya mengkaji tingkahlaku semasa berhubung dengan nilai-nilai tersebut.

Kad- kad ini boleh diakses di http://motivationalinterview.net/library/valuescardsort.pdf.1

Untuk tujuan menggunakan kad sisih , terlebih dahulu, kaunselor akan membentangkan kad kategori seperti berikut:

� Amat penting bagi saya;

� Penting bagi saya; dan

� Tidak penting bagi saya.

Kemudian, kaunselor meminta klien untuk memeriksa nilai pemeringkatan, lalu meletakkan setiap kad bawah kad kategori yang sesuai.

Sebaik sahaja klien telah menyisih semua kad, kaunselor meminta klien membuat pemeringkatan bagi kad-kad dalam kategori “amat penting bagi saya”, daripada amat penting kepada amat kurang penting.

Kemudian kaunselor meminta klien untuk menghuraikan mengenai nilai yang diberi pemeringkatan yang paling tinggi bertujuan untuk membantu klien menjelaskan dan kaunselor memahami kepentingan nilai. Misalnya:

� “Huraikan mengapa nilai ini begitu penting kepada anda.”

� “Apakah pengalaman anda yang telah mempengaruhi anda untuk menghargai ini?

� “Apakah peranan nilai ini dalam hidup anda?”

Proses ini mungkin mencetus pertuturan perubahan. Akhirnya, kaunselor mungkin membangunkan pertuturan perubahan yang lanjut dengan bertanya klien bagaimana tingkahlaku penggunaan dadah berpadanan dengan nilai-nilai yang amat penting.

211


Muk

a Su

rar

4.6

Res

os:

Kay

u P

emb

aris

Kes

edia

an

Am

at B

erse

dia

Am

at P

enti

ng

Am

at Y

akin

Bel

um B

erse

dia

Tid

ak P

enti

ng

Tid

ak Y

akin

Kur

ang

Pas

ti

0 1

2 3

4 5

6 7

8 9

10

212


212

Curriculum 4: Basic Counseling Skills for Addiction Professionals

Muka Surat 4.7 Resos: Main Peranan Secara Perlahan

PengenalanIngatkah anda bahawa latihan bercorak “secara perlahan” bermaksud bahawa peranan “kaunselor” dimainkan oleh dua orang yang bertindak sebagai satu pasukan untuk memberi respon kepada klien. Dalam latihan ini, anda akan membuat latihan dengan menggunakan strategi perubahan yang telah kita pelajari dalam modul ini. Kedua-dua “kaunselor” bersetuju dan memikirkan satu strategi atau respon berasaskan satu atau lebih strategi.

Sama seperti main peranan pendengaran reflektif, secara bergilir-gilir, anda akan main tiga peranan seperti di bawah:

� Klien;

� Kaunselor (dua orang);dan

� Pemerhati (ahli-ahli yang lain dalam kelompok kecil anda).

ArahanPastikan siapa akan mula dengan setiap main peranan terlebih dahulu. Ahli yang main peranan sebagai “klien” mesti:

� Rujuk muka surat 4.2 Resos dan pilih satu peranan. Satu lagi opsyen ialah untuk wujudkan satu peranan dengan klien yang dikenali;

� Ambil satu minit untuk untuk merancang pendekatan bagi peranan tersebut; dan

� Main peranan dengan seberapa realistik yang boleh, berasaskan pengalaman masing-masing.

� Pasukan “kaunselor” mesti:

� Pastikan siapakah akan menjadi “suara” kaunselor”;

� Pastikan strategi atau strategi-strategi perubahan manakah yang anda ingin latih; dan

� Buat persetujuan sebelum berunding untuk memberi respon kepada “klien” (bahagian secara perlahan).

“Pemerhati” mesti:

� Memerhati kesan nyata strategi pasukan “kaunselor”; dan

� Cuba kenalpasti strategi atau strategi-strategi manakah yang akan digunakan oleh pasukan.

Tempoh main peranan tidak melebihi 5 minit. Sebaik sahaja tamat, pemerosesan akan dibuat dalam kelompok kecil.

213


Pasukan “kaunselor” berkongsi:



� Apakah yang kurang berjaya, atau apakah perubahan yang akan dibuat pada masa depan.

“Klien berkongsi:




“Pemerhati” berkongsi:

� Sebarang pemerhatian mengenai proses tersebut;

� Apakah strategi tertentu yang diperhatikan;

� Apakah yang berjaya; dan


� Sebaik sahaja anda selesai dengan main peranan yang pertama, tukar peranan dan ulangi langkah tadi. Teruskan sehingga semua orang mempunyai peluang untuk main setiap peranan. Kita telah peruntukkan banyak masa untuk latihan praktis, maka tidak perlu untuk tergesa-gesa.

214


Modul 4—Tahap dan Strategi Perubahan, Rumusan

Pengenalan � Pada hakikatnya, rawatan dan kesembuhan adalah mengenai perubahan. Oleh itu,

amat penting untuk anda mempunyai beberapa strategi perubahan yang khusus dalam koleksi, tanpa mengambil kira model atau pendekatan rawatan keseluruhan yang anda gunakan.

� Tahap-tahap perubahan ialah pra-tafakur, tafakur, persediaan, tindakan, pengekalan, dan kembali semula. Ciri-ciri klien yang berada pada setiap tahap perubahan adalah seperti dalam muka surat 4.1 Resos.

� Sepertimana yang telah kita pelajari dalam Kurikulum 2, perubahan berbentuk bukan linear, dan klien mungkin akan bergerak ke depan dan ke belakang antara tahap-tahap, termasuk kembali semula, sebelum mereka mencapai kesembuhan atau pengekalan selama-lamanya.

Tahap-tahap Perubahan dan Sokongan Bermotivasi � Keambivalenan, iaitu mempunyai pemikiran dan perasaan yang berkonflik adalah

sebahagian proses perubahan.

� Klien (dan kaunselor!) perlu tahu bahawa keambivalenan adalah satu perkara yang biasa.

� Setiap tahap perubahan menimbulkan keambivalenan, atau konflik bermotivasi tersendiri, dan klien memerlukan sokongan bermotivasi yang berlainan pada setiap tahap.

� Walaupun bukan semua orang yang berada di tahap pra-tafakur mengalami keambivalenan,, tetapi kebanyakan mereka mengalami keadaan ini mengikut darjat yang berbeza. Misalnya, walaupun mereka mungkin percaya sepenuhnya bahawa tidak timbul sebarang masalah atau sebab untuk berjumpa dengan seorang kaunselor, tetapi mereka juga mungkin terdorong untuk menyenangkan hati, menyakinkan hati atau menenangkan hati pasangan hidup yang berasa bimbang.

� Klien yang berada pada tahap pra-tafakur:

• Masih belum membuat pertimbangan untuk berubah;

• Berkemungkinan enggan atau tidak boleh berubah; dan

• Perlukan bantuan kesedaran sebelum mereka boleh mempertimbangkan perubahan.

� Bagi klien yang berada di tahap tafakur, konflik bermotivasi bermaksud “berubah atau tidak berubah”.

215


� Misalnya, klien mungkin boleh nampak sebab-sebab untuk berubah, tetapi juga boleh nampak sebab yang baik untuk tidak berubah. Ataupun klien mungkin berfikir, “Saya tahu saya akan lebih sihat jika saya berhenti menghisap marijuana, tetapi saya akan kehilangan sekumpulan rakan-rakan jika saya berbuat demikian, dan saya tidak lagi boleh berseronok-seronok.”

� Klien yang berada di tahap tersebut juga tertanya-tanya sama ada benar-benar beliau boleh berubah. Misalnya:“Saya bercadang untuk menetapkan satu tarikh untuk berhenti, tetapi saya kurang pasti samada boleh berbuat demikian.”

� Di samping itu, klien tersebut juga memerlukan bantuan untuk menyelesaikan keambivalenan mereka untuk memilih perubahan positif berhubung dengan situasi semasa masing-masing. Mereka memerlukan bantuan untuk “mencondongkan imbangan bermotivasi” serta bantuan untuk membina keyakinan diri untuk berubah.

� Klien yang berada di tahap persediaan mungkin bersedia sepenuhnya untuk berubah tetapi masih was-was berkaitan dengan cara yang terbaik untuk berbuat demikian. Misalnya: “Saya tahu saya perlu berubah, tetapi saya berasa terharu apabila memikirkan mengenai perkara in. Apakah langkah seterusnya?”

• Ke mana saya akan pergi?

• Apa yang akan saya buat?

• Bagaimanakah saya peroleh resos untuk membantu saya?

� Klien tersebut juga memerlukan bantuan untuk mengenalpasti strategi perubahan yang berpotensi serta memilih strategi yang paling sesuai dengan keadaan mereka. Selain itu, mereka juga memerlukan bantuan untuk merancang perubahan, mengkaji kebolehan untuk berubah dan menaksirkan kemahiran-kemahiran mereka.

� Klien yang berada di tahap tindakan pula mungkin melakukan semua perkara di atas dengan betul, namun kadangkala teringin juga untuk menggunakan dadah. Misalnya: “Sudah 3 minggu saya tidak mengambil kokain, dan saya berasa sihat. Akan tetapi, sebahagian saya inginkan dadah sebagai tanda meraikan sesuatu.”

� Tindakan memerlukan komitmen dan usaha yang kekal kerana sudah pasti motivasi klien akan mula-mula meninggi kemudian menurun. Misalnya, Berminggu-minggu, seorang klien mungkin menghadiri sesi rawatan dan perjumpaan kumpulan saling bantu-membantu dengan penuh semangat, kemudian tertanya-tanya, “Adakah usaha saya ini berbaloi?”

� Klien di tahap tindakan memerlukan bantuan untuk memilih strategi perubahan, melaksanakan strategi perubahan, dan belajar bagaimana untuk mencegah atau menghadkan kembali semula kepada penggunaan dadah. Mereka juga perlu memahami bahawa keambivalenan adalah perkara biasa; oleh kerana mereka masih ingin menggunakan dadah tidak bermaksud mereka sudah gagal dalam proses perubahan. Klien yang berada pada tahap ini memerlukan pengiaan berterusan berhubung dengan usaha dan kejayaan mereka setakat ini.

216


� Klien yang berada pada tahap pengekalan perlu membuat keputusan yang sukar mengenai gaya hidup. Mereka sering memerlukan rakan-rakan perubahan serta masa bersama dengan ahli-ahli keluarga yang tertentu. Memandangkan aktiviti-aktiviti yang digemari mereka semasa mengambil dadah mungkin kini merupakan pencetus penggunaan dadah, maka aktiviti ini perlu digantikan.

� Misalnya: “Saya tahu saya tidak lagi boleh bermain bola sepak dengan rakan-rakan lama saya yang menggunakan dadah, tetapi saya merindui kegiatan tersebut.” atau ““Saya tidak boleh berada bersama abang saya yang sedang mengambil dadah, tetapi amat sukar untuk saya katakan ‘tidak’ kepada beliau.”

� Klien pada tahap pengekalan juga perlu mula membuat pilihan mengenai matlamat hidup, termasuk melepaskan beberapa pilihan sebelum ini. Perkara ini amat sukar dan boleh mencetuskan konflik bermotivasi seperti, “Tengok apa yang telah saya hilangkan. Apakah kegunaan saya meneruskan dengan kesembuhan?”

� Klien pada tahap pengekalan memerlukan bantuan untuk membentuk kemahiran, perhubungan, dan aktiviti baharu untuk mengekalkan perubahan yang dibuat semasa berada pada tahap tindakan. Mereka juga memerlukan bantuan dan sokongan untuk menangani kehilangan yang berkenaan, seterusnya membentuk matlamat hidup yang baharu.

� Klien yang telah mengalami kembali semula kepada penggunaan dadah mungkin berundur kepada tahap perubahan sebelum ini. Oleh itu, konflik bermotivasi mungkin berbeza. Namun, agak biasa bagi ramai yang berada dalam proses kembali semula untuk tertanya-tanya, “Adakah saya mahu cuba sekali lagi atau tidak?” atau “Adakah saya mampu untuk kekal dengan kesembuhan?”

� Klien yang berada dalam proses kembali semula memerlukan bantuan untuk sembuh dengan pantas dan berbalik semula kepada proses perubahan, termasuk membaiki keyakinan mereka berhubung dengan kebolehan mereka untuk sembuh. Kesembuhan bukan satu perjalanan yang lurus dan boleh diramal!

� Anda boleh baca mengenai strategi bermotivasi yang sesuai bagi setiap tahap di Muka Surat 4.2 Resos.

Strategi perubahan —Membangunkan pertuturan perubahan � Membangunkan pertuturan perubahan bermaksud kaunselor menggunakan beberapa

strategi tertentu untuk menggalakkan klien menyatakan sebab-sebab perubahan dan mengukuhkan pertuturan perubahan apabila ia berlaku.

� Semakin banyak hujjah perubahan yang diketengahkan oleh klien, dan bukan kaunselor:

• Semakin yakin beliau terhadap keperluan perubahan;

1Amrhein, P. C., Miller, W. R., Yahne, C. E., Palmer, M., & Fulcher, L. (2003). Client commitment language during motivational interviewing predicts drug use outcomes. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 71(5), 862–878.

217


• Semakin kuat komitmen beliau terhadap perubahan;

• Semakin pasti beliau untuk berubah1.

� Satu cara untuk melihat jenis-jenis pertuturan perubahan ialah melalui akronim DARN-C:1

• Keinginan (Desire) untuk berubah;

• Kebolehan (Ability) untuk berubah;

• Sebab (Reasons) untuk berubah; dan

• Keperluan (Needs) untuk berubah.

• Komitmen (Commitment) untuk berubah.

� Keinginan termasuk pernyataan klien merujuk kepada perubahan. Misalnya:

• Saya ingin…

• Saya berhajat…

• Saya benar-benar hendak….

� Kebolehan termasuk pernyataan klien mengenai efikasi kendirinya. Misalnya:

• Saya fikir saya boleh…

• Saya boleh …

• Saya bekebolehan untuk...

� Sebab untuk perubahan termasuk pernyataan klien yang merupakan hujjah-hujjah tertentu ke arah perubahan. Misalnya:

• Saya tahu saya akan berasa lebih senang hati jika saya…;

• Perhubungan saya dengan suami saya akan bertambah lebih baik jika saya…; dan

• Kebimbangan saya mengenai _____ akan berkurangan jika saya…

� Keperluan termasuk pernyataan klien mengenai perasaan tanggungjawab mereka untuk berubah. Misalnya::

• Saya mesti…;

• Saya benar-benar hendak …; dan

• Saya perlu …

� Komitmen termasuk pernyataan klien mengenai tindakan yang akan mereka ambil untuk berubah. Terdapat dua aras pernyataan komitmen:

• Hajat atau pernyataan komitmen aras rendah; dan

• Pernyataan komitmen aras tinggi.

� Hajat atau pernyataan komitmen aras rendah termasuk:

• Saya berharap…

• Saya merancang untuk …

1Miller, W. R., & Rollnick, S. (1991). Motivational interviewing: Preparing people to change addictive behavior. New York: Guilford Press.

218


• Saya akan cuba….

� Pernyataan komitmen aras tinggi termasuk:

• Saya akan…;

• Saya bercadang untuk…; dan

• Saya berjanji dengan suami saya bahawa saya akan....

� Miller dand Rollnick1 telah menganalpasti 10 cara untuk membangkitkan pertuturan perubahan:

• Tanya soalan terbuka yang membangkitkan buah fikiran: “Apakah perubahan kepada hidup anda yang dihasratkan 5 tahun dari sekarang?”

• Minta huraian: “Bagaimanakah keadaan hidup anda pada masa itu?” or “Cuba anda jelaskan dengan lebih lanjut lagi.”

• Minta contoh-contoh yang berkaitan: “Bagaimanakah anda dapat mencapai keadaan hidup sedemikian? ” atau “Cuba anda memberi contoh-contoh yang sesuai.”

• Galakkan renungan: “Cuba ingat kembali masa anda berjaya untuk melakukan suatu perubahan dalam hidup anda.”

• Pandang ke depan: “Bagaimanakah anda ketahui sama ada anda telah berjaya melakukan perubahan tersebut?”

• Soalkan ekstrim: “Apakah kesan paling baik yang anda dapat bayangkan sekiranya anda telah melakukan suatu perubahan?”

• Gunakan alat ukur persediaan: “Apakah usaha yang diperlukan untuk maju daripada angka 4 ke 8?”

• Timbangkan pro dan kontra (imbangan keputusan): “Apakah perkara dalam hidup anda yang anda gemari buat masa kini?”

• Terokai matlamat dan nilai: “Beritahu saya apa yang paling penting dalam hidup anda.”

• Cetuskan idea sampingan: “Berkemungkinan amat sukar untuk anda hentikan penggunaan dadah kerana ia sudah menjadi sesuatu yang terlalu penting bagi anda.”

� Yang terakhir bukan satu soalan, tetapi satu pernyataan yagn akan membangkitkan pertuturan perubahan. Ia bertugas sebagai satu strategi paradoks (“Oh, saya tidak mengatakan bahawa ia begitu penting”) atau ia boleh mewujudkan satu perkaitan dalam perhubungan tersebut (“Anda seolah-olah memahami saya”).

� Apabila anda mendengar pertuturan perubahan, jangan duduk sahaja! Mari kita mengkaji empat cara untuk memberi respon, yang boleh diwakili dengan akronim EARS:

• Meneroka (Explore)

• Mengiakan (Affirm)

• Mereflek (Reflect)

• Merumus (Summarize).

219


� Kesemua ini agak biasa, kan? Kita telah berbincang dan berlatih bagaimana hendak memberi pernyataan mengiakan, refleksi dan merumus. Mari kita teliti respon yang berkaitan dengan pertuutran perubahan.

� Kita juga pernah membincangkan mengenai penerokaan, dari segi mengemukakan soalan terbuka. Apabila seorang mengenalpasti sebarang pertuturan perubahan, beliau boleh minta klien untuk memberi huraian seperti di bawah:

• Ceritakan dengan lebih lanjut lagi mengenai pandangan anda terhadap perkara tersebut.

• Apa lagi?

• Apakah akan berlaku jika _____?

• Bolehkah anda memberi beberapa contoh yang sesuai?

� Anda akan perhatikan bahawa soalan-soalan di atas menyerupai soalan yang membangkitkan pertuturan perubahan; selain itu juga memberi peluang kepada klien untuk berfikir dengan lebih mendalam mengenai dan melahirkan pemikiran positif berhubung dengan perubahan.

� Pernyataan mengiakan bertujuan untuk melahirkan persetujuan, penghargaan atau dorongan, dan mengukuhkan pertuturan perubahan melalui cara-cara di bawah. Misalnya:

• Saya fikir amat baik bahawa…

• Wah—sudah amat jauh bagi anda...;

• Saya berpendapat anda benar-benar boleh berjaya dalam hal tersebut

• Pernyataan tadi memang mencetus celik akal.

� Kita telah banyak berbincang mengenai refleksi. Pendengaran reflektif adalah respon yang amat biasa terhadap pertuturan perubahan. Apabila kaunselor mereflek semula suatu pernyataan positif mengenai perubahan, beliau membenarkan klien mendengar pernyataan tersebut dari perspektif yang lain, seterusnya bersetuju dengan diri sendiri!

� Pertuturan perubahan boleh dikumpul dalam bentuk rumusan “karangan bunga”:

• “Nampaknya anda ingin melanjutkan rawatan anda. Anda telah membincangkan mengenai___________dan__________, dan anda ada pelan untuk

• “Hari ini dalam kelompok, anda telah menyatakan beberapa perkara yang menggambarkan bahawa anda bercadang untuk membuat beberapa perubahan. Sebagai contoh…”

� Kayu pembaris kesediaan dibentuk oleh Stephen Rollnick,1 salah seorang perintis temubual bermotivasi.

� Kayu pembaris bermotivasi ialah satu alat pelbagai tujuan yang boleh digunakan dalam pelbagai cara dan pada masa yang berbeza dalam rawatan dan kesembuhan. Ia juga boleh dipanggil sebagai kayu pembaris kepentingan atau kayu pembaris keyakinan kerana boleh digunakan untuk mengukur dan merangsangkan perbincangan


220


mengenai:

• Kesediaan klien untuk berubah;

• Aras keyakinan klien untuk membuat perubahan; dan

• Kepentingan untuk klien membuat perubahan.

� Sepertimana yang akan anda sedar, penggunaan kayu pembaris ini adalah satu cara yang berkesan untuk membangkitkan pertuturan perubahan.

� Sebagai permulaan, mari kita kaji tentang kesediaan. Kita telah berbincang mengenai strategi yang sesuai pada tahap perubahan yang berbeza. Sudah pasti untuk menggunakan strategi dengan berkesan, amat penting untuk anda ketahui di mana klien berada dalam proses perubahan.

� Kesediaan adalah satu konsep asas pendekatan bermotivasi. Sememangnya dalam kebanyakan situasi, amat berguna untuk anda mempunyai idea mengenai tahap kesediaan seseorang terhadap perubahan atau kemahiran baharu.

� Penggunaan kayu pembaris untuk membuat penaksiran kesediaan klien ialah satu proses yang biasa tetapi bukan mudah.

� Pertama, kaunselor menunjukkan kayu pembaris kepada klien, kemudian menerangkan mengenai skala tersebut. Seterusnya, kaunselor bertanya klien sejauh manakah beliau bersedia untuk membuat satu-satu perubahan yang spesifik. Misalnya, “Berdasarkan skala 1 hingga 10, di mana 1 mewakili ‘langsung tidak bersedia’, dan 10 mewakili ‘amat bersedia’, sejauh manakah anda sudah bersedia untuk berbincang mengenai hal memantang daripada penggunaan dadah?”

� Amat penting untuk bersifat spesifik berbanding dengan umum, seperti contoh di atas. Soalan umum seperti, “Sejauh manakah kesediaan anda untuk berubah?” tidak akan membekalkan aras maklumat yang sama. Biasanya, klien lebih rela untuk melakukan satu perubahan dan enggan untuk melakukan perubahan yang lain.

� Kemudian, kaunselor meminta huraian dengan menggunakan cara-cara berikut:

• “Beritahu saya mengapa anda pilih nombor itu.”

• “Saya ingin tahu mengapa anda menilai tahap kesediaan anda sebagai 6, bukannya 5 atau 7?”

• “Wah—anda telah menilai tahap kesediaan anda sebagai 9! Terangkan dengan lebih lanjut lagi mengapa anda berasa begitu bersedia untuk menghadapi perubahan ini.”

� Apabila kaunselor meminta huraian, beliau dapat membangkitkan pertuturan perubahan yang boleh diperkukuhkan kemudian.

� Langkah seterusnya ialah melihat ke depan dan merangsangkan idea mengenai apa yang dapat membantu klien untuk meningkatkan kesediaan beliau untuk berubah. Misalnya, “Apa yang boleh berlaku untuk menggerakkan anda ke angka yang lebih tinggi?” atau “Apakah yang perlu dilakukan untuk meningkatkan tahap kesediaan anda menghadapi perubahan tersebut?”

� Setelah kaunselor mendapatkan gambaran mengenai kedudukan klien dari segi kesediaan untuk berubah, beliau boleh menggunakan intervensi yang lebih sesuai.

221


Misalnya:

• Bagi klien yang “belum bersedia” (0 to 3), kaunselor boleh melahirkan kebimbangan, membekalkan maklumat, memberi sokongan, dan mencadangkan tindakan susulan.

• Bagi klien yang “tidak pasti” (4 to 7), kaunselor boleh meneroka aspek positif dan negatif berhubung dengan melakukan perubahan.

• Bagi klien yang “bersedia” (8 to 10), kaunselor boleh membantu untuk merancang pelan tindakan, mengenalpasti resos, dan menyampaikan harapan.

� Kaunselor boleh menggunkan kayu pembaris untuk mengesan perubahan merentasi masa. Amat penting untuk anda ingat bahawa kesedian untuk perubahan boleh bertambah atau mengurang, maka, dari masa ke semasa, perlu untuk beliau menyemak perkara ini dengan klien. Misalnya:

• “Pada bulan lalu, anda telah menilai kesediaan anda untuk melakukan perubahan ini sebagai 4; hari ini anda memberi penilaian sebagai 8. Apakah yang menyebabkan anda menjadi lebih yakin?”

• “Pada bulan lalu, anda telah menilai kesediaan untuk melakukan operubahan ini sebagai 8. Hari ini anda melatakkan nilai pada nombor 5. Apakah telah berlaku untuk mengurangkan kesediaan anda?”

� Kayu pembaris tersebut juga berguna untuk mengesan kepentingan atau keyakinan:

• “On a scale of 1 to 10 how important is it that you make this change?”

• “Berdasarkan skala 1 hingga 10, sejauh manakah keyakinan anda untuk melakukan perubahan ini?”

� Prinsip yang sama boleh diaplikasi semasa menggunakan kayu pembaris tersebut untuk mentaksir kepentingan atau keyakinan. Anda perlu bersifat spesifik:

• “Sejauh manakah kepentingan perhubungan anda dengan suami anda?” BUKAN “…sejauh manakah kepentingan perubungan kepada anda?”

• “Sejauh manakah anda yakin mengatakan “tidak” kepada pelawaan mengambil kokain?” BUKAN “Sejauh manakah anda yakin untuk menjauhi diri daripada dadah untuk jangka masa panjang?”

� Minta keterangan lanjut:

• Jika klien memeringkatkan perhubungan dengan suaminya sebagai amat penting dalam konteks beliau membuat perubahan, tanya: “Ceritakan dengan lebih lanjut lagi bagaimana anda melihat perhubungan anda dengan suami anda.”

• Jika klien memeringkatkan keyakinan untuk membuat perubahan sebagai rendah, tanya: “Sejak perbualan kita yang lalu, saya dapati anda lebih yakin diri; apa perubahan yang telah berlaku?”

� Pandang ke depan:

• “Amat jelas bahawa perhubungan anda dengan suami anda amat penting bagi anda. Bagaimanakah penggunaan dadah boleh mempengaruhi perhubungan tersebut

222


merentasi masa?”

• “Apakah yang akan membantu anda menjadi lebih yakin untuk melakukan perubahan ini ?”

� Kesani kepentingan atau keyakinan merentasi masa:

• “Pada bulan lalu, anda memberi pemeringkatan yang amat tinggi kepada kepentingan menyesuaikan diri dengan kanak-kanak yang popular. Kali ini, anda memberi pemeringkatan eri penilaian yang agak rendah. Apakah yang telah mempengaruhi penilaian tersebut?”

• “Pada bulan lalu, anda telah menilai keyakinan anda untuk melakukan perubahan ini sebagai 4; hari ini anda memberi penilaian sebagai 8. Apakah yang menyebabkan anda menjadi lebih yakin?”

Strategi Perubahan—Imbangan Ketetapan � Dalam perjalanan bergerak ke arah satu keputusan, kebanyakan orang akan

menimbang kos dan feadah tindakan tersebut. Dari segi perubahan behavioral, kesemua pertimbangan ini dikenali sebagai imbangan ketetapan, satu Proses menaksir atau menilai aspek-aspek “baik” penggunaan dadah—sebab-sebab tidak akan berubah, dan aspek-aspek yang kurang baik—sebab-sebab untuk berubah

� Dua matlamat imbangan ketetapan ialah:

• Membantu klien mengecam dan menimbang aspek-aspek negatif penggunaan dadah supaya alat penimbang akan condong ke arah perubahan positif

• Membantu klien untuk bergerak daripada motivasi luaran kepada motivasi dalaman

� Dalam mengkaji cara-cara manusia membuat perubahan hidup major, seorang pengkaji Roy Baumeister,1 mentakrifkan proses dalaman yang seolah-olah berlaku apabila imbangan ketetapan mencondong ke arah perubahan sebagai “habluran ketidakpuasan.”

� Beliau memerihalkan proses imbangan ketetapan sebagai hubungan secara sedar terhadap aspek-aspek negatif sesuatu situasi (kos, masalah, ciri-ciri lain yang tidak diingini), biasanya bagi kali yang pertama.

� Hubungan ini akan mengubah persepsi seseorang terhadap situasi tertentu supaya “satu pola ketidakpuasan dan kekurangan dapat dibezakan.”1

� Jadi, bagaimanakah anda akan mengubah imbangan kepada perubahan positif dan menjauhi status quo atau perubahan negatif?

� Sobell dan rakan-rakan mengenalpasti empat objektif keseluruhan berhubung dengan latihan untuk mengubah imbangan ketetapan klien seperti bi bawah:

• Tegaskan, dari perspektif klien, kos yang terlibat akibat penggunaan dadah;

1Baumeister, R. F. (1994). The crystallization of discontent in the process of major life change. In: T. F. Heatherton & J. L. Weinberger (Eds.). Can personality change? (pp. 281–294). Washington, DC: American Psychological Association.2 Sobell, L. C., Cunningham, J. A., Sobell, M. B., Agrawal, S., Gavin, D. R., Leo, G. I., et al. (1996). Fostering self-change among problem drinkers: A proactive community intervention. Addictive Behaviors, 21(6), 817–833.

223


• Kurangkan, jika boleh, ganjaran yang dipersepsikan berhubung dengan penggunaan dadah;

• Jelaskan akibat perubahan; dan

• Kenalpasti dan minimumkan, jika boleh, rintangan berpotensi terhadap perubahan.

� Satu latihan imbangan ketetapan yang mudah ialah menggunakan satu senarai yang mempunyai dua ruang: satu ruang untuk sebab-sebab mengubah tingkahlaku tertentu (pro, or menyokong perubahan); dan ruang yang kedua untuk sebab-sebab untuk meneruskan dengan tingkahlaku tersebut (kontra atau tidak setuju dengan perubahan). Kedua-dua ruang ini boleh dilengkapi oleh klien sebagai kerja rumah, kemudian dibincangkan dengan kaunselor; atau kedua-dua klien dan kaunselor boleh berbincang bersama.

� Cara kedua untuk membentuk senarai tersebut ialah melihat faedah (pro) dan kos (kontra) untuk berubah dan faedah dan kos untuk tidak berubah.

� Satu senarai bertulis boleh membantu klien untuk membilang faktor-faktor yang akan mempengaruhi keputusan melakukan perubahan.

� Senarai sebab yang panjang untuk berubah dan senarai sebab yang pendek untuk tidak berubah berkemungkinan akan mengubah imbangan ke arah perubahan.

� Sebaliknya, senarai sebab yang panjang untuk tidak berubah dan senarai sebab yang pendek untuk berubah menunjukkan bahawa klien perlu berusaha dengan lebih giat lagi. Namun, kaunselor harus elak daripada menolak klien dengan begitu pantas ke arah perubahan.

� Perlu anda ingat bahawa bilangan item dalam setiap ruang bukan perkara yang amat penting sekali.

� Setiap item juga mempunyai nilai atau pemberatan. Satu atau dua sebab untuk tidak berubah boleh mengatasi satu dosen sebab untuk berubah, seterusnya mewujudkan

� keambivalenan yang kuat. Kaunselor memerlukan bantuan untuk membantu klien meletakkan satu nilai kepada setiap item.

� Prinsip-prinsip kayu pembaris kesediaan agak berguna di sini. Misalnya, tanya klien: ““Berdasarkan skala 1 hingga 10, sejauh manakah anda sudah bersedia untuk berbincang mengenai hal memantang daripada penggunaan dadah?”

� Cuba ingat bahawa sebab-sebab pro dan kontra untuk meneruskan dengan penggunaan dadah – atau aspek perubahan yang positif dan negatif—bersifat individu. Faktor-faktor yang mengubah imbangan ke arah perubahan positif bagi seseorang mungkin tidak ada sebarang kesan kepada orang lain. Biasanya, sebab-sebab lebih bersifat emosional berbanding dengan rasional.

� Sebaliknya, nilai atau pemberatan yang diberikan kepada suatu item tertentu dalam satu inventori sebab-sebab untuk berubah (pro) dan sebab-sebab untuk tidak berubah (kontra) barangkali akan berubah merentasi masa.

� Latihan imbangan keputusan memberi satu peluang yang berlainan untuk klien meneroka dan melafazkan nilai masing-masing serta membuat perkaitan antara nilai-nilai ini dengan perubahan positif. Nilai-nilai ini akan dicerminkan dalam sebab-sebab untuk berubah dan tidak berubah.

224


� Misalnya, seorang remaja yang terlibat dengan pengedaran dadah bersama geng di dalam kawasan kejiranannya mungkin akan memberitahu kaunselor bahawa opsyen untuk tinggalkan geng tersebut tidak boleh dirunding kerana beliau setia kepada ahli-ahli geng tersebut. Kesetiaan dan rasa kekitaan adalah nilai yang penting bagi beliau. Oleh itu, kaunselor boleh menggunakan maklumat ini untuk menghubungkait nilai klien dengan kelompok-kelompok lain supaya boleh mencetus taat setia yang serupa, misalnya pasukan sukan atau organisasi yang boleh mewujudkan rasa kekitaan dan kesetiaan.

� Klien yang mendengar sendiri melafazkan nilai-nilai teras dapat meningkatkan komitmen mereka terhadap perubahan positif. Jika mereka boleh merangka proses perubahan dalam konteks berkongsi nilai dengan keluarga, komuniti dan budaya, lebih mudah untuk berubah.

� Oleh itu, untuk tujuan membuat latihan imbangan ketetapan dengan klien, kaunselor harus :

• Menentukan format yang akan digunakan;

• Mengemukakan latihan dan mohon kebenaran untuk teruskan;

• Memohon kebenaran untuk teruskan;

• Menerangkan format;

• Menggunakan soalan terbuka dan pendengaran aktif.

� Mulakan dengan sebab-sebab untuk meneruskan dengan penggunaan dadah. Semasa menjalani program rawatan, klien jarang berpeluang untuk mengkaji apa yang mereka gemar atau suka mengenai penggunaan dadah. Dengan bertanya apa yang mereka suka mengenai penggunaan dadah (iaitu: menyeronokkan, bersosialisasi, menarik hati) akan membina rapo dengan kaunselor, seterusnya menyakinkan klien mengenai perspektif tidak menghukum kaunselor.

� Bermula dengan aspek positif penggunaan dadah juga boleh menggalakkan klien untuk berbincang apa yang kurang baik mengenai penggunaan dadah.1

� Ini agak membantu apabila klien berada pada tahap pra-tafakur.

� Namun, imbangan ketetapan bukan untuk semua orang. Sesetengah klien menjalani rawatan setelah membuat komitmen untuk berhenti. Sekiranya kaunselor cuba membuat imbangan ketetapan, mereka akan menjadi kurang sabar atau kecewa.

� Adalah lebih produktif untuk bergerak bersama klien untuk membentuk satu pelan perubahan dengan secepat mungkin, seterusnya masuk ke tahap tindakan. Akan tetapi, seorang kaunselor hendaklah sentiasa peka terhadap keambivalenan yang mungkin kekal atau timbul semula.

1Saunders, B., Wilkinson, C., & Allsop, S. (1991). Motivational intervention with heroin users attending a methadone clinic. In: W. R. Miller & S. Rollnick (Eds.). Motivational interviewing: Preparing people to change addictive behavior (pp. 279–202). New York: Guilford Press.

225

MODUL 5 KAUNSELING KELOMPOK: KEMAHIRAN ASAS

Kandungan dan garis masa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227Matlamat latihan dan objektif pembelajaran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227Selaid PowerPoint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228Muka surat Resos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261Rumusan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

227

Manual Peserta: Modul 5—Kaunseling Kelompok:Kemahiran Asas


Matlamat latihan � Memberi gambaran keseluruhan mengenai perbezaan antara kaunseling individu dan

kaunseling kelompok;

� Memberi maklumat mengenai fasa-fasa perkembangan kelompok dan peranan ahli-ahli kelompok; dan

� Memberi peluang kepada peserta untuk memerhati dan berlatih pemudahcaraan kelompok yang asas.

Objektif latihanPara peserta yang berjaya menyempurnakan Modul 5 boleh:

� Memerihalkan proses menyediakan klien untuk kelompok;

� Memerihalkan sekurang-kurangnya dua isu asas bagi setiap fasa kelompok; Memerihalkan cara untuk menstruktur sesi kelompok;

� Menyenaraikan sekurang-kurangnya tiga cara untuk mengelakkan kelompok berpusatkan pemimpin; dan

� Mendemonstrasikan cara-cara mengurus tingkahlaku disruptif dalam kelompok.

Kandungan dan garis masa

Aktiviti MasaPengenalan kepada Modul 5 15 minit

Pembentangan: Menyediakan klien untuk kelompok 15 minit

Latihan kelompok kecil: Menyediakan klien untuk kelompok 30 minit

Pembentangan: Jenis –jenis kelompok: Keahlian, garis masa, dan fokus 15 minit

Pembentangan: Fasa Perkembangan Kelompok 15 minit

Rehat 15 minit

Pembentangan: Menstruktur sesi kelompok 10 minit

Pembentangan: Mengelakkan kelompok berpusatkan pemimpin 15 minit

Demonstrasi kelompok kecil: Main peranan kelompok 70 minit

Pembentangan kelompok kecil: Isu-isu dalam pengurusan kelompok —Bahagian 1, persediaan

20 minit


Pembentangan kelompok kecil: Isu-isu dalam pengurusan kelompok —Bahagian 2, persediaan dan pembentangan

60 minit

228


5.2

Kaunseling kelompok bukan sama seperti menjalankan kaunseling dalam seting kumpulan!

Menggunakan kemahiran kaunseling individu dalam kelompok tidak semestinya berkesan

Keperluan keseluruhan kelompok hendaklah diimbangkan dengan keperluan individu dalam kelompok yang berkenaan

Kaunseling kelompok merangkumi kemahiran memudahcara supaya ahli kelompok akan banyak ‘bekerja’

229


5.3

Memerihalkan proses menyediakan klien untuk kaunseling kelompok

Memerihalkan sekurang-kurangnya 2 isu asas atau tugas bagi setiap fasa kelompok

Memerihalkan 1 cara asas untuk menstruktur sesi kelompok

Menyenaraikan sekurang-kurangnya 3 cara untuk mengelakkan wujudnya kelompok pemusatan pemimpin

Menunjukkan cara untuk menangani tingkahlaku disruptif dalam kelompok

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

230


5.4

Menyediakan klien untuk kaunseling kelompok: Mewujudkan suasana terapeutik dalam masa yang

singkat Mempunyai kesan positif ke atas penambahbaikan

klien

5.5

Jelaskan jangkaan Klien Program rawatan

Bentukkan peraturan-peraturan asas kelompok Terokai kelebihan terapi kelompok Betulkan sebarang tanggapan salah mengenai

kelompok

231


5.6

Pertimbangkan: Ciri-ciri klien, keperluan, kecenderungan, tahap

perubahan, dan tahap kesembuhan Resos program Sifat kelompok atau kelompok-kelompok yang sedia

ada

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

232


5.7

Bukan semua klien sesuai untuk menjalani sesi kelompok: Klien yang mengalami kecelaruan mental yang

berlaku bersama (cth: kemurungan serius; kebimbangan) berkemungkinan tidak boleh berfungsi dalam seting kelompok

Klien yang mengalami kecelaruan personaliti yang berlaku bersama mungkin memerlukan kelompok yang mempunyai peraturan ketat bagi mengelakkan daripada pengalaman negatif kelompok, atau mempengaruhi ahli-ahli kelompok secara negatif

5.8

Setiap klien harus ditaksir berasaskan keperluan rawatan masing-masing

Bukan semua klien sesuai untuk menjalani kerja kelompok: Besar kemungkinan kelompok homogen lebih sesuai

bagi klien yang telah mengalami trauma, terutamanya, penderaan seksual

Klien yang sedang mengalami krisis hidup yang amat serius mungkin memerlukan layanan yang lebih rapi berbanding dengan layanan yang dibekalkan oleh kelompok

233


5.9

Klien yang memilih untuk tidak menjalani terapi kelompok tidak seharusnya dikritik atau dihukum

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

234


5.10

Tapiskan klien untuk melihat kesesuaian mereka menjalani kelompok Buat taksiran ke atas kebolehan mereka berfungsi

dalam kelompok Buat taksiran ke atas tahap perubahan yang dialami Buat taksiran ke atas kesanggupan mereka

mengambil bahagian dalam proses kelompok

5.11

Bekalkan maklumat seperti: Perbandingan antara kaunseling kelompok dengan

kelompok lain yang pernah dialami oleh klien Faedah kaunseling kelompok, atau secara khusus,

bagaimana kelompok boleh membantu klien Bagaimana kelompok distruktur Jenis isu yang diberi tumpuan oleh kelompok

235


5.12

Mengakui dan mengiakan jangkaan klien Tanya klien mengenai jangkaannya Betulkan sebarang tanggapan salah yang timbul Mengiakan jangkaan positif Beri tumpuan kepada dan merangka semula

kebimbangan mereka

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

236


5.13

Persetujuan kelompok Keperluan kehadiran ahli Jangkaan terhadap unsur kerahsiaan Kesesuaian kontek fizikal Penggunaan dadah Keperluan penglibatan minimum ahli Ketepatan masa kaunselor

5.14

Membentuk hubungan awal antara klien dan kaunselor

Kedua-dua klien dan kaunselor saling faham-memahami jangkaan klien

Memberi maklumat dan arahan mengenai kelompok

237


5.15

Menangani kebimbangan awal klien berkaitan dengan penyertaan mereka dalam kelompok

Mengemukakan dan memperoleh satu persetujuan kelompok

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

238


5.16

Muka Surat 5.2 Resos : Ahli Kelompok yang Berpotensi: Profil Klien

Muka Surat 5.3 Resos : Jenis-jenis Kelompok Bagi setiap klien yang ditugaskan, bincangkan: Jenis kelompok yang amat sesuai Mengapa? Bagaimanakah anda akan menyediakan klien untuk

kelompok yang berkenaan? Bagi seorang klien, sediakan main peranan yang

menunjukkan bagaimana anda akan menyediakan klien untuk kerja kelompok

5.17

Keahlian bagi kelompok statik adalah sama sepanjang hayat kelompok di mana tiada kemasukan ahli-ahli baharu

Bagi kelompok keahlian berputar, terdapat ahli-ahli yang datang dan pergi, ikut serta dan berhenti, namun kelompok diteruskan seperti biasa

239


5.18

Jenis kelompok had-masa mempunyai bilangan sesi yang tetap (kelompok pendidikan adalah satu contoh yang baik)

Kelompok berterusan tidak mempunyai tarikh penamatan yang khusus

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

240


5.19

Kelompok berorientasikan kandungan berfokuskan kepada topik-topik yang telah dikenalpasti bagi setiap sesi (contoh: kelompok pendidikan atau latihan kemahiran)

Kelompok berorientasikan proses berfokuskan kepada interaksi antara ahli-ahli kelompok dan kaunselor (kini dan di sini), tanpa sebarang topik khusus yang telah dikenalpasti bagi setiap sesi

5.20

Keahlian: Statik atau berputar? Tempoh masa: Had-masa atau berterusan? Fokus: Berorientasikan kandungan atau

berorientasikan proses?

241


5.21

Fasa Permulaan Fasa Pertengahan Fasa Penamatan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

242


5.22

Perkenalkan ahli-ahli dan fasilitator Bentukkan/semak semula persetujuan kelompok Bekalkan persekitaran yang selamat dan jelekit Bentukkan norma Mulakan tugas kelompok

5.23

Imbangkan kandungan dengan proses Lihat dan bergolek dengan penentangan Kekalkan fokus kelompok Contohi gaya interaksi yang sihat Memudahcara, bukan mengurus atau mengarah

kelompok

243


5.24

Tamatkan pengalaman kelompok secara bersistematik

Kaji impak kelompok ke atas setiap ahli Akui perasaan yang tercetus akibat penamatan

kelompok Beri dan terima maklum balas mengenai

pengalaman dan peranan setiap ahli

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

244


5.25

Sempurnakan sebarang urusan yang belum selesai

Terokai cara-cara lain untuk meneruskan pembelajaran

5.26

Rehat 15 minit

245


5.27

Apakah sifat bertujuan dalam kaunseling?

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

246


5.28

Sifat bertujuan bermakna bahawa fasilitator: Memilih tingkahlaku membantu dan strategi spesifik

yang mempunyai tujuan dan hala tuju yang jelas Mempunyai objektif yang jelas bagi satu-satu sesi,

dan tidak membiarkan sesi berlangsung mengikut momentum tersendiri (pada masa yang sama bersifat luwes)

5.29

Menstruktur sesi kelompok bermakna: Fasilitator memastikan aspek-aspek penting

perbincangan kelompok dilindungi Fasilitator memaklumkan mengenai matlamat sesi

kepada ahli kelompok Fasilitator menjelaskan mengenai upacara permulaan

dan penamatan

247


5.30

Pembukaan dan Selamat Datang Pendaftaran ahli Semakan semula norma dan peraturan kelompok Kerja aktif Rumusan dan kerja rumah Penamatan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

248


5.31

Menyambut setiap ahli dengan mesra Mulakan sesi TEPAT pada masanya! Menepati masa menyampaikan mesej bahawa kerja

kelompok adalah penting Pemimpin kelompok yang lewat menyampaikan

mesej bahawa kelompok tidak penting serta tidak menghormati masa ahli-ahli

Menunggu ahli kelompok yang lewat bermaksud kelewatan diperkukuhkan serta tidak menghormati sempadan kelompok dan ahli-ahli

5.32

Perkenalkan ahli-ahli baharu Buat pengumuman Laksanakan upacara pembukaan

249


5.33

Semak semula sesi yang lalu Ambil tindakan susulan bagi kerja rumah yang

diberi Tanya “Bagaimana perasaan anda hari ini?”

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

250


5.34

Nadi sesi Sama ada berorientasikan kandungan atau

berorientasikan proses bergantung kepada jenis kelompok

5.35

Rumuskan kerja kelompok atau minta kelompok untuk merumus

Beri atau mengukuhkan tugasan kerja rumah Mengiakan kerja kelompok Mohon kelompok untuk memberi pernyataan

mengiakan yang lain Semak dengan ahli-ahli, jika perlu

251


5.36

Upacara Penutup Contoh: Tanya ahli-ahli apa yang telah mereka

pelajari untuk dibawa bersama di luar kelompok

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

252


5.37

Kelompok berorientasikan kandungan Contoh: Kelompok psikopendidikan Pemimpin menjadi guru

Kelompok proses yang kekal dengan pendekatan berpusatkan pemimpin: Menghadkan potensi untuk pembelajaran dan

pertumbuhan

5.38

Boleh merangkumi kaunseling satu-kepada-satu dalam kelompok

Tidak menggunakan kuasa sepenuh kelompok untuk menyokong perubahan eksperiential, atau membina hubungan interpersonal yang bersifat autentik dan menyokong

253


5.39

Amalan menyokong proses kelompok; bukannya membentuk atau mengarah

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

254


5.40

Elakkan daripada bertindak bagi pihak kelompok sekiranya kelompok tersebut mampu bertindak dengan sendiri: Alihkan semula soalan kepada kelompok Minta seorang ahli kelompok mengajukan komen

kepada ahli kelompok yang lain Jangan selalu menyuraikan kesenyapan Minta komen kelompok mengenai proses kelompok

5.41

Ajar ahli-ahli untuk menyokong antara satu sama lain: Contohi sokongan pada peringkat awal kelompok Ajar kemahiran yang spesifik Perkukuhkan dan mengiakan sokongan antara ahli Jangan tawarkan sokongan secara tergesa-gesa

kepada mana-mana ahli pada peringkat lanjutan kelompok

255


5.42

Perkongsian ahli boleh menimbulkan kenangan yang menakutkan serta emosi yang kuat dalam diri pendengar

Jangkitan emosi boleh membingungkan ahli kelompok dan proses kelompok

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

256


5.43

Bagi mengelakkan atau melawan jangkitan emosi, fasilitator perlu: Melindungi individu Melindungi sempadan Mengawal emosi ahli-ahli

5.44

Jaga hak setiap ahli supaya tidak terlibat dalam perbincangan emosi: Jelaskan kepada setiap ahli bahawa mereka

mempunyai hak ke atas emosi dan perasaan peribadi Apabila kelompok menekan seorang ahli untuk

mendedahkan maklumat, ingatkan kelompok bahawa ahli-ahli hanya perlu berkongsi maklumat peribadi mengikut keselesaan masing-masing

257


5.45

Jelaskan bahawa setiap klien bertanggungjawab untuk mengurus perasaan masing-masing dalam konteks kuasa kelompok serta memutuskan apa yang mereka sanggup atau tidak sanggup untuk berkongsi dengan ahli-ahli lain

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

258


5.46

Kekalkan suasana emosi pada tahap yang membolehkan kerja kelompok berterusan Contoh: “Hari ini, kami telah melahirkan emosi yang agak

mendalam….Bagi mengelakkn keadaan sarat, amat bernilai sekiranya kita berhenti seketika dan cuba memahami apa yang sedang berlaku serta punca bagi perasaan hebat ini.”

Sumber: Yalom, I. D. (1995). The theory and practice of group psychotherapy. 4th ed. New York: Basic Books. p. 350.

5.47

Buat keputusan: Pada fasa perkembangan manakah kelompok anda

berada? Bahagian sesi kelompok manakah akan anda

tunjukkan? Pilih seorang fasilitator Pilih peranan klien daripada Muka Surat 5.2 Resos Sediakan satu aktiviti main peranan secara kelompok

selama 8 hingga 10 minit Bersifat kreatif!

259


5.48

Menangani konflik dalam kelompok (Muka Surat 5.8 Resos) Interaksi yang kurang sihat Konflik yang tidak nyata Perasaan marah yang dialihgantikan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

260


5.49

Menangani kelompok kecil (Muka Surat 5.9 Resos) Ubah persekutuan yang tidak nyata kepada nyata Rangka semula apa yang sedang dilakukan oleh

kelompok Susun semula

5.50

Memberi respon kepada tingkahlaku disruptif klien(Muka Surat Resos 5.10) Banyak bercakap atau suka mencelah Melarikan diri Datang lewat atau tidak hadir Senyap sepanjang proses kelompok Tidak dapat serasi dengan ahli-ahli lain Tumpuan kepada orang lain sahaja

261


5.51

Baca muka surat yang telah ditugaskan daripada Resos

Pilih seorang fasilitator Pilih peranan klien daripada Muka Surat 5.2

Resos Hasilkan satu persembahan dan demonstrasi

main peranan

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

262


5.52


5.53

Pembentangan

263


Muka surat 5.1 Resos: Sampel Persetujuan Kelompok1

Persetujuan Mengenai Penglibatan Dalam Terapi KelompokBagi memastikan kejayaan kelompok, satu persekitaran yang selamat perlu diwujudkan, dan jangkaan ahli-ahli serta pemimpin perlu difahami oleh para peserta. Pengalaman saya dengan kelompok menunjukkan bahawa cara yang paling baik untuk berbuat demikian ialah anda perlu memahami dan bersetuju dengan garis panduan seperti di bawah.

I. Kerahsiaan Berkongsi maklumat dalam kelompok boleh menimbulkan kebimbangan. Oleh itu, amat penting untuk anda mematuhi unsur kerahsiaan maklumat yang dikongsikan. Dengan kata lain, ini bermaksud anda tidak boleh berbincang sebarang maklumat atau reaksi mana-mana ahli kelompok yang dikongsikan dengan sesiapa pun di luar kelompok. Anda dibenarkan untuk berbincang mengenai reaksi peribadi anda, dan digalakkan untuk berbuat demikian, tetapi bukan mengenai maklumat atau reaksi ahli-ahli.

Hanya di bawah keadaan-keadaan berikut akan saya berkongsi maklumat:

a) Jika anda menandatangani perlepasan maklumat sebagai pertukaran maklumat dengan pihak ketiga.

b) Ahli terapis perlu, dibawah undang-undang, melaporkan kepada agensi yang relevan jika berlaku perasaan was-was berhubung dengan penganiayaan kanak-kanak atau orang dewasa.

c) Ahli terapis diperlukan untuk campur tangan sekirnya suatu ancaman boleh mendatangkan bahaya yang serius kepada diri atau orang lain. Berkemungkinan beliau perlu membuat laporan kepada pihak polis atau agensi lain yang relevan.

d) Makhamah akan menyampaikan sepina untuk mengadakan prosiding yang sah.

II. Kehadiran Ahli-ahli kelompok dijangkakan untuk membuat komitmen menghadiri sesi kelompok sepenuhnya bagi tempoh 6 minggu. Namun, saya faham betapa sukar untuk memenuhi komitmen ini. Ahli-ahli juga bersetuju untuk menepati masa pada setiap minggu. Sekiranya anda lewat, atau ada kes kecemasan/penyakit yang menghalang anda daripada hadir, saya minta supaya anda hubungi saya di. Sekiranya anda tahu anda tidak hadir satu-satu sesi kelompok, saya memohon anda maklumkan

tarikh ketidakhadiran dengan ahli-ahli kelompok terlebih dahulu.

1Reprinted with permission from the author, Susanne Stolcke, MFT.

264


Sesi kelompok selalu tamat mengikut masa yang ditetapkan, tanpa mengambil kira apa yang dibincangkan. Apabila anda kembali semula pada minggu depan, anda boleh meneruskan perbincangan tersebut.

Biasanya, ahli-ahli berasa bimbang apabila diperlukan untuk mengambil bahagian dalam kelompok, dan hasil kelompok mengambil masa. Sekiranya anda membuat keputusan untuk keluar sebelum penamatan kelompok (sebelum tempoh 6 minggu), dan anda pun telah menerokai kebimbangan anda dengan saya dan ahli-ahli lain, saya amat berharap supaya anda singgah untuk mengucapkan selamat tinggal. Walaupun buat masa kini agak sukar untuk anda bayangkan, biasanya ahli-ahli akan mula menjaga hati antara satu sama lain mengikut peredaran masa. Oleh itu, mereka akan berasa kurang senang hati sekiranya anda tinggalkan kelompok tanpa sebarang keterangan.

Saya juga memohon supaya anda tidak minum alkohol atau mengambil dadah sebelum menghadiri satu-satu perjumpaan.

III. BayaranBayaran penuh sejumlah $240 bagi enam sesi kelompok selama 1 ½ jam setiap sesi perlu diselesaikan sebelum perjumpaan pertama. Bayaran boleh dibuat melalui cek (kepada _______) atau menggunakan tunai.

265


Muka surat 5.2 Resos: Menyediakan Klien Untuk Kelompok: Kelompok Kecil

Latihan—Ahli-ahli Kelompok yang Berpotensi: Profil Klien1. Laki-laki, berumur 18 tahun, menjalani rawatan atas perintah makhamah. Beliau

berasa marah dan sedih kerana telah ditangkap menjual dadah. Beliau ingin memberi penjelasan dalam makhamah supaya boleh teruskan dengan hidupnya. Beliau berhasrat untuk melanjutkan pengajian di kolej, tetapi, kini, ibubapanya enggan mengeluarkan yuran pengajian sehingga beliau berhenti mengambil dadah. Ayahnya sedang sembuh kerana SUD, dan beliau juga marah kerana tidak ketahui mengenai kes anak. Beliau amat mengharapkan dapat mengambil bahagian dalam kesembuhan anaknya.

2. Perempuan , berumur 61 tahun. Beliau mempunyai empat orang anak yang sudah dewasa dan tiga orang cucu. Keluarga tersebut tinggal di bandar yang sama dan perhubungan mereka amat rapat. Sejak berkahwin, beliau seringklai dipukul oleh suami, dan ini menyebabkan beliau jarang keluar untuk berinteraksi dengan orang lain. Doktor beliau menetapkan dadah yang menghayalkan bagi mengubati sarafnya. Di samping itu, ada satu ubat melawan kesakitan jenis narkotik untuk mengurangkan kesakitan akibat patah tangan baru-baru ini. Beliau dibawa ke organisasi anda oleh anak perempuan yang mengatakan beliau sanggup hadir bersama untuk memberi sokongan kepada ibunya. Namun, klien mengatakan bahawa beliau amat takut bercakap di khalayak ramai, dan lebih selesa berbincang dengan seorang perempuan secara individu.

3. Laki-laki, berumur 23, berkahwin, dan bekerja sebagai seorang jurujual. Isteri baharu yang sedang hamil mendesak beliau untuk menjalani rawatan kerana tidak lagi boleh tahan penggunaan dadah jenis pot. Beliau berasa bimbang dan takut isterinya akan tinggalkannya. Beliau menggunakan dadah jenis kanabis serta dadah yang lain sejak umur 14 tahun, sebelum berjumpa dengan isterinya.

4. Perempuan , berumur 45 tahun, baharu sahaja keluar dari penjara. Beliau adalah positif HIV dan baharu bersama semula dengan teman lelaki. Ketiga-tiga orang anak tinggal bersama dengan kakaknya. Beliau mula mengambil dadah sejak di sekolah menengah lagi, dan, kini berasa sedih dan letih dengan keadaan hidup tersebut. Beliau selalu berasa marah dan sedar bahawa hanya keajaiban dalam sistem sahaja yang akan membenarkan beliau hidup mengikut cara yang diingini.

5. Laki-laki, berumur 28 tahun, dibesarkan di suatu kawasan kejiranan yang ganas. Beliau dipukul dan dianaiya secara psikologikal semasa kanak-kanak lagi. Beliau berjaya melarikan diri apabila berumur 16 tahun dan sudah lama hidup dengan mengambil dadah. Beliau bimbang mengenai status HIVnya, dan sudah mula mengurangkan pengambilan heroin, tetapi masih belum berjaya berhenti sama sekali. Baliau tidak berupaya bekerja di satu-satu tempat melebihi daripada 8 bulan. Beliau pernah mendengar mengenai kelompok trauma dan ingin menjadi ahli.

6. Perempuan, berumur 42, ibu tunggal kepada tiga orang anak, bekerja sambilan di sebuah sekolah kampung sebagai pembantu guru. Kebanyakan ahli keluarga laki-laki mempunyai masalah alkohol yang serius. Beliau adalah perempuan pertama dalam keluarga yang mempunyai masalah alkohol. Anak-anak lelaki tidak mahu bercakap dengannya kerana membawa malu kepada mereka. Beliau telah tinggal di kampung tersebut sepanjang hayatnya.

266


1. Laki-laki, berumur 20 tahun, adalah anak kepada orang pendatang. Dalam kelurga, beliau sahaja yang boleh bercakap bahasa tempatan.Keluarga mereka berpindah ke negara ini 10tahun yang lepas. Sebelum ini, beliau bekerja sambil belajar dengan ayahnya. Apabila mereka berpindah ke sini, beliau direkrutkan ke dalam satu geng dan mula mengambil alkohol, kanabis, pil, dan kebelakangan ini, heroin. Beliau tidak boleh tinggalkan geng tersebut dan tidak boleh hidup bebas daripada dadah pula. Beliau berpendapat kelompok komunikasi boleh membantunya.

2. Perempuan, berumur 38, berkahwin dengan dua orang anak, bekerja di kedai mencuci pakaian kepunyaan keluarganya yang terletak di kawasan kemerosotan ekonomi yang serius. Setelah satu kebakaran yang hampir-hampir memusnahkan perniagaan tersebut, beliau dipreskripsikan dengan ubat khayalan untuk mengubati sarafnya, serta membolehkan beliau tidur. Beliau mula menambahkan penggunaan dadah tersebut dan mula berjumpa dengan beberapa orang doktor untuk mendapat bekalan yang berlebihan. Salah seorang doktor yang mengetahui tentang tabiat pengambilan beliau telah merujuk kes ini untuk menjalani rawatan. Beliau takut untuk menceritakan hal ini dan berasa malu apabila memikirkan apa yang telah beliau lakukan.

3. Laki-laki, berumur 40 tahun, berkahwin dengan tiga orang anak. Beliau mula menggunakan pelbagai jenis dadah dari masa ke semasa sejak umur 16 tahun. Sejak kebelakangan ini, penggunaan beliau telah bertambah. Beliau pasti akan dibuang kerja tidak lama lagi. Beliau pernah menjalani dua program rawatan sebelum ini, tetapi gagal untuk kekal lebih daripada 2 bulan pada setiap masa.

4. Perempuan, berumur 30 tahun, ibu tunggal dengan empat orang anak yang sedang tinggal dengan ayah mereka. Beliau pernah masuk hospital dua kali dalam tempoh 10 tahun disebabkan kemurungan. Beliau menggunakan satu beg heroin setiap beberapa hari untuk berada dalam keadaan sihat. Beliau sayang anak-anaknya, benci pada sistem dan bimbang akan kehilangan anak-anaknya sepenuhnya.

5. Laki-laki, berumur 55 tahun, terlibat dengan Narcotics Anonymous (NA). Beliau telah kehilangan keluarganya, pekerjaan dan perumahan sejak 10 tahun yang lepas disebabkan penggunaan dadah. Baru-baru ini, seorang kawan mendaftarkan beliau ke dalam NA dan gereja tempatan. Beliau berjaya bebas daripada dadah selama 6 bulan, dan hanya gagal dua kali sahaja, dan setiap kali selama satu hari. Beliau tinggal di sebuah rumah yang bebas alkohol, dan ingin mengurus hidupnya semula.

6. Laki-laki, berumur 60 tahun, berkahwin dengan dua orang anak dewasa, dan adalah tuan punya kedai tempatan. Sejak satu insiden traumatik enam bulan yang lalu di mana beliau dipukul semasa satu perompakan, beliau mula mengambil ubat melawan kesakitan jenis opioid sehingga kini. Akibatnya, beliau tidak berupaya untuk pergi bekerja atau berfungsi dengan normal. Sebelum perompakan tersebut, beliau tidak menggunakan dadah; dan hanya mengambil dadah dari masa ke semasa. Keluarga beliau berasa segan dan takut beliau akan kehilangan kedai tersebut dan sumber pendapatan utama mereka.

267


Muka surat 5.3 Resos: Menyediakan Klien Untuk Kelompok: Kelompok Kecil

Latihan—Jenis-jenis Kelompok

Kelompok Kesembuhuan AwalKelompok ini berjumpa dua kali seminggu dan berfokuskan kepada membantu ahli-ahli menjauhi diri daripada dadah, serta melibatkan diri dengan aktif dalam proses kesembuhan yang bersifat terapeutik dan sosial.

Kelompok KomunikasiKelompok ini berjumpa setiap minggu. Matlamat kelompok ialah untuk menambahbaikan komunikasi verbal dan bukan verbal dengan menggunakan kombinasi perkembangan kemahiran dan proses interpersonal. Individu, pasangan dan ahli-ahli keluarga yang lain dijemput untuk mengambil bahagian.

Kelompok Pencegahan Kembali SemulaKelompok ini berjumpa dua kali seminggu. Ia menggunakan satu kurikulum bersama dengan perbincangan kelompok terbuka. Ahli-ahli dianggap telah menjauhi diri daripada dadh untuk satu tempoh tertentu, dan, kini, memerlukan maklumat tambahan, sokongan dan strategi-strategi khusus untuk melanjutkan bebas daripada dadah.

Kelompok TraumaIni adalah satu kelompok sokongan dan proses interpersonal bagi mereka yang pernah mengalami trauma. Tujuan kelompok ini ialah membekalkan satu tempat yang selamat bagi ahli-ahli mengkaji perasaan mereka serta belajar cara-cara untuk mengurus masalah yang dihadapi. Juga sebagai satu peluang kepada ahli-ahli untuk memberi sokongan kepada dan menerima sokongan daripada orang lain yang pernah mengalami trauma. Kebanyakan ahli terkini ialah kaum perempuan.

Kelompok Pengurusan KemarahanIni adalah suatu kelompok perkembangan kemahiran dan terapi kognitif-behavioral yang dibentuk untuk mengajar ahli-ahli bagaimana mengecam dan mengurus kemarahan masing-masing, serta memahami kesan kemarahan mereka ke atas orang lain. Kebanyakan ahli ialah kaum lelaki.

Tiada KelompokGunakan nama ini bagi sesiapa sahaja yang anda fikir tidak sesuai bagi mana-mana jenis kelompok buat masa kini.

268


Muka surat 5.4 Resos: Jenis-jenis Kelompok: Keahlian, Garis Masa dan Fokus

Keahlian/ Had-Masa atau Berterusan

Had-Masa Berterusan

Keahlian Statik

Ciri-ciri

� Ahli-ahli baharu dimasukkan hanya pada peringkat awal perkembangan kelompok

� Kelompok bermula dan tamat dengan keahlian yang sama

� Pembelajaran dibina atas apa yang telah berlaku diperjumpaan sebelum ini

Contoh

� Kelompok kaunseling jangka pendek - proses

� Kelompok pembinaan kemahiran dan psikopendidikan — kandungan

� Kelompok pencegahan kembali semula—proses

Ciri-ciri

� Saiz kelompok tetap

� Ahli-ahli baharu dimasukkan apabila ada kekosongan tempat

� Ahli-ahli dijangkakan untuk hadir bagi satu tempoh tertentu

� Dinamika proses kelompok: sempadan dan peranan yang dimainkan oleh ahli-ahli yang berbeza adalah sumber utama pembelajaran dan kesembuhan bagi para peserta

Contoh-contoh:

� Kelompok interpersonal berterusan —proses

� Kelompok kaunseling sokongan jangka panjang— proses

269


Keahlian yang bersifat berputar

Ciri-ciri

� Bilangan sesi biasanya tetap

� Pembelajaran pada setiap sesi adalah bebas, secara relatif, daripada sesi-sesi kelompok sebelumnya

Contoh

� Kelompok psikopendidikan—kandungan

� Kelompok kaunseling ekspresif (terapi tarian, psikodrama)—proses

� Beberapa kelompok pembinaan kemahiran—kandungan

Ciri-ciri

� Klien mungkin:

1. Hadir mengikut kesukaan mereka

2. Diperlukan untuk hadir sesi-sesi yang membincangkan topik-topik tertentu

3. Diperlukan menghadirkan diri untuk beberapa minggu yang ditetapkan.

� Biasanya bilangan maksimum peserta yang ditentukan

� Kepimpinan kaunselor yang aktif

Contoh

� Check-in kelompok hospital harian —proses

� Kelompok drop-in jagaan lanjutan—proses

� Kelompok transisi untuk klien yang meninggalkan jagaan pesakit dalam dan bergerak ke pesakit luar— proses

� Kelompok psikopendidikan— kandungan

� Kaunseling ekspresif groups—process

Diubahsuai daripada sumber: Center for Substance Abuse Treatment, (CSAT) (2005). Substance abuse treatment: Group therapy. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series 41. HHS Publication No. (SMA) 05-3991. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA)..

270


RMuka surat 5.5 Resos: Fasa-fasa Kelompok: Fasa Permulaan —Menyediakan Kelompok Untuk Bermula1

Pada fasa permulaan kaunseling kelompok, isu-isu yang timbul merangkumi topik-topik seperti orientasi, kebimbangan orang permulaan, dan peranan pemimpin. Tujuan kelompok digariskan, keadaan bekerja kelompok dibentuk, ahli-ahli diperkenalkan, nada positif dibina untuk kelompok, dan kerja kelompok bermula.

Fasa ini boleh mengambil masa antara 10 minit hingga beberapa sesi. Dalam kelompok di mana keahlian bersifat bergilir-gilir, proses ini akan berlaku setiap kali seorang ahli masuk ke dalam kelompok.

Tugas-tugas utama pada fasa permulaan perkembangan kelompok termasuk:

� Pengenalan;

� Membentuk dan/atau menyemak semula persetujuan kelompok; Memberkalkan persekitaran yang selamat dan kohesif;

� Membentuk norma; dan

� Memudahcara kerja kelompok.

PengenalanWalaupun jenis kelompok itu berbentuk jangka pendek di mana keahlian bersifat bergilir-gilir, penting juga untuk pemimpin membina perkaitan dengan setiap ahli. Perkaitan ini mungkin mudah sahaja seperti senyuman yang mesra dan pernyataan selamat datang yang terdiri daripada satu patah perkataan sahaja.

Semua ahli juga perlu diberi peluang untuk menyebut nama masing-masing dan menceritakan serba sedikit mengenai diri mereka. Sesetengah pemimpin meminta supaya setiap ahli memperkenalkan diri. Yang lain pula membiarkan kelompok berfikir sendiri cara untuk menjalankan sesi pengenalan diri.

Satu perkara untuk perhatian anda ialah kebanyakan klien yang dirawat untuk SUD juga mungkin mempunyai sejarah penganiayiaan emosi dan fizikal. Jika pemimpin semata-mata menarik perhatian kepada individu tersebut, pasti akan tercetus perasaan malu. Oleh itu, walaupun amat penting untuk membentuk perkaitan antara dan dalam kalangan ahli-ahli kelompok supaya dapat melibatkan mereka dalam proses kelompok, pemimpin yang peka tidak akan mendesak penyertaan ahli-ahli baharu dengan segera. Keselamatan emosi ahli-ahli harus menjadi keutamaan pemimpin kelompok.

Pada perjumpaan pertama kelompok keahlian tetap, ahli-ahli kelompok mungkin ditanya sama ada mereka mengenali sesiapa lagi dalam kelompok. Sekiranya timbul perkaitan yang mungkin menimbulkan kesukaran, pasti dapat dikenalpasti awal-awal lagi.

1Excerpted from source: CSAT. (2005). Substance abuse treatment: Group therapy. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series 41. HHS Publication No. (SMA) 05-3991. Rockville, MD: SAMHSA.

271


Setiap ahli baharu yang masuk ke dalam kelompok berada pada fasa permulaan kelompok. Bukan mudah untuk mencari tempat dalam suatu kelompok yang telah lama terbentuk. Pemimpin boleh membina jambatan antara ahli-ahli lama dan baharu dengan menegaskan bahawa agak sukar untuk menjadi ahli baharu dan menggalakkan ahli-ahli lama untuk membantu ahli baharu.

Semakan Semula Persetujuan KelompokPersetujuan kelompok perlu disemak semula secara interaktif, dan melibatkan ahli-ahli kelompok dari segi perbincangan istilah-istilah yang berkenaan. Pemimpin mesti bertanya ahli-ahli samada mereka menyedari tentang kebimbangan yang mungkin memerlukan persetujuan kelompok tambahan agar menjadikan kelompok satu tempat yang selamat untuk berkongsi dan mengembang. Ahli-ahli kelompok perlu diberi peluang untuk memberi cadangan dan berbincang mengenai garis panduan lanjutan. Tambahan pula, persetujuan kelompok perlu disemak semula dari masa ke semasa.

Membekalkan persekitaran yang selamat dan jelekitSemasa fasa permulaan, semua ahli harus berasa bahawa mereka mempunyai peranan masing-masing dalam kelompok, di samping ada persamaan antara satu sama lain. Kejelekitan atau perpaduan antara klien dan pemimpin akan mempengaruhi produktiviti kerja yang dihasilkan sepanjang proses terapeutik.

Selain itu, pemimpin juga perlu bersifat lebih menyokong dan aktif sebaik sahaja bermulanya kelompok. Sekiranya terdapat ahli-ahli tertentu yang kurang bercakap, pemimpin harus memberi peringatan bahawa sumbangan mereka dialu-alukan. Pemimpin mungkin boleh berkata, “Kita masih belum pernah mendengar anda bercakap pada malam ini, Otieno. Namun, minggu depan, kita mungkin berpeluang untuk mengenali anda dengan lebih mendalam lagi.”

Untuk membantu ahli-ahli kelompok membina perikatan antara satu sama lain, pemimpin perlu menggalakkan mereka berbuat demikian dengan sendiri, kemudian menarik perhatian mengenai persamaan yang timbul. Pemimpin boleh berkata, “Nampaknya seolah-olah Alice dan Njoki, dan mungkin orang lain di sini juga yang bergelut dengan masalah yang serupa berhubung dengan kemarahan mereka.”

Pemimpin juga bertanggungjawab untuk memastikan bahawa sejak awal proses kelompok, ekspresi emosi berada pada tahap yang boleh urus. Jika tidak, ahli-ahli akan berasa bebanan emosi yang berlebihan, lalu mengundur diri. Pemimpin hendaklah berhati-hati supaya tidak memalukan ahli-ahli kelompok atau membenarkan ahli-ahli kelompok menunjukkan tingkahlaku memalukan.

Pemimpin juga perlu ingat bahawa pada fasa permulaan, ahli-ahli kelompok barangkali tidak mampu menerima konflik antara satu sama lain. Sebelum kelompok membentuk kepercayaan dan kejelekitan, konflik akan menjejaskan proses kelompok atau mengancam kewujudan kelompok. Oleh itu, disyorkan supaya pemimpin tidak membenarkan ahli-ahli menggunakkan konfrontasi. Sebaliknya, pemimpin perlu menggalakkan interaksi yang bertujuan untuk meminimumkan keganasan dan hostiliti antara satu sama lain.

272


Membentuk normaAdalah tanggungjawab pemimpin untuk memastikan supaya norma kelompok yang sihat dibentuk, dan norma yang tidak produktif tidak dimansuhukkan, diketepikan atau dibuang. Pemimpin membentuk norma bukan sahaja melalui respon kepada peristiwa yang berlaku dalam kelompok, tetapi dengan memodelkan tingkahlaku yang dijangkakan.

N orma-norma sihat yang digalakkan dalam kelompok proses termasuk kejujuran, unsur spontan, tahap penglibatan yang tinggi, pendedahan kendiri yang sesuai, keinginan untuk memperoleh celik akal terhadap tingkahlaku sendiri, penerimaan yang bersifat tanpa menghukum terhadap orang lain, dan keazaman untuk mengubah tingkahlaku yang tidak sihat.

Norma yang tidak sihat yang boleh menjejaskan kelompok proses termasuk kecenderungan untuk berpusatkan pemimpin, berbentuk satu dimensi (iaitu, sayang sepenuhnya, menyerang sepenuhnya), atau mewujudkan kejelekitan antara ahli-ahli lama sehinggakan kelompok menunjukkan tingkahlaku tidak mesra terhadap ahli-ahli baharu. Pemimpin perlu memberi respon yang segera dan jelas kepada amalan yang menjejaskan proses kelompok serta berpotensi untuk menjadi norma kelompok.

Memudahcara kelompokPemimpin memudahcara proses kelompok, sama ada dengan memberi maklumat sepertimana dalam kelompok psikopendidikan atau dengan menggalakkan pertukaran yang jujur dalam kalangan ahli-ahli kelompok yang lain.

Ramai pemimpin cuba berfokuskan kepada “di sini- dan –kini” dalam seberapa banyak situasi yang mungkin.

Di samping itu, pemimpin juga perlu merangsangkan kelompok yang baharu melalui soalan-soalan seperti, “Anda seolah-olah memberi respon kepada apa yang dikongsikan oleh James. Bolehkah anda memberitahu kita apa yang terlintas dalam pemikiran anda semasa beliau sedang bercakap?”

273


1Petikan daripada sumber: CSAT. (2005). Substance abuse treatment: Group therapy. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series 41. HHS Publication No. (SMA) 05-3991. Rockville, MD: SAMHSA.

Muka surat 5.6 Resos: Fasa-fasa Kelompok: Fasa Pertengahan— Bekerja Ke arah Perubahan Produktif1 Dalam fasa pertengahan, kelompok berjumpa dan mencapai kerja terapi yang sebenar. Pada masa ini, pemimpin mengimbangkan kandungan, iaitu maklumat dan perasaan yang dilahirkan secara nyata dalam kelompok, dan proses, iaitu bagaimana ahli-ahli berinteraksi dalam kelompok. Terapi terdiri daripada kedua-dua kandungan dan proses. Kedua-dua ini menyumbangkan kepada perkaitan antara dan dalam kalangan ahli-ahli kelompok, dan perkaitan inilah yang bersifat terapeutik.

Ramai pemimpin baharu berfokuskan kepada kandungan, namun perhatian yang rapi kepada proses kelompok amat penting. Bagi kelompok pendidikan, unsur-unsur seperti tekanan dalam bilik, mata-mata ahli yang bergolek-golek, atau perbualan sampingan boleh menjejaskan mesej yang memerlukan perhatian semua pihak yang berkenaan. Bagi kelompok proses pula, kiu seperti ini adalah sebahagian daripada kerja kelompok yang perlu diterokai secara aktif. Akan tetapi, dalam kelompok berorientasikan kandungan, kiu bukan verbal juga tidak seharusnya diketepikan.

Oleh itu, kelompok boleh dianggap sebagai forum di mana klien berinteraksi dengan orang lain. Bagi jenis terapi beri-dan-terima, klien menerima maklumbalas yang membantu mereka untuk berfikir semula tingkahlaku mereka, kemudian bergerak ke arah perubahan yang produktif. Pemimpin membantu ahli kelompok dengan memperuntukkan masa untuk isu-isu yang timbul, memberi perhatian kepada perhubungan antara ahli-ahli kelompok, dan memodelkan gaya interaksi sihat yang menggabungkan kejujuran dan belas kasihan.

Isu-isu dan tugas-tugas fasa pertengahan untuk fasilitator termasuk:

� Memastikan kelompok berfokus dan tertumpu kepada “di sini-dan-kini”;

� Memodelkan gaya interaksi yang sihat; dan

� Memudahcara dan bukan mengarah proses kelompok.

Memastikan kelompok berfokus dan tertumpu kepada “di sini-dan-kini” Kaunselor boleh membantu ahli kelompok kekal pada hala tuju yang ditetapkan dan menangani dengan unsur “di sini-dan-kini”. Antara contoh intervensi tersebut yang boleh memastikan kelompok berfokus ialah:

� Apabila ahli-ahli berbincang mengenai perkara-perkara di luar kelompok : “Bagaimanakah percakapan mengenai apa yang berlaku (di sana) mempengaruhi perasaan anda dalam kelompok?”

� Apabila ahli-ahli terlalu senyap: “Bagaimanakah kesenyapan dalam bilik ini mempengaruhi perasaan anda?”

274


Memodelkan gaya interaksi yang sihatAmat membantu jika terdapat dua orang kaunselor berada dalam kelompok untuk menjalankan kaunseling bersama. Mereka berdua boleh memodelkan komunikasi yang berkesan, di samping memodelkan bagaimana menyelesaikan konflik menggunakan cara yang sesuai.

Dalam kelompok bercampur jantina, kedua-dua kaunselor juga boleh memodelkan perhubungan lelaki-perempuan yang sesuai dan hormat-menghormati. Dalam situasi di mana hanya terdapat seorang kaunselor, kaunselor tersebut juga bertanggungjawab untuk melayan semua klien dengan penuh hormat dan memodelkan komunikasi dan interaksi yang lain.

Semasa kelompok bekerja, peranan kaunselor ialah untuk membimbing interaksi supaya ahli-ahli kelompok melibatkan diri secara aktif. Semasa kelompok tidak bekerja, peranan kaunselor pula ialah mengubah segala yang tidak nyata kepada nyata, dan yang implisit kepada eksplisit. Biasanya, sudah memadai dengan hanya menyatakan apa yang telah berlaku dan bertanya perasaan ahli-ahli kelompok.

.

275


Muka surat 5.7 Resos: Fasa-fasa Kelompok: Fasa Akhir— Mencapai Penutup1

Penamatan merupakan satu peluang yang amat penting supaya ahli-ahli boleh menghargai kerja-kerja yang telah mereka laksanakan, bersedih akibat kehilangan pertalian dan persahabatan, dan mengharapkan masa depan yang positif.

Kelompok memulakan tugas-tugas penamatan apabila kelompok mencapai titik penamatan yang dipersetujui bersama, atau seorang ahli menentukan bahawa sudah tiba masanya untuk meninggalkan kelompok. Dalam mana-mana kes tersebut, penamatan ialah suatu masa untuk:

� Menutup pengalaman kelompok;

� Mengkaji impak kelompok ke atas setiap ahli;

� Mengakui perasaan yang tercetus hasil daripada penamatan;

� Memberi dan menerima maklum balas mengenai pengalaman kelompok dan peranan setiap ahli kelompok;

� Menyempurnakan mana-mana urusan yang belum lengkap; dan

� Meneroka cara-cara untuk meneruskan pembelajaran yang ditawarkan oleh kelompok

Klien yang akan meninggalkan kelompok boleh diklasifikasikan kepada tiga jenis:

� Penyempurna (Completers) telah menyempurnakan kerja kelompok yang mereka ditugaskan.

� Plateauers belum lagi menyelesaikan tugas mereka dengan sepenuhnya, di mana kemajuan mereka agak perlahan atau sudah berhenti untuk sementara waktu.

� Pelari (Fleers) merasakan seolah-olah terdapat keperluan yang tidak boleh dikawal untuk melarikan diri dengan secepat mungkin, kerana mereka telah menenui realiti yang menyedihkan sama ada dalam kelompok atau dalam kehidupan mereka di luar kelompok.

Menyempurnakan proses kelompok dengan jayanya adalah satu peristiwa yang penting bagi seseorang ahli kelompok. Ini mungkin kali pertama kian lama beliau berjaya untuk menghabiskan suatu perkara. Penamatan bersama ahli-ahli kelompok adalah satu peluang untuk klien berlatih perpisahan, dengan pemahaman bahawa suatu peninggalan akan membawa peluang kepada perkaitan seterusnya.

Namun, perpisahan yang positif dan diraikan boleh menimbulkan perasaan yang kuat. Oleh demikian, ahli-ahli yang bakal meninggalkan kelompok yang sedang berlangsung perlu memberi notis yang mencukupi (mungkin 4 minggu). Ini akan memberi masa

1Excerpted from source: CSAT. (2005). Substance abuse treatment: Group therapy. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series 41. HHS Publication No. (SMA) 05-3991. Rockville, MD: SAMHSA.

276


Sesetengah klien mungkin enggan untuk berpisah daripada kelompok dan dengan fasilitator yang berkenaan. Klien yang amat peka terhadap peninggalan, contohnya, mungkin akan menafikan faedah yang diperoleh hasil daripada proses kelompok. Mereka memerlukan kepastian semula bahawa, sebaik sahaja mereka mengalami penambahbaikan, mereka tidak lagi memerlukan terapi. Bagi klien yang enggan, simptom-simptom mungkin kembali semula. Mereka mungkin memerlukan bantuan kerana asyik melihat kekurangan yang jelas di sebaliknya: perasaan takut kepada penamatan.

Ahli-ahli kelompok boleh dijemput untuk meneroka cadangan bahawa seorang ahli akan meninggalkan kelompok mereka. Tambahan pula, pemimpin mungkin bertanya klien yang akan menginggalkan kelompok untuk mengklasifikan diri sebagai: penyempurna (completers), plateauers, atau pelari (fleers). Sekiranya klien itu pelari, beliau boleh ditanya soalan hipotetikal berikut: Sekiranya anda kekal dalam kelompok, apakah yang akan anda usahakan? Soalan seperti ini mungkin akan menonjolkan isu yang ingin dielakkan oleh pelari.

Walaupun ada percubaan yang dilakukan untuk menangguh penamatan sebelum tiba masanya, tetapi sesetengah pesakit SUD, akhirnya akan meninggalkan kelompok secara tiba-tiba atas pelbagai sebab. Oleh itu, kelompok perlu diberi amaran awal bahawa perubahan secara mendadak mungkin berlaku, dan pemimpin perlu bersedia untuk membantu ahli-ahli kelompok menangani perubahan seperti ini.

Ada kemungkinan kelompok (dan kaunselor!) akan memberi tekanan kepada ahli kelompok tertentu untuk kekal dalam kelompok kerana mereka menghargai sumbangan ahli tersebut dan akan merindu beliau. Ahli-ahli kelompok memerlukan kepastian semula bahawa apabila ahli yang lebih tua meninggalkan kelompok, orang lain akan mengambil alih tempat yang telah dikosongkan.

kepada kelompok yang berkenaan untuk memproses perasaan yang berkaitan dengan perpisahan. Secara umum, semakin lama ahli-ahli bersama dalam kelompok, semakin banyak masa yang perlu dilapangkan untuk penamatan. Fasilitator kelompok memainkan peanan yang penting dalam penamatan, sama ada memudahcara perpisahan individu kepada kelompok, atau perpisahan kelompok kepada kelompok itu sendiri (sekiranya kelompok itu tamat).

277


Muka surat 5.8 Resos: Isu-isu dalam Pengurusan Kelompok – Menangani Konflik

Menangani konflik dalam kelompok adalah satu isu yang perlu diuruskan oleh semua kaunselor. Konflik dalam kelompok adalah satu perkara yang biasa, sihat, dan tidak boleh dielakkan, dan satu pengalamanpembelajaran bagi semua ahli. Kaunselor perlu amat prihatin terhadap reaksi verbal dan bukan verbal ahli-ahli kelompok untuk memastikan mereka mampu mengurus aras emosi sebarang konflik.

Konflik dalam kelompok biasanya boleh dibahagikan kepada salah satu daripada tiga kategori umum:

� Interaksi yang tidak sihat;

� Konflik yang tidak nyata; atau

� Penggantian kemarahan.

Interaksi yang tidak sihat Seorang kaunselor boleh memudahcara interaksi antara ahli-ahli yang sedang mengalami konflik terus dengan menarik perhatian mereka kepada interaksi. Beliau boleh bertanya soalan seperti: “Tunggu sebentar. Apakah yang sedang berlaku dalam kelompok buat masa kini?”

Kaunselor boleh membantu ahli-ahli kelompok mengurus konflik dengan meminta mereka memberi fokus kepada perasaan masing-masing, dan bukan kepada kandungan konflik tersebut. Dengan ini, mereka dapat mengenalpasti punca konflik, dan tidak akan kehilangan dalam konflik tersebut.

Kaunselor juga boleh menarik perhatian ahli-ahli kepada pola konflik yang halus dalam kelompok.

Misalnya, terdapat seorang ahli kelompok bernama Mary yang selalu berselisih faham dengan ahli-ahli yang lain. Oleh itu, mereka menganggap Mary sebagai sumber konflik, dan beberapa ahli mungkin akan minta Mary (kambing hitam) untuk meninggalkan kelompok supaya mereka boleh meneruskan dengan proses kelompok.

Dalam situasi di atas, kaunselor mungkin bertanya, “Adakah anda berpendapat bahawa ahli-ahli boleh belajar untuk menangani situasi seperti ini jika Mary meninggalkan atau kekal dalam kelompok?”

Kaunselor boleh bertanya ahli-ahli kelompok apakah gangguan yang boleh menyebabkan kelompok enggan untuk berbincang .

Pertengkaran mulut antara ahli-ahli boleh diberhentikan dengan segera melalui cara-cara berikut:

� Menarik perhatian ahli-ahli kepada objektif sesi;

� Mengingatkan tentang had masa sesi;

� Meminta ahli-ahli untuk mengenepikan isu tersebut buat sementara waktu; atau

� Merumus perselisihan faham dengan memberi penekanan kepada aspek-aspek persetujuan dan meminimumkan aspek-aspek perselisihan faham.

278


Konflik yang tidak nyata

Konflik yang tidak nyata ialah konflik yang berada “bawah tanah” atau tidak ditunjukkan sepertimana keadaan sebenar. Seorang kaunselor boleh membantu kelompok untuk melabel konflik yang tidak nyata, kemudian menjadikannya nyata. Pemerhatian bahawa konflik wujud dan kelompok harus memberi perhatian kepada konflik tersebut sebenarnya menyebabkan ahli-ahli kelompok berasa lebih selamat.

Namun, bukan tanggungjawab kaunselor untuk menyelesaikan konflik. Sebaik sahaja timbulnya suatu konflik, keputusan untuk membuat penerokaan dengan lebih lanjut adalah berasaskan sejauhmana produktiviti konflik kepada kelompok secara keseluruhan. Untuk mencapai keputusan ini, amat penting untuk kaunselor mempertimbangkan fungsi konflik terhadap kelompok. Sebenarnya, konflik boleh menjadi peluang terkini yang amat berguna untuk pertumbuhan ahli-ahli kelompok.

Penggantian kemarahanPemimpin kelompok juga perlu menyedari bahawa kebanyakan konflik yang seolah-olah bertujuan untuk menjadikan salah seorang ahli sebagai kambing hitam sebenarnya adalah penggantian kemarahan terhadap kaunselor. Apabila kaunselor mengesyaki situasi tersebut, beliau harus membentangkannya kepada kelompok dengan komen seperti ini: “Willy, saya perhatikan bahawa anda tidak begitu senang hati dengan Amina kebelakangan ini. Saya juga tahu bahawa anda juga agak marah dengan saya sejak beberapa minggu yang lalu lanjutan daripada cara saya melayan panggilan telefon daripada majikan anda. Adakah sebahagian daripada kemarahan itu kepunyaan saya?”

279


Muka surat 5.9 Resos: Isu-isu Dalam Pengurusan—Mengurus Sub-Kelompok

Sudah pasti akan terbentuk sub-kelompok bagi kelompok yang dipimpin oleh kaunselor. Kadangkala, sejak awal-awal lagi, kaunselor sudah boleh mengenalpasti sama ada akan terbentuk sub-kelompok secara automatik. Misalnya, apabila klien pernah bersama-sama menjalani rawatan, atau pernah bertugas bersama.

Sama seperti konflik, sub-kelompok tidak semesti bersifat negatif. Sebagai contoh, seorang fasilitator mungkin, dengan sengaja, memupuk sub-kelompok yang dapat membantu klien yang baharu untuk menyesuaikan diri dengan proses kelompok. Untuk itu, fasilitator mungkin bertanya soalan seperti, “Nancy, jika anda menceritakan pengalaman anda berhubung dengan perkara ini, adakah anda dapat membantu Linah?”

Tambahan pula, untuk tujuan membina perkaitan antara ahli-ahli kelompok, seorang ahli kelompok mungkin ditanya, “Bob, pada pandangan anda, siapa lagi dalam kelompok ini mempunyai pengetahuan tambahan mengenai apa yang baru anda ceritakan?”

Kaunselor boleh mengurus sub-kelompok yang bersifat negatif dengan menggunakan cara-cara seperti berikut:

Membina perikatan yang tidak nyata menjadi nyata. Tidak nyata bermaksud perikatan tersebut berada “bawah tanah” atau tidak ditunjukkan secara terbuka. Oleh itu, kaunselor boleh melibatkan kelompok untuk mengenalpasti sub-kelompok dengan berkata, “Saya perhatikan bahawa Moses dan John mempunyai banyak persamaan. Siapa lagi berada dalam sub-kelompok mereka?”

Merangka semula apa yang dilakukan oleh sub-kelompok tersebut. Misalnya, kaunselor boleh berkata kepada ahli-ahli sub-kelompok, “Bagaimana anda dapat membantu kelompok supaya tidak bercakap mengenai sesuatu perkara dengan bercakap antara satu sama lain?”

Mengatur semula. Kadangkala, perubahan kepada penyusunan bilik mungkin mencukupi untuk mengubah gabungan atau perikatan yang tidak diingini.

280


Muka surat 5.10 Resos: Isu-isu Dalam Pengurusan Kelompok — Mengurus Tingkahlaku Disruptif

Mengurus dan memberi respon kepada tingkahlaku disruptif merupakan masalah yang perlu ditangani oleh kaunselor dalam kelompok.

Berikut adalah beberapa jenis tingkahlaku disruptif yang perlu diurus oleh kaunselor::

� Klien yang tidak terhenti-henti bercakap atau mencelah;

� Klien yang melarikan diri daripada satu-satu sesi;

� Klien yang datang lewat atau tidak hadir;

� Klien yang senyap;

� Klien yang kurang memberi perhatian; dan

� Klien yang mengambil bahagian, tetapi hanya mengenai isu-isu yang merujuk kepada orang lain.

Klien yang tidak terhenti-henti bercakap atau mencelah Mereka yang bercakap berlebihan. Apabila seorang klien terus bercakap tanpa berhenti-henti, barangkali beliau berasa gementar, atau, secara semulajadi, suka bercakap. Fasilitator boleh menggerakkan kelompok dengan cara-cara berikut:

� Menyampuk (semasa ahli tersebut mengambil nafas!) dengan berkata, “Itu adalah satu perkara yang menarik; apakah pendapat orang lain?” atau mengucapkan terima kasih kepada ahli yang berkenaan lalu menyatakan semula perkara-perkara yang relevan; dan

� Memberi cadangan, “Mari kita minta orang lain bercakap pula.”

Individu tadi mungkin tidak tahu apakah yang dijangkakan dalam kelompok. Pemimpin boleh bertanya klien, “Apakah yang akan dipelajari oleh kelompok hasil daripada perkongsian anda?” Sekiranya jawapan klien ialah, “Huh, tiada apa-apa sebenarnya,” sudah tiba masa untuk minta ahli-ahli kelompok yang lebih berpengalaman untuk memberi klien sedikit gambaran mengenai proses kelompok.

Fasilitator juga boleh mengkaji sama ada kelompok membenarkan ahli untuk bercakap berlebihan sebagai satu cara untuk mengelakkan isu-isu lain.

Pencelah. Celahan boleh menjejaskan aliran perbincangan dalam kelompok dan mengakibatkan hasil yang mengecewakan.

Biasanya, klien yang mencelah ialah seorang yang baharu kepada kelompok dan masih belum membiasakan diri dengan norma dan ritma kelompok. Pemimpin boleh menjemput kelompok untuk memberi komen, “Apakah yang baru berlaku?” Fasilitator boleh memberitahu pencelah bahawa beliau mempunyai peluang yang mencukupi untuk berkongis kemudian . Fasilitator perlu menepati janji ini.

281


Klien yang melarikan diriKlien yang lari daripada satu-satu sesi sebenarnya sedang bertindak secara impulsif. Perkara ini boleh dibincangkan dalam kelompok untuk menentukan tindakan wajar yang boleh diambil sekiranya berlaku.

Pemimpin perlu menegaskan bahawa dalam apa-apa jua keadaan, amat penting untuk ahli-ahli berada dalam bilik dan berbincang mengenai masalah yang timbul, dan bukan cuba melarikan diri. Sekiranya terdapat ahli yang tidak memenuhi syarat ini, maka pemimpin perlu menilai semula kedudukan ahli tersebut dalam kelompok. Walaupun ahli-ahli kelompok berhujjah mengenai banyak isu, mereka tidak boleh membuat keputusan untuk membuang ahli ini. Sebaliknya, pemimpin yang membuat keputusan tersebut, kemudian memberi keterangan yang jelas dan terus mengapa tindakan tadi perlu diambil.

Datang lewat atau tidak hadirKadangkala, kaunselor melihat klien yang datang lewat sebagai seorang yang menunjukkan tingkahlaku buruk. Adalah lebih produktif untuk melihat pelanggaran sempadan ini sebagai satu perkara yang perlu diperjelaskan. Tanya ahli-ahli kelompok sama ada mereka tahu mengapa ahli yang berkenaan lewat atau tidak hadir.

KesenyapanAhli kelompok yang senyap menyampaikan mesej yang sama jelas sepertimana ahli yang bercakap. Mesej tersebut harus didengar dan difahami kerana boleh memberi klu mengenai kesukaran klien untuk membina perkaitan dengan aspek dalaman mereka atau orang lain. Kesenyapan juga boleh dianggap sebagai satu indikator kemarahan tidak nyata yang perlu diberi perhatian.

Klien yang senyap boleh dipujuk secara lembut: “Alice, hari ini, anda nampaknya senyap sahaja. Bolehkah anda mencari perkaitan antara apa yang diperkatakan oleh Nancy dengan diri anda?.”

Sekiranya terdapat klien yang terus senyap dalam kelompok, maka agak bernilai untuk kaunselor berfikir semula sama ada mereka telah ditempatkan dalam kelompok mengikut kesesuaian masing-masing.

Kadangkala pemimpin perlu membuat pertimbangan khas bagi klien di mana bahasa utama kelompok merupakan bahasa kedua klien yang berkenaan. Klien seperti ini mungkin senyap atau lambat memberi respon kerana mereka perlukan masa untuk menterjemahkan apa yang diperkatakan ke dalam bahasa pertama masing-masing. Pengalaman-pengalaman yang melibatkan perasaan yang kuat agak sukar untuk diterjemahkan, maka penangguhan masa mungkin lebih panjang.

282


Kurang memberi perhatianSemasa kelompok sedang berlangsung dan kelihatan seolah-olah klien hanya hadir secara fizikal sahaja, pemimpin perlu cuba mengambil tindakan wajar dengan meneroka apa yang telah berlaku. Barangkali ahli tersebut cuba melarikan diri daripada isu-isu khusus yang sukar atau menghadapi masalah untuk mencari perkaitan dengan orang lain.

Adalah disyorkan supaya melibatkan kelompok untuk memberi maklum balas kepada klien yang kurang memberi perhatian. Akan tetapi, mungkin secara keseluruhan, kelompok telah mengenepikan perkara-perkara yang berhubung dengan perkaitan. Ahli yang kurang memberi perhatian mungkin cuba untuk menyampaikan mesej tersebut kepada kelompok.

Mengambil bahagian terhadap isu-isu orang lainSemasa ahli-ahli kelompok sedang membuat sedikit pendedahan kendiri, mereka memperoleh manfaat daripada pengalaman kelompok sambil kekal memberi perhatian kepada isu-isu yang dikemukakan oleh ahli-ahli lain. Fasilitator mungkin perlu menunggu sebentar untuk melihat sama ada, lama kelamaan, klien akan mula bercakap mengenai isu-isu peribadi.

Fasilitator mungkin boleh menjemput klien untuk melahirkan sesuatu yang personal: “Saya perhatikan anda mengangguk semasa Daniel sedang bercakap. Apakah perkaitan percakapan tersebut dengan diri anda?”

283


Modul 5—Kaunseling Kelompok:Kemahiran Asas, Rumusan

Pengenalan � Walaupun terdapat persamaan antara kedua-dua istilah ini, tetapi kaunseling kelompok

tidak sama dengan kaunseling individu dalam seting kelompok.

� Kaunselor mungkin percaya bahawa mereka menjalankan kaunseling kelompok, tetapi mereka mungkin hanya menggunakan kemahiran individu. Secara keseluruhan, keperluan kelompok perlu diimbangkan dengan keperluan individu dalam kelompok.

� Kaunseling kelompok merangkumi kemahiran pemudahcaraan yang baik agar dapat membolehkan kelompok menjalankan kebanyakan tugas yang diberi.

Menyediakan klien untuk kelompok � Kebanyakan kajian telah melihat nilai menyediakan klien untuk kelompok. Ramai

penulis bersetuju bahawa usaha menyediakan klien mempercepatkan kelompok menjadi terapeutik, di samping mempunyai kesan positif ke atas penambaikan klien

� Perjumpaan pra kelompok amat berfaedah untuk:

• Menjelaskan jangkaan(kedua-dua klien dan program rawatan);

• Membentuk peraturan-peraturan asas;

• Meneroka kelebihan terapi kelompok; dan

• Membetulkan sebarang tanggapan salah mengenai kelompok.

� Kejayaan individu dalam terapi kelompok bergantung kepada penempatan klien di dalam kelompok yang sesuai. Sebelum berbuat demikian, anda perlu memberi pertimbangan kepada:

• Ciri-ciri klien, keperluan, kecenderungan, tahap perubahan dan tahap kesembuhan;

• Resos program; dan

• Keadaan kelompok atau kelompok-kelompok yang sedia ada dalam seting anda.

� Berhati-hati bahawa bukan semua jenis klien sesuai untuk semua jenis kelompok. Sebagai contoh:

• Klien yang mengalami kecelaruan mental yang berlaku bersama (cth: kemurungan serius; kebimbangan) berkemungkinan tidak boleh berfungsi dalam seting kelompok.

• Klien yang mengalami kecelaruan personaliti yang berlaku bersama berkemungkinan perlukan kelompok yang mempunyai peraturan ketat bagi mengelakkan daripada pengalaman negatif kelompok atau mempengaruhi ahli-ahli kelompok secara negatif.

• Setiap klien harus ditaksir berasaskan keperluan rawatan masing-masing.

284


• Besar kemungkinan kelompok homogen (bermaksud perempuan-sahaja atau laki-laki-sahaja, atau satu kelompok yang terdiri daripada ahli-ahli yang mempunyai pengalaman yang serupa) adalah lebih sesuai bagi klien yang telah mengalami trauma, terutamanya, penderaan seksual.

• Klien yang sedang mengalami krisis hidup yang amat serius berkemungkinan memerlukan layanan yang lebih rapi berbanding dengan layanan yang dibekalkan oleh kelompok.

� Akhirnya, klien yang memilih untuk tidak menjalani terapi kelompok tidak seharusnya dikritik atau dihukum, walaupun ini bermaksud anda perlu merujuk mereka kepada satu program untuk mendapatkan perkhidmatan yang diperlukan. Program rawatan yang berkesan yang berfokuskan kepada keperluan secra individu tidak memerlukan kehadiran semua ahli. Keperluan individu klien mesti diberi keutamaan.

� Menyediakan klien untuk kelompok boleh mengambil masa selama satu sesi hingga beberapa minggu.

� Dalam sesi individu, kaunselor boleh menyediakan klien untuk kelompok dengan beberapa cara. Sebagai contoh, terlebih dahulu, mereka boleh menapis klien untuk mengenalpasti kesesuaian masing-masing dengan:

• Mentaksirkan kebolehan mereka untuk berfungsi dalam kelompok;

• Mentaksirkan tahap perubahan yang dialami; dan

• Mentaksirkan kesanggupan dan motivasi mereka untuk mengambil bahagian dalam proses kelompok.

� Penaksiran seperti ini bukan sahaja membantu kaunselor untuk menempatkan klien dalam kelompok yang bersesuaian, tetapi ia juga membantu kaunselor untuk mengetahui mengenai jangkaan mereka.

� Kaunselor juga perlu memberi maklumat mengenai kelompok. Misalnya:

• Bagaimana kaunseling kelompok berbanding dengan pengalaman kelompok lain yang mungkin ditimpa oleh klien, seperti program 12-Step;

• Faedah kaunseling, dan bagaimana kelompok boleh membantu klien secara khusus; Bagaimana kelompok distruktur; misalnya, berterusan atau mempunyai had masa; dan

• Jenis-jenis isu yang diberi perhatian oleh kelompok.

� Kaunselor harus mengecam dan mengiakan jangkaan klien mengenai kaunseling kelompok dengan menggunakan cara-cara di bawah:

• Bertanya mengenai jangkaan;

• Membetulkan sebarang tanggapan salah;

• Mengiakan jangkaan positif; dan

285


• Memberi perhatian dan merangka semula sebarang ketakutan.

� Misalnya, seorang klien takut beliau “berbeza” dengan ahli-ahli kelompok yang lain. Perkara ini mungkin benar.Kaunselor perlu meneroka isu-isu perbezaan (contoh: orientasi seksual, etnisiti, kaum), kemudian merangka semula “masalah” yang dipersepsikan dengan menegaskan faedah mempunyai perspektif yang unik dalam kelompok.

� Persetujuan kelompok yang bertulis boleh membantu menyediakan klien untuk proses kelompok dengan menjelaskan jangkaan pemimpin terhadap klien. Persetujuan ini dijadikan sebabagian daripada orientasi kepada proses kelompok dan diberikan dalam bentuk edaran. Persetujuan kelompok meliputi perkara-perkara spesifik mengenai:

• Kehadiran. Misalnya, menepati masa dan hadir bilangan sesi yang minimum;

• Kerahsiaan. Misalnya, “Apa yang diperkatakan dalam kelompok adalah rahsia kelompok”;

• Kontek fizikal. Misalnya, sama ada berpeluk atau sentuhan lain sesuai dengan kebenaran dan jangkaan terhadap elakkan sentuhan negatif seperti memcucuk, menolak atau memukul;

• Penggunaan dadah. Misalnya, klien yang sedang bawah pengaruh dadah tidak dibenarkan untuk menganggotai kelompok;

• Penyertan. Misalnya, jangkaan kelompok berhubung dengan perkongsiaan minimal dalam setiap sesi kelompok; dan

• Jangkaan masa. Misalnya, kepatan masa kaunselor; bermula dan berakhir mengikut masa.

� Satu sampel persetujuan kelompok ditunjukkan pada muka surat 5.1 Resos.

� Walau apa jenis persediaan yang digunakan untuk proses kelompok , berikut adalah matlamat persediaan:

• Bentuk perikatan awal antara klien dan kaunselor;

• Dapatkan pemahaman jelas dan sama mengenai jangkaan klien;

• Bekalkan maklumat dan arahan mengenai kelompok yang berkenaan;

• Beri perhatian kepada kebimbangan awal klien mengenai keahlian dalam kelompok; dan

• Bentangkan dan peroleh penerimaan tentang persetujuan kelompok.

Jenis-jenis Umum Kelompok: Keahlian, Garis masa dan Fokus � Terdapat dua jenis keahlian kelompok: keahlian statik atau keahlian berputar:

286


• Kelompok statik mengekalkan keahlian yang sama sepanjang hayat kelompok tanpa membenarkan kemasukan ahli-ahli baharu.

• Kelompok keahlian berputar membenarkan ahli-ahli datang dan pergi, masuk dan tinggal; kelompok berterusan walaupun keahlian berubah.

� Dari segi garis masa, kita boleh mengkaji mengenai kelompok had-masa berlawanan kelompok berterusan. Kelompok had-masa mempunyai bilangan sesi yang tetap. Misalnya, kelompok pendidikan mungkin mempunyai antara 10 sehingga 15 sesi di mana topik-topik khusus dibincangkan dalam setiap sesi. Kelompok berterusan tidak mempunyai tarikh penamatan yang spesifik.

� Keahlian kedua-dua kelompok had-masa dan berterusan boleh berbentuk statik atau berputar, bergantung kepada fokus kelompok; namun, keahlian kelompok berterusan lebih cenderung kepada keahlian berputar.

� Satu-satu kelompok boleh berorientasikan kandungan atau berorientasikan proses, walaupun perbezaan hanya merujuk kepada darjat sahaja.

� Kelompok berorientasikan kandungan berfokuskan kepada topik-topik yang telah dikenalpasti bagi setiap sesi, namun masih penting untuk memberi perhatian kepada dinamika kelompok dan bagaimana ahli-ahli berinteraksi antara satu sama lain dan dengan kaunselor. Contoh kelompok beroirentasikan kandungan termasuk kelompok pendidikan atau kelompok latihan kemahiran.

� Fokus kelompok berorientasikan proses adalah kepada interaksi antara ahli-ahli kelompok dengan kaunselor, dan juga kepada “di sini-dan-kini. ” Apa yang diperkatakan dalam kelompok muncul daripada keperluan kelompok – tiada topik-topik khusus dikenalpasti bagi setiap sesi.

� Berkemungkian ada kelompok yang mempunyai kedua-dua fokus tadi. Misalnya, kelompok bagi klien yang mengidap HIV/AIDs mungkin berorientasikan kandungan di mana penekanan diberi kepada isu-isu spesifik berkaitan dengan hidup bersama virus tersebut. Namun, pada masa yang sama , kelompok ini juga boleh berorientasikan proses di mana tiada topik spesifik dikenalpasti bagi sesi tertentu dan klien juga dijemput untuk berkongsi perasaan mereka.

� Muka surat 5.4 Resos mengandungi carta yang menunjukkan pelbagai jenis kelompok dan bagaimana ahli-ahli setiap kelompok berinteraksi.

Fasa-fasa Perkembangan Kelompok � Terdapat tiga fasa perkembangan kelompok:

• Fasa permulaan;

• Fasa pertengahan; dan

• Fasa penamatan.

287


� Semasa fasa permulaan kelompok kaunseling, isu-isu muncul berhubung dengan topik-topik seperti orientasi, kebimbangan klien permulaan dan peranan pemimpin. Di samping itu, tujuan kelompok juga digariskan. keadaan bekerja kelompok dibentuk, ahli-ahli diperkenalkan, nada positif dibentuk untuk kelompok dan proses kelompok dimulakan.

� Fasa ini boleh mengambil masa daripada 10 minit sehingga beberapa sesi. Dalam kelompok keahlian berputar, proses ini akan berlaku setiap kali seorang ahli masuk dalam kelompok.

� Tugas utama pemimpin dalam fasa permulaan kelompok ialah:

• Memperkenalkan ahli-ahli dan fasilitator;

• Membentuk dan/atau menyemak semula persetujuan kelompok;

• Membekalkan persekitaran yang selamat dan kohesif;

• Membentuk norma; dan

• Memulakan proses kelompok.

� Pada fasa pertengahan, kelompok menemui dan mencapai kebanyakan tugas yang berkaitan dengan terapi di mana pemimpin mengimbangkan kandungan yang merupakan maklumat dan perasaan yang tidak dilahirkan secara nyata, serta proses, iaitu cara ahli-ahli berinteraksi dalam kelompok. Terapi terkandung dalam kedua-dua kandungan dan proses; kedua-dua menyumbangkan kepada perkaitan antara ahli-ahli kelompok, dan perkaitan seperti ini yang bersifat terapeutik.

� Fasa pertengahan kelompok merupakan fasa yang paling panjang dalam hayat kelompok. Isu-isu dan tugas-tugas pemimpin pada fasa ini termasuk:

• Mengimbangkan antara kandungan dan proses;

• Memerhati dan bergolek dengan penentangan, salah satu kemahiran teras;

• Memastikan fokus kelompok dan bertumpu kepada “di-sini-dan-kini”;

• Memodelkan gaya interaksi yang sihat; dan

• Memudahcara kelompok, dan bukan mengurus atau mengarah. Kita akan berbincang mengenai isu ini sebentar lagi.

� Fasa akhir kelompok atau penamatan merupakan satu peluang yang amat penting bagi ahli-ahli memberi penghargaan kepada tugas yang telah dilaksanakan, bersedih akibat kehilangan penyatuan dan persahabatan, dan mengharapkan masa depan yang positif. Sama seperti fasa permulaan, kelompok berterusan juga melalui fasa penamatan dengan ketinggalan setiap ahli.

� Isu-isu dan tugas-tugas fasa akhir termasuk:

• Membuat penamatan terhadap pengalaman kelompok;

288


• Mengkaji impak kelompok ke atas setiap ahli;

• Memperakui perasaan yang tercetus akibat peninggalan ahli;

• Memberi dan menerima maklum balas mengenai pengalaman kelompok dan peranan setiap ahli;

• Menyempurnkan urusan yang belum selesai; dan

• Meneroka cara-cara untuk meneruskan pembelajaran yang telah bermula dalam kelompok.

� Maklumat tambahan mengenai fasa-fasa perkembangan kelompok terkandung dalam muka surat-muka surat 5.5, 5.6, dan 5.7 Resos.

Menstruktur Sesi Kelompok � Semakan semula: Sifat bertujuan bermaksud memilih tingkahlaku menolong serta

strategi-strategi spesifik dengan tujuan dan arah yang jelas. Ia juga bermaksud mempunyai satu objektif yang jelas bagi satu-satu sesi, dan tidak membenarkan sesi itu mengikut momentum tersendiri. Sudah pasti, amat penting untuk kaunselor bersifat luwes dan sanggup mengubah arah, jika perlu. Akan tetapi, adalah tidak produktif sama seklai jika pemimpin membenarkan rawatan menyeleweng daripada matlamat dan hala tuju yang ditetapkan.

� Satu cara untuk bersifat bertujuan dalam kaunseling kelompok ialah berfikir dengan teliti mengenai apa yang ingin dicapai oleh kelompok semasa sesi tertentu. Satu cara lain yang boleh digunakan ialah memastikan bahawa setiap sesi mempunyai struktur tertentu.

� Apabila pemimpin membekalkan suatu struktur, beliau dapat memastikan bahawa aspek-aspek penting proses kelompok dilindungi dan ahli-ahli kelompok ketahui apakah yang dijangkakan daripada sesi tersebut. Ini adalah satu contoh kelompok yang “bermula dengan baik dan berakhir dengan baik” melalui penggunaan upacara permulaan dan penamatan.

� Struktur sesi kelompok yang biasa terdiri daripada:

• Pembukaan dan selamat datang;

• Pendaftaran;

• Semakan norma dan peraturan kelompok;

• Kerja aktif;

• Rumusan dan kerja rumah; dan

• Penutup.

� Bahagian pembukaan dan selamat datang satu-satu sesi termasuk bersalam-salaman secar mesra dengan setiap peserta, dan memulakan sesi TEPAT pada masanya. Pernyataan mudah, “Mari kita mula” sudah memadai. Memulakan sesi tepat pada masanya menyampaikan mesej bahawa proses kelompok adalah penting. Seorang

289


pemimpin yang lambat secara konsisten menyampaikan mesej bahawa kelompok tidak penting, serta menyampaikan kurang hormat terhadap masa peserta.

� Menunggu untuk ahli-ahli kelompok yang lambat mengukuhkan kelewatan dan juga menyampaikan rasa kurang hormat terhadap sempadan kelompok dan peserta yang telah berusaha untuk menepati masa.

� Bahagian pembukaan dan selamat datang adalah masa untuk memperkenalkan ahli-ahli baharu kepada kelompok.

� Berkemungkinan ada pengumuman yang perlu dibuat, seperti sama ada terdapat mana-mana ahli kelompok yang akan datang lambat atau tidak hadir atau sama ada pemimpin merancang untuk tidak hadir pada masa depan.

� Sesetengah kelompok juga mempunyai upacara pembukaan yang berterusan.

� Bahagian pendaftaran sesi boleh memenuhi beberapa tujuan, bergantung kepada jenis kelompok. Bagi kelompok psikopendidikan, misalnya, pemimpin mungkin bertanya peserta apa yang mereka boleh ingat daripada sesi sebelum ini, atau sama ada mereka telah mengaplikasi apa yang telah mereka pelajari.

� Bagi mana-mana jenis kelompok, mungkin mengambil masa untuk menyusuli tugasan kerja rumah yang telah diberikan kepada peserta.

� Bagi kelompok berorientasikan proses, ia mungkin bermaksud bertanya peserta, “Apa khabar semua hari ini?”

� Pemimpin perlu berhati-hati supaya tidak membenarkan bahagian pendaftaran mengambil masa yang berlebihan sehingga menjejaskan bahagian seterusnya.

� Bahagian kerja aktif merupakan nadi kelompok. Kerja yang dimaksudkan di sini berorientasikan kandungan atau berorientasikan proses, bergantung kepada tujuan kelompok. Ia juga boleh berbeza bergantung kepada fasa perkembangan kelompok, sepertimana yang telah dibincangkan.

� Bahagian rumusan dan kerja rumah adalah sepertimana nama yang diberikan. Pemimpin merumus kerja kelompok atau meminta kelompok membuat rumusan sendiri. Tugasan kerja rumah yang diberi semasa sesi diperkukuhkan, atau kerja rumah baharu diberikan kepada ahli-ahli.

� Pemimpin juga perlu mengiakan kerja kelompok, seberapa spesifik yang boleh, serta bertanya ahli-ahli kelompok siapakah yang harus diberi pernyataan mengiakan. Misalnya: “Amat bagus anda memberi sokongan kepada Matthew” atau “Sesi tadi memang penuh dengan emosi; anda benar-benar berani menegakkan pendirian anda” atau “Adakah sesiapa yang anda ingin memberi kata-kata pujian berdasarkan sumbangan mereka dalam kelompok pada hari ini?”

� Kadangkala, bahagian rumusan memerlukan sesi pendaftaran tambahan. Sekiranya satu-satu sesi amat sukar bagi seseorang peserta, misalnya, pemimpin mesti melapangkan sedikit masa bersama peserta ini untuk memastikan beliau tidak menghadapi sebarang masalah. Begitu juga dengan kelompok keseluruhan. Kika satu-satu sesi menimbulkan sebarang kesukaran, pemimpin perlu memastikan tiada sesiapa memerlukan tindakan susulan akibat perasaan kurang selamat ketika itu.

290


� Sama seperti bahagian pembukaan, bahagian penutupan sesi kelompk juga mempunyai upacara tertentu. Misalnya, pemimpin boleh bertanya pembelajaran yang boleh dibawa balik oleh peserta hasil daripada proses kelompok.

� Adalah jelas bahawa pemimpin bertanggungjawab untuk membentuk satu struktur yang melindungi serta meningkatkan kerja kelompok. Akan tetapi, pemimpin juga bertanggungjawab untuk mengetahui bila untuk mengundur diri dan membiarkan kelompok berfungsi sebagai satu kelompok.

Mengelakkan Proses Kelompok Berpusatkan Pemimpin � Kita telah membincangkan mengenai pelbagai jenis kelompok. Sesetengah kelompok

berorientasikan kandungan, manakala yang lain lebih mirip kepada berorientasikan proses. Biasanya, tugas-tugas kepimpinan pemimpin merangkumi kedua-dua jenis kelompok tersebut.

� Bagi kelompok berorientasikan kandungan, seperti kelompok psikopendidikan, pemimpin akan mengetuai kelompok tersebut, dan mengajar isi kandungan. Bagi kelompok berorientasikan kandungan pula, adalah amat sesuai kelompok itu berpusatkan pemimpin.

� Akan tetapi, bagi kelompok proses, peranan dan tanggungjawab pemimpin harus mengubah daripada kandungan kepada proses. Kelompok proses yang kekal berusatkan pemimpin menghadkan potensi untuk pembelajaran dan pertumbuhan di sebabkan pemimpin berada di pusat kelompok.

� Misalnya, satu pemerhatian biasa dalam kelompok berpusatkan pemimpin ialah interaksi satu-kepada-satu antara pemimpin dan ahli-ahli kelompok secara individu. Intervensi satu-kepada-satu ini tidak menggunakan kuasa sepenuh kelompok untuk menyokong perubahan eksperiential, atau membina perhubungan interpersonal yang bersifat autentik dan menyokong.

� Satu cara untuk melihat peranan yang sesuai bagi pemimpin kelompok proses ialah melihat peranan itu sebagai pemudahcaraan, dan bukannya kepimpinan. Pemudahcaraan ialah praktis menyokong proses kelompok, dan bukan membentuk atau mengarah.

� Fasilitator yang baik akan mengelak daripada melakukan sesuatu untuk kelompok sekiranya kelompok itu mampu untuk melakukan dengan sendiri:

• Soalan yang ditujukan kepada fasilitator boleh diajukan semula kepada kelompok: “Itu satu soalan yang menarik; apakah jawapan ahli-ahli yang lain??”

• Kaunselor akan bertanya seorang ahli untuk mengaju satu komen kepada ahli yang lain. Contohnya:

Klien: Saya berasa marah dengan apa yang diperkatakan oleh Linah tadi.

Kaunselor: Cuba tengok Linah dan beritahu beliau perasaan anda buat masa ini.

• TTidak semestinya kaunselor yang pecahkan kesenyapan; penangguhan boleh menyampaikan hormat terhadap kebolehan kelompok untuk bergerak ke depan. Memandangkan kesenyapan boleh bersifat produktif, maka jangan anda bersifat

291


kurang sabar. Lama kelamaan, anda boleh memanggil ahli kelompok yang lain untuk bercakap. Salah satu cara untuk berbuat demikian ialah mengingatkan peserta bahawa inilah kelompok mereka.

• Kaunselor boleh minta kelompok untuk memberi komen terhadap proses. Misalnya, “Hari ini, suasana agak tertekan. Apakah yang sedang berlaku dalam kelompok ini?”

� Fasilitator yang baik juga mengajar ahli-ahli kelompok kemahiran-kemahiran yang diperlukan untuk menyokong dan menggalakkan sesama mereka. Sokongan fasilitator yang terlalu banyak dan kerap boleh membawa kepada amalan gemar mendapatkan kelulusan fasilitator, akibatnya menjejaskan pertumbuhan dan sifat berdikari.

� Sudah pasti, sifat menyokong sesama ahli ialah satu kemahiran yang akan berkembang merentasi masa sepanjang fasa perkembangan kelompok (sebentar lagi. kita akan berbincang dengan lebih terperinci mengenai fasa-fasa perkembangan kelompok). Misalnya, fasilitator boleh:

• Memodelkan penyampaian sokongan pada tahap permulaan proses kelompok. Ini termasuk kontek mata yang bersesuaian, perawakan badan, pendengaran bukan verbal yang memberi perhatian dan tingkahlaku lain yang ingin ditunjukkan oleh ahli-ahli;

• Mengajar kemahiran khusus bagi kelompok berorientasikan kandungan;

• Mengukuh dan mengiakan peserta apabila mereka memberi sokongan pada fasa pertengahan perkembangan kelompok; misalnya: “Wilson, apakah makna menyampaikan pemikiran anda dengan jelas kepada Linah lalu menyebabkan beliau amat memahami anda?” atau “Apakah perasaan anda apabila mampu meluahkan perasaan kecewamembi anda dengan begitu jelas?”; dan

• Jangan tergesa-gesa untuk memberi sokongan kepada mana-mana peserta pada tahap lanjutan kelompok; sebaliknya benarkan kelompok berbuat demikian. Jika perlu, fasilitator boleh membisik kepada kelompok tersebut. Misalnya, “Joseph, tekaan saya ialah sekurang-kurangnya enam orang lain di sini adalah pakar berhubung dengan jenis perasaan ini. Apakah pandangan ahli-ahli yang lain?””

� Sudah pasti, akhirnya, fasilitator bertanggungjawab untuk memastikan kelompok kekal berfungsi dan selamat. Intervensi fasilitator boleh membantu pergerakan ke depan bagi kedua-dua individu dan kelompok. Kita akan berbincang perkara ini dengan lebih lanjut apabila kita berbincang mengenai fasa pertengahan perkembangan kelompok.

� Fasilitator kelompok juga perlu lebih berusaha apabila terdapat ancaman terhadap kefungsian dan keselamatan kelompok. Ancaman tersebut boleh muncul dalam bentuk tingkahlaku disruptif seseorang ahli; kita akan berbincang dengan lebih lanjut lagi nanti. Satu ancaman yang lain ialah jangkitan emosi.

� Misalnya, perkongsian seorang ahli seperti penderaan seksual boleh mencetus ingatan yang amat menakutkan dan emosi yang amat kuat dalam kalangan pendengar. Dalam suasana yang penuh emosi ini, ada kemungkinan ahli-ahli kelompok dan proses kelompok akan terharu dengan luahan perasaan sebegini atau jangkitan emosi.

� Sebagai usaha mencegah atau melawan jangkitan emosi, fasilitator perlu:

292


• Melindungi individu;

• Menjaga sempadan; dan

• Mengawal suasana emosi.

� Jika seseorang sedang berkongsi emosi yang kuat, kaunselor boleh mengiakan keberanian ahli yang berkenaan untuk berbuat demikian. Cara ini juga boleh membnatu untuk mengawal emosi tersebut.

� Sebagai usaha melindungi individu, fasilitator mesti menjaga hak setiap individu supaya tidak terlibat dengan perbincangan yang bersifat emosional . Untuk tujuan itu, fasilitator boleh menegaskan bahawa setiap ahli kelompok mempunyai hak terhadap emosi dan perasaan peribadi.

� Apabila kelompok memberi tekanan kepada seorang ahli untuk mendedahkan maklumat, pemimpin harus mengingatkan kelompok bahawa ahli-ahli hanya berkongsi maklumat peribadi pada aras keselesaan masing-masing.

� Demi menjaga sempadan, fasilitator perlu menjelaskan bahawa setiap klien bertanggungjawab untuk mengurus perasaan sendiri dan membuat keputusan tentang apa yang boleh dan tidak boleh berkongsi dengan ahli-ahli lain.

� Pada setiap masa, fasilitator harus mengawal emosi klien supaya kekal pada satu aras yang dapat memastikan kerja kelompok berterusan.

� Irvin Yalom, seorang pakar dalam bidang dinamika kelompok, mencadangkan satu intervensi yang boleh digunakan oleh fasilitator kelompok sebagai satu cara menghadkan timbulnya konflik atau aras emosi yang tidak diingini seperti berikut:

Hari ini, kita telah melahirkan beberapa perasaan yang mendalam...Bagi mencegah kita daripada rasa terbeban, amat bernilai jika kita berhenti seketika dan cuba memahami apa yang sedang berlaku dan di mana punca perasaan tersebut (ms. 350)1

Isu-isu dalam Pengurusan KelompokMaklumat mengenai isu-isu dalam pengurusan kelompok boleh anda rujuk pada muka surat 5.8-5.10 Resos.

1Yalom, I. D. (1995). The theory and practice of group psychotherapy. 4th ed. New York: Basic Books.

293

MODUL 6 PSIKOPENDIDIKAN UNTUK KLIEN DAN KELUARGA

Kandungan dan garismasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293Matlamat latihan dan objektif pembelajaran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293Selaid PowerPoint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294Rumusan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315

295

Manual Peserta: Modul 6—Psikopendidikan Untuk Klien dan Keluarga


Aktiviti MasaPengenalan kepada Modul 6 10 minit

Latihan kelompok besar: Nilai psikopendidikan 10 minit

Pembentangan: Jenis-jensi kelompok psikopendidikan 10 minit

Rehat 15 minitPembentangan: Kepimpinan 15 minit

Pembentangan: Kandungan psikopendidikan 5 minit

Latihan kelompok kecil: Kandungan psikopendidikan 20 minit

Pembentangan: Psikopendidikan dan tahap-tahap rawatan 5 minit

Latihan kelompok kecil: Psikopendidikan dan tahap-tahap rawatan 30 minit

Penutup hari 4 dan penilaian 10 minit

Tamat hari 4Hari 5: Selamat datang dan gambaran keseluruhan 5 minit

Pembentangan: Psikopendidikan keluarga 5 minit

Perbincangan kelompok besar: Apakah yang dilaksanakan oleh program anda? andayour programs doing?

10 minit

Modul 6 Matlamat dan Objektif

Matlamat Latihan � Memberi satu pemahaman asas mengenai psikopendidikan dan tujuannya

� Memberi gambaran keseluruhan mengenai jenis-jenis maklumat yang diliputi dalam satu kelompok psikopendidikan

� Memberi satu pemahaman mengenai cara memberi psikopendidikan kepada mereka yang baharu dalam proses kesembuhan.


� Mentakrif dan memerihalkan psikopendidikan, dan membezakannya daripada terapi kelompok;

� Membangunkan topik-topik bagi kelompok berasaskan kemahiran dan kelompok berasaskan maklumat;

� Membangunkan kandungan bagi kelompok psikopendidikan; dan

� Mentaksirkan perkhidmatan psikopendidikan program anda dan mengenalpasti penambahbaikan yang mungkin.

296


6.2

Mentakrif dan memerihalkan psikopendidikan, dan membezakannya daripada terapi kelompok

Membangunkan topik-topik bagi kelompok berasaskan kemahiran dan kelompok berasaskan maklumat

Membangunkan kandungan bagi kelompok psikopendidikan

Menaksirkan perkhidmatan psikopendidikan bagi program anda dan mengenalpasti penambahbaikan yang mungkin

297


6.3

Apa itu psikopendidikan?

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

298


6.4

Mendidik klien mengenai penggunaan dadah Mendidik klien mengenai tingkahlaku dan akibat

yang berkaitan Mengemukakan kandungan yang berstruktur Menggalakkn penggunaan alat bantu visual Memudahcara perbincangan Sumber: Center for Substance Abuse Treatment. (2005). Substance abuse treatment: Group therapy. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series 41. HHS Publication No. (SMA) 05‐3991. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration.

6.5

Kumpulan klien yang mempunyai ciri-ciri yang sama

Matlamat yang sama Berfokus kepada penggunaan dadah dan

kesembuhan Dimudahcara oleh seorang pemimpin Menggalakkan interaksi dalam kalangan klien

299


6.6

Berfokuskan pendidikan, dan bukan terapi Memberi penekanan kepada maklumat, dan

bukan perasaan Memberi penekanan kepada pembinaan

kemahiran, dadn bukan perubahan tingkahlaku

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

300


6.7

Mengapa perlu kita menawarkan psikopendidikan kepada klien?

Apakah faedah yang akan mereka peroleh? Apakah hasil berkemungkinan kepada klien dan

ahli-ahli keluarga mereka?

6.8

Hanya klien sahaja Hanya keluarga sahaja Keluarga dan klien Seting komuniti

301


6.9

Mengajar bagaimana, dan bukan apa Contoh kemahiran: Menyelesaikan masalah Teknik mengurus gian Menolak pelawaan untuk mengambil dadah Strategi-strategi lain untuk mencegah daripada

mengambil semula

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

302


6.10

Tertumpu kepada ilmu, dan bukan kemahiran Lebih bersifat didaktik daripada berasaskan

kemahiran Lebih spesifik Kurang interaksi dalam kelompok Tiada perbincangan mengenai isu-isu peribadi

6.11

Pelaburan dalam membekalkan psikopendidikan Mengambil berat tentang kepentingan klien Pengalaman dalam memimpin kelompok

berpendidikan Kebiasaan dengan program rawatan agensi Pengalaman dengan klien bersama keluarga mereka

303


6.12

Kenalpasti ahli-ahli kelompok yang sesuai Rekrutkan ahli-ahli kelompok Ubahsuai pendekatan kelompok Bangunkan kurikulum dan skedul Sediakan alat bantu visual Pilih bahan rujukan dan edaran yang sesuai Sampaikan latihan Berikan sokongan pasca sesi, jika perlu Kemaskinikan ilmu yang relevan Bersifat luwes

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

304


6.13

Pelihara suasana yang mesra Galakkan soalan-soalan dan komen Bekalkan sumber maklumat tambahan Berada dalam bilik selepas sesi Bercakap dengan ahli-ahli yang mempunyai

masalah atau kebimbangan

6.14

Umur Tahap pendidikan dan kefasihan Tahap rawatan atau kesembuhan Didaktik lawan interaktif Visual lawan auditori

305


6.15

Kepelbagaian Alat bantu visual Main peranan Video

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

306


6.16

Semak semula maklumat dari masa ke semasa Gunakan bahasa biasa yang mudah difahami Pecahkan maklumat kepada bahagian-bahagian

kecil Semak pemahaman ahli-ahli

6.17

Biasa berlaku dalam proses kesembuhan awal Kesan yang tertentu kepada: Ingatan jangka pendek Jangka masa tumpuan

Dibantu dengan mengulangi maklumat

307


6.18

KRITIKAL!!! Tiada: Imej dadah Imej perlengkapan Imej penggunaan dadah atau minum alkohol

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

308


6.19

Tunggu bersama ahli-ahli kelompok Uruskan seorang untuk menemani ahli yang lain

untuk pulang ke rumah Hubungi seorang ahli keluarga

6.20

Rehat 15 minit

309


6.21

Maklumat mengenai jenis-jenis dadah secara khusus

Pencegahan daripada penggunaan semula Mencari sokongan Mengelakkan pencetus Lain-lain?

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

310


6.22

Apakah perkara-perkara utama yang terkandung dalam topik yang ditugaskan?

6.23

Menceburkan Diri dalam Rawatan: Berusaha untuk memotivasikan klien supaya melibatkan diri dalam rawatan

Kesembuhan Awal: Mengurus isu-isu khas seperti kesan fizikal dan gian yang masih berpanjangan

Penyelengaraan dan Jagaan Berterusan: Membantu klien untuk menjauhi diri daripada penggunaan semula

311


6.24

Ambil perhatian mengenai topik-topik psikopendidikan yang sesuai dengan tahap rawatan yang ditugaskan

Minta kertas tambahan sekiranya perlu!

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

312


6.25

Adakah anda berasa hairan dengan apa yang dipelajari pada hari ini?

Apakah yang akan anda gunakan dalam praktis anda?

Apakah soalan-soalan kritikal berhubung dengan penyertaan anda dalam kelompok?

6.26

313


6.27

Merangkumi lingkungan manusia yang luas Boleh membentuk semula perhubungan Boleh membantu keluarga untuk menyokong

kesembuhan Menyedari ahli-ahli bahawa situasi mereka tidak

unik

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

314


6.28

Pembelajaran Bekerjasama Memahami konsep tentang kembali semula

kepada penggunaan dadah Menambahbaikkan perhubungan

6.29

Kemukakan maklumat yang tepat Bincangkan bagaimana kesembuhan akan

mempengaruhi keluarga Membolehkan keluarga untuk berbincang

mengenai kesembuhan Membetulkan sebarang perselisihan faham

mengenai dadah atau kesembuhan Memupuk jagaan kendiri Memupuk maruah dan hormat

315


6.30

SUD dan keluarga Menyatupadukan ahli-ahli keluarga Membina semula kepercayaan Peranan keluarga Keluarga yang sedang mengalami kesembuhan Hidup dengan ahli keluarga yang mengidap SUD Perangkap komunikasi

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

316


6.31

Adakah anda menawarkan psikopendidikan? Apakah jenis-jenis psikopendidikan yang

berkaitan? Apakah yang ingin anda ubah?

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

317


Modul 6—Psikopendidikan untuk Klien dan Keluarga, Rumusan

PengenalanKelompok psikopendidikan mendidik klien mengenai penggunaan dadah dan tingkahlaku yang berkaitan serta konsekuennya. Jenis kelompok ini membentangkan kandungan yang khusus-kepada-kelompok yang disampaikan menggunakan rakaman video, kaset audio atau kuliah. Biasanya, seorang pemimpin kelompok yang berpengalaman akan memudahcara perbincangan bahan yang berkaitan.1

� Banyaknya untuk kita hayati! Mari kita bincangkan satu persatu. Kelompok psikopendidikan:

• Mendidik klien mengenai penggunaan dadah, iaitu memberi maklumat mengeni topik-topik seperti jenis dadah secara spesifik, dan penagihan.

• Mendidik klien mengenai tingkahlaku dan konsekuen yang berkaitan: Di sini kita berbincang tentang bagaimana penggunaan dadah boleh membawa kepada tingahlaku yang mengganggu kehidupan mereka yang menggunakan dadah, keluarga, pekerjaan, dan aspek-aspek yang lain.

• Membentangkan kandungan yang berstruktur dan khusus kepada kandungan: Psikopendidikan mengikut satu set kurikulum dan jadual, bukan seperti terapi kelompok dan jenis rawatan yang lain.

• Biasanya menggunakan bantuan visual: Rakaman video, brosur, CD,atau kuliah.

• Facilitate discussions: An experienced group leader plays a major role in the group.

� Terdapat beberapa persamaan antara psikopendidikan dan rawatan kelompok yang telah dibincangkan dalam Modul 5:

• Setiap kelompok terdiri daripada dua atau lebih individu – klien – yang mempunyai ciri-ciri yang sama. Dalam kes ini, ciri-cirinya ialah SUD.

• Ahli-ahli kelompok mempunyai satu matlamat yang sama: kesembuhan.

• Fokus setiap kelompok ialah SUD dan kesembhuan.

• Setiap kelompok dipermudahcarakan oleh seorang pemimpin yang terlatih dan berpengalaman

• Setiap kelompok menggalakkan tahap interaksi yang tertentu dalam kalangan klien.

� Anda juga boleh buat perbandingan yang sama dengan rawatan keluarga, dan menambahkan fokus kepada perhubungan.

� Namun, terdapat beberapa perbezaan yang penting antara kedua-dua jenis kelompok:

• Sepertimana nama, psikopendidikan berfokuskan kepada pendidikan. Kelompok-kelompok ini bukan tempat untuk berbincang mengenai pengalaman, emosi, masalah peribadi atau perhubungan.

• Penekanan adalah kepada maklumat, ilmu dan pemikiran. Ini bukan tempat untuk berbincang mengenai perasaan.

1Center for Substance Abuse Treatment. (2005). Substance abuse treatment: Group therapy. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series 41. HHS Publication No. (SMA) 05-3991. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration.

318


• Juga termasuk pembinaan kemahiran yang berhubung dengan kesembuhan.

� Misalnya, kelompok psikopendidikan mungkin berbincang bagaimana kimia otak boleh menyebabkan gian. Dalam rawatan kelompok, klien mungkin boleh menceritakan mengenai gian masing-masing dan saling bantu-membantu cara untuk menangani gian mereka.

� Akhirnya, pemimpin boleh berbincang dengan personalia rawatan tentang cara topik-topik tersebut boleh ditangani dalam terapi kelompok dan bagaimana boleh koordinasi dengan rawatan. Memandangkan pemimpin sendiri mungkin memudahcara kelompok terapi, mungkin tidak perlu untuk berbuat demikian.

� Klien harus menjalani kedua-dua rawatan psikopendidikan dan kelompok (dan mungkin rawatan keluarga). Dengan itu, mereka boleh mengurus penyakit mereka dari kedua-dua perspektif intelek dan emosi.

� Cuba ingat, tujuan psikopendidikan bukan untuk memberi bimbingan individu kepada klien atau berfokus kepada isu peribadi atau keluarga klien. Ini bermaksud tujuannya ialah untuk memberi idea-idea yang boleh menokok tambah kepada terapi mereka, termasuk pembinaan kemahiran untuk menyokong kesembuhan.

� Pembinaan kemahiran harus dibezakan dengan terapi peribadi di mana ia merangkumi topik-topik berasaskan kemahiran yang sesuai dengan kesembuhan agar dapat memanfaatkan kebanyakan (jika tidak semua) klien. Antaranya termasuk: menyelesaikan masalah, mengelakkan pencetus, dan kemahiran-kemahiran yang berhubung dengan pencegahan kembali semula.

� Kadangkala klien berasa timbulnya keperluan untuk mendapatkan sokongan emosi atau peluang untuk meluahkan perasaan sepertimana dalam rawatan kelompok. Memandangkan amat mudah juga untuk pemimpin mengendalikan kelompok psikopendidikan sama seperti rawatan, maka amat penting untuk mereka menentang godaan, dan berfokuskan kepada idea, dan bukan individu.

� Satu pertimbangan yang amat penting ialah struktur kelompok: Siapakah ahli-ahli? Sesetengah kelompok psikopendidikan terdiri daripada klien yang sedang menjalani program rawatan. Oleh itu, fokus kelompok ialah ke atas maklumat dadah, pendidikan mengenai pelbagai topik yang relevan, dan pembinaan kemahiran yang berhubung dengan kesembuhan.

� Sepertimana namanya, psikopendidikan keluarga melibatkan ahli-ahli keluarga klien, walaupun tidak semestinya termasuk klien yang berkenaan. Kelompok keluarga penting bukan sahaja untuk mendidik keluarga mengenai pelbagai aspek berkaitan dengan SUD dan kesembuhan, tetapi jangkaan masing-masing dan cara yang paling baik untuk menyokong ahli keluarga yang sedang dalam proses kesembuhan.

� Selain itu, sesetengah program pula mungkin menawarkan kelompok psikopendidikan dalam komuniti masing-masing, termasuk sekolah-sekolah, rumah ibadah atau tempat kerja.

� Kita juga boleh buat generalisasi dan mengatakan bahawa terdapat dua jenis kelompok psikopendidikan, iaitu berasaskan kemahiran dan berasaskan maklumat

� Kelompok berasaskan kemahiran adalah satu jenis psikopendidikan yang berfokuskan kepada mengajar klien mengenai kemahiran kesembuhan yang spesifik, bukan memberi maklumat. Antara kemahiran-kemahiran ini termasuk:

319


• Menyelesaikan masalah;

• Teknik untuk mengurus gian;

• Menolak tawaran dadah; dan

• Strategi-strategi pencegahan kembali semula kepada dadah yang lain

� Memandangkan kita akan membincangkan mengenai latihan berasaskan kemahiran dalam modul yang berikut, maka, di sini, kita akan berfokuskan kepada pendekatan berasaskan maklumat.

� Kelompok berasaskan maklumat mempunyai ciri-ciri yang berikut:

• Kelompok berfokuskan kepada menambahkan ilmu, dan bukan mengembangkan kemahiran.

• Pemimpin menggunakan pendekatan didaktik, sama seperti seorang guru tradisional.

• Maklumat adalah lebih khusus kerana penekanan adalah kepada maklumat .

• Walaupun pemipin bertanya soalan untuk menggalakkan interaksi kelompok, tetapi interaksi masih kurang jika berbanding dengan kelompok berasaskan kemahiran.

• There is no discussion of personal issues (there might be some in a skills-based group).

• There is no discussion of personal issues (there might be some in a skills-based group).

Kepimpinan � Sudah pasti, faktor paling penting yang mempengaruhi kualiti kelompok ialah

kepimpinan.

� Mari kita lihat beberapa kelayakan seorang pemimpin:

• Memimpin kelompok psikopendidikan adalah suatu tugas yang berat. Oleh itu, pemimpin kelompok ini mesti bermotivasi, dan berminat untuk memberi perkhidmatan yang berkualiti.

• Di samping itu, pemimpin juga harus prihatin terhadap peserta. Jika tidak, ahli-ahli kelompok akan terasa, dan mereka tidak akan dapatkan sebarang manfaat daripada kelompok.

• Sudah pasti, pengalaman juga penting. Satu kelebihan ialah pengalaman memimpin kelompok latihan lain yang mampu meluaskan kemahiran seseorang. Contoh yang lain ialah pernah memimpin kelompok seperti terapi kelompok bagi mereka yang mempunyai SUDs. Pengalaman seperti ini membantu pemimpin memberi latihan yang menyokong terapi peserta.

• Selain itu, pemimpin juga perlu tahu bagaimana perkhidmatan psikopendidikan serasi dengan pendekatan rawatan agensi secara keseluruhan.

• Akhir sekali, sama ada sebagai seorang kaunselor atau jurulatih, pemimpin mesti mempunyai pengalaman dengan klien dan ahli-ahli keluarga yang akan mengambil bahagian dalam kelompok.

� Kit telah berbincang mengenai pengalaman pemimpin. Sudah pasti setiap pemimpin pernah memimpin suatu kelompok psikopendidikan untuk kali pertama. Walau bagaimanapun, pemimpin harus mempunyai latarbelakang dalam latihan atau kaunseling – atau kedua-duanya- itu adalah asas bagi kemahiran yang diperlukan untuk tugas seperti ini.

320


� Berikut adalah beberapa tugas umum yang dilaksanakan oleh pemimpin:

• Kenalpasti klien yang akan menjalani satu-satu kelompok, kemudian pilih peserta secara spesifik yang paling akan memanfaatkan daripada proses kelompok.

• Bantu agensi atau program yang lain untuk merekrut ahli-ahli yang berpotensi.

• Setelah ahli-ahli telah dipilih, cuba semak sekali pelan keseluruhan bagi kelompok untuk memastikan ia adalah sesuai dengan ahli-ahli tersebut.

• Bentukkan kurikulum dan jadual sepertimana yang telah dibincangkan sebelum ini.

• Sediakan selaid PowerPoint dan bantuan visual yang lain.

• Pilih bahan rujukan dan edaran.

• Kemudian, bekalkan pendidikan.

• Beri sokongan pasca sesi, jika perlu.

• Pastikan maklumat dan ilmu mengenai dadah, SUD, dan kesembuhan adalah terkini.

� Kadangkala, tugas pemimpin melebihi kesemua di atas kerana beberapa peserta mungkin memerlukan bantuan di luar kelompok, seperti penjelasan maklumat atau sokongan tambahan. Oleh itu, pemimpin harus bersifat luwes sebab beliau mungkin perlu memberi perkhidmatan tambahan.

� Terdapat beberapa perkara yang boleh dilakukan oleh seorang pemimpin pada setiap sesi untuk meningkatkan pengalaman peserta:

• Selalu membekalkan suasana yang mesra supaya peserta akan berasa selesa.

• Galakkan peserta untuk menjawab soalan dan memberi komen (walaupun penting untuk memastikan latihan mengikut jadual yang ditetapkan dan memastikan supaya tiada seorang ahli yang akan membolot kelompok).

• Bekalkan sumber maklumat melalui edaran bagi mereka yang inginkan maklumat tambahan mengenai suatu topik tertentu. Ini juga termasuk rujukan bahagian-bahagian lain di agensi anda atau program yang lain.

• Sepertimana yang telah dijelaskan, tunggu di dalam bilik setelah tamat sesi untuk melayan peserta yang mungkin ingin berbincang dengan anda secara individu. Banyak pembelajaran boleh berlaku semasa perjumpaan pasca-kelompok.

• Jemput peserta untuk kemukakan masalah atau kebimbangan, walaupun adalah lebih sesuai untuk menangguh respon sehingga tamatnya perjumpaan di mana anda boleh berjumpa dengan peserta secara individu. Cuba ingat bahawa bukan semua peserta selesa bertanya soalan dalam seting kelompok.

� Kini, kita akan berbincang secara mendalam mengenai para peserta. Memandangkan setiap orang mempunyai gaya pembelajaran tersendiri, maka seorang pemimpin yang berkesan boleh mengubahsuai pendekatan mengikut keperluan. Walaupun setiap individu adalah berbeza, tetapi terdapat beberapa faktor umum yang mempengaruhi gaya pembelajaran:

• Umur: Cara emaja belajar berbeza dengan orang dewasa, begitu juga dewasa muda dengan dewasa yang lebih tua.

• Tahap pendidikan dan kefasihan bahasa juga mempengaurhi betapa asas atau lanjutan maklumat yang disampaikan.

• Tahap-tahap rawatan atau kesembhuan: Akan dibincangkan seterusnya.

321


• Didaktik lawan interaktif: Sesetengah orang lebih suka latihan jenis kuliah, manakala orang lain lebih gemar belajar melalui interaksi dengan pemimpin atau peserta lain.

• Sesetengah orang belajar dengan lebih berkesan melalui cara visual yang dibantu oleh alat bantu visual seperti selaid. Yang lain pula lebih cenderung kepada bahan verbal, dan lebih selesa dengan kuliahIt is necessary to strike a balance in teaching styles to accommodate different kinds of learners.

• Amat perlu untuk anda mencari imbangan dari segi gaya pembelajaran peserta supaya dapat mengakomodasi pembelajar yang berbeza.

� Berikut adalah beberapa cara pemimpin boleh memberi ganti rugi terhadap gaya pembelajaran yang berbeza:

• Kenali gaya pembelajaran peserta semasa proses pengambilan dan sesi perjumpaan awal. Ketahui bagaimana mereka belajar dan sesuaikan pendidikan mengikut keperluan.

• Gunakan pelbagai gaya persembahan dan alat bantuan mengajar utnuk memenuhi keperluan peserta.

• Gunakan kuliah dengan sederhana, dan masukkan alat bantuan mengajar visual seperti persembahan PowerPoint, kertas suratkhabar, dan poster.

• Gunakan main peranan —walaupun tidak kerap—dengan arahan yang akan menggalakkan peserta untuk berfokuskan kepada maklumat, dan bukan pengalaman peribadi.

• Jika ada video, pilih mana yang mengandungi maklumat mengenai subjek yang berkenaan.

� Teknik-teknik lain yang boleh anda gunakan sebagai respon kepada gaya pembelajaran kelompok termasuk yang berikut:

• Dari masa ke semasa semak semula maklumat untuk mengukuhkan mesej-mesej tertentu. Mungkin agak sukar untuk peserta ingat segala-galanya pada kali pertama.

• Berhati-hati supaya tidak menggunakan bahasa akademik atau profesonal yang sukar untuk difahami oleh peserta.

• Pecahkan maklumat kepada bahagian kecil, dan tidak menyampaikan semua sekali pada satu masa.

• Semak kefahaman peserta melalui teknik-teknik seperti menyoal mengenai bahan yang baharu dibentangkan.

� Sesetengah orang yang berada dalam proses kesembuhan awal sukar untuk memahami atau mengingati kandungan disebabkan kesan dadah yang masih ada atau kesan pengunduran terhadap kebolehan kognitif masing-masing. Defisit kognitif yang biasa pada tahap ini termasuk kehilangan ingatan dan jangka masa perhatian yang singkat.

� Masalah-masalah seperti ini menjejaskan ingatan jangka pendek – jenis ingatan yang amat diperlukan oleh peserta untuk belajar daripada satu-satu kelompok latihan. Oleh itu, mereka yang berada dalam proses kesembuhan awal perlu dibekalkan dengan struktur di mana pemimpin akan mengulangi maklumat melalui pelbagai cara, dalam konteks kumpulan yang berlainan, dan merentasi masa rawatan klien.

� Pendekatan seperti di atas membantu klien untuk memahami serta menyimpan konsep asas dan kemahiran yang kritikal kepada kesembuhan mereka.

322


� Pada bahagian awal rawatan, tempoh sesi perlu singkat sahaja (tidak melebihi 20 minit) disebabkan jangka masa perhatian kebanyakan peserta yang singkat.

� Satu prinsip yang amat penting ialah jangan gunakan imej dalam bahan yang boleh mencetuskan gian seperti gambar-gambar dadah, alat atau orang yang sedang mengambil dadah atau minum minuman arak. Kadangkala perbincangan mengenai dadah boleh juga menjadi pencetus bagi sesetengah peserta. Oleh itu, psikopendidikan boleh meningkatkan risiko kembali semula kepada penggunaan dadah.

� Langkah pertama ialah mengenalpasti mereka yang mungkin mengalami masalah. Anda boleh berbuat demikian melalui reaksi seseorang terhadap perbincangan yang sedang berlangsung, seperti mimik muka atau body language. Selain itu, anda juga boleh bertanya soalan yang ikhlas: “Siapa berasa tidak selesa dengan tajuk perbincangan ini? Adakah ia menyebakan anda berfikir untuk menggunakan dadah?”

� Risiko mengalami situasi yang mencetuskan gian mungkin lebih tinggi dalam kalangan klien yang menjalani program “pesakit luar”. Berikut adalah kemungkinan yang lain untuk melawan pencetus tersebut dalam seting “pesakit luar”:

• Barangkali anda perlu tunggu setelah tamat sesi supaya dapat bersama dengan klien yang berkenaan sehingga gian itu hilang. Galakkan individu tersebut untuk berbincang; gunakan pendengaran aktif dan mungkin merangka semula supaya beliau dapat melihat gian dari perspektif yang lain.

• Kemungkinan yang lain ialah mengatur supaya salah seorang ahli kelompok menemani individu tersebut pulang ke rumah sama ada berjalan kaki atau dengan kereta. Dengan ini, beliau dapat melawan godaan untuk melalui kawasan kejiranan lama atau mengunjungi kawan-kawan lama yang masih menggunakan dadah.

• Akhirnya, minta individu tersebut untuk menghubungi ahli keluarga atau sesiapa sahaja yang tinggal di rumah yang sama dan buat satu komitmen untuk pulang ke rumah pada suatu masa tertentu. Komitmen ini merupakan satu insentif untuk terus pulang ke rumah. Cara ini paling berkesan jika ahli keluarga tersebut telah menghadiri sesi pendidikan dan tahu cara untuk memberi respon yang sesuai.

Kandungan � Setakat ini kita telah berbincang mengenai psikopendidikan dari pelbagai aspek,

termasuk keadaan kelompok, dan cara memimpin kelompok. Kini, mari kita berbincang mengenai kandungan: apakah maklumat yang perlu diliputi oleh kelompok?

� Antara topik-topik yang sesuai termasuk:

• Maklumat mengenai jenis dadah secara khusus;

• Pencegahan kembali semula;

• Mencari sokongan; dan

• Mengelakkan pencetus.

Tanda-tanda fizikal dan kesan dadah

� Batuk yang kronik atau keadaan lelah yang semakin teruk (marijuana);

� Mata yang kemerah-merahan (marijuana);

323


� Batuk yang tidak berhenti-henti (kokain);

� Denyutan jantung dan tekanan darah yang meningkat (kokain atau amfetamin);

� Denyutan jantung yang perlahan dan pernafasan yang mengurang (heroin, dan benzodiazepin);

� Amat bimbang; menggigil dan menggeletar (pengunduran alkohol); dan

� Secara keseluruhan: perubahan mood yang esktrim, tidur berlebihan atau kekurangan, berat badan yang meningkat atau menurun, seolah-olah kurang sihat atau sakit, anak mata menjadi lebih besar atau lebih kecil daripada biasa.

Kesan penggunaan ke atas keluarga

� Pergantungan bersama;

� Ketidakfungsian keluarga;

� Penganiayaan pasangan hidup;

� Masalah tingkahlaku dalam kanak-kanak;

� Masalah kewangan; dan

� Perpisahan dan/atau perceraian.

Mengekalkan kesembuhan

� Meneruskan ubatan yang dipreskripsi;

� Mengelakkan kawan-kawan yang menggunakan dadah;

� Mengelakkan pengasingan;

� Mengikut pelan rawatan;

� Menambahbaikan perhubungan interpersonal;

� Menentukan matlamat yang realistik dan boleh dicapai;

� Mengekalkan amalan makanan yang sihat;

� Membentuk minat baharu;

� Menghadiri perjumpaan saling bantu-membantu; dan

� Berhati-hati mengenai pencetus dan petanda amaran kembali semula.

Kelompok saling bantu-membantu: Terdapat banyak organisasi saling bantu-membantu secara formal dan bukan formal seperti:

� Narcotics Anonymous dan kelompok 12-Step yang lain;

� Smart Recovery; Women for Sobriety;

� Secular Organization for Sobriety;

� Kelompok keagamaan yang dibiayai oleh gereja dan masjid; dan

� Kumpulan komuniti tempatan yang berfokuskan kepada kembali semula.

Psikopendidikan dan Tahap-tahap Rawatan � Menceburkan Diri dalam Rawatan: Apabila kita berusaha untuk memotivasi klien untuk

menjalani rawatan secara ikhlas; ini meliputi bekerja dengan seseorang yang berada pada tahap perubahan pra-tafakur. Ambil perhatian bahaw a kehadiran secara fizikal

324


tidak sama dengan menceburkan diri dalam rawatan. Menceburkan diri bermaksud berusaha supaya klien melibatkan diri dengan cara yang bermaksud baginya.

� Kesembuhan awal: apabila kita berurusan dengan isu-isu khas yang terlibat dengan tahap ini, termasuk kesan fizikal yang tidak berhenti-henti dan mengurus gian; dan

� Kesembuhan yang berterusan: apabila kita membantu klien untuk mengekalkan pemantangan dan mencegah kembali semula.

� Terdapat kelebihan mengatur kelompok psikopendidikan yang berasingan bagi klien yang berada pada tahap kembali semula yang berbeza, namun, mengikut kebiasaan, agak sukar untuk berbuat demikian. Sebaliknya, terdapat juga kelebihan untuk mengumpul klien yang berada pada tahap yang berlainan dalam satu kelompok: Klien yang berada pada tahap yang lebih tinggi boleh mengukuhkan maklumat: “Ya, itu terjadi kepada saya,”atau “Saya tidak sangka saya akan berjaya, tetapi saya telah mencapai kejayaan.”

Topik-topik yang dicadangkan untuk tahap menceburkan diri dalam rawatan engagement

� Belajar strategi untuk berhenti: Apa yang berjaya bagi orang lain;

� Mencari motivasi untuk berhenti: Sekali lagi, apa yang berjaya bagi orang lain;

� Tahap-tahap perubahan;

� Tanda-tanda dan simptom-simptom pengunduran;

� Belajar mematikan pemikiran untuk mengambil dadah;

� Menstruktur masa peribadi bagi menggantikan masa yang sebelum ini digunakan untuk mengambil dadah

� Kelebihan rawatan;

� Kekurangan kerana tidak menjalani rawatan;

� Imbangan ketetapan;

� Menangani situasi risiko tinggi seperti melalui kawasan kejiranan lama; dan

� Memahami kumpulan sokongan saling bantu-membantu.

Topik-topik yang dicadangkan untuk kesembuhan awal � Penyakit dan kesembuhan, khususnya kesan fizikal pengunduran;

� Simptom-simptom pengunduran;

� Pengunduran pasca -tenat;

� Kesan dadah yang biasa diambil;

� Belajar aktiviti-aktiviti alternatif;

� Tahap-tahap kesembuhan dan kontinuum jagaan, khususnya apa yang berlaku selepas kesembuhan awal;

� Menangani isu-isu berkaitan dengan keluarga dan perhubungan;

� Mengenalpasti kiu dan pencetus, khusunya situasi, orang lain, dan faktor-faktor lain yang boleh menggoda klien untuk menggunakan dadah semula; dan

� Memahami gian dan keinginan, dan menegaskan bahawa perasaan ini adalah hasil daripada faktor-faktor fizikal, psikologikal dan situasi.

325


Topik-topik yang dicadangkan untuk kesembuhan berterusan

� Memahami proses kembali semula dan petanda-petanda serta langkah-langkah awal yang boleh diambil untuk mengurangkan risiko;

� Mengembangkan kemahiran hidup seperti pengurusan konflik dan pengurusan masa; Menambahbaikan kemahiran menangani dan pengurusan tekanan;

� Mengurus gian; dan bagaimana untuk melawan perasaan gian;

� Menangani pencetus untuk menggunakan dadah;

� Memberi respon kepada penggunaan semula; menegaskan bahawa ia boleh berlaku, lalu memberi teknik khusus untuk mencapai pemantangan semula;

� Kepentingan kumpulan sokongan; dan

� Menstruktur masa riadah, tetapi mencari aktiviti jangka panjang: Aktiviti rekreasi, kerja-kerja sukarelawan, kelas-kelas, dan sebagainya.

Psikopendidikan Keluarga � Prinsip-prinsip psikopendidikan keluarga adalah sama seperti kelompok berasaskan

maklumat. Memadangkan psikopendidikan untuk keluarga adalah sebahagian penting program rawatan, mari kita berbincang dengan lebih mendalam lagi.

� Istilah “keluarga” merujuk kepada manusia daripada pelbagai lapisan. Keluarga boleh merangkumi pasangan romantis, seorang penaja, seorang rakan karib, atau orang lain yang rapat dengan klien dan mengambil berat terhadap kesembuhannya.

� Walaupun kelompok berasaskan maklumat bukan terapi keluarga, tetapi ia boleh membentuk semula perhubungan sambil ahli-ahli keluarga menyedari bahawa klien mengidap suatu penyakit dan ada harapan untuk sembuh.

� Ahli-ahli keluraga juga boleh memberi sokongan kepada kesembuhan – mereka belajar secara mendalam mengenai kesembuhan dan bagaimana mereka boleh membantu klien melalui proses tersebut.

� Akhirnya: Biasanya, ahli-ahli keluarga berasa bahawa SUD klien adalah kesalahan mereka, lalu mereka berasa serba salah. Barangkali mereka percaya bahawa hanya mereka yang sedang mengalami keadaan ini. Oleh itu, psikopendidikan boleh membantu mereka untuk memahami bahawa bukan kesalahan mereka dan bukan mereka sahaja yang sedang mengalami masalah ini. Sebenarnya, psikopendidikan boleh membantu mereka untuk memahami bahawa keluarga lain juga mengalami perasaan yang sama. Dengan itu, perasaan serba salah dan tiada harapan akan berkurangan.

� Psikopendidikan keluarga boleh mencapai matlamat yang berikut:

• Mendidik keluarga mengenai SUD dan kesan ke atas pengguna dan keluarganya;

• Membantu keluarga berusaha bersama untuk meanangani SUD dan kesembuhan klien;

• Membantu keluarga untuk memahami sebab-sebab dan tanda-tanda kembali semula;dan

• Menambahbaikan perhubungan antara klien dengan ahli-ahli keluarga melalui pemahaman yang lebih baik mengenai penyakit tersebut dan kesan ke atas keluarga.

326


� Terdapat beberapa matlamat umum psikopendidikan keluarga; mari kita pertimbangkan beberapa objektif spesifik. Psikopendidikan keluarga mesti:

• Membentangkan maklumat tepat, khususnya berkaitan dengan kesan dadah ke atas tingkahlaku;

• Membincangkan interaksi antara kesembuhan semula dan keluarga, dan penglibatan keluarga dalam proses tersebut;

• Memberi keluarga peluang untuk membincangkan kesembuhan mengikut kefahaman mereka, dan membetulkan sebarang salah faham yang timbul;

• Menggalakkan ahli-ahli keluarga untuk menjaga diri sambil mereka memberi sokongan kepada klien; dan

• Menyampaikan maruah dan hormat untuk mengatasi perasaan malu atau perasaan serba salah mengenai SUD atau tingkahlaku klien. Ahli-ahli keluarga perlu belajar cara untuk menangani dan mengatasi perasaan tersebut.

� Setakat ini, kita telah membincangkan topik-topik yang diberi perhatian dalam kelompok klien sahaja. Kebanyakan topik-topik boleh juga diaplikasi kepada kelompok keluarga. Tambahan pula, beberapa topik hanya khusus kepada kelompok keluarga sahaja. Misalnya:

• SUD dan keluarga: Bagaimana kesan SUD ke atas keluarga secara keseluruhan, dan bukan individu yang menggunakan dadah;

• Menyatupadukan ahli-ahli keluarga: Bagaimana keluarga yang lain sudah mula membina semula perhubungan dan kefungsian keluarga yang telah dirosakkan oleh SUD ahli keluarga yang berkenaan;

• Membina semula kepercayaan: Peranan penting yang dimainkan oleh kepercayaan dalam kesembuhan dan bagaimana keluarga telah mencapai langkah penting ini;

• Peranan keluarga: Peranan yang dimainkan oleh ahli-ahli keluarga sebagai respon kepada SUD ahli keluarga yang berkenaan;

• Keluarga yang berada dalam kesembuhan: Proses kesembuhan dan bagaimana keluarga bekerjasama untuk mencegah kembali semula;

• Hidup dengan seorang ahli keluarga yang mengidap SUD: Cara mengatasi masalah ahli keluarga yang menggunakan dadah,khususnya apabila berlakunya kembali semula; dan

• Perangkap komunikasi: Peranan penting yang dimainkan oleh komunikasi dalam keluarga yang sihat dan masalah yang boleh timbul. Banyak keluarga tidak tahu apa yang sepatutnya dipercakapkan dan bagaimana mengelakkan pencetus kembali semula.

� Adalah penting untuk anda ingat bahawa ini bukan terapi keluarga. Namun, kaunselor yang menjalankan pendidikan keluarga perlu mahir serta mempunyai ilmu mengenai isu-isu yang relavan kepada keluarga klien yang mengidap SUD.

� Biasanya, tujuan psikopendidikan keluarga bukan untuk melayan perasaan keluarga secara mendalam, tetapi untuk memberi fokus kepada bagaimana keluarga mengalami perasaan yang berkenaan. Kemudian, mereka boleh menerokai isu-isu tadi secara peribadi dalam terapi keluarga.

327

MODUL 7 MENGAJAR KEMAHIRAN KEPADA KLIEN

Kandungn dan garis masa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329Matlamat latihan dan objektif pembelajaran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329Selaid PowerPoint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330Muka surat Resos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336Rumusan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351

329

Manual Peserta: Modul 7—Mengajar Kemahiran kepada Klien


Matlamat latihan � Memberi rasional asas dan prinsip-prinsip latihan kemahiran klien; dan

� Memberi maklumat dan latihan dalam mengajar kemahiran khusus kepada klien.


� Menyenarai dan memerihalkan sekurang-kurangnya lima prinsip latihan kemahiran yang berkesan;

� Memerihal dan mendemonstrasikan cara mengajar kemahiran penolakan;

� Memerihal dan mendemonstrasikan cara mengajar pengurusan masa;

� Memerihal dan mendemonstrasikan pengajaran teknik-teknik hentikan-berfikir; dan

� Memerihal dan mendemonstrasikan teknik-teknik menyelesaikan masalah.


Aktiviti TimePengenalan kepada Modul 7 10 minit

Pembentangan kelompok kecil: Prinsip-prinisp latihan kemahiran yang berkesan

70 minit

Demonstrasi kelompok kecil: Kemahiran-kemahiran khusus 120 minit

Latihan berpasangan: Melatih latihan kemahiran 45 minit

330


7.2

Mengajar klien secara sistematik kemahiran-kemahiran yang spesifik: Bertujuan Berurutan Prosedur langkah-demi-langkah

Membimbing klien untuk mengurus kesembuhuan mereka

331


7.3

Belajar mengenai kemahiran baharu adalah kritikal untuk meningkatkan kebolehan klien untuk mencapai serta mengekalkan kesembuhan masing-masing

Belajar mengenai kemahiran boleh membantu klien sepanjang hayat mereka

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

332


7.4

Menyenarai dan memerihalkan sekurang-kurangnya 5 prinsip latihan kemahiran yang berkesan

Memerihal dan mendemonstrasikan cara mengajar kemahiran penolakan

Memerihal dan mendemonstrasikan cara mengajar pengurusan masa

7.5

Memerihal dan mendemonstrasikan pengajaran teknik-teknik hentikan-berfikir

Memerihal dan mendemonstrasikan teknik-teknik menyelesaikan masalah

333


7.6

Muka Surat 7.1 Resos: Prinsip dan Garis Panduan untuk Latihan Kemahiran-kemahiran yang Berkesan

Baca topik-topik yang ditugaskan untuk kelompok anda

Sediakan pembentangan selama 3 hingga 5 minit bagi setiap topik

Bersifat kreatif!

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

334


7.7

Perkenalkan topik kemahiran anda: Mengapa ia penting?

Sediakan satu demonstrasi pengajaran: Gunakan muka surat 7.1 Resos: Prinsip-prinsip dan

Garis Panduan Latihan Kemahiran yang Berkesan Anda boleh masukkan lebih daripada satu sesi

dengan klien (misalnya, sesi pengajaran awal diikuti dengan sesi tindakan susulan)

Anda mungkin ingin menunjukkan cara di mana kemahiran tersebut boleh diajar dalam seting kelompok

7.8

Makan Tengahari

60 minit

335


_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

7.9

Pilih seorang rakan berpasangan Pilih satu kemahiran yang ingin dilatih Tetapkan siapa akan main peranan sebagai

“kaunselor” terlebih dahulu Latih selama 5 hingga 10 minit Tukar peranan

Ubah peranan dan kemahiran seberapa kerap yang

diingini.

336


Muka Surat 7.1 Resos: Prinsip-prinsip Umum dan Garis Panduan Latihan Kemahiran yang Berkesan

Prinsip-prisip Umum

� Kandungan dan masa latihan kemahiran perlu berbentuk individu, bergantung kepada tahap perubahan klien, matlamat dan keadaan.

� Kaunselor tidak sepatutnya mengejar masa dan cuba menyampaikan kesemua kandungan dalam masa yang singkat; sesetengah klien mungkin memerlukna masa selama beberapa minggu untuk menguasai satu-satu kemahiran asas. Kaunselor yang mengikut kadar klien adalah lebih berkesan jika berbanding dengan memaksa klien supaya bertindak dengan segera sehinggakan membawa risiko kepada perhubungan terapeutik.

� Kaunselor harus menggunakan bahasa yang selaras dengan tahap pemahaman dan kefasihan bahasa klien.

� Kuanselor juga perlu kerap bertanya klien sama ada mereka memahami sesuatu konsep dan jika sesuatu bahan itu relevan bagi mereka.

� Kaunselor mesti peka terhadap isyarat daripada klien yang berpendapat bahawa bahan yang digunakan tidak sesuai untuk mereka. Antara isyarat-isyarat ini termasuk mengelak kontek mata, respon yang amat ringkas, gagal untuk memberi contoh, gagal untuk menyiapkan kerja rumah, dan sebagainya.

� Satu cara yang penting untuk memastikan bahawa latihan kemahiran relevan kepada klien ialah menggunakan contoh dan situasi khusus yang diberi oleh klien.

Garis Panduan

1. Modelkan Kemahiran dan Bantu Klien dalam Praktis

� Modeling membantu klien untuk belajar tingkahlaku baharu melalui penglibatan diri dalam main peranan dengan kaunselor semasa rawatan.

� Seorang klien belajar untuk memberi respon dengan cara yang baharu dan tidak biasa setelah melihat kaunselor memodelkan strategi tersebut.

� Sebaik kaunselor telah modelkan suatu kemahiran baharu, klien boleh berlatih strategi-strategi tersebut dalam konteks perhubungan yang menyokong .

2. Gunakan Ulangan

� Manusia menguasai kemahiran baharu yang kompleks dengan mencuba, membuat kesilapan, mengenalpasti kesilapan tersebut dan mencuba sekali lagi.

� Adalah penting untuk kaunselor mengecam betapa sukar, tidak selesa dan mengancam untuk mengubah amalan yang terbentuk, dan mencuba tingkahlaku baharu.

� Bagi kebanyakan klien, mereka memerlukan beberapa percubaan untuk menguasai

337


satu pendekatan baharu terhadap situasi-situasi lama.

� Klien mungkin menghadapi masalah berhubung dengan perhatian, konsentrasi, dan ingatan disebabkan penggunaan dadah.

� Ulangan mungkin amat diperlukan untuk membantu klien memahami dan menyimpan bahan-bahan baharu.

� Klien mungkin menjalani kaunseling apabila mereka berada pada suatu tahap krisi yang ekstrim (misalnya, setelah mengetahui bahawa merka adalah positif HIV, dibuang kerja).

� Klien seperti di atas mungkin begitu sibuk dengan masalah semasa mereka sehingga sukar untuk memberi fokus kepada pemikiran dan syor kaunselor.

� Repetition is often necessary for a client to understand or retain a concept or idea.

3. Dapatkan Komitmen

� Adalah penting untuk klien berlatih menggunakan kemahiran-kemahiran baharu di luar sesi.

� Kaunselor perlu mendapatkan komitmen klien untuk berlatih kemahiran-krmahiran baharu.

� Kaunselor tidak boleh jangkakan klien akan berlatih satu-satu kemahiran tanpa memahami mengapa kemahiran tersebut itu berguna.

� Kaunselor perlu menegaskan kepentingan latihan di luar sesi.

� Kaunselor mesti bersifat terus terang dan bertanya klien sama ada mereka rela berlatih kemahiran di luar sesi dan sama ada perbuatan ini akan membantu mereka.

� Keraguan atau penolakan klien memberi isyarat bahawa timbul isu-isu penting yang harus diterokai dengan klien, seperti ambivalence berhubung dengan berhenti menggunakan dadah, takut terhadap kegagalan, atau tidak memahami tugasan yang diberi.

� Contoh:

• Adalah penting untuk kita berbincang mengenai kemahiran-kemahiran baharu apabila kita berjumpa, namun adalah lebih penting untuk menggunakan kemahiran-kemahiran ini dalam kehidupan seharian anda. Anda adalah pakar mengenai apa yang berkesan dan tidak berkesan bagi anda , dan cara yang terbaik untuk mengetahui apa yang berkesan ialah dengan cara mencuba. Adakah anda rela untuk cuba ___________ sebelum perjumpaan kita yang berikutnya?

4. Jangkakan Rintangan

� Kaunselor mesti membantu klien untuk menjangkakan rintangan yang mungkin dihadapi semas mereka berlatih tugasan yang diberikan dan mengaplikasi strategi menyelesaikan masalah untuk mengatasi rintangan tersebut (maklumat tambahan mengenai penyelesaian masalah di bahagian selanjutnya dalam modul ini).

338


� Klien harus menjadi peserta yang aktif dalam proses ini

� Kaunselor harus bertanya soalan seperti:

• Apakah yang mungkin sukar bagi anda berhubung dengan berlatih kemahiran ini pada minggu ini?

• Adakah sebarang sebab mengapa anda mungkin tidak dapat berlatih kemahiran ini pada minggu ini?

• Apakah yang paling sukar untuk memberitahu _____ bahawa anda tidak boleh pergi ke sesi karoke dengan beliau pada malam ini?

5. Pantau dengan rapi dan gunakan maklumat yang diperoleh

� Memantau tugasan kerja rumah amat kritikal untuk memupuk pembelajaran.

� Semakan penyempurnaan tugasan menekankan kepentingan melatih kemahiran keupayaan di luar sesi.

� Memantau memberi peluang untuk membincangkan pengalaman klien berhubung dengan berlatih tugasan-tugasan tertentu agar dapat memberi perhatian kepada sebarang masalah yang timbul.

� Klien cenderung untuk berlatih sekirnya mereka jangkakan kaunselor akan bertanya mereka untuk berkongsi pengalaman latihan mereka.

� Memantau tugasan melibatkan lebih daripada bertanya sama ada klien telah melenkapkannya. Kaunselor perlu menerokai aspek-aspek seperti berikut:

• Bila klien berlatih tugasan yang berkenaan;

• Bagaimanakah perjalanan latihan tersebut;

• Apakah perasaan klien terhadap latihan itu? dan

• Apa yang dipelajari mengenai dirinya semasa menjalankan latihan tersebut?

6. Terokai Penentangan

� Bertanya mengapa klien gagal untuk menyempurnakan satu-satu tugasan juga amat penting. Beliau mungkin akan memberi beberapa sebab untuk tidak berbuat demikian.Misalnya:

• Saya tiada masa.

• Saya terlupa.

• Saya tiada semangat untuk berbuat demikian.

• Saya perlu buat sesuatu untuk kawan saya.

� Beberapa sebab di sebaliknya mungkin termasuk:

339


• Beliau berasa tiada harapan dan berpendapat bahawa tiada faedah untuk cuba mengubah tingkahlaku.

• Beliau mungkin berharap perubahan akan berlaku melalui azam semata-mata, tanpa membuat perubahan khusus dalam bidang masalah tertentu.

• Hidup beliau huru hara serta penuh dengan krisis, dan beliau kurang terurus untuk menjalankan tugas yang diberi.

� Dengan meneroka kesukaran klien secara khusus, kaunselor boleh membantu beliau untuk menyelesaikan masalah yang dihadapi.

7. Memberi Anggaran Pujian

� “Anggaran Pujian” bermaksud memberi pengukuhan kepada klien atas percubaan atau langkah yang paling kecil ke arah yang betul.

� Sudah pasti klien tidak selalu boleh melengkapi kesemua latihan praktis.

� Kaunselor perlu membentuk tingkahlaku klien dengan:

• Memuji setiap percubaan melengkapi tugasan, walaupun kecil;

• Memberi perhatian kepada apa jua sahaja didedahkan oleh klien yang berguna atau menarik dalam usaha menjalankan tugasan yang diberi;

• Menyatakan semula kepentingan praktis; dan

• Membentuk satu pelan untuk menyempurnakan kerja rumah sesi yang berikutnya.

� Contoh-contoh anggaran pujian approximations:

• OK, jadi anda pergi ke bar dengan kawan anda pada malam Jumaat , sebaliknya anda patut memberitahu dia bahawa anda tidak sudi. Namun anda pulang awal kerana anda berasa tidak selesa – ama t bagus!

• Saya berasa senang hati apabila anda dapat mengenalpasti siapa yang akan anda hubungi sekiranya berlaku kecemasan. Minggu ini, mungkin anda boleh tuliskan senarai nama tersebut!

340


Muka Surat 7.2 Resos: Kemahiran Penolakan

Secara unggul, seorang dalam proses kesembuhan akan elakkan sepenuhnya situasi-situasi berisiko dan orang lain:

� Sesetengah orang seperti pengedar dadah mempunyai insentif kewangan untuk mengekalkan individu yang sedang sembuh di dalam dunia dadah, dan mungkin juga akan cuba untuk mencari individu yang berkenaan.

� Ada kemungkinan seorang klien berada dalam suatu perhubungan yang mesra dan intim dengan seseorang yang masih menggunakan dadah. Oleh itu, beliau mungkin tidak rela atau tidak dapat elak daripada individu tersebut.

� Pelanggan boleh ditawarkan dadah oleh seseorang dia tidak tahu.

Kaunselor boleh membantu klien memaksimumkan peluang kekal dalam kesembuhan dengan mengajar beliau kemahiran penolakan atau mengatakan tidak kepada dadah. Kaunselor boleh memberitahu klien bahawa terdapat beberapa cara untuk mengatakan tidak:

� Dengan meninggalkan tempat tersebut–sama ada secara senyap tanpa dikesan oleh sesiapa pun atau dengan memberi alasan atau bergurau senda: “Anda semua agak gila. Jumpa lagi.”

� Bersifat terus terang dan tegas: “Tidak. Saya tidak lagi mengambil dadah.”

� Dengan berunding dan menentukan had: “Dengar di sini. Saya sudah membuat keputusan untuk berhenti, dan saya minta supaya anda tidak lagi minta saya untuk mengambil dadah bersama anda. Jika anda tidak boleh berbuat demikian, saya cadangkan supaya anda tidak lagi datang ke rumah saya.”

Kaunselor boleh meneroka dengan klien respon yang paling baik bagi setiap situasi dan setiap orang, dan juga sejuah manakah pendedahan kepada dadah boleh dirunding semula. Contoh:

Jadi, anda ingin bersama dengan teman lelaki anda, tetapi beliau enggan berhenti mengambil heron. Keadaan ini agak berisiko untuk anda, namun mungkin kita boleh berfikir tentang cara-cara untuk mengurangkan risiko tersebut. Pernahkah anda minta beliau supaya tidak membawa dadah masuk ke rumah atau mengambil dadah di rumah? Anda mengatakan bahawa agak sukar jika beliau teruskan dengan perbuatan tersebut. Ini merujuk kepada usaha anda untuk tidak mengambil dadah, dan pada masa yang sama terdapat bekalan dadah di sekeliling anak-anak anda.

Kaunselor boleh membantu klien dengan mengajar beliau cara verbal dan bukan verbal untuk mengatakan tidak dengan berkesan. Misalnya:

� Lihat terus kepada individu yang berkenaan apabila anda memberi jawapan bertujuan untuk meningkatkan keberkesanan mesej yang disampaikan.

� Berdiri atau duduk secara tegak untuk mewujudkan suasana yang penuh dengan keyakinan diri.

341


� Jangan berasa serba salah terhadap isu penolakan; anda tidak menyakiti hati sesiapa pun apabila anda tidak menggunakan dadah.

� Gunakan nada suar yang jelas, tegas dan penuh keyakinan.

� “Tidak” adalah perkataan pertama dilafazkan.

� Syorkan satu aktiviti alternatif sekiranya anda ingin bersama dengan individu tersebut.

� Beritahu individu yang menawarkan dadah supaya jangan pelawa lagi buat masa kini atau masa depan. Dengan ini, beliau tidak lagi akan mendekati anda .

� Tukar tajuk kepada tajuk yang lain.

� Elakkan daripada memberi jawapan samar-samar kerana ini membawa implikasi bahawa anda akan bertukar fikiran kemudian. Tinggalkan tempat itu jika individu tersebut mendesak.

Beri pertimbangan kepada keperluan keselamatan. Misalnya, mengatakan tidak kepada bekan pengedar dadah mungkin mempunyai sedikit risiko. Bagi kes ini, adalah lebih selamat jika anda memberi respon yang lebih terus dan menetatapkan. Misalnya:

� Hari ini, saya kurang sihat.

� Sejak kebelakangan ini, majikan saya sedang memerhati saya dengan rapi.

� Saya perlu menjaga anak kakak saya.

� Hari ini, saya tiada wang.

Mengatakan tidak agak sukar, dan kaunselor boleh membantu klien dengan menggunakan main peranan. Untuk tujuan itu, kaunselor harus:

� Memilih satu situasi konkrit yang baru sahaja dialami oleh klien;

� Minta klien untuk memberi sedikit maklumat latar belakang mengenai sasaran tersebut;

� Minta klien main peranan sebagai sasaran supaya kaunselor mendapat idea tentang gaya dan respon yang berkemungkinan individu yang menawarkan dadah. Seterusnya kausnselor boleh modelkan kemahiran penolakan;

� Tukar peranan untuk memberi peluang klien untuk berlatih; dan

� Proses main peranan dengan klien, memberi pujian bagi kemahiran penolakan yang berkesan, dan mengesyorkan alternatif, jika perlu. Misalnya:

Itu amat baik! Bagaimanakah perasaan anda? Saya perhatikan anda lihat terus kepada saya dan memberi pendapat anda yang bernas; bagus. Saya juga perhatikan bahawa anda biarkan pintu terbuka kepada pelawaan di masa depan dengan mengatakan bahawa anda sudah berhenti mengambil dadah. Mari kita cuba sekali lagi,tapi pada kali ini, cuba lakonkan supaya anda sampaikan mesej yang jelas kepada kakak anda supaya tidak lagi menawarkan dadah kepada anda selama-lamanya..

342


Muka Surat 7.3 Resos: Pengurusan Masa

Apabila seseorang itu ketagih, hidupnya berpaksikan dadah. Oleh itu, beliau akan berusaha dengan sedaya upaya untuk mencari dadah, mencari cara-cara untuk membayar dadah yang dibeli, menggunakan dadah, dan sembuh daripada dadah. Ataupun, bagi seorang yang pernah menjalani program rawatan atau masuk ke penjara, skedul beliau telah dikawal oleh orang lain. Sebaik sahaja seseorang itu berada dalam proses kesembuhan atau meninggalkan persekitaran yang terlindung, hidupnya tiba-tiba berubah menjadi tidak berstruktur. Kekurangan struktur sebegitu adalah berbahaya bagi orang yang sedang sembuh.

Belajar pengurusan masa dan menjadualkan kemahiran boleh membantu mereka dari aspek-aspek berikut:

� Berasa lebih berupaya untuk mengawal hidup masing-masing dan mengurangkan kebimbangan;

� Mengelakkan pencetus;

� Melawan gaya hidup menggunakan dadah; dan

� Membekalkan asas untuk kesembuhan yang berterusan.

Membentuk satu pelan harian aktiviti yang memupuk kesembuhan mengurangkan kemungkinan berlaku kebosanan, membuat keputusan yang bersifat tergesa-gesa, pendedahan kepada pencetus, dan kembali semula. Kaunselor boleh membantu klien membentuk satu skedul harian yang realistik dengan menggunakan sebuah buku perancangan atau muka kalendar (lihat sampel muka kalendar di hujung muka surat Resos)

Salah satu matlamat utama penjadualan ialah untuk memastikan bahawa bahagian rasional otak klien mengawal tingkahlaku mereka, dan bukannya bahagian otak yang beremosi dan ketagih di mana bermula gian. Apabila klien menyediakan dan mematuhi satu-satu skedul, mereka membenarkan otak rasional mereka untuk mengambil alih. Manusia yang serius mengenai kesembuhan perlu belajar cara bagaimana untuk menstruktur masa mereka.

Amat penting untuk klien merancang dan menulis aktiviti-aktiviti mereka. Skedul yang hanya wujud dalam kepala mereka amat mudah untuk diubahsuai atau ditinggalkan. Penjadualan hendaklah dibuat mengikut jam dan kepatuhan kepada skedul amat membantu klien pada peringkat awal kesembuhan. Semasa klien menyediakan skedul masing-masing, perhatian yang khas hendaklah diberi kepada hujung minggu dan masa-masa yang lain di mana klien berasa cenderung untuk mengambil dadah.

Kaunselor boleh membantu klien belajar cara menyediakan skedul dengan:

� Mendidik mereka mengenai kepentingannya;

� Membantu mereka untuk memikirkan aktiviti-aktiviti harian yang boleh dimasukkan

343


dalam skedul mereka;

� Membantu mereka mengenalpasti masalah-masalah yang berpotensi; dan

� Membantu mereka menilai sejauh manakah skedul mereka berkesan.

Kaunselor boleh membantu klien bermula secara kecil-kecilan (misalnya, hanya menjadualkan sebahagian daripada hari semasa), lalu maju kepada menyediakan skedul harian atau mingguan yang lebih komprehensif. Bermula dengan aktiviti yang “mesti” dan rutin juga membantu proses itu bergerak. Misalnya:

Kaunselor: OK, mari kita bermula petang ini. Adakah sesuatu yang perlu anda buat?

Klien: Oh...saya ada temujanji di klinik pukul 15:00.

Kaunselor: OK, mari kita tuliskan perkara it dalam jadual sekarang. Berapa lamakah di jangkakan temujanji itu ?

Klien: Lebih kurang satu jam.

Kaunselor: Kita akan tuliskan pada skedul tersebut 15:00–16:00. Ada lagi?

Klien: Itu sahaja yang perlu saya lakukan. Akan tetapi saya makan malam dengan ibubapa saya lebih kurang pukul 18:00. Dan ada perjumpaan dengan kelompok drop-in pukul 20:00 malam ini.

Kaunselor: Bolehkah kita tuliskan perjumpaan dengan kelompok drop-in dalam skedul hari ini?

Klien: Ya, saya akan hadir malam ini.

Kaunselor: Permulaan kita cukup baik! Pukul berapa anda tidur?

Kaunselor juga boleh menggabung penjadualan dengan membantu klien membentuk aktiviti-aktiviti baharu yang tidak-menggunakan-dadah dengan bertanya soalan-soalan seperti di bawah:

� Adakah sesuatu yang biasa anda lakukan dan gemar sebelum anda terlibat dengan penggunaan dadah?

� Adakah anda berminat untuk melibatkan diri dengan perkara itu sekali lagi?

� Apakah perkara-perkara yang mungkin anda suka tetapi masih belum cuba lagi?

Menjadualkan masa untuk bersama dengan ahli-ahli keluarga dan rakan-rakan yang tidak menggunakan dadah juga boleh membantu klien bukan sahaja mengukuhkan pertalian tetapi membaiki perhubungan yang mungkin telah renggang akibat penggunaan dadah klien.

344


Skedul Harian

Hari ____________ Tarikh _____________

24:00_____________________________________________________________________

1:00 ______________________________________________________________________

2:00 ______________________________________________________________________

3:00 ______________________________________________________________________

4:00 ______________________________________________________________________

5:00 ______________________________________________________________________

6:00 ______________________________________________________________________

7:00 ______________________________________________________________________

8:00 ______________________________________________________________________

9:00 ______________________________________________________________________

10:00 ______________________________________________________________________

11:00 ______________________________________________________________________

12:00 ______________________________________________________________________

13:00 ______________________________________________________________________

14:00 ______________________________________________________________________

15:00 ______________________________________________________________________

16:00 ______________________________________________________________________

17:00 ______________________________________________________________________

18:00 ______________________________________________________________________

19:00 ______________________________________________________________________

20:00 ______________________________________________________________________

21:00 ______________________________________________________________________

22:00 ______________________________________________________________________

23:00 ______________________________________________________________________

345


Muka surat 7.4 Resos: Teknik-teknik Henti-berfikir

Memandangkan bukan semua pencetus boleh dielakkan, maka kaunselor boleh mengajar klien beberapa teknik henti-berfikir yang mudah untuk membantu mereka mencelah kitaran cetusan-gian. Teknik-teknik ini termasuk:

� Visualisasi;

� Releksasi;

� Mencuit gelang getah; dan

� Menghubungi seseorang melalui telefon.

Bukan kesemua teknik ini berkesan bagi semua orang atau pada setiap masa. Misalnya, sesetengah orang menghadapi masalah dengan visualisasi di mana teknik itu langsung tidak berkesan. Orang lain pula lebih suka menggunakan teknik memanggil seseorang sebagai penghenti-fikiran, tetapi mungkin tidak dapat berbuat demikianmenghadairi mesyuarat di tempat kerja, misalnya. Begitu juga dengan releksasi atau visualisasi yang mungkin tidak selamat semasa memandu kereta. Dalam kedua-dua situasi ini, mencuit gelang getah yang diikuti dengan pemikiran tidak-menggunakan-dadah yang pantas mungkin lebih berkesan.

Kaunselor harus memberi klien peluang untuk belajar dan cuba kesemua teknik di atas untuk memastikan bahawa klien mempunyai pelbagai jenis teknik yang berkemungkinan pada setiap masa.

VisualisasiSalah satu teknik ialah membayangkan suis atau tuas yang akan bergerak daripada PASANG kepada TUTUP untuk menghentikan pemikiran menggunakan dadah atau alkohol. Klien perlu tahu bahawa amat penting bagi mereka mempunyai suatu pemikiran yang lain bagi menggantikan pemikiran menggunakan dadah atau alkohol. Pemikiran tersebut hendaklah menyeronokkan atau bermakna dan tidak berkaitan dengan penggunaan dadah. Misalnya, seorang ibu mungkin ingin bayangkan senyuman anak kecilnya. Seorang yang lain pula mungkin ingin berfikir tentang suatu tempat amat indah yang beliau gemari. Kaunselor perlu bekerja bersama-sama klien tersebut jauh sebelum ini untuk mengenalpasti suatu pemikiran yang sesuai.

Jenis visualisasi yang kedua dipanggil urge surfing: Klien yang berkenaan membayangkan suatu keinginan atau gian sebagai suatu ombak, lalu melihat ia naik ke atas, memuncak dan akhirnya terbawa ke tepi pantai. Imageri seperti ini mengukuhkan idea bahawa keinginan dan gian biasanya memuncak kemudian menurun intensiti dengan agak pantas jika tiada tindakan diambil. Oleh itu, individu tersebut tidak semestinya di bawa oleh ombak, lalu mati lemas akibat sensasi yang timbul.

346


ReleksasiReleksasi boleh membantu manusia mengatasi sensasi gian dari segi emosi dan fizikal. Biasanya, gian akan menimbulkan perasaan kekosongan, keberatan, dan senak perut. Perasaan ini boleh diatasi dengan menarik nafas panjang (memenuhi paru-paru dengan udara), kemudian menghembus secara perlahan-lahan. Proses ini perlu diulangi sebanyak tiga kali. Sepanjang proses ini, amat penting untuk individu tersebut mereleks badan seberapa yang boleh selama beberapa minit.

Proses ini boleh diulangi sebaik sahaja kembali semula perasaan gian. Releksasi badan juga boleh digabungkan dengan visualisasi satu pemandangan yang releks.

Mencuit Gelang GetahTeknik gelang getah membantu inidividu yang sedang sembuh untuk mengalih perhatian mereka daripada pemikiran menggunakan dadah atau alkohol. Ini adalah satu teknik tingkahlaku klasik yang boleh ditunakan dalam pelbagai situasi.

Bagi teknik ini, individu yang berkenaan memakai gelang getah secara longgar pada pergelangan tangan. Apabila timbulnya gian atau pemikiran untuk mengambil dadah, individu tersebut akan mencuit gelang getah tersebut secara ringan dan kena pada pergelangan tangan sambil berkata TIDAK (sama ada dengan suara yang kuat atau secara perlahan) . Sama seperti visaulisasi, individu tadi juga perlu menyediakan pemikiran yang lain sebagai pengganti kepada pemikiran menggunakan –dadah-dan – alkohol.

Teknik ini berkesan jika individu memakai gelang getah pada setiap masa.

Menghubungi Seseorang melalui TelefonMemanggil seseorang boleh mengganggu perasaan gian secara berkesan. Bercakap dengan orang lain menyediakan satu saluran perasaan dan membenarkan orang mendengar proses pemikiran mereka. Mereka dalam proses kesembuhan perlu programkan bilangan individu yang menyokong, termasuk ahli-ahli keluarga, dalam telefon bimbit supaya mereka boleh menghubungi seseorang jika perlu.

Mengajar Teknik-teknik Henti-BerfikirKaunselor boleh membantu klien untuk menggunakan teknik-teknik henti-berfikir melalui cara-cara berikut:

� Memerihal dan menerangkan setiap teknik;

� Bertanya, “Apakah yang mungkin berkesan bagi anda?” atau “Apakah yang rela anda cuba pada minggu ini?”

� Membantu klien unutk mengenalpasti pemikiran alternatif dan positif, seperti, “Bolehkah anda bayangkan suatu tempat di mana anda akan sentiasa berasa selesa dan selamat?” atau “Apakah motivasi utama anda supaya kekal dalam kesembuhan?” atau “Bolehkah anda berfikir tentang sesuatu yang amat menarik minat anda?”

� Membantu klien mengenalpasti orang yang mereka boleh hubungi dengan bertanya:

• Adakah sesiapa yang anda boleh hubungi melalui telefon bila-bila masa siang atau malam?

347


• Siapakah yang paling menyokong kesembuhan anda?

• Adakah nombor itu dalam telefon bimbit anda?

� Pada lawatan yang berikut,, susuli dengan kliendengann bertanya:

• Bagaimanakah __________ berkesan untuk anda?

• Adakah terdapat teknik lain yang lebih berkesan?

Teknik-teknik yang berbeza memerlukan pendekatan yang berbeza. Misalnya, kaunselor tidak perlu “mengajar” klien untuk mencuit gelang getah, dan klien juga tidak perlu berlatih di tempat kerja beliau. Namun, kaunselor boleh membantu klien membentuk suatu pemkiran alternatif yang boleh dibincangkan bersama semasa menggunakan cuitan gelang getah.

Sebaliknya, teknik visualisasi dan releksasi boleh dan harus di latih di tempat kerja. Dalam kes ini, Dalam kes ini, kaunselor akan membantu klien membentuk satu pemikiran alternatif yang berkesan. Menghubungi seseorang melalui telefon merupakan pilihan yang ketara, namun, klien perlu berlatih untuk menghubungi orang lain semasa mereka tidak mengalami krisis. Dengan itu, maka akan menjadi suatu tindakan yang semulajadi yang akan diambil secara spontan apabila mereka berada dalam krisis.

Selain itu, kaunselor juga perlu menegaskan bahawa, sekiranya teknik henti-berfikir berkesan tetapi pemikiran tersebut kembali secara berterusan, adalah disyorkan supaya individu tersebut mengubah persekitarannya atau melibatkan diri dalam aktiviti-aktiviti yang bukan-pencetus dan memerlukan konsentrasi sepenuhnya. Kaunselor boleh memberi cadangan, danmembantu klien menjana idea dan pelan tersendiri.

Beberapa contoh aktiviti bukan-pencetus yang boleh disyorkan termasuk:

� Senaman;

� Yoga atau meditasi;

� Menghadiri perjumpaan kelompok sokongan;

� Makan atau tidur;

� Aktiviti-aktiviti rekreasi atau hobi;

� Menonotn movie; dan

� Menghabiskan masa dengan keluarga.

Kaunselor boleh membantu klien untuk mengenalpasti aktiviti-aktiviti alternatif dengan bertanya:

� Adakah perkara-perkara yang pernah anda lakukan untuk bersuka-suka dan mungkin anda bercadang untuk mencuba lagi?

� Apakah yang anda gemar buat sebagai relleksasi yang tidak melibatkan dadah?

� Adakah sebarang aktiviti sukan atau hobi yang anda gemar untuk mencuba?

348


Muka surat 7.5 Resos: Penyelesaian Masalah

Jika anda bercadang untuk membuat perubahan yang ketara kepada gaya hidup anda demi kesembuhan, anda perlu mencari penyelesaian kepada masalah-masalah yang dihadapi. Sesetengah klien mungkin mengalami banyak masalah sehingga perkara kecil pun bersifat mengharu. Misalnya, matlamat yang jelas seperti berjumpa dengan seorang kaunselor di pusat khidmat pekerjaan, lalu berdaftar untuk mendapatkan bantuan mungkin memerlukan penyelesaian kepada beberapa masalah: Klien mungkin tidak mempunyai pengangkutan yang sedia ada, memerlukan penjagaan bagi anak-anak, atau temujanji yang sedia ada selisih dengan aktiviti lain yang penting.

Bagi kebanyakan klien, penggunaan dadah telah mengakibatkan elakkan masalah seperti ponteng termujanji pusat khidmat pekerjaan atau membuat keputusan yang impulsif yang tidak memanfaatkan mereka (“Ini tidak akan mendatangkan apa-apa hasil. Memandangkan saya tidak akan mendapat sebarang pekerjaan, maka lebih baik saya kembali kepada penggunaan dadah”). Tingkahlaku menyelesaikan masalah buruk demikian biasanya akan mengakibatkan konsekuen negatif yang akan meningkatkan lagi keseriusan masalah sedia ada atau mewujudkan masalah tambahan.

Nasib baik, klien boleh belajar untuk menjadi penyelesai masalah yang berkesan. Kaunselor boleh mengajar klien proses menyelesaikan masalah 6-langkah. Akan tetapi, masa yang ditentukan untuk berbuat demikian adalah penting. Mengajar proses menyelesaikan masalah berkesan apabila klien berada pada tahap tindakan dan bermotivasi untuk belajar, dan masih boleh berfungsi seperti normal (misalnya, tidak mengambil alkohol atau dadah secara aktif, bukan berada dalam pengunguran tidak bersifat, atau tidak mempunyai kecacatan kognitif yang signifikan)

Masalah berbeza mengikut kesukaran dan kepentingan, dan masa dan usaha yang dilapangkan untuk menyelesaikan masalah juga berbeza mengikut kesesuaian. Namun, prosess menyelesaikan masalah adalah lebih kurang sama tanpa mengambil kira jenid masalah.

Langkah pertama dalam model menyelesaikan masalah ialah memberitahu klien bahawa:

� Masalah adalah biasa; semua orang mempunyai masalah;

� Manusia boleh belajar untuk menjadi penyelesai masalah yang lebih berkesan;

� Menentang godaan sama ada memberi respon kepada implus pertama atau tidak membuat apa-apa adalah langkah pertama yang penting; dan

� Apabila timbulnya suatu masalah, amat penting untuk anda berhenti dan berfikir sebelum mengambil tindakan.

Langkah kedua ialah mengenalpasti masalah.

Mengenalpasti bahawa wujudnya suatu masalah bukan begitu sukar – manusia ketahui mereka mengalami masalah kerana mereka berasa tertekan dan bimbang. Yang lebih sukar ialah ketidakbolehan untuk mendefinisikan masalah dengan jelas. Jika keadaan ini berlaku, maka kaunselor boleh membantu mereka dengan membimbing mereka melalui proses menjelaskan situasi yang berkenaan.

349


Misalnya, jika klien berasa sedih mengenai pekerjaan semasa dan bercadang untuk berhenti, kaunselor boleh bertanya seperti:

� Bagaimanakah perhubungan anda dengan penyelia anda?

� Sudahkah anda terima sebarang maklumbalas atau penilaian negatif?

� Bagaimanakah perhubungan anda dengan rakan sekerja anda?

Soalan-soalan yang lebih terperinci boleh ditanya supaya boleh capai kepada masalah sebenar. Lama kelamaan, klien boleh belajar cara melaksanakan proses ini dengan sendiri.

Langkah ketiga ialah sumbangsaran penyelesaian yang mungkin.

Kaunselor boleh membimbing klien dengan mengajar mereka perkara-perkara berikut berhubung dengan sumbangsaran:

� Amat penting untuk anda mengetengahkan seberapa banyak penyelesaian yang mungkin.

� Tuliskan kesemua penyelesaian tersebut.

� Pada tahap ini, jangan menolak sebarang idea atau cuba berfikir idea yang paling baik.

� Gunakan imaginasi anda dan fikirkan semua kemungkinan.

� Idea-idea yang tidak praktikal atau jelas agak mustahil barangkali mempunyai elemen-elemen yang berguna.

� Do not evaluate plausibility and “do-ability” until all ideas have been identified.

Kaunselor boleh membimbing klien melalui proses ini dengan memberi peringatan apabila mereka seolah-olah menilai opsyen-opsyen yang dikemukakan, lalu bertanya, “Apa lagi?”

Langkah keempat ialah menilai dan memilih satu penyelesaian.

Kini adalah masa untuk mempertimbangkan pro dan kontra setiap penyelesaian yang mungkin. Bagi setiap idea, kaunselor boleh minta klien untuk menjawab soalan-soalan yang berikut:

� Apakah perkara yang sebaik mungkin akan berlaku sekiranya anda memilih alternatif ini?

� Apakah perkara yang seteruk mungkin yang boleh berlaku?

� Apakah perkara yang paling mungkin akan berlaku?

� Adakah penyelesaian ini berbentuk jangka pendek atau jangka panjang?

� Apakah reaksi anda (pemikiran, perasaan, ingatan dan projeksi masa depan) yang difikirkan semasa melaksanakan setiap alternatif?

� Adakah terdapat sebarang konsekuen negatif (kini atau pada masa depan)?

350


� Berapa banyak masa diperlukan untuk melaksanankan ini?

� Adakah ia memerlukan wang?

� Adakah anda mempunyai kemahiran untuk melaksanakannya?

� Adakah anda mempunyai resos yang diperlukan?

� Adakah ini memerlukan kerjasama orang lain dan, jika ya, adakah mereka akan memberi kerjasama?

� Apakah yang akan anda alami semasa melaksanakan penyelesaian ini?

� Opsyen manakah yang menawarkan hasil yang paling baik dan seolah-olah berpotensi untuk berjaya?

Penyelesaian yang sebenar perlu dipilih oleh klien, dan bukannya kaunselor. Klien adalah pakar bagi pilihan mereka yang dirasakan adalah paling sesuai. Akan tetapi, adalah penting bahawa kaunselor tidak membenarkan klien untuk menanggung penyelesaian yang jelas bersifat berbahaya (misalnya, mengkonfrontasi individu yang mengancam).

Langkah kelima ialah membentuk pelan tindakan.

Kebanyakan penyelesaian mengandungi beberapa langkah. Kaunselor boleh membantu klien untuk memecahkan penyelesaian terpilih kepada langkah-langkah yang boleh diurus, lalu menentukan bagaimana dan bila mereka akan melaksanakan setiap langkah (penetapan matlamat).

Langkah keenam ialah menyemak kemajuan dan menilai hasil.

Sebaik sahaja penyelesaian dipilih, ksunselor perlu membincangkan langkah seterusnya, iaitu menilai keberkesanannya. Langkah ini menegaskan menyelesaikan masalah sebagai satu proses berterusan. Adalah penting untuk kaunselor membantu klien untuk menentukan bagaimana mereka akan ketahui sama ada satu-satu penyelesaian itu berkesan. Jika klien berupaya untuk berbuat demikian jauh sebelum masanya, sedikit sebanyak akan membantu klien menjadi lebih realistik dan optimistik dari segi mencari penyelesaian yang berkesan kepada masalah yang timbul.

Bagi membantu klien menilai satu-satu penyelesaian, kasunselor boleh bertanya atau mencadangkan supaya mereka memberi pertimbangan kepada soalan-soalan seperti berikut:

� Setelah anda telah meneliti proses tersebut, adakah ia berjalan dengan lancar?

� Adakah anda peroleh sebarang kemajuan?

� Sudahkah masalah itu diselesaikan?

� Perlukah masalah itu di nilai semula?

� Bahagian manakah yang paling berkesan?

� Adakah anda akan menggunakan cara yang berlainan pada kali kedua?

� Jika tidak, bagaimanakah anda akan mengukuhkan lagi pelan tersebut? Atau perlukah anda tinggalkan, kemudian cuba pendekatan lain yang mungkin?

351


Modul 7—Mengajar Kemahiran Kepada Klien, Rumusan

Pengenalan � Setakat ini, kita telah membincangkan mengenai kerja kelompok dengan klien, iaitu

kelompok terapi dan kelompok psikopendidikan. Kini kita akan berbincang mengenai satu jenis intervensi tertentu yang mempunyai beberapa elemen terapi dan psikopendidikan: latihan kemahiran.

� Latihan kemahiran boleh dilaksanakan secara kelompok atau individu. Latihan kemahiran bermaksud mengajar kemahiran khusus yang sistematik kepada klien, seperti pengurusan masa atau penyelesaian masalah. Satu matlamat utama ialah membimbing klien untuk mengurus kesembuhan dengan berkesan.

� Sistematik bermaksud bersifat bertujuan dan mengikut arahan; biasanya melibatkan prosedur langkah-demi langkah.

� Belajar kemahiran baharu adalah kritikal untuk memupuk kebolehan klien mencapai dan mengekalkan kesembuhan. Sebenarnya, kebanyakan kemahiran khusus yang boleh kita ajar kepada klien juga berguna untuk kita sendiri,tetapi kita jarang mempunyai peluang untuk belajar secara sistematik.

� Kita mempunyai peluang untuk mengajar klien kemahiran yang boleh mereka gunakan sepanjang hayat mereka.

� Dalam modul ini, anda akan belajar cara-cara mengajar empat kemahiran asas kepada klien:

• Kemahiran penolakan, atau cara-cara mengatakan “tidak” kepada tawaran dadah atau situasi-situasi berisiko;

• Pengurusan masa;

• Teknik henti-berfikir, atau teknik-teknik khusus untuk mengurus gian; dan

• Penyelesaian masalah.

Prinsip-prinsip Asas dan Garis Panduan Latihan Kemahiran yang Berkesan � Memandangkan latihan kemahiran melibatkan kemahiran mengajar yang bersistematik,

mari kita, terlebih dahulu, mengkaji beberapa prinsip-prinsip asas dan garis panduan yang boleh diaplikasi kepada mengajar sebaran jenis kemahiran.

� Lihat muka surat 7.1 Resos—Prinsip-prinsip Umum dan Garis Panduan Latihan Kemahiran yang Berkesan.

Kemahiran khusus � Lihat muka surat Resos untuk mendapatkan maklumat mengenai latihan kemahiran

khusus:

352


• Muka surat 7.2 Resos—Kemahiran penolakan;

• Muka surat 7.3 Resos—Pengurusan masa;

• Muka surat 7.4 Resos—Teknik henti-berfikir, atau teknik-teknik khusus untuk mengurus gian; dan

• Muka surat 7.5 Resos—Penyelesaian masalah.

353

MODUL 8 MENGINTEGRASI PEMBELAJARAN DALAM PRAKTIS

Kandungan dan garis masa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355Matlamat latihan dan objektif pembelajaran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355Muka surat Resos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256

355

Manual Peserta: Modul 8—Mengintegrasi Pembelajaran Ke dalam Praktis


Aktiviti MasaModul 8 dan pengenalan kepada latihan semakan semula 10 minit

Latihan kelompok kecil: Membentuk pelan integrasi praktis 60 minit

Rehat 15 minitPertandingan penaaksiran pembelajaran 20 minit

Hari 5 dan penilaian latihan keseluruhan 15 minit

Majlis penutup program dan bersosialisasi 30+ minit


Matlamat latihan � Menggalakkan peserta untuk berfikir mengenai resos, halangan dan strategi-strategi

perubahan

� Memberi peluang kepada peserta untuk membentuk satu pelan integrasi praktis peribadi

Objektif pembelajaranPara peserta yang berjaya menyempurnakan Modul 8 boleh membentuk satu pelan integrasi amalan peribadi.

356


Muka surat Resos 8.1: Pelan Integrasi Praktis

1. Perkara paling penting yang telah saya pelajari daripada latihan ini dan tidak mahu lupakan ialah:

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

2. Perubahan yang akan saya buat dalam praktis saya berasaskan kepada apa yang telah saya pelajari ialah :

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

3. Perkara-perkara yang mungkin boleh menjejaskan pelan saya ialah (misalnya: halangan-halangan yang dijangkakan):

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

4. Cara-cara yang boleh saya gunakan untuk mengatasi halangan-halangan ini termasuk:

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

5. Orang-orang berikut (termasuk penyelia, mentor yang berpotensi, dan sebagainya) dan resos (latihan tambahan, bacaan) boleh membantu saya melalui cara-cara seperti di bawah :

Orang atau Resos Cara-cara yang mungkin boleh membantu

357

LAMPIRAN A—GLOSARImengiakan Membuat pernyataan yang ikhlas dan positif mengenai seseorang.

Di anggap sama seperti memberi pujian, tetapi memberi makna yang lebih mendalam jika berbanding dengan “Rambut anda hebat!”

keambivalenan Mempunyai perasaan berbelah bahagi mengenai sesuatu. Sebahagian biasa proses perubahan (contoh: mahu berubah dan tidak mahu berubah).

refleksi penguatan

Sejenis pendengaran reflektif yang menambah kepada refleksi mudah (lihat di bawah) di mana refleksi dibuat terhadap pernyataan klien dalam bentuk yang diperbesar-besarkan, tetapi bukan mengejek. Ia membantu klien untuk berfikir mengenai apa yang diperkatakan serta mampu menggerakkan beliau ke arah perubahan positif, dan bukan penentangan.

pertuturan perubahan

Mana-mana pernyataan klien yang menunjukkan pergerakan ke arah perubahan, seperti melafazkan sebab-sebab untuk perubahan. Semakin banyak hujjah perubahan yang dikemukakan oleh klien, dan bukannya kaunselor:

� Semakin kukuh kepercayaan beliau bahawa perubahan diperlukan;

� Semakin kuat komitmen beliau; dan

� Semakin kemungkinan beliau akan melakukan perubahan.1

transferens balas Satu proses tidak sedar di mana kaunselor memindahkan kepada klien perasaan dan sikap mengenai orang lain dalam kehidupan masa kini atau masa lampau beliau. Boleh berlaku sebagai respon kepada isu klien yang juga mengganggu kaunselor, atau apabila klien mengingatkan kaunselor mengenai seorang signifikan dalam kehidupan awal kaunselor.

DARN-C1 Satu akronim bagi satu model pertuturan perubahan:

� Keinginan untuk berubah (D);

� Kebolehan untuk berubah (A);

� Sebab-sebab untuk berubah (R) ;

� Keperluan untuk berubah (N); dan

� Komitmen untuk berubah (C).

1Amrhein, P. C., Miller, W. R., Yahne, C. E., Palmer, M., & Fulcher, L. (2003). Client commitment language during motivational interviewing predicts drug use outcomes. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 71(5), 862–878.

Manual Peserta: Lampiran A

358


imbangan ketetapan

Satu proses berstruktur yang menilai secara kognitif aspek “baik” penggunaan dadah – sebab-sebab untuk tidak berubah; dan aspek yang kurang baik – sebab-sebab untuk berubah.

refleksi berbelah dua

Sejenis pendengaran reflektif (lihat di bawah). Refleksi ini bukan sahaja mengakui apa yang telah diperkatakan oleh klien tetapi juga menyatakan perkara-perkara yang bertentangan pada masa lampau. Satu pendekatan “Ya, tetapi apa kata …” .

perhubungan dualisme

Perhubungan dualisme wujud apabila kaunselor berperanan sebagai kaunselor dan sekurang-kurangnya satu peranan lagi (misalnya, sosial, kewangan, profesional) dengan klien yang sama. Perhubungan ini boleh berlaku pada masa yang sama seperti perhubungan menolong, atau setelah penamatan formal perhubungan menolong.

perhubungan menolong (atau terapeutik)

Perhubungan antara seorang kaunselor dan seorang klien; cara di mana ahli profesional berharap dapat melibatkan diri dengan, menyokong, dan memudahcara perubahan klien yang berkenaan.

soalan-soalan terbuka

Soalan-soalan yang:

� Tidak boleh dijawab dengan “Ya” atau “Tidak”;

� Tidak boleh dijawab menggunakan satu atau dua patah perkataan; dan

� Tidak berbentuk retorik (bermaksud soalan yang ditanya.

bertujuan untuk menyampaikan satu-satu hujjah, dan bukannya menjangkakan jawapan yang diharapkan)...”

kelompok psikopendidikan

“Kelompok psikopendidikan mendidik klien mengenai penggunaan dadah dan tingkahlaku yang berkaitan serta konsekuen. Jenis kelompok ini membentangkan kandungan khusus-kepada kelompok, dan biasa diajar melalui rakaman video, kaset audio, atau kuliah. Biasanya, seorang pemimpin kelompok yang berpengalaman akan memudahcara perbincangan bahan-bahan yang digunakan.”1

pendengaran reflektif

Pendengaran reflektif bermaksud membuat satu tekaan yang sederhana mengenai maksud klien, lalu memparafrasa pernyataan klien tersebut sebagai refleksi kaunselor terhadap apa yang difikir atau didengar. Ini akan memberi klien peluang untuk memberi penjelasan, jika perlu. Terdapat tiga jenis pendengaran reflektif: refleksi mudah, refleksi penguatan, dan refleksi berbelah dua.

1Center for Substance Abuse Treatment. (2005). Substance abuse treatment: Group therapy. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series 41. DHHS Publication No. (SMA) 05-3991. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration.

359

Manual Peserta: Lampiran A

bergolek dengan penentangan

Satu konsep berasaskan bahan temubual bermotivasi1 Miller and Rollnick yang melihat penentangan klien sebagai:

Satu indikator keambivalenan (lihat di atas), satu bahagian biasa proses perubahan; dan

Satu isyarat bahawa kaunselor perlu mengubah arah dengan atau mendengar secara teliti, atau “bergolek” dengan penentangan, dan bukan menggunakan konfrontasi.

efikasi kendiri Kepercayaan seorang berhubung dengan kebolehan beliau untuk berjaya dalam situasi tertentu. Istilah ini dikemukakan oleh seorang ahli psikologis bernama Albert Bandura.

refleksi mudah Sejenis pendengaran reflektif yang melibatkan membuat refleksi terhadap pernyataan klien yang berbentuk mudah dan berkecuali tanpa mengulangi kata-kata klien secara verbatim. Menyampaikan pemahaman klien.

transferens Satu proses tidak sedar di mana sikap, perasaan dan keinginan hasil perhubungan awal yang signifikan klien dipindahkan kepada kaunselor. Apabila perhubungan menolong semakin kukuh, ia mungkin mencetuskan perasaan serupa dengan orang-orang signifikan. Seterusnya, pengalaman klien dengan kaunselor adalah bersamaan dengan pengalaman klien dengan orang-orang signifikan pada masa lampau.


361

LAMPIRAN B—RESOS

Statistik Penggunaan Dadah GlobalUnited Nations Office on Drugs and Crime. (2011). World drug report 2011. New York: United Nations. http://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/WDR2011/ World_Drug_Report_2011_ebook.pdf

World Health Organization (WHO). (2010). Management of substance abuse: The global burden. Geneva: Author. http://www.who.int/substance_abuse/facts/global_burden/en/ index.html

WHO. (2011). Management of substance abuse: Facts and figures. Geneva: Author. http://www.who.int/substance_abuse/facts/en/

Kemahiran KaunselingAddiction Technology Transfer Centers Website http://www.attcnetwork.org/index.asp

American Group Psychotherapy Association Website http://www.agpa.org/

American Group Psychotherapy Association Science To Service Task Force. (2007). Practice guidelines for group psychotherapy. New York: American Group Psychotherapy Association. http://www.agpa.org/guidelines/AGPA%20Practice%20Guidelines%202007-PDF.pdf

Basic-Counseling-Skills.com Website http://www.basic-counseling-skills.com/

Carroll, K. M. (1999). Therapy manuals for drug abuse: Manual 1, A cognitive–behavioral approach—Treating cocaine addiction. NIH Publication Number 99-4309. Bethesda, MD: National Institute on Drug Abuse.

Center for Substance Abuse Treatment (CSAT). (2006). Counselor’s Family Education Manual: Matrix Intensive Outpatient Treatment for People With Stimulant Use Disorders. HHS Publication No. (SMA) 07-4153. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA).

CSAT. (1999). Enhancing motivation for change in substance abuse treatment. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series 35. HHS Publication No. (SMA) 99−3354. Rockville, MD: SAMHSA.

CSAT. (2005). Substance abuse treatment: Group therapy. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series 41. HHS Publication No. (SMA) 05-3991. Rockville, MD: SAMHSA.

Manual Peserta: Lampiran B

362


Miller, W. R., & Rollnick, S. (1991). Motivational Interviewing: Preparing People To Change Addictive Behavior. New York: Guilford Press.

Schmidt, J. J. (1994). Counselor intentionality and effective helping. ERIC Digest. http://www.eric.ed.gov/PDFS/ED378461.pdf

Substance Abuse and Mental Health Services Administration. (2009). Family Psychoeducation: Building Your Program. HHS Publication No. SMA-09-4422, Rockville, MD: Center for Mental Health Services, Substance Abuse and Mental Health Services Administration, SAMHSA.

363

Clemente (Junjun) A. Abella, Jr. Counseling Psychologist/Owner, Serenity at the Quarry Counseling Chairman, AACMA (Addicts and Alcoholics Carrying the Message Association, Inc.) Trainer, The Colombo Plan Asian Centre for Certification and Education of Addiction ProfessionalsPhilippines

Sediqa AlabaniProject Manager, NAVID OrganizationAfghanistan

Muhammad Ayub Senior Advisor, The Colombo Plan Drug Advisory ProgrammeAfghanistan

Sayed Jawed BadakhshDrug Demand Reduction Deputy DirectorMinistry of Counter NarcoticTrainer, The Colombo Plan Drug Advisory ProgrammeKabul, Afghanistan

Dato Zainuddin A. Bahari Resource Person/Consulting Trainer, The Colombo Plan Asian Centre for Certification and Education of Addiction Professionals Malaysia

Tapasi Bandyopadhyay Ex-Assistant Secretary, Vivekananda Education Society Present Director, Bhalobasa Drug De-addiction Center Consultant, National AIDS Control Organization

Trainer, The Colombo Plan Asian Centre for Certification and Education of Addiction ProfessionalsCalcutta, India

Susmita Banerjee Training Executive, The Colombo Plan Asian Centre for Certification and Education of Addiction ProfessionalsColombo, Sri Lanka

Zohra BromandResearch Assistant, Department of Psychiatry and PsychotherapyCharité University Medicine BerlinBerlin, Germany

Ma. Elena (Malyn) Cristobal Family Therapist, Private Practice Trainer, The Colombo Plan Asian Centre for Certification and Education of Addiction ProfessionalsPhilippines

Gregg DworkinTraining Coordinator, Daytop InternationalNew York, NY, USA

Aditi Ghanekar Counselor and Training Coordinator, TTK Hospital Trainer, The Colombo Plan Asian Centre for Certification and Education of Addiction ProfessionalsChennai, India

Dr. Abdul Shakoor HaidariHead of Drug Regulation CommitteeSecretariat/Ministry of Counter NarcoticsMember of Drug Demand Reduction TeamKabul, Afghanistan

LAMPIRAN C—PENGHARGAAN KHASTerima khas dirakamkan kepada individu-individu seperti di bawah yang telah mengambil bahagian dalam kajian rintis kurikulum ini serta menulis kajian kes klien bagi siri kurikulum tersebut. Input mereka amat dihargai.

Manual Peserta: Lampiran C

364


Suzanne Hall-WestcottDirector, Program DevelopmentDaytop InternationalNew York, NY, USA

Mohammed Sharif Abdul Hamid Clinical Supervisor, Kasih Mulia Foundation Trainer, The Colombo Plan Addiction Counselor Certification and Education Indonesia

Hafizi HarunTraining Director Pengasih, Malaysia

Tay Bian How Consultant/Trainer, The Colombo Plan Addiction Counselor Certification and Education Colombo, Sri Lanka

Dr. Sayed Najeebullah JawidConsultant PsychiatristKabul Mental Health and Drug Dependence Treatment HospitalTrainer, The Colombo Plan Drug Advisory ProgrammeKabul, Afghanistan

Aloysius JosephVice President, Daytop InternationalNew York, NY, USA

Fredrick LokeManaging Director, Daytop InternationalNew York, NY, USA

Winona A. Pandan Trainer, The Colombo Plan Asian Centre for Certification and Education of Addiction ProfessionalsPhilippines

Dr. Mohammad Shafiq QureshiNational HIV Project OfficerDDR/HIV SectionUnited Nations Office on Drugs and Crime Kabul, Afghanistan

Dr. Nematullah RahimianSupervisor, Harm Reduction ProjectMinistry of Public Health, Herat-Province DDR UnitTrainer, The Colombo Plan Drug Advisory ProgrammeHerat, Afghanistan

Shanthi Ranganathan Hon. Secretary, TTK HospitalTrainer, The Colombo Plan Asian Centre for Certification and Education of Addiction ProfessionalsChennai, India

Ibrahim Salim Training Executive, The Colombo Plan Asian Centre for Certification and Education of Addiction ProfessionalsColombo, Sri Lanka

SofiaProgram Officer, The Welfare Association for the Development of Afghanistan Kabul, Afghanistan

Dr. Mohammad Aga StanikzaiExecutive DirectorOrganization for Health and Social ServicesTrainer, Colombo Plan Drug Advisory ProgrammeKabul, Afghanistan

Dr. Mohammad Raza StanikzaiNational Project Coordinator, Drug Demand Reduction SectionUnited Nations Office on Drugs and Crime Kabul, Afghanistan

Thirumagal V.Program Consultant, TTK Hospital Trainer, The Colombo Plan Asian Centre for Certification and Education of Addiction ProfessionalsChennai, India

Malaysian UTC 4 Participant Manual

Documents

Transcript of Malaysian UTC 4 Participant Manual