MASYARAKAT BABA DAN NYONYA

Asal-usul

Kaum peranakan Baba dan Nyonya sudah wujud di negera ini sejak 600

tahun lalu dan negeri Melaka merupakan satu-satunya negeri yang merupakan

kolonis terbesar masyarakat unik ini bertapak. Kumpulan kaum minoriti ini

menggelarkan diri mereka sebagai Baba dan nyonya atau peranakan kerana mereka

memiliki dua budaya warisan iaitu warisan tradisi Cina pada masa yang sama

mengamalkan ciri-ciri budaya masyarakat Melayu. Fenomena ini berlaku kerana

pada zaman sebelum Kesultanan Melayu Melaka ramai perdagang-perdagang yang

datang dari Negara China ke Tanah Melayu pada ketika itu kemudiannya berkahwin

dengan orang Melayu.

Budaya

Kebanyakan pendatang Cina yang terawal sekali berhijrah ke Tanah Melayu

adalah daripada kelompok Hokkien. Oleh itu, kebanyakan orang Baba juga adalah

Hokkien dan mereka yang berasal daripada keturunan Hokkien masih menganggap

diri mereka sebagai orang Hokkien meskipun kebanyakannya tidak pandai bertutur

dalam loghat Hokkien. Ada juga orang Baba yang berasal daripada keturunan

Kantonis, Hakka, dan lain-lain.

Budaya Baba berasal dari Melaka tetapi apabila Pulau Pinang dan Singapura

berkembang dan dimajukan, banyak juga di antara mereka yang berpindah ke

kedua-dua negeri ini, terutamanya Singapura. Kaum Baba yang wujud pada hari ini

bertutur dalam bahasa Baba iaitu sejenis dialek Melayu yang dapat difahami oleh

kebanyakan orang Melayu. Cara masakan mereka kebanyakannya diresapi oleh

cara masakan Melayu dan adalah menjadi satu kebiasaan bagi mereka makan

dengan menggunakan tangan sebagaimana juga orang-orang Melayu. Generasi

Nyonya (Baba perempuan) yang terdahulu masih memakai pakaian kebaya dan kain

sarong sebagaimana yang dipakai oleh orang-orang Melayu.

Oleh itu, adalah menarik bahawa kehidupan orang Baba dan pandangan

mereka masih bersifat kecinaan, walaupun mereka telah lama terpisah daripada

komuniti mereka di China. Ini digambarkan melalui aspek-aspek kebudayaan yang

lain seperti sistem kekeluargaan dan agama yang mereka masih kekal, kecuali

tocang yang dianggap sebagai lambang pengabdian kepada kerajaan Manchu, serta

tradisi mengikat kaki kaum wanita yang dianggap sebagai adat yang tidak

bertamadun. Malahan masyarakat Baba masih mengamalkan sebahagian resam

budaya Cina yang sudah tidak dihiraukan lagi oleh masyarakat Cina Malaysia yang

lain, seperti adat istiadat perkahwinan Cina tradisional yang memperlihat kedua-dua

pengantin memakai pakaian-pakaian yang indah dan berwarna warni warisan

budaya Cina tradisional. Rumah Baba juga dibina berdasarkan pelan-pelan

tradisional Cina berbanding dengan Melayu.

Pakaian

Pakaian Nyonya serupa dengan pakaian tradisi Melayu, iaitu terdiri daripada

baju kebaya (baju panjang dan batik sarung) dan kerongsang.

Kasut manek ialah alas kaki buatan tangan yang memerlukan kemahiran dan

kesabaran tinggi untuk menghasilkannya dari jalinan manik kaca bersegi-segi halus

yang dijahit pada kain terpal. Pada mulanya, manik-manik yang diperlukan untuk

menghiasi kasut manek berasal dari Eropah, tetapi lama-kelamaan banyak diperoleh

dari Jepun.

Rekaan kasut manek tradisional sering memperlihatkan motif bunga Eropah

dan warnanya dipengaruhi oleh tembikar Peranakan dan sarung batik. Mulai 1930-

an, kasut manek menjalani perubahan dengan diberi rekaan moden dan ditambah

tumit.

Suku Peranakan di Indonesia ada baju kebaya tersendiri, terutamanya

'kebaya encim', serta mengemmbangkan corak batik tersebdiri yang bermotifkan

Cina.

Agama

Baba dan Nyonya mengamalkan agama-agama tradisional Cina, menyambut

Tahun Baru Cina dan Perayaan Tanglung, sambil mengamalkan adat resam Melayu

dan penjajah barat. Pengaruh Portugis, Belanda, British, Melayu dan Indonesia

meninggalkan kesan dalam budaya Peranakan.

Masakan

Kaum Baba dan Nyonya ini juga amat terkenal dengan pelbagai masakan

asam pedas dan kuih tradisional yang begitu sedap dan menarik di mana resepinya

ada persamaan dengan masakan masyarakat Melayu seperti ondeh-ondeh, kuih

apom balik, cendol dan tapai pulut.Walau bagaimanapun, masakan Baba adalah

masakan campuran masyrakat Cina dan Melayu tetapi masih beridentitikan

masakan Baba.

Masakan Nyonya pula lebih kepada daging dan sayur-sayuran. Masakan

Nyonya biasanya pedas dan menggunakan banyak cili. Bagi masyarakat Baba

penggunaan cili yang banyak di dalam masakan merupakan satu identiti yang

membezakan antara masyarakat Baba dan Cina. Antaranya ayam pongteh, ayam

kunyit cili, masak lemak dan ayam kunyit cili.

Di antara masakan Nyonya yang menerima pengaruh Melayu adalah seperti

penggunaan belacan, bauh keras, asam lengkuas dan serai. Manakala, masakan

Nyonya yang mengekalkan tradisi masakan Cina ialah itik tem (daging itik dimasak

dengan sayur asin), selain itu, kuih cang Abu juga merupakan masakan istimewa

bagi masyarakat Baba.

Perkahwinan

Saudagar Cina di Melaka zaman silam gemar memperisterikan atau

mempergundikkan wanita Melayu dari Semenanjung Tanah Melayu atau Sumatera.

Hasilnya, suku Baba dan Nyonya memperlihatkan campuran budaya Cina dan

Melayu yang bersinergi.

Catatan dari abad ke-19 dan awal abad ke-20 menyatakan bahawa lelaki

Baba lazimnya mengahwini wanita dalam masyarakat Peranakan setempat. Ada

kalanya, keluarga Peranakan membawa masuk pengantin dari China atau

menghantar anak perempuan ke China untuk mencari suami.

Orang Peranakan biasanya berkahwin dengan pasangan setempat yang

sama darjatnya. Lelaki kaya paling menggemari chin choay atau perkahwinan

matrilokal iaitu si suami menyertai keluarga isteri.

Lamaran memerlukan buah tangan pinangan, iaitu bakul berkilau dua tingkat,

yang dibawa oleh pengantara yang mewakili pelamar kepada ibu bapa pengantin

idaman. Kebanyakan suku Peranakan tidak beragama Islam, sebaliknya memelihara

adat penyembahan nenek moyang dari kaum Cina, tetapi ada yang memeluk agama

Kristian.

Majlis perkahwinan Peranakan yang banyak mengetengahkan tradisi Cina

merupakan antara perkahwinan tradisi yang paling berwarna-warni di Malaysia dan

Singapura. Majlis diserikan dengan lagu berima spontan dondang sayang yang

dinyanyi dalam bahasa Melayu dan ditari oleh para hadirin di jamuan. Pendondang

bergilir-gilir menyambungkan lagu bertema asmara sambil menari berpusing-pusing

dengan perlahannya. Dondang sayang memerlukan kemahiran berjenaka dan

bertikam balas, siapa yang bijak berdondang maka dialah yang meraih gelak ketawa

dan tepukan tangan ramai-ramai. Pelat loghat dan cara berbahasa Baba dan

Nyonya serta kepandaian menyerikan lagi persembahan.

CARA PEMAKAIAN MASYARAKAT MALAYSIA

Malaysia mempunyai jenis-jenis kain dan pakaian tradisional yang berbagai

bentuk dan warna, dari tengkolok bulu burung dan baju kulit kayu, hinggalah kain

songket Diraja yang antik.

Pada zaman dahulu, penduduk peribumi memakai pakaian yang diperbuat

daripada kulit kayu dan hiasan manik. Apabila munculnya tamadun lama, kain

tenunan dan batik Melayu dipakai oleh orang kenamaan dan kerabat diraja. Apabila

munculnya pedagang asing, pakaian serta kain seperti sutera Cina, pelikat dan

jubah Arab diperkenalkan di negara ini...

Kini, pakaian tradisional seperti baju kebaya Melayu, sari India dan

cheongsam Cina masih digunakan dengan meluas.

Asal Usul Pakaian Tradisional Melayu

Sebelum kurun ke-20, wanita Melayu memakai kain kemban di tempat-tempat

awam. Tetapi, setelah ketibaan Islam, mereka mula memakai baju kurung yang lebih

sopan. Baju kurung adalah sejenis baju longgar yang labuh, kadang kala hingga ke

lutut dan dipadankan dengan kain panjang yang berlipat tepi. Baju kurung juga boleh

digandingkan dengan kain tradisional seperti songket atau batik. Lazimnya pakaian

ini digunakan dengan kain selendang atau tudung kepala.

Pakaian tradisional bagi kaum lelaki pula dinamakan baju Melayu. Baju

Melayu merupakan kemeja longgar yang dipakai dengan seluar panjang. Pakaian ini

selalunya diganding dengan kain samping yang diikat di bahagian pinggang.

Rajah menunjukkan pakaian tradisional Melayu

Asal Usul Pakaian Tradisional Cina

Pakaian cheongsam atau ‘baju panjang’ yang selesa dan anggun juga sering

dilihat hingga ke hari ini. Lazimnya, cheongsam mempunyai leher yang tinggi,

butang di bahagian bahu, bentuk yang sendat di pinggang dan belahan di kiri dan

kanan kain. Pakaian ini selalunya diperbuat daripada kain sutera, satin dan lain-lain

jenis kain lembut.

Rajah menunjukkan pakaian tradisional Cina

Asal Usul Pakaian Tradisional India

Sari merupakan pakaian tradisional India yang mudah dikenali di seluruh

dunia. Sebidang kain berukuran 5 hingga 6 ela panjang dipadankan dengan kain

dalam yang berwarna seakan-akan kain sari tersebut, serta choli yang berwarna

sama atau setentang dengannya. Kain sari ini dililit pada badan dengan bahagian

hujungnya yang bersulam diletak di atas bahu kiri. Kain dalam dipakai di atas atau di

bawah pusat dan berfungsi menyokong kain sari tersebut dari terlucut. Sari

diperbuat daripada pelbagai jenis, corak dan warna kain yang sememangnya indah.

Pakaian salwar kameez atau baju Punjabi, yang juga popular di kalangan

wanita di utara India, terdiri daripada blaus panjang yang dipadankan dengan seluar

panjang yang longgar, serta tudung kepala yang sesuai warnanya.

Kurta pula adalah pakaian tradisional bagi kaum lelaki India di majlis rasmi. Ia

merupakan kemeja panjang yang sampai ke lutut dan lazimnya diperbuat daripada

kain kapas atau linen.

Rajah menunjukkan pakaian tradisional India

Asal Usul Pakaian Tradisional Baba Nyonya

Pendatang Cina yang berkahwin dengan penduduk Melayu selalunya

memakai pakaian kebaya yang anggun. Baju buatan tangan ini memerlukan

kepakaran bagi menyulam corak-corak yang kelihatan seakan-akan renda yang

halus. Hiasan utama baju kebaya adalah sulaman tebuk lubang di mana garisan

corak motif bunga di jahit manakala bahagian tengah dasar kain yang tidak terjahit

pula ditebuk. Ini menghasilkan hiasan yang seakan-akan renda yang halus, yang

dikenakan pada bahagian leher, lengan, hujung blaus serta dua bucu segitiga di

bahagian depan baju yang dikenali sebagai lapik.

Rajah menunjukkan pakaian tradisional Baba dan Nyonya

Asal Usul Pakaian Tradisional Portugis-Eurasian

Pakaian penduduk Portugis-Eurasia Melaka–keturunan bangsa Portugis yang

menetap disini–mencerminkan warisan mereka. Kaum lelaki memakai jaket serta

seluar panjang yang berwarna hitam dan merah, manakala wanita memakai skirt

lebar yang berlapis-lapis.

Rajah menunjukkan pakaian tradisional Portugis-Eurasian

Asal Usul Pakaian Tradisional Sarawak

Negeri terbesar di Malaysia yang mempunyai pelbagai suku kaum ini

mempunyai barisan pakaian tradisional yang tidak terkira jumlahnya. Pakaian yang

lazim dilihat pada Orang Ulu menggunakan pelbagai corak dan motif, dan

menggunakan kain tenunan tangan, kain kulit pokok, bulu ayam dan manik. Sarawak

terkenal dengan pua kumbu Iban, kain songket Melayu Sarawak, pelbagai perhiasan

tradisional, serta tengkolok bulu burung.

Asal Usul Pakaian Tradisional Sabah

Seperti Sarawak, Sabah juga mempunyai jenis-jenis suku kaum yang

pelbagai. Setiap suku kaum mempunyai pakaian serta perhiasan unik masing-

masing. Bagaimanapun, suku kaum berbeza yang tinggal di kawasan yang

berdekatan lazimnya memakai pakaian tradisional yang serupa. Antara perhiasan

yang paling menarik termasuklah topi anyaman wanita Kadazan-Dusun, dastar

kaum Bajau, dan tengkolok suku kaum Lotud yang menandakan jumlah isteri lelaki

yang memakainya.

Rajah menunjukkan pakaian tradisional Sarawak dan Sabah

Asal Usul Pakaian Tradisional Orang Asli

Masyarakat Orang Asli yang lazimnya tinggal di kawasan hutan di Malaysia,

memakai pakaian yang diperbuat dari bahan semulajadi seperti kulit pokok terap dan

skirt rumput. Perhiasan yang dipakai oleh mereka termasuklah lilit kepala yang

diperbuat daripada daun yang dianyam dengan pelbagai corak.

PENGARUH BAHASA

Bahasa Rojak adalah suatu jenis percakapan di Malaysia yang menakrifkan

amalan beralih kod iaitu mencampurkan pelbagai bahasa dalam satu pertuturan

yang serupa dengan pijin, Manglish dan Singlish. Walau bagaimanapun, bahasa

dasarnya merupakan bahasa Melayu.

Sejarah

Bahasa Rojak boleh dikesan seawal zaman Kesultanan Melayu Melaka apabila satu

entrepot antarabangsa didirikan oleh Parameswara pada tahun 1402 di Melaka dan

pelabuhan ini menarik ramai pedagang yang secara keseluruhannya bertutur lebih

80 bahasa dari pelbagai bangsa dan budaya. Pedagang dunia dan penduduk yang

mengunapakai pelbagai bahasa dalam satu perbualan amat biasa berlaku. Mengikut

kata Ensiklopedia Malaysia (vol. Bahasa dan Budaya) ini merupakan sebahagian

daripada pijin bahasa penghubung yang dikenali sebagai Bahasa Rojak di Malaysia.

Keunikan bahasa ini terdapat dalam gaya alihannya, seseorang mungkin memulai

perbualan dalam bahasa Melayu dan kemudian menyambung dengan bahasa

Inggeris, dan seterusnya mencampurkan satu atau dua perkataan bahasa Kantonis

dan bahasa Tamil dan menamatkan ia dengan istilah bahasa Mandarin atau bahasa

Jepun. Semasa pemerintahan Parameswara apabila dua kumpulan pedagang tanpa

satu bahasa kongsian, mereka akan cuba untuk bertutur dalam apa jua bahasa

untuk mendapat keputusan yang terbaik dalam memahami antara satu sama lain,

dan hasilnya mungkin suatu pijin atau Rojak.

Bahasa Rojak (Bahasa Melayu campur bahasa Inggeris)

Kau memang terror (hebat) la!

Tempat makan ni best (bagus) sangat!

Bahasa Rojak (Bahasa Melayu campur bahasa Cina)

Nak makan sini ke nak tapau (bungkus)?

Jangan susah hati maa, lu punya bos mesti boleh kaw tim (bertolak ansur)

punya maa!

Apasal (Kenapa) lu buat ini kerja cincai (tak sempurna)?

RUJUKAN

http://ms.wikipedia.org/wiki/Baba_dan_Nyonya

http://loveninasyakina.blogspot.com/2010/10/pakaian-tradisional-warisan-dan-budaya.html