PEKELILING KEMAJUAN TEKNIKAL KESIHATAN

PERAK BlL. r/2008

GARISPANDUAN PENGGUNAAN PUNJUT

TEMEPHOS sOOE BAGI

KAWALAN PEMBIAKAN AEDES DI DALMA

TANGKI SEPTIK INDIVIDU

PEKELILING KEMAJUAN TEKNIKAL KESIHATAN PERAK

BtL 1/2008

GARISPANDUAN PENGGUNAAN PUNJUT TEMEPHOS SOOEBAGI KAWALAN PEMBIAKAN AEDES DI DALAM TANGKI

SEPTIK INDIVIDU

1. TUJUAN

Pekeli l ing Teknikal Kesihatan ini bertujuan untuk memberi panduanpenggunaan punjut temephos 500E di dalam tangki septik individubagi mengawal pembiakan nyamuk Aedes sebagai langkahpencegahan dan kawalan penyakit demam denggi.

CPBV/JKN Perak T/T4

6. PROSES KERJA

PKAIV PKA/ PRA 2. Menyediakan punjut Rujuk Lampiran 2a dant ^ * ^ ; . ^ ^ o h

1, Pemil ihan lokal i t i bermasalahdenggi dan berisikopembiakan Aedes dalamtangki septik mengikutkeutamaan berikut:a) Lokaliti wabak semasab) Lokaliti kes semasac) Lokaliti prioriti 1

. Senarai lokaliti wabaksemasa/ 2008 dan 2007

. Lokal i t i dengan tangkiseptik berpotensidikenalpast i melalui FormatPemeriksaan Premis untukPembiakan Nyamuk Aedes(Lampiran 1)

AKS/ PPKP1VPPKP

t ( f r t r ( t y r l vo vvv l - L s t t t P r t g t I - p

PKA/ PRA 3, Pemeriksaan tangki septikyang terdapat dalam lokalitibermasalah perlu di jalankanbagi mengesan pembiakannyamuk Aedes atauberpotensi (air jernih) untukpembiakan nyamuk Aedes.

. Senarai semak keperluandan peralatan pemeriksaan(Lampiran 3)

. Format PemeriksaanTangki septik (Lampiran 4)

4. Meletakkan satu punjuttemephos ke dalam setiap'compartment' yangberpotensi pembiakan.

5. Punjut perlu diletakkan dalamtempoh 24 jam selepaswabak bermula. Peratusliputan tangki septikberpotensi yang dirawat dilokaliti adalah 100% dalarntempoh 7 hari.

Format Pemeriksaan Tangkiseptik (Lampiran 4) i

PKA/ PRA 6. Meletakkan punjut baru dalamtempoh 6 bulan.

Format Pemeriksaan Tangkiseptik (Lampiran 4)

PKA 7. Merekod dan memasukkandata ke dalam Vekpro. RetenVekpro dihantar ke CPBVNegeri pada setiap minggu.

Rujuk Lampiran 5

AKS/ PPKP 8. Analisa keberkesanan aktivit i Kaj ian'cross-sect ional '

CPBV/JKN PeTaK 4t14

2. LATAR BELAKANG

2.1 Kejadian Demam Denggi

Tren kes denggi didapati meningkat kepada 4,418 kes pada tahun 2003 dankembali menurun pada setiap tahun sehingga mencecah kepada 2007 kes padatahun 2006. Walaubagaimanapun berlaku peningkatan semula sebanyak 43.9%pada tahun 2A07, iai tu 2,889 kes demam denggi telah di laporkan. SehinggaMinggu Epid 30 tahun 2008, jumlah kes demam denggi dan denggi berdarah dinegeri Perak adalah 2,269 kes. Ini menunjukkan peningkatan kes sebanyak27.80/o berbanding tempoh yang sama pada tahun lepas.

2.2 Tangki septik individu

Sistem oembetunoan vano banyak terdaoat di Malavsia ialah tanqki seotikindividu. Dianggarkan lebih kurang 1.2 )uta premis mempunyai tangki septikindividu. Tangki septik individu yang sempurna iaitu rnengikut Piawaian Malaysia- MS 1228 mempunyai 3 sehingga 4 penutup logam/konkrit bersegi empat tepatdan pada lazimnya berada di luar kawasan premis sama ada di bahagianhadapan, belakang atau tepi premis. Dua 'compartment' terakhir didapatiberpotensi untuk membiak nyamuk Aedes. Sehingga Minggu Epid 30/2008sejumlah 2,295 tangki septik telah diperiksa dan dari jumlah i tu, sebanyak 117(51%) didapati positif.

Plat 1: Tangki Sepfik lndividu yang dibina mengi\ut Piawai 122e WS 1225 )

2.3 Temephos

Temephos IO, O, O' O'-tetramethyl O, O'-th iod i-p-p henylene bis(phosphorothioate)]merupakan salah satu bahan aktif utama yang digunakan bagi mengawalpembiakan larva nyamuk. Temephos adalah racun kumpulan organophosfatyang bertindak menghalang aktiviti enzim cholinesterase dan mempunyai kesanresidual. Terdapat dua formulasi utama iai tu 'sand granul ' dan 'emulsionconcentrate' . Formulasi sand granul mampu bertahan sehingga 2 - 3 bulan

CPBV/JKN Perak 2tI4

kerana faktor 'slow release', manakala bagi 'emulsion concentrate' kesanresidual hanya mampu beftahan dalam tempoh 2 minggu.

Inovasi penggunaSl qgnjut temephos 500E di dalam tangki septik yang telahdijalankan oleh PKD Manjung didapati mampu mengawaf pembiakan nyamuksehingga 3 bulan dalam tangki septik tanpa penutup din sehingga 7 bulan dalamtangki septik dengan penutup (projek inovasi pKD Manjung, 2006). projekinovasi ini telah memenangi tempat ke 2 Pertandingan Inovasi peringkatKebangsaan, Kementerian Kesihatan Malaysia pada tahun 2006.Walaubagaimanapun, penggunaannya di daerah-daerah lain di negeri perakdidapati tidak sepenuhnya dan tidak seragam.

3. OBJEKTIF

Untuk menyeragam dan meningkatkan penggunaan punjut temephos 500Esebagai salah satu strategi utama bagi mencegah pembiakan larva Aedes ditangki septik individu oleh Pejabat Kesihatan Daerah dan Pihak BerkuasaTempatan.

4. FUNGSI UTAMA

Untuk mencegah dan mengawal pembiakan nyamuk Aedes di dalam tangkiseptik individu yang berpotensi membiak nyamuk Aedes terutama di lokalitibermasalah denggi.

5 .

5 . 1

5 .2

5 . 3

5.4

5 .5

5 .6

AKTIVITI BAGI FUNGST UTAMA

Mengenalpasti lokaliti bermasalah denggi dengan risiko (potensi)pembiakan Aedes dalam tangki septik

Menyediakan punjut temephos b00E

Menjalankan pemeriksaan Aedes di dalam tangki septik di lokaliti yangdikenalpasti

Meletakkan punjut temephos s00E dalam tangki septik yang berpotensi

Merawat semula dengan meletakkan punjut baru dalam tempoh 6 bulan

Dokumentasi aktiviti dan analisa aktiviti

CPBV/JKN Perak 3/74

7, NORMA KERJA

Aktiviti ini boleh dijalankan melalui operasi khas. Norma kerja bagi pemeriksaanbagi satu pasukan adalah 20 buah premis. Anggaran masa diperlukan untuksebuah rumah adalah 10 - 15 min i t .

8. CARTA ALIRAN KERJA

8.1 Lampiran 6: Carta aliran kerja penggunaan punjut temephos 500E

9. BORANG - BOR.ANG DAN DOKUMENTASI

9.'1 Lampiran 7: Format Pemeriksaan Premis untuk Pembiakan NyamukAedes

9 . 2 L a m p i r a n 4 : F o r m a t P e m e r i k s a a n T a n g k i s e p t i k � �

9.2 Lampiran 5: Proses kemasukan data ke dalam Vekpro

10. SENARAI SEMAK

10.1 Lampiran 3: Senarai semak peralatan dan jumlah punjut yang perludibawa oleh satu pasukan

11. UNDANG.UNDANG

i) Akta Pemusnahan Serangga Pembawa Penyakit 1975 (Pindaan 2000)

ii) Akta Pencegahan dan Pengawalan Penyakit Berjangkit 1988

12. TARIKH KUATKUASA

Pekel i l ing ini berkuatkuasa mulai tar ikh ianya dikeluarkan.

13. PERTANYAAN

Sebarang pertanyaan mengenai Pekelil ing ini boleh di rujuk kepada :-

Unit Kawalan Penyakit Bawaan Vektor,Jabatan Kesihatan Negeri Perak,Jalan Pangl ima Bukit Gantang Wahab

No Talipon :- 05-2433135 atau 05 2433137

5l14CPBV/JKN Perak

Sekian. ter ima kasih.

DATO' DR. HJ. AHMAD RAZIN BINPengarah Kesihatan NegeriPerak Darul Ridzuan

DATO' HJ. AHMAD MAHIR)

CPBV/JKN Perak t lz"*f 6lI4

LA,MPIRAN 1

BORANG PEMERIKSAAN PREMIS UNTUK PEMBAKAN NYAMUKAEDES

Nama Pegawai Pemer iksa : . . . . . . . . . . . . . . . . . .Nama Pegawai Pembantu Pemeriksa:...T a r i k h '

TEMPAT PEMBIAMN DI PREMIS CATiTAN

Jumlah Premis d i per iksa. . . . .B i l angan Amaran d i Ke lua rkan : . . . . . . . . .Bilangan Kompaun dikeluarkan:.T a r i k h : . . . . . .

Tandatangan Pegawai Pemeriksa:...* Catitkan di ruangan Catatan samada tangki septik - bertutup / terbuka

R RumahK KedaiNML "No Mans Land"Rl Rumah lbadatS SekolahP PeriksaT Tutup (kunci)E EngganK Kosong (t iada penghuni)B Terbenokalai

CPBV/JKN Perak 5l14

LAMPIRAN 2(al

PERALATAN DAN KAEDAH PENYEDIAAN PUNJUT TEMEPHOS SOOE

PERALATAN

1. Habuk kayu gergaj i (saw dust)2. Kain Gauze3. Tali pengikat4, Gunt ing5. Temephos 500E (Abate 500E/ Lavette 500E)6. Utesel7. Tong plast ik8. Penimbang9. Sel inder penyukat10. Sarung tangan11 , Mask

KAEDAH PENYEDIAAN PUNJUT TEMEPHOS sOOE

1 . Potong kain gauze 15cm x 15cm2. Timbang 20 gram habuk kayu kering dan bungkuskan dengan kain gauze,

ikat dengan tali untuk dijadikan sebagai punjut.3. Rendam 20 punjut dalam campuran 40ml temephos 500E dengan 4 l i ter

diesel sekurang-kurangnya 24 jam. (Guna punjut secepat yang mungkin,jangan biarkan rendaman melebihi seminggu)

4. Punjut sedia digunakan dalam tangki septik5. Kerja penyediaan dilakukan oleh PRA di bawah penyeliaan PKA dan PPKP6. Masa penyediaan adalah singkat; 200 punjut dihasi lkan dalam masa 3 jam

oleh 3 orang PRA.

CPBV/JKN Perak 6t14

LANGKAH.LANG KAH PENYEDIAAN BERGAMBAR

LAMPIRAN 2(bI

Langkah-langkah ( ikut susunan gambar):1 . Potong ka in gauze 15cm x 15 cm2. Timbang 209 habuk kayu3. Punjutkan habuk kayu4. Sediakan bancuhan racun dan diesel

dalam tong plast ik5. Rendam 20 punjut selama 24 jam6. Masukkan punjut dalam

'compartment' berpotensi7. Larva Aedes mati setelah dirawat

CPBV/JKN Perak 7114

LAMPIRAN 3

SENARAI SEMAK SEBELUM KE LAPANGAN BAGI PEMERIKSAAN AEDES DITANGKI SEPTIK

Pakaian Seragam Lengkap dan PPE (sarung tangan 'heavy duty',

Kad Pengenalan JabatanKad Kuasa / Surat Perwakilan Kuasa

Jadual/ArahanPERALATAN SURVEY

Lampu suluh yg berfungsi

Pioet Besar & KecilBotol

Label berpelekat KKMTali pengukur (measuring tape)Pen/Pensil

Bateri dan mentol Lampu suluh (spare)

Marker Pen berdakwat Kalis AirStapleriDawai Kokot

PERALATAN TAMBAHAN

Kamera dan filem

Surat Pemeriksaan Premis untuk Pembiakan Nyamuk Aedes

Surat Perakuan Punqutan Larva Nyamuk Aedes

Surat Perakuan Menqambil Bekas Pembiakan Nyamuk Aedes

Maklumat Pembiakan Nvamuk Aedes

Surat Notis Masuk Premis untuk Pemeriksaan Aedes

Buku Notis APSPP 1975Dairi PenviasatanAbate 1% SG (300 gm)

Besi cangkuk (pembuka tutup tangki septik)/ crow barPinjut temephos 500E (40 puniut), tong plastik & penyepit

Risalah/Poster Pendidikan Kesihatan

Catitkan ke dalam Buku Pergerakan Kakitangan/ Pejabat

vVhi ieEna|]]eteq

CPBV/JKN Perak 8t14

CPBVNP/DD/septik08

BORANG PEMEKIKSAAN PREMIS UNTUK PEMBIAKAN

DALAM TANGKI SEPTIK

LAMPIRAN 4

LARVA AEDES

SektorLokalitiSeksyen /Jalan : . . . . . . . . .Tar ikh oer iksa semula: . . . . . . . . .

n ^ ^ - ^ ku d E t d 1 t , , , , , . , . , . , . . . . .

Nama Pegawa i Pemer i ksa : . . . . . . . . . . . .Nama Pegawai Pembantu Pemer iksa: . . .Ta r i kh oe r i ksa ; . . . . . . .

X

5I

o)n

:= ^t " FB 6

= ' d

Y ^

o vn

x

=

=(!

F

mY

LU

Fo-

Nza-J

(Y

t

Eo0-oz

CATATAN

R - Rumahr K - Kedai, Rl - Rumah ibadat, Sekolah, Lain-lain (nyataKan dalam catatan)P - P e r i k s a , T - T u t u p ( k u n c i ) , E - E n g g a n , K - K o s o n g ( t i a d a p e n g h u n i ) , 8 - T e r b e n g k a l a i*Hanya untuk kajian keberkesanan sahaia.

CPBV/JKN Perak 9t14

PENGISIAN DATA KE DALAM APLIKASI VEKPRO

1. P i l i h menu DENGGI

2. Pil ih Menu Aktivit i Kaiian Kawalan dan Bekas-bekas Aedes

LAMPIRAN 5

CPBV/JKN PeTAK 10t14

3" Masukkan punjut temephos sebagai data sokongan di Operasi Khas4. Masukkan Jenis Bekas sebagai Tangki Septik

LAMPIRAN 5

. , L L t r D l : :

.,Ap:tfl{!PHAI_lTls

PE$IYA}IIT LAI$I

AKTIVtTt 5U5i.lt-AH

F 0ATA SuK{)tl{i.'atl

P FI,IGl,IRUsAN A.PL II{A5I

t r n o K t \ e n i l K

Bi langan Bekas

Trnrp Aplikasi

CPBV/JKN Perak 11114

CARTA ALIRAN KERJA PENGGUNAAN PUNJUT TEMEPHOS sOOE LAMPIRAN 6

TANGGLINGJAWAB

AKS/ PPKP

PKA & PRA

PKA & PRA

PKA & PRA

PKA & PRA

PKA

Tentukanlokaliti

Lokali t iwabak

Berpenghuni(rujuk SOF UIP APSPP 01'07)

Kosong(rujuk Pekeliling TeknikalKesihatan Awan A2008)

Tangkiseptik

Pembiakanlarva Aedes

Masukkan punjuttemephos 500E

Rekod dan dokumentasi

Tercemar

CPBV/JKN Perak12t14