PEMBANGUNAN SET PERLAKUAN DALAM PERSEKITARAN -...

PEMBANGUNAN SET PERLAKUAN DALAM PERSEKITARAN

KOLABORATIF BERASASKAN MULTI-USER DIMENSION

OBJECT ORIENTED (MOO) UNTUK PENGAJARAN DAN

PEMBELAJARAN BAHASA:

KAJIAN KES DI KUSZA

MAT ATAR BIN MAT AMIN

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

BAHAGIAN A – Pengesahan kerjasama*

Adalah disahkan bahawa projek penyelidikan tesis ini telah dilaksanakan melalui

kerjasama antara ____________________________ dengan

____________________

Disahkan oleh :

Tandatangan : ……………………………… Tarikh : ………………

Nama : ………………………………

Jawatan : ……………………………… (cop rasmi)

*Jika penyediaan tesis/projek melibatkan kerjasama.

BAHAGIAN B – Untuk kegunaan Pejabat Sekolah Pengajian Siswazah

Tesis ini telah diperiksa dan diakui oleh : Nama dan Alamat Prof. Madya Dr. Zulkhairi bin Md. Dahalin Pemeriksa Luar : Centre for Research & Consultancy Universiti Utara Malaysia 06010 Sintok Kedah Darul Aman Nama dan Alamat Prof. Madya Dr. Abd Samad bin Haji Ismail Pemeriksa Dalam I : Fakulti Sains Komputer & Sistem Maklumat Universiti Teknologi Malaysia Skudai, Johor Darul Takzim Nama dan Alamat Pemeriksa Dalam II :

Nama Penyelia lain : (jika ada)

Disahkan oleh Timbalan Pendaftar di SPS:

Tandatangan : ……………………………………… Tarikh : ………………..

Nama : GANESAN A/L ANDIMUTHU

PEMBANGUNAN SET PERLAKUAN DALAM PERSEKITARAN

KOLABORATIF BERASASKAN MULTI-USER DIMENSION OBJECT

ORIENTED (MOO) UNTUK PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN BAHASA:

KAJIAN KES DI KUSZA

MAT ATAR BIN MAT AMIN

Tesis ini dikemukakan

sebagai memenuhi syarat penganugerahan

ijazah Sarjana Sains (Sains Komputer)

Fakulti Sains Komputer dan Sistem Maklumat

Universiti Teknologi Malaysia

JULAI 2005

ii

Saya akui tesis ini adalah hasil kerja saya sendiri kecuali nukilan dan

ringkasan yang tiap-tiap satunya telah saya jelaskan sumbernya.

Tandatangan : ……………………………….

Nama penulis : MAT ATAR BIN MAT AMIN

Tarikh : 4 JULAI 2005

iii

Buat Ayah dan Ibu Tersayang

Buat Adik-Adik yang Dikasihi

Buat Isteri dan Anak-Anak Tercinta

SEMOGA SENANTIASA DIRAHMATI ALLAH

iv

PENGHARGAAN

Segala puji bagi Allah S.W.T, Selawat dan Salam ke atas Nabi Muhammad S.A.W.

Syukur kerana akhirnya diberi keizinan olehNya menyiapkan tesis ini.

Sekalung ucapan terima kasih yang tidak terhingga kepada penyelia saya yang

dihormati Prof. Madya Dr. Shamsul bin Sahibuddin di atas tunjuk ajar, nasihat,

teguran dan bimbingan selama perlaksanaan penyelidikan ini. Terima kasih kerana

membawa saya menerokai bidang Teknologi MOO ini yang merupakan satu bidang

yang masih baru buat diri saya.

Terima kasih juga kepada Prof. Madya Dr. Mohd Aizaini bin Maarof dan Dr.

Muhammad Shafie bin Abdul Latif di atas teguran dan nasihat berguna yang telah

diberikan.

Terakhir, buat rakan-rakan dan sesiapa saja yang terlibat dan memberi sokongan dan

galakan dalam penyelidikan ini. Akhir dari saya semoga Allah S.W.T membalas jasa

dan budi baik anda semua.

Terima Kasih Semua. Wassalam.

v

ABSTRAK

MUD Object Oriented (MOO) ialah sistem berkolaboratif berasaskan teks

yang menyokong Komputer Sokongan Pembelajaran Berkolaboratif (CSCL). Ia

mempunyai potensi meluas untuk diaplikasikan sebagai sistem sokongan pengajaran

dan pembelajaran bahasa berkolaboratif. MOO pendidikan ialah kembangan daripada

MOO yang direkabentuk khusus dengan sifat dan ciri-ciri sebuah sistem pengajaran

dan pembelajaran berkolaboratif maya. Penyelidikan ini membangunkan set

perlakuan yang bersesuaian untuk digunapakai dalam setiap bilik maya bagi

keperluan sebuah persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif

MOO. Ia bertujuan mengkaji keberkesanannya menyokong aktiviti kolaboratif dan

melihat peranannya mewujudkan aktiviti pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

yang berkesan. Sebuah prototaip MOO pendidikan bernama kusMOO dibangunkan

berasaskan keperluan yang telah dikenal pasti daripada hasil kajian di kalangan

pensyarah. Model ADDIE (Analysis, Design, Development, Implementation, and

Evaluation) telah diikuti dalam pembangunan prototaip yang melibatkan lima fasa

iaitu analisis, rekabentuk, pembangunan, pelaksanaan dan penilaian. UML pula telah

dipilih untuk memodelkan rekabentuk sistem. Pengujian dilaksanakan untuk

mendapatkan keputusan samada set perlakuan boleh menyokong keberkesanan

aktiviti kolaboratif dan mampu mempertingkatkan kemahiran bahasa pelajar.

Hasilnya, set perlakuan yang bersesuaian telah memberi nilaitambah pada

persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif MOO. Keberkesanan dan

peranannya teruji dapat memenuhi keperluan sebuah persekitaran pengajaran dan

pembelajaran bahasa berkolaboratif. Penggunaan set perlakuan telah membuka

potensi MOO sebagai inovasi baru bagi keperluan pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif dan sekaligus menyumbang dapatan baru kepada bidang CSCL.

vi

ABSTRACT

MUD Object Oriented (MOO) is a text based collaborative system that

supports Computer Supported Collaborative Learning (CSCL). It has a potential to

be applied as a support system to the collaborative language teaching and learning.

Educational MOO is an extension of MOO that is specially designed with its

collaborative teaching and learning system characteristic. This research is developed

to identify appropriate sets of verbs used in virtual classrooms. The purpose is to

investigate the effectiveness of MOO in supporting collaborative activities and its

role in creating effective collaborative teaching and learning activities. An

educational MOO prototype called kusMOO has been developed based on the

identified needs derived from the lecturers. This is followed by ADDIE (Analysis,

Design, Development, Implementation and Evaluation) a prototype model. The

model consists of five phases namely analysis, design, development, implementation

and evaluation. UML was chosen to model the system design. Testing was done to

find out whether the sets of verbs chosen were able to support the effectiveness of

collaborative activities and to enhance the language skills of the students. The results

showed that these appropriate sets of verbs can be a value added activity to the

teaching and learning of collaborative MOO. It has been proven that its effectiveness

and role were able to fulfill the needs of collaborative teaching and learning language

environment. The use of the sets of verbs has opened up the potential of MOO as a

new innovation for the needs of collaborative teaching and learning and at the same

time contribute as a new finding to the CSCL.

vii

KANDUNGAN

BAB PERKARA MUKASURAT

TAJUK i

PERAKUAN ii

DEDIKASI iii

PENGHARGAAN iv

ABSTRAK v

ABSTRACT vi

KANDUNGAN vii

SENARAI RAJAH xiv

SENARAI JADUAL xviii

SENARAI SINGKATAN xx

SENARAI ISTILAH xxii

SENARAI LAMPIRAN xxiv

SENARAI PENULISAN KERTAS PENYELIDIKAN xxv

1 PENGENALAN

1.1 Pengenalan 1

1.2 Latar belakang masalah 3

1.3 Pernyataan masalah 6

1.4 Matlamat kajian 6

1.5 Objektif 7

1.6 Skop kajian 7

viii

1.7 Kepentingan kajian 8

1.8 Rumusan keseluruhan tesis 9

2 KAJIAN LITERATUR

2.1 Pengenalan 11

2.2 Sokongan komputer dalam pengajaran dan pembelajaran 12

2.2.1 Computer Based Training (CBT)

2.2.2 Computer Based Education (CBE)

2.2.3 Computer Assisted Teaching (CAT)

2.2.4 Computer Assisted Learning (CAL)

2.2.5 Computer Assisted Instruction (CAI)

2.2.6 Rumusan berkenaan sokongan komputer dalam

pengajaran dan pembelajaran

12

13

13

14

14

15

2.3 Pengenalan kepada Komputer Sokongan Kerja

Berkolaboratif (CSCW)

15

2.4 Komputer Sokongan Kerja Berkolaboratif (CSCL) dan

aplikasi pengajaran dan pembelajaran

17

2.4.1 Beberapa contoh aplikasi sistem berkolaboratif

dalam pengajaran dan pembelajaran

19

2.4.1.1

2.4.1.2

2.4.1.3

2.4.1.4

2.4.1.5

ELAUT

KIE

REM

RAPSODY

Rumusan berkenaan aplikasi sistem

berkolaboratif dalam pengajaran dan

pembelajaran

19

21

22

23

25

2.4.2 Isu-isu CSCL di dalam persekitaran pengajaran

pembelajaran berkolaboratif

27

2.4.2.1

2.4.2.2

Merekabentuk kursus berkolaboratif

Pedagogi pendidikan dalam sistem

berkolaboratif

28

29

ix

2.4.2.3

2.4.2.4

Interaksi

Kemahiran bahasa

31

32

2.5 Persekitaran Multiuser Dimension (MUD) 33

2.6 MUD Object Oriented (MOO) 34

2.6.1 Konsep dan senibina MOO 36

2.6.2 LambdaMOO – Peneraju MOO 38

2.6.2.1

2.6.2.2

Sistem objek

Hirarki kelas dan kelas generik MOO

39

41

2.6.3 Isu-isu berkaitan dengan MOO 43

2.6.3.1

2.6.3.2

2.6.3.3

Isu rekabentuk dan pembangunan

persekitaran sistem MOO

Isu teknikal dalam sistem MOO

Isu berkaitan pelaksanaan sistem MOO

43

44

45

2.7 Kepentingan MOO dalam aplikasi pengajaran dan

pembelajaran

46

2.7.1 Keperluan pengembangan untuk sistem MOO 47

2.8 MOO pendidikan 48

2.9 EnCore Xpress – peneraju MOO pendidikan 49

2.9.1 Senibina enCore Xpress 50

2.9.2 Hirarki kelas dan kelas generic enCore Xpress 51

2.9.3 Kekurangan enCore Xpress 52

2.10 Beberapa contoh sistem MOO pendidikan 54

2.10.1 LinguaMOO 55

2.10.2 SchMOOze 55

2.10.3 ScienceMOO 56

2.10.4 PennMOO 56

2.11 Rumusan 57

x

3 METODOLOGI PENYELIDIKAN

3.1 Pengenalan 58

3.2 Rekabentuk penyelidikan 58

3.3 Prosedur Penyelidikan 60

3.4 Metodologi penyelidikan 65

3.4.1 Unifield Modelling Language (UML) 65

3.5 Keperluan perisian dan perkakasan 65

3.6 Prosedur penilaian 67

3.6.1 Objektif Penilaian

3.6.2 Responden

3.6.3 Instrumen penilaian

3.6.3.1 Soal selidik

3.6.4 Tatacara pengujian

3.6.5 Analisa data

67

67

68

68

71

72

3.7 Dokumentasi 72

4 REKABENTUK SISTEM

4.1 Pengenalan 73

4.2 Rekabentuk senibina sistem 73

4.2.1 Rekabentuk model pemberitahuan (notification)

sistem pelanggan-pelayan MOO

76

4.3 Spesifikasi rekabentuk kolaboratif kusMOO 79

4.4 Spesifikasi rangkaian sistem MOO 80

4.4.1 Arahan bina dalam

4.4.2 Sifat server_option yang disetkan dalam pangkalan

data

4.4.3 Menerima dan memulakan hubungan rangkaian

4.4.4 Menghubungkan rangkaian dengan pemain

81

83

83

85

4.5 Spesifikasi prototaip 86

xi

4.5.1 Rekabentuk topologi kusMOO 89

4.6 Spesifikasi objek sistem kusMOO 90

4.6.1 Struktur kelas kusMOO 91

4.7 Rekabentuk sokongan hipermedia dalam kusMOO 93

4.8 Interaksi dalam persekitaran maya 96

4.9 Set perlakuan bilik-bilik kusMOO 97

4.10 Interaksi objek dalam kusMOO 100

4.11 Rumusan 101

5 PELAKSANAAN DAN PENGUJIAN SISTEM

5.1 Pengenalan 102

5.2 Pelaksanaan pelayan MOO 103

5.2.1 Mengemaskini pangkalan data

5.2.2 Menutup pelayan

104

104

5.3 Pelaksanaan program pelanggan 105

5.3.1 Setup konfigurasi sistem

5.3.2 Login ke sistem

5.3.3 Antaramuka pengguna grafik sistem

5.3.4 Menjelajah bilik-bilik maya

105

107

109

110

5.4 Pelaksanaan kelas maya 112

5.4.1 Sokongan penggunaan audio dan video dalam

kelas maya

5.4.2 Kawalan kelas maya

117

120

5.5 Pengujian kelas maya kusMOO 123

6 ANALISA DAN PENILAIAN SISTEM

6.1 Pengenalan 125

6.2 Analisis Deskriptif 126

xii

6.2.1 Profail Responden 126

6.3 Analisis ujian terarah pada prototaip kusMOO 127

6.3.1

6.3.2

6.3.3

Aktiviti pengajaran dan pembelajaran kolaboratif

bersesuaian

Set perlakuan dan sokongan hipermedia membantu

meningkatkan keberkesanan pengajaran dan


KusMOO berupaya mengaktifkan penyertaan dan

meningkatkan kemahiran bahasa

128

129

130

6.4 Analisis penilaian terhadap prototaip kusMOO 131

6.4.1 Kajian terhadap persekitaran pengajaran dan

pembelajaran kusMOO

131

6.4.2 Kajian terhadap rekabentuk dan kandungan

prototaip

134

6.4.3 Kajian terhadap aktiviti kolaboratif 137

6.4.4 Kajian terhadap keberkesanan prototaip 141

6.5 Penilaian secara keseluruhan 144

6.6 Rumusan 146

7 KESIMPULAN

7.1 Pengenalan 148

7.2 Perbincangan penyelidikan 148

7.3 Sumbangan penyelidikan 153

7.4 Kekangan penyelidikan 155

7.5 Cadangan masa depan 156

7.6 Rumusan 157

RUJUKAN

158

xiii

LAMPIRAN

Carta Gantt 167

Gambarajah kes guna dan gambarajah jujukan 169

Lampiran A :

Lampiran B :

Lampiran C : Borang Soal Selidik kajian terhadap keperluan

sistem pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif

183

Lampiran D : Borang Soal Selidik kajian pada sesi ujian

prototaip kusMOO

185

Lampiran E : Borang Soal Selidik kajian terhadap prototaip

kusMOO

187

Lampiran F: Contoh kod aturcara set perlakuan untuk

Virtual Classroom

192

xiv

SENARAI RAJAH

NO. RAJAH TAJUK

MUKA SURAT

2.1 Contoh paparan skrin pelaksanaan sistem ELAUT 21

2.2 Model pelaksanaan kolaboratif RAPSODY 25

2.3 Entiti utama MOO 37

2.4 Hirarki kelas MOO dan tambahan proses orientasi 38

2.5 Komponen sistem pelayan-pelanggan MOO 39

2.6 Contoh hubungan objek dan kelas terbitan. Diambil

menggunakan arahan @show dari pangkalan data

lambdaCore

41

2.7 Perwakilan nombor dalam sesebuah objek. Contoh

diambil untuk objek #4 (generic builder) daripada

fail lambdaCore

42

2.8 Kelas-kelas generic yang distruktur di dalam

lambdaCore

43

2.9 Senibina sistem enCore Xpress 51

2.10 Kelas-kelas generic MOO pendidikan di dalam

enCore

52

3.1 Keperluan-keperluan dalam rekabentuk

penyelidikan

59

3.2 Prosedur penyelidikan 61

3.3 Kerangka aliran kerja penyelidikan 64

4.1 Rekabentuk senibina prototaip kusMOO 74

4.2 Rekabentuk rujukan panggil semula sistem MOO 76

4.3 Justifikasi rekabentuk sistem rujukan panggil

semula untuk kusMOO

78

xv

4.4 Rekabentuk keseluruhan model pemberitahuan

sistem kusMOO

78

4.5 Rekabentuk spesifikasi kolaboratif kusMOO 80

4.6 Analisis setiap soalan soal selidik terhadap

keperluan sistem pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif

88

4.7 Topologi persekitaran maya kusMOO 90

4.8 Hirarki generic room kusMOO 91

4.9 Hirarki kelas generic thing kusMOO 92

4.10 Spesifikasi objek-objek utama kusMOO 93

4.11 Rekabentuk sokongan hipermedia dalam kusMOO 94

4.12 Set perbuatan (verbs) kusMOO 99

5.1 Paparan antaramuka pelayan MOO 103

5.2 Paparan antaramuka kemaskini pangkalan data 104

5.3 Paparan semasa operasi menutup pelayan 105

5.4 Menu konfigurasi sistem kusMOO 106

5.5 Konfigurasi bagi nombor 5 (MOO name) 106

5.6 Konfigurasi bagi nombor 8 (Domain name) 106

5.7 Konfigurasi bagi nombor 18 (Base URL) 107

5.8 Laman login ke sistem dan paparan selamat datang 108

5.9 Paparan antaramuka pengguna grafik sistem

kusMOO

109

5.10 Topologi bilik-bilik maya kusMOO 110

5.11 Penjelajahan bilik-bilik maya kusMOO 111

5.12 Kehadiran pensyarah dan pelajar dalam kelas maya

virtual classroom

113

5.13 Contoh menggunakan arahan komunikasi say dan

emote

115

5.14 Contoh helproom untuk bilik maya virtual

classroom

116

5.15 Contoh tutorial untuk bilik maya virtual classroom 117

5.16 Menu sokongan fail video untuk virtual classroom 118

5.17 Contoh “video 1” untuk pembelajaran virtual 119

xvi

classroom

5.18 Contoh fail audio yang dimainkan dari bilik virtual

classroom

120

6.1 Pecahan keputusan dicapai untuk analisis aktiviti

pengajaran dan pembelajaran kolaboratif

bersesuaian

128

6.2

Pecahan keputusan dicapai untuk analisis set

perlakuan dan sokongan hipermedia membantu

meningkatkan keberkesanan pengajaran dan


129

6.3 Pecahan keputusan dicapai untuk analisis kusMOO

berupaya mengaktifkan penyertaan dan

meningkatkan kemahiran berbahasa

130

6.4 Pecahan keputusan dicapai untuk analisis

persekitaran pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif kusMOO

133

6.5 Pecahan keputusan dicapai untuk analisis kelas-

kelas maya dan aktiviti kolaboratif dalam

persekitaran pengajaran dan pembelajaran kusMOO

134


rekabentuk skrin, kandungan prototaip dan set

arahan bersesuaian

136

6.7 Pecahan keputusan dicapai untuk analisis sokongan

hipermedia dan kelas-kelas maya menyokong

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

137

6.8 Pecahan keputusan dicapai untuk analisis set

perlakuan dalam persekitaran pengajaran dan


139

6.9 Pecahan keputusan dicapai untuk analisis hubungan

aktiviti kolaboratif dengan perlakuan dan

kemahiran pelajar

140


keberkesanan prototaip sebagai persekitaran

143

xvii



keberkesanan aktiviti pengajaran dan pembelajaran

dalam prototaip

144

xviii

SENARAI JADUAL

NO. JADUAL TAJUK

MUKA SURAT

2.1 Ringkasan aplikasi sistem berkolaboratif dalam


26

4.1 Nilai min untuk setiap soalan bagi kajian terhadap keperluan sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

87

5.1 Senarai set perlakuan authorized user untuk

virtual classroom

122

5.2 Turutan arahan dan penggunaan set perlakuan

semasa pengujian prototaip

124

6.1 Agihan pelajar mengikut jantina 126

6.2 Agihan pelajar mengikut program pengajian 126

6.3 Nilai min dan sisihan piawai untuk setiap soalan

semasa ujian terarah

127

6.4 Kekerapan pilihan pelajar terhadap soal selidik

semasa ujian terarah

127

6.5 Nilai min dan sisihan piawai untuk kajian

terhadap persekitaran pengajaran dan

pembelajaran kusMOO

131

6.6 Kekerapan pilihan pelajar untuk kajian terhadap

persekitaran pengajaran dan pembelajaran

kusMOO

132


terhadap rekabentuk dan kandungan prototaip

134

6.8 Kekerapan pilihan responden untuk soal selidik 135

xix

kajian terhadap rekabentuk dan kandungan

prototaip


terhadap aktiviti kolaboratif

138

6.10 Kekerapan pilihan responden untuk soal selidik

kajian terhadap aktiviti kolaboratif

138


terhadap keberkesanan prototaip

141

6.12 Kekerapan pilihan responden untuk soal selidik

kajian terhadap keberkesanan prototaip

141

6.13 Soalan-soalan bahagian A berkaitan kemahiran

teknologi maklumat untuk soal selidik prototaip

kusMOO

145

xx

SENARAI SINGKATAN

SINGKATAN

NAMA PENUH

AI Artificial Intelligence

CAI Computer Assisted Instruction

CAL Computer Assisted Learning

CAT Computer Assisted Teaching

CBE Computer Based Education

CBT Computer Based Training

CHIME Collaborative Hyperarchical Integrated Media

Environment

COSIE Cooperative System Integration Environment

CSCL Computer Supported Collaborative Learning

CSCW Computer Supported Collaborative Working

ELAUT Elaborazione Automatica dei Dati per le Economiche e

Finanziarie, Computing for Data Analysis and Decision

Making in Economics & Finance

GUI Graphical user interface (antaramuka pengguna grafik)

KIE Knowledge Integration Environment

KUSMOO Kolej Ugama Sultan Zainal Abidin Educational MOO

system

LAN Local area network (rangkaian kawasan setempat)

MCP MOO client protocol

MOO MUD Object Oriented

MUD Multi-user Dimension

MUSE Multi-User Simulated Environment

xxi

MUSH Multi-User Shared Hallucination

MUVE Multi-User Virtual Environment

OOP Object Oriented Programming

OMT Object Modeling Technique

RAPSODY Remote and AdaPtive educational System Offering a

DYnamic communicative environment

REM Reseau D,Enseignement Multimedia

SPSS Statistical Packages for Social Sciences

UML Unified Modelling Language

WOO Web MUD Object Oriented

WTP WOO Transaction Protocol

WYSIWIS What You See is What I See

xxii

SENARAI ISTILAH

ISTILAH

TERJEMAHAN

asynchronous tidak segerak

attributes attribut

behaviour tingkahlaku

behavioural diagram gambarajah tingkahlaku

callback reference rujukan panggil semula

character karakter

checkpointing database mengemaskini pangkalan data

class diagram gambarajah kelas

client-server pelanggan-pelayan

collaborative Learning pembelajaran berkolaboratif

command output delimiter arahan pembatas output

Domain name nama domain

educational MOO MOO pendidikan

electronic mail mel elektronik

exit Keluar

inheritance perwarisan

IP address alamat IP

micro world computer workspaces ruang kerja dunia mikro komputer

notification pemberitahuan

object diagram gambarajah objek

object properties sifat objek

online atas talian

parent and children class kelas dasar dan kelas terbitan

xxiii

parser penghurai

player pemain

port number nombor port

properties sifat

real time masa nyata

room bilik

root class kelas dasar

sequence diagram gambarajah jujukan

set of flags set jaluran flag

synchronous segerak

synchronous communication komunikasi segerak

thing benda

Use Case Diagram gambarajah Use Case

verbs perlakuan

video conferencing persidangan video

virtual buletin board papan buletin maya

virtual learning environment persekitaran pembelajaran maya

virtual whiteboard papan putih maya

xxiv

SENARAI LAMPIRAN

LAMPIRAN TAJUK

MUKA SURAT

A Carta Gantt 167

B Gambarajah kes guna dan gambarajah jujukan 169

C Borang Soal Selidik kajian terhadap keperluan

sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

183

D Borang Soal Selidik kajian pada sesi ujian prototaip

kusMOO

185

E Borang Soal Selidik kajian terhadap prototaip

kusMOO

187

F Contoh kod aturcara set perlakuan untuk Virtual

Classroom

192

xxv

SENARAI PENULISAN KERTAS PENYELIDIKAN

BIL TAJUK

1 “Incorporation of Hypermedia Support in Multi-User Dimension

Object Oriented (MOO) System”. E-Learn 2003 - World Conference on E-

Learning in Corporate, Government, Healthcare, and Higher Education,

Phoenix, Arizona, USA, November 7-11, (2003)

2 “Flat File Structure of Multiuser Dimension Object Oriented (MOO) :

concepts and application views” Tidak diterbitkan

BAB 1

PENGENALAN

1.1 Pengenalan

Penggunaan komputer sebagai medium pemindahan dan penyebaran ilmu

pengetahuan masa kini telah berkembang begitu cepat sekali. Kemunculan teknologi

Internet telah menjadikan komputer sebagai medium terpenting yang menyediakan

perkhidmatan seperti ini. Penyebaran ilmu pengetahuan di ruang siber telah

menyaksikan munculnya pelbagai pautan yang merangkumi banyak disiplin ilmu

seperti pautan penyelidikan, pendidikan, perniagaan dan komersial (Comer, 1994).

Dalam bidang pendidikan misalnya telah wujud banyak laman web pengajaran dan

pembelajaran yang menggunakan pelbagai pendekatan seperti portal pendidikan,

laman web pembelajaran berinteraktif, perpustakaan atas talian dan banyak lagi.

Kesemua pautan ini boleh dikongsi dan dicapai oleh pengguna di seluruh dunia.

Ini menjadikan penyebaran ilmu di Internet begitu penting dan ianya telah

menjadi satu aktiviti perkongsian global. Tidak setakat itu saja, teknologi Internet

terus diperluaskan penggunaannya dengan menjadikannya sebuah kelas maya yang

mempunyai komuniti pelajar di seluruh dunia yang melepasi sempadan negara dan

benua (Biocca, 1992). Apa yang jelas ialah potensi Internet terus diterokai dan

dikembangkan cabang penggunaan teknologinya. Salah satu cabang teknologi

Internet ialah penggunaannya sebagai medium pengajaran dan pembelajaran maya.

Sejak munculnya konsep dan teknologi komputer sokongan kerja berkolaboratif

(Computer Supported Collaborative Working, CSCW) dan komputer sokongan

2

pembelajaran berkolaboratif (Computer Supported Collaborative Learning, CSCL)

maka sebahagian penyelidik telah menerokai keperluan sistem komputer

berkolaboratif sebagai sebuah persekitaran kerja di Internet.

Sistem berkolaboratif ialah sebuah persekitaran kerja di mana satu kumpulan

pengajaran dan pembelajaran maya bekerjasama antara satu sama lain untuk

menyelesaikan sesuatu masalah atau tugasan (Alavi, 1994). Ekoran daripada ini

banyak bidang telah terpengaruh dengan keperluan teknologi ini dan telah

menggunakannya di dalam pembangunan sistem. Klemets (1994) menjelaskan

pelaksanaan komunikasi segerak (syncronous communication) antara manusia dan

manusia di Internet telah berkembang begitu cepat melalui pendekatan sistem

komputer berkolaboratif. Aplikasi komputer sokongan pembelajaran berkolaboratif

(CSCL) misalnya telah menjadi teras kepada banyak pembangunan sistem pengajaran

dan pembelajaran berkolaboratif dan kini pelbagai sistem aplikasi seumpamannya

telah dibangun dan dilaksanakan.

MOO (Multi-user Dimension Object Oriented) ialah salah satu aplikasi yang

muncul menyokong sepenuhnya komputer sokongan pembelajaran berkolaboratif

(CSCL) (Bruckman, 1998). Aplikasi ini dikembangkan daripada aplikasi MUD

(Multi-user Dimension) iaitu domain pelbagai pengguna yang asalnya dibangunkan

sebagai program permainan di Internet. MOO telah membuang aspek permainan dan

telah memperkenalkan sebuah persekitaran komuniti maya di Internet. Persekitaran

MOO kemudiannya telah dimajukan sebagai sebuah persekitaran pengajaran dan

pembelajaran maya di Internet. Aplikasi MOO terus dikembangkan oleh penyelidik

sehingga muncul cabang aplikasi MOO yang dikenali sebagai MOO pendidikan

(Educational MOO).

MOO pendidikan telah mencetus satu perkembangan baru penggunaan

sokongan komputer dalam sistem pengajaran dan pembelajaran di mana telah

menarik minat banyak universiti di seluruh dunia khususnya di Amerika Syarikat dan

Eropah untuk membangunkan sistem MOO pendidikannya sendiri. Komuniti maya

MOO didapati dapat mewujudkan sebuah persekitaran pengajaran dan pembelajaran

atas talian yang berkesan dengan menyokong kebolehan komunikasi segerak dalam

satu masa nyata (Cook dan Stanley, 1999), ( Schweller, 1997).

3

1.2 Latar Belakang Masalah

Penggunaan komputer sebagai sistem sokongan pengajaran dan pembelajaran

telah banyak membantu meningkatkan mutu pendidikan masa kini. Pelbagai bidang

ilmu sudah memanfaatkan aplikasi Internet bagi menyokong sistem pembelajaran

tradisional untuk meningkatkan keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran.

Terdapat beberapa konsep atau pendekatan yang wujud dalam bidang sokongan

komputer pengajaran dan pembelajaran iaitu Computer Based Training (CBT),

Computer Based Education (CBE), Computer Assisted Teaching (CAT), Computer

Assisted Learning (CAL) dan Computer Assisted Instruction (CAI). Kebanyakan

sistem sokongan ini bermula daripada sistem tanpa rangkaian hingga munculnya

Internet telah beralih kepada sistem berangkaian.

Kini, kebanyakan pendekatan dalam sistem ini dilaksanakan menggunakan

asas web seperti laman web pembelajaran berinteraktif, portal web dan paparan

maklumat atas talian (Ginige dan Murugesan, 2001). Dengan adanya sistem

sokongan ini, ia telah berjaya mewujudkan satu persekitaran pengajaran dan

pembelajaran yang baru dan berkesan. Kemunculan aplikasi komputer sokongan

kerja berkolaboratif (CSCW) dan komputer sokongan pembelajaran berkolaboratif

(CSCL) memperhebatkan lagi keperluan sokongan komputer dalam pengajaran dan

pembelajaran yang menjadikan persekitaran kerja berkolaboratif sebagai satu cabang

penyelidikan yang baru.

Persekitaran kerja berkolaboratif ialah persekitaran yang menyokong

komunikasi segerak dan berlaku pada satu masa nyata. Dalam persekitaran ini,

peserta yang berada di luar batasan geografi dan lokasi boleh berinteraksi,

berbincang, bertukar pendapat dan mencari penyelesaian pada sebarang masalah

dalam satu persekitaran kerjasama berkumpulan (Ginige dan Murugesan, 2001).

MUD (Multi-user Dimension) dan MOO (Multi-user Dimension Object Oriented)

ialah aplikasi yang menyokong sepenuhnya persekitaran kerja berkolaboratif (Curtis,

1992). MOO ialah sebuah persekitaran komuniti maya berasaskan teks yang

membolehkan manusia daripada lokasi yang berbeza berjumpa dan berinteraksi pada

satu masa segerak dan satu masa nyata.

4

Peringkat awal, aplikasi MOO hanya dilarikan menggunakan telnet di mana

antaramuka perwakilan objek dalam sistem MOO dilakarkan dalam rekabentuk

berasaskan teks. Namum begitu persekitaran teks MOO bukanlah bermakna aplikasi

ini ketinggalan di belakang tetapi ia telah mengalami satu proses pengembangan pada

aplikasinya. Komuniti maya berasaskan teks MOO dilihat amat sesuai diaplikasikan

sebagai sebuah sistem sokongan pengajaran dan pembelajaran khususnya untuk

aplikasi pengajaran dan pembelajaran bahasa.

Persekitaran pengajaran dan pembelajaran MOO ialah sekumpulan bilik yang

dicipta dalam sistem MOO yang memerlukan pelajar melibatkan diri secara lebih

intensif menggunakan kemahiran berbahasa untuk berbincang dan berinteraksi

sepertimana kelas-kelas pengajaran dan pembelajaran bahasa konvensional (Vick et

al., 2000). MediaMOO yang dibangunkan oleh MIT Media Lab merupakan

persekitaran pengajaran dan pembelajaran berasaskan teks MOO yang pertama

dihasilkan (Bruckman dan Resnick,1993). Sejak daripada ini, pelbagai sistem

pengajaran dan pembelajaran MOO berasaskan teks telah dibangunkan seperti

AussieMOO, CollegeTown MOO dan MOOSE Crossing (Haynes dan Holmevik,

1998).

Aplikasi MOO terus mendapat perhatian tetapi ia masih berhadapan dengan

beberapa kekurangan di dalam persekitaran berasaskan teksnya. Curtis dan Nichols

(1994) iaitu pembangun LambdaMOO menyatakan bahawa sistem MOO hanya

menggunakan medium teks untuk memaparkan antaramuka sistem dan

berkomunikasi, walaupun medium teks ada kelebihannya tetapi ia perlu ditambah

dengan elemen-elemen lain seperti audio, video dan tetingkap bergrafik. Carroll dan

Rosson (1996) pula menegaskan sistem klasik MOO hendaklah diperkayakan dengan

kebolehan capaian daripada web dan rekabentuk antara muka grafik.

Kekurangan ini jelas menunjukkan bahawa sistem MOO memerlukan pada

pengembangan dan peningkatan sistemnya. Ini penting untuk memastikan kecekapan

dan keberkesanan sistem MOO selari dengan kemajuan aplikasi terkini. Selaras

dengan keperluan aplikasi maka sistem MOO telah mengalami penyelidikan yang

pesat dan telah dibangun dengan mengadunkan aplikasi web dan elemen-elemen

5

yang lain padanya dan LinguaMOO ialah contoh sistem MOO yang menggabungkan

antaramuka grafik dan web (Haynes dan Holmevik, 1998).

Aplikasi MOO didapati amat sesuai sebagai sistem sokongan untuk

pengajaran dan pembelajaran bahasa kerana kemampuannya boleh meningkatkan

kemahiran dan penguasaan bahasa semasa berinteraksi dalam persekitaran

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif (Barrios dan Gibbs, 1998). MOO

pendidikan pula ialah pengembangan dalam aplikasi pengajaran dan pembelajaran

MOO yang banyak digunakan dalam proses pengajaran dan pembelajaran bahasa

(Rana dan Beiber, 1997).

Aktiviti kolaboratif dan kerjasama dalam persekitaran pengajaran dan

pembelajaran MOO lazimnya menjadi tarikan kepada pelajar untuk menyertainya.

Kebiasaannya, persekitaran MOO pendidikan menyediakan bilik-bilik yang

berasingan kepada peserta untuk menyertainya. Setiap bilik pula disediakan dengan

set perlakuan yang sama untuk aktiviti kolaboratif. Penggunaan set perlakuan

bertujuan untuk menghidupkan persekitaran aktiviti kolaboratif di antara peserta.

Oleh kerana setiap bilik hanya dibekalkan dengan set perlakuan yang sama

maka wujud masalah tiada kesesuaian penggunaan set perlakuan pada bilik yang

berlainan. Kekurangan ini mendapati persekitaran pengajaran dan pembelajaran

MOO masih boleh ditambahnilai agar lebih efektif dan berkesan.

Sehubungan dengan itu, satu permasalahan utama dikenalpasti di dalam

aplikasi MOO ialah tiadanya penggunaan set perlakuan yang sesuai untuk

persekitaran pengajaran dan pembelajaran yang berbeza. Aspek penggunaan set

perlakuan merupakan perkara penting yang mewujudkan unsur kerjasama dan aktiviti

kolaboratif di dalam aplikasi MOO.

Oleh sebab itu, kajian ini dilakukan dengan menfokuskan pembangunan

sebuah sistem pengajaran dan pembelajaran bahasa MOO yang akan menyediakan set

perlakuan yang bersesuaian di dalam persekitarannya. Kajian ini akan mendasarkan

pada sistem-sistem pengajaran dan pembelajaran MOO yang telah dibangunkan oleh

beberapa Universiti di Amerika dan Eropah untuk mengkaji pendekatan, metodologi,

6

proses dan penggunaan perisian yang telah digunakan untuk menghasilkan sistem

MOO mereka. Pengkajian ini diharapkan dapat membangunkan sebuah sistem MOO

yang menepati dengan skop dan permasalahan yang dikaji.

1.3 Pernyataan masalah

Set perlakuan ialah perkara yang penting di dalam aplikasi MOO untuk

mewujudkan sebuah persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif yang

efektif. Antara faktor keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran di dalam

sebuah aplikasi MOO ialah kebolehan berkomunikasi secara segerak menggunakan

set perlakuan yang disediakan. Sehubungan dengan itu, pernyataan masalah bagi

kajian ini ialah membangunkan set perlakuan yang bersesuaian untuk digunapakai

dalam setiap bilik maya untuk tujuan aktiviti kolaboratif.

Masalah ini akan diselesaikan berasaskan kepada persoalan kajian berikut :

a. Mengapakah set perlakuan amat diperlukan dalam persekitaran

berkolaboratif MOO ?

b. Bagaimanakah set perlakuan memainkan peranan mewujudkan aktiviti

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif yang efektif ?

c. Apakah set perlakuan yang sesuai untuk persekitaran pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif ?

1.4 Matlamat kajian

Matlamat kajian ialah untuk membangunkan set perlakuan yang bersesuaian

bagi sebuah pembangunan aplikasi pengajaran dan pembelajaran bahasa

berkolaboratif di dalam persekitaran MOO.

7

1.5 Objektif

Terdapat beberapa objektif yang ingin dicapai di dalam kajian ini iaitu:

a. Mengenal pasti keperluan pengajaran dan pembelajaran kolaboratif

dalam persekitaran maya yang disokong oleh penggunaan MOO.

b. Membangunkan senibina dan rekabentuk sistem MOO untuk keperluan

pembangunan persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa

berkolaboratif.

c. Membangunkan prototaip sistem pengajaran dan pembelajaran bahasa

berkolaboratif MOO yang dilengkapkan dengan set perlakuan yang

bersesuaian.

d. Menguji dan menilai keberkesanan set perlakuan yang disediakan di

dalam persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif

MOO melalui maklumbalas ke atas sebilangan responden.

1.6 Skop kajian

Skop bagi kajian ini dibataskan pada beberapa kriteria;

Pertama, persekitaran MOO yang dikaji di dalam kajian ini ialah persekitaran

MOO pendidikan. MOO pendidikan ialah aplikasi MOO yang digunakan untuk

tujuan pengajaran dan pembelajaran.

Kedua, pelayan MOO yang dikaji di dalam sistem ini ialah berasaskan web.

Walaupun aplikasi MOO kebanyakannya dilaksanakan berasaskan teks namum di

dalam kajian ini hanya menumpukan kepada sistem berasaskan web.

Ketiga, penggunaan persekitaran yang dikaji ialah untuk tujuan pengajaran dan

pembelajaran bahasa. Tujuan penggunaan pengajaran dan pembelajaran bahasa ini

akan menjadi panduan untuk membangunkan bilik-bilik maya dan set perlakuan di

dalam persekitaran.

8

Keempat, jumlah bilik yang dicipta di dalam persekitaran pengajaran dan

pembelajaran bahasa yang akan dibangunkan ialah sebanyak enam bilik sahaja.

Enam bilik sudah memadai untuk melaksanakan sebuah persekitaran pengajaran dan

pembelajaran bahasa yang berkesan. Di dalam setiap bilik akan dibangunkan set

perlakuan yang bersesuaian untuk tujuan aktiviti kolaboratif.

Kelima, di dalam proses pengujian untuk kajian ini, jumlah responden yang

diuji hanya dihadkan kepada 20 orang sahaja, dan mereka dipecahkan kepada empat

kumpulan. Responden-responden tersebut diagihkan kepada enam bilik yang telah

dibangunkan. Responden-responden dipilih daripada mereka yang megikuti kelas

Bahasa Inggeris.

Keenam, semasa proses pengujian dan penilaian untuk kajian ini responden

hanya menggunakan set perlakuan yang telah ditentukan untuk sesi pengujian bagi

tujuan aktiviti kolaboratif dan komunikasi segerak. Hasil daripada pengujian akan

digunakan untuk tujuan analisis.

1.7 Kepentingan kajian

Beberapa perkara telah dikenalpasti untuk menyatakan kepentingan kajian ini

iaitu;

Pertama, MOO ialah sebuah persekitaran kolaboratif yang sesuai digunakan

untuk tujuan pengajaran dan pembelajaran. Terciptanya MOO pendidikan

menjelaskan lagi kepentingan MOO sebagai sistem sokongan untuk pengajaran dan

pembelajaran. Kajian ini diharap dapat mengetengahkan kepentingan aplikasi MOO

sebagai sebuah sistem komputer sokongan pembelajaran berkolaboratif (CSCL).

Kedua, kajian ini dijangka dapat menonjolkan MOO pendidikan sebagai satu

pendekatan pengajaran dan pembelajaran maya yang sesuai. Penggunaan MOO

pendidikan dijangka dapat menambahkan lagi impak kepada pengajaran dan

9

pembelajaran maya seterusnya memberikan implikasi yang positif kepada proses

pengajaran dan pembelajaran maya di Internet.

Ketiga, aplikasi MOO yang dibangunkan di dalam kajian ini ialah ingin

mengetengahkan keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran melalui

peningkatan kepada akvititi kolaboratif. Dengan menyediakan set perlakuan yang

bersesuaian pada setiap bilik, keberkesanan komunikasi dan aktiviti sembang dapat

ditingkatkan. Ia sekaligus dijangka dapat meningkatkan kebolehan pelajar menguasai

kemahiran bahasa dan memberi implikasi yang berkesan kepada proses pengajaran

dan pembelajaran.

Keempat, kajian ini diharap dapat mengetengahkan bentuk pengajaran dan

pembelajaran bahasa yang menarik dalam persekitaran MOO melalui pembangunan

bilik-bilik pembelajaran yang sesuai dan disediakan pula dengan set perlakuan yang

bersesuaian. Aplikasi berkolaboratif seperti ini diharap dapat menambah lagi

penggunaan aplikasi pengajaran dan pembelajaran maya.

1.8 Rumusan keseluruhan tesis

Tesis ini menfokuskan kepada pembangunan set perlakuan dalam sebuah

persekitaran kolaboratif berasaskan MOO untuk pengajaran dan pembelajaran

bahasa. Terdapat tujuh bab kesemuanya di dalam tesis ini.

Bab 1 ialah pengenalan yang menerangkan latarbelakang masalah, pernyataan

masalah, objektif, skop kajian dan kepentingan kajian . Bab 2 ialah berkenaan kajian

literatur yang telah dibuat. Di dalam kajian literatur, ia mendapati perlunya kepada

pembangunan sebuah persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa yang

sempurna.

Bab 3 ialah metodologi kajian yang digunakan untuk melaksanakan kajian

ini. Bab 4 ialah rekabentuk sistem. Ia menerangkan secara terperinci rekabentuk

aplikasi pengajaran dan pembelajaran MOO yang dibangunkan. bab 5 ialah

10

pelaksanaan dan pengujian yang telah dilakukan ke atas 20 orang responden yang

dipilih. Hasil pengujian digunakan untuk tujuan analisis.

Bab 6 ialah analisa dan penilaian sistem. Ia menerangkan dan

membincangkan dapatan kajian. Bab 7 ialah kesimpulan yang mana membincangkan

ringkasan penyelidikan dan sumbangan kajian. Diharapkan kajian ini dapat

menyumbangkan kepada bidang sistem komputer sokongan pembelajaran

berkolaboratif (CSCL).

BAB 2

KAJIAN LITERATUR

2.1 Pengenalan

Komputer sokongan pengajaran dan pembelajaran di Internet ialah salah satu

bidang yang bergerak seiring dengan perkembangan teknologi komputer.

Perkembangan komunikasi antara manusia dan sistem telah menyebabkan terhasilnya

banyak aplikasi pendidikan di Internet seperti perpustakaan elektronik dan portal

pendidikan. Perkembangan ini terus berlaku sehingga kepada pembangunan sistem

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif. Bab ini akan membincangkan kajian

literatur berkenaan komputer sokongan pembelajaran berkolaboratif dan aplikasi

MOO.

Ia dimulakan dengan membincangkan sokongan komputer dalam pengajaran

dan pembelajaran yang kemudian diikuti dengan pengenalan kepada CSCW dan

CSCL. Beberapa contoh aplikasi pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

dibincangkan dan kemudiannya isu-isu yang dihadapi di dalam sistem berkolaboratif

dibincangkan. Bab ini juga menerangkan kajian literatur berkenaan kepentingan

pengajaran dan pembelajaran kolaboratif dan perkaitannya dengan aplikasi MUD dan

MOO. Ciri-cirinya diterangkan dan isu-isu yang berkaitan dibincangkan. Di akhir

bab ini akan dibincangkan berkenaan MOO pendidikan sebagai satu aplikasi

terpenting dalam aplikasi MOO dan rasional menjalankan kajian ini.

12

2.2 Sokongan komputer dalam pengajaran dan pembelajaran

Kewujudan penggunaan komputer dalam pengajaran dan pembelajaran telah

menjadikan komputer sebagai medium terpenting di dalam penyebaran ilmu

pengetahuan. Penggunaan perisian komputer untuk pendidikan telah menjadi bahan

bantuan pengajaran utama dalam penyampaian ilmu pengetahuan yang lebih

berkesan. Moore (1995) menyatakan bahawa teknologi pendidikan akan menjadi

disiplin yang tersendiri dan berprofesion jika ditumpukan kepada pembangunan

alternatif untuk menyediakan model pengajaran dan pembelajaran yang berkesan

untuk semua peringkat dengan meningkatkan bentuk pendidikan yang sedia ada.

Kini, penggunaan komputer menjadi perantara terpenting di dalam

meningkatkan dan mengembangkan proses pengajaran dan pembelajaran. Lantaran

itulah munculnya beberapa konsep di dalam sokongan komputer dalam pengajaran

dan pembelajaran. Antaranya ialah CBT, CBE, CAT, CAL dan CAI.

2.2.1 Computer Based Training (CBT)

CBT berkonsepkan pemberian latihan menggunakan komputer. Latihan ini

berbentuk teknik persembahan atau demontrasi pada sesuatu teori. Teknik

persembahan pula termasuklah menggunakan pendekatan tutorial, penyelesaian

masalah dan demontrasi kepada sesuatu teori yang baru. Menurut Becker (1992),

CBT lebih mensasarkan kepada pengguna dewasa dengan tujuan untuk

mempertingkatkan latihan dan juga prestasi kerja. Dalam pembangunan perisian CBT

pula, pendekatan teknik persembahan ialah samada menggunakan kaedah interaktif

atau pengajaran kursus bermodul untuk pelbagai topik yang diajar.

CBT telah banyak digunakan sebagai komputer bantuan pengajaran dan

pembelajaran yang berjaya dalam bidang-bidang seperti kejuruteraan pembuatan dan

kejuruteraan perisian (Linn et al., 1994). CBT juga telah dikembangkan

penggunaannya di bidang perubatan (Smith et al., 1998) untuk meningkatkan proses

pengajaran dan pembelajaran agar menjadi lebih berkesan.

13

2.2.2 Computer Based Education (CBE)

CBE ialah sistem sokongan komputer dalam pendidikan yang digunakan

untuk membantu proses pengajaran dan pembelajaran. Teknik penyampaian

pengetahuan dalam CBE banyak menggunakan pendekatan sistem pembelajaran

bersepadu (MacGregor, 1986). Pembelajaran bersepadu lebih menfokuskan kepada

penggabungan teknik-teknik seperti tutorial, teknik belajar dan praktik serta teknik

penyelesaian masalah di dalam satu persekitaran pengajaran dan pembelajaran yang

efektif.

CBE juga menerapkan konsep pembelajaran berinduktif seperti pembelajaran

melalui dunia mikro, simulasi berealiti maya dan persekitaran pembelajaran

berinovatif (Rieber, 1995). Peranan CBE kini telah diperluaskan melalui penyaluran

ilmu secara maya di Internet dengan menerapkan sistem pembelajaran bersepadu di

dalam sebuah persekitaran maya.

2.2.3 Computer Assisted Teaching (CAT)

CAT ialah sistem bantuan pengajaran yang menjadikan komputer sebagai

medium utama sebagai alat bantu mengajar. CAT begitu popular dengan

penggabungan pendekatan teknik belajar dan praktikal, tutorial dan simulasi dalam

proses pengajaran (Kulik et al., 1983). Menurut mereka lagi, pelaksanaan utama CAT

ialah untuk menyokong kaedah pengajaran yang sedia ada bertujuan meningkatkan

taraf pendidikan dan pencapaian pelajar. Hasil kajian yang dijalankan oleh (Capper

dan Copple, 1985) misalnya mendapati hasil pencapaian pelajar meningkat sebanyak

40 peratus dengan bantuan CAT.

Mereka mendapati pelajar dapat memberi tumpuan yang lebih semasa

pengajaran dengan bantuan CAT terutama yang berkonsepkan multimedia. Ia

menjadikan suasana pengajaran lebih baik dan sempurna berbanding dengan kaedah

tradisional. Kepentingan CAT dalam pendidikan dilihat telah membawa pendekatan

baru dalam proses pengajaran dan pembelajaran.

14

2.2.4 Computer Assisted Learning (CAL)

CAL ialah sokongan sistem komputer untuk pengajaran dan pembelajaran

yang lebih menumpukan kepada menyediakan program sokongan pada mana-mana

sistem komputer sokongan pengajaran dan pembelajaran yang lain. Ia dilihat

berfungsi sebagai alat bantu belajar seperti CBE. Pendekatan yang digunakan oleh

CAL ialah teknik penyampaian belajar dan praktik serta penyelesaian masalah. Kesan

penggunaan CAL dalam pengajaran dan pembelajaran telah dapat meningkatkan

prestasi pelajar selain membentuk tumpuan dan perhatian yang serius semasa proses

pengajaran dan pembelajaran (Capper dan Copple, 1985).

Program-program CAL yang dihasilkan telah banyak membantu pelajar di

peringkat rendah dan menengah meningkatkan prestasi mereka. Berdasarkan kajian

perbandingan yang dijalankan oleh Capper dan Copple (1985), telah mendapati

kebanyakan pelajar dapat meningkatkan pemahaman terhadap sesuatu ilmu

pengetahuan dengan lebih berkesan dengan bantuan CAL.

2.2.5 Computer Assisted Instruction (CAI)

CAI ialah sistem sokongan komputer untuk mengukur pencapaian individu

atau pelajar melalui perantaraan sistem komputer. Program CAI kebiasaannya saling

melengkapi mana-mana sistem komputer pengajaran dan pembelajaran yang

menggunakan pendekatan ujian pada sesuatu topik yang dipelajari. CAI biasanya

akan menyediakan ujian dan peperiksaan dan kemudian memaparkan keputusan

ujian. Menurut Lopez dan Harper (1989), peranan CAI lebih sebagai pembuktian

belajar untuk melihat keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran pada mana-

mana sistem bantuan komputer untuk pengajaran dan pembelajaran.

Dari aspek yang lain pula, pengajar juga dapat membuat penilaian terhadap

keberkesanan kaedah pengajaran yang digunakan. Ia dapat memberi tindakbalas dan

idea kepada pengajar mencari alternatif baru untuk mengubah kesesuaian program

bagi meningkatkan lagi keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran.

15

2.2.6 Rumusan berkenaan sokongan komputer dalam pengajaran dan

pembelajaran

Penggunaan sokongan komputer sebagai teknologi baru selalu menjadi asas

kepada inovasi pendidikan secara besar-besaran. Ramai ahli akademik meramal

penemuan teknologi baru akan memberi kesan besar kepada pendidikan (Czerniak,

1999). Perbincangan berkenaan beberapa konsep di atas hanya untuk memaparkan

pengenalan kepada sokongan komputer dalam pengajaran dan pembelajaran.

Secara umumnya, semua sokongan komputer dalam pengajaran dan

pembelajaran yang dibincangkan mengimplementasikan interaksi antara manusia

dengan sistem bukannya antara manusia dan manusia. Ini menunjukkan konsep-

konsep sokongan komputer tersebut masih mempunyai kekurangan dan masih ada

ruang untuk dikembangkan khususnya berkait interaksi di antara manusia dan

manusia. Oleh itu, perbincangan seterusnya diteruskan kepada satu aplikasi yang

menyokong interaksi antara manusia dan manusia iaitu Komputer Sokongan Kerja

Berkolaboratif (CSCW).

2.3 Pengenalan kepada Komputer Sokongan Kerja Berkolaboratif (CSCW)

CSCW ialah bidang yang dikaji pada awal 1980an oleh perintis penyelidik

iaitu Irene Greif dan Paul Cashman, telah menghasilkan gabungan perkongsian di

antara teknologi komputer dan sains sosial (Grudin, 1991). Lanjutan daripada

penyelidikan itu, sekumpulan gabungan penyelidik daripada pelbagai bidang telah

mengembangkan peranan teknologi ini sebagai sistem sokongan persekitaran kerja

sehingga membawa kepada kemunculan konsep CSCW. Persidangan pertama CSCW

pada tahun 1986 telah membuka potensi bidang ini yang lebih menekankan kepada

sokongan kumpulan kecil yang boleh berinteraksi secara kolaboratif. Pendekatan

yang digunakan dalam CSCW dilihat berbeza dari bidang lain seperti pemprosesan

data, sistem pengurusan maklumat dan sistem maklumat yang mana lebih

menfokuskan kepada komunikasi dalam kumpulan yang besar sedangkan CSCW pula

lebih menfokuskan komunikasi secara kolaboratif dalam kumpulan yang kecil.

16

CSCW bolehlah didefinisikan sebagai bidang yang berkaitan dengan

merekabentuk sistem komputer yang menyokong dan meningkatkan kerja

berkumpulan yang melibatkan kelakuan kerja bersama untuk memahami dan

mencapai sesuatu tugas atau objektif secara bersama (Grudin, 1994). Menurut

Grudin (1991) lagi, sesetengah penyelidik memberi definisi yang berbeza pada

CSCW. Sesetengahnya mengatakan sistem perkongsian fail dan sesetengah lagi

mengatakan ia sebahagian daripada sokongan keputusan berkumpulan. Jelasnya

definisi ini bergantung kepada kajian penggunaannya di dalam sesuatu bidang.

Terdapat empat ciri yang menerangkan definisi CSCW oleh Grudin iaitu

pertama ia dikaitkan dengan apa yang dipanggil komunikasi berkumpulan.

Komunikasi berkumpulan ialah aplikasi komunikasi dalam satu kumpulan antara

manusia dengan manusia yang berlaku secara serentak atau segerak (synchronous)

pada satu masa nyata dan tidak segerak (asynchronous). Aplikasi ini banyak

diterapkan dalam sistem berangkaian seperti mel elektronik dan aplikasi

perbincangan di Internet (Allen, 1990). Kedua, bidang CSCW ialah sebagai sistem

sokongan dalam kumpulan kepada sebahagian sistem rangkaian komunikasi.

Ketiga, CSCW dikaitkan sebagai persekitaran kolaboratif yang profesional

iaitu peserta boleh berkomunikasi secara terbuka dan beretika ketika berbincang.

Keempat, CSCW dikaitkan sebagai sebahagian daripada aplikasi multimedia.

Penambahan elemen multimedia dalam pembangunan sistem CSCW telah

menyumbang pada penghasilan persekitaran komunikasi berkolaboratif yang

berkesan seperti aplikasi papan putih maya (virtual whiteboard) dan e-pembelajaran.

Satu lagi kriteria yang perlu dilihat pada CSCW ialah ia berkait dengan

perspektif sains sosial di mana pembangunan sistem berkolaboratif dalam sebuah

kumpulan kerja tidak dapat dipisahkan dengan latarbelakang sosial pengguna.

Walaupun peralatan dan teknik direkabentuk sebagai sebuah sistem berkolaboratif

tetapi ia masih terikat dengan perspektif sains sosial di dalam merealisasikan

keberkesanan sesebuah sistem (Grudin, 1994). Lazimnya sebuah kumpulan kecil

yang diterapkan dalam CSCW sudah tentu dapat mewujudkan perspektif sosial yang

baik antara pengguna. Inilah yang menjadi perbezaan di antara sistem berkolaboratif

dan sistem komunikasi komputer yang lain di mana aspek sosiologi, antropologi dan

17

psikologi diambil kira untuk membangunkan sebuah sistem yang bersesuaian

dengan kehendak pengguna.

Berdasarkan perbincangan di atas, penyelidikan yang berterusan dilakukan

dalam CSCW telah berjaya dikembangkan kepada penggunaannya dalam bidang-

bidang yang lain. Memandangkan konsepnya yang menyokong perspektif sains

sosial dan perbentukkan kumpulan perbincangan yang kecil maka potensinya dilihat

boleh dikembangkan untuk bidang pendidikan. Hasilnya bidang Komputer

Sokongan Kerja Berkolaboratif (CSCW) telah melahirkan satu lagi aplikasi sokongan

komputer dalam pengajaran dan pembelajaran iaitu Komputer Sokongan

Pembelajaran Berkolaboratif (CSCL).

2.4 Komputer Sokongan Kerja Berkolaboratif (CSCL) dan aplikasi


Komputer Sokongan Pembelajaran Berkolaboratif (CSCL) ialah cabang

pengembangan penyelidikan daripada Komputer Sokongan Kerja Berkolaboratif

(CSCW) dan pembelajaran berkolaboratif (Collaborative Learning) (Ellis et al.,

1991). Alavi (1994) menakrifkan secara umum CSCL ialah satu kumpulan

pengajaran dan pembelajaran yang melibatkan proses kerjasama antara pelajar untuk

menyelesaikan sesuatu masalah atau tugasan dalam satu suasana pengajaran dan

pembelajaran kerjasama.

CSCL pada asalnya dikembangkan daripada kekurangan yang ada pada

sokongan sistem komputer yang mendapati setiap tugasan dan masalah hanya

diselesaikan secara individu. Lazimnya, para pelajar lebih suka menyelesaikan

sesuatu masalah secara bersendirian dan tidak menghiraukan atau tidak bekerjasama

di antara satu sama lain untuk mencapai sesuatu matlamat.

Kekurangan pada keadaan ini telah membawa kepada keperluan persekitaran

kolaboratif dengan membentuk suasana pengajaran dan pembelajaran secara

berkumpulan di mana setiap peserta boleh menyumbang kepada mencapai matlamat

18

kerja secara bekerjasama. Kepentingan persekitaran ini dalam strategi pengajaran dan

pembelajaran dan pendidikan telah menghasilkan bidang Komputer Sokongan

Pembelajaran Berkolaboratif (CSCL) (Kaye, 1995).

Kemunculan CSCL pada dasarnya telah membawa satu inovasi baru dalam

menyokong proses pengajaran dan pembelajaran atas talian (online) dan e-

pembelajaran. Pada amnya kedua-dua bidang CSCW dan CSCL mempunyai

kepentingan yang sama iaitu menyokong kerjasama berkumpulan dan kerja

berkolaboratif dengan perantaraan penggunaan komputer. Namum begitu, CSCL

lebih menfokuskan pada sokongan pendidikan dan pengajaran dan pembelajaran

dalam satu persekitaran yang efektif.

Terdapat beberapa teori yang membuktikan penggunaan CSCL secara khusus

dalam pendidikan seperti dalam teori sosial budaya (Brown et al., 1989), teori

penyebaran kognitif, teori kesesuaian kognitif dan teori pembinaan (Sherwood et al.,

1990). Setiap teori ini umumnya mendasarkan setiap individu ialah agen pembina

pengetahuan. Jadi, dengan sokongan penggunaan sistem CSCL dalam setiap bidang

ini telah dapat menyediakan satu persekitaran pelbagai perspektif yang boleh

menggiatkan individu menjana pengetahuan secara kerjasama.

Kepentingan penggunaan CSCL tidak hanya sebagai peralatan bantuan dalam

pendidikan bahkan lebih sebagai medium untuk setiap individu berinteraksi,

berbincang dan menjana pengetahuan dalam persekitaran kerjasama berkumpulan

(Bannon, 1989). Terdapat pelbagai sistem yang menyokong penggunaan konsep

CSCL di dalam pelaksanaan aplikasinya seperti mel elektronik (electronic mail),

papan buletin maya (virtual buletin board), papan putih maya (virtual whiteboard),

persidangan video (video conferencing), perbincangan siber (IRC), Multiuser

Dimension (MUD) dan MUD Object-Oriented (MOO) (Curtis, 1997).

Selain itu, antara kebaikan lain CSCL ialah ia dapat membina hubungan sosial

secara langsung melalui suasana perbincangan atas talian samada dalam persekitaran

kampus, pejabat atau perpustakaan yang disambungi dengan sistem berkolaboratif ini

(Kaye, 1995).

19

Kini, bidang CSCL telah berkembang dengan pesatnya dan banyak bidang

telah menerokai penggunaannya di dalam pembangunan sistem. Adalah diharapkan

penggunaan CSCL dapat meningkatkan tahap pendidikan khususnya dalam e-

pembelajaran.

2.4.1 Beberapa contoh aplikasi sistem berkolaboratif dalam pengajaran dan

pembelajaran

Pada bahagian ini beberapa sistem berkolaboratif dipaparkan dan

dibincangkan. Secara umumnya kesemua sistem yang dibincangkan menggunakan

pendekatan samada CSCW atau CSCL di dalam pembangunan sistemnya.

Memandangkan antara tujuan kajian ialah untuk membangun sebuah sistem

berkolaboratif, maka bahagian ini dibincangkan dengan tujuan menunjukkan

keperluan dan kepentingan persekitaran kolaboratif. Selain itu, kajian perbandingan

juga dibuat di antara sistem tersebut untuk mengenal pasti pendekatan dan

metodologi yang boleh diambil dalam melaksanakan kajian ini.

2.4.1.1 ELAUT

ELAUT (Elaborazione Automatica dei Dati per le Economiche e Finanziarie,

Computing for Data Analysis and Decision Making in Economics & Finance) ialah

sistem sokongan pembelajaran berkolaboratif yang direkabentuk untuk

mengembangkan proses pengajaran dan pembelajaran di dalam satu persekitaran

kelas maya yang besar. Ia dibangunkan di University of Bocconi, Milan, Itali dengan

matlamat untuk menggalakkan pensyarah-pensyarah menggunakan kaedah baru bagi

meningkatkan kualiti pengajaran dan pembelajaran (Klobas dan Renzi, 2000).

Model sistem pengajaran dan pembelajaran ELAUT ialah pemecahan

kumpulan yang besar kepada kumpulan kolaboratif yang kecil di dalam mengajar

sesuatu kursus atau subjek. ASP dan HTML digunakan sebagai bahasa utama untuk

20

membangunkan sistem. Mengikut Klobas dan Renzi (2000), Antara kebaikan ELAUT

ialah ia berperanan menjadi pengukur kepada keberkesanan penggunaan pengajaran

dan pembelajaran berkolaboratif yang dilaksanakan oleh Universiti berkenaan

berbanding dengan cara sedia ada.

Dari segi pelaksanaan sistem ELAUT pula, seramai 20 pelajar orang pelajar

pada satu-satu masa dipilih yang kemudiannya dibahagi kepada lima kumpulan

kolaboratif yang kecil. Kesemua kumpulan ini akan dikawal dan dipantau oleh

seorang tutor. Lazimnya setiap kumpulan akan diberi tugasan dan dikehendaki

menyelesaikannya dalam masa dua bulan. Dalam masa tersebut tutor akan memantau

kemajuan pelajar dan akan melakukan proses penyeliaan, menasihati dan menolong

pelajar melalui interaksi kolaboratif menggunakan perbualan elektronik, e-mel dan

perjumpaan laporan kemajuan sehingga tugasan tersebut selesai.

Ternyata ELAUT telah berjaya meningkatkan minat dan perhatian pelajar

untuk mengembangkan ilmu pengetahuan dan penggunaan teknologi (Klobas dan

Renzi, 2000). Sementara itu, impak pada pensyarah pula akan berlaku peningkatan

kemahiran teknologi maklumat dan kecenderungan untuk mempelbagaikan teknik

pengajaran dan pembelajaran.

Kejayaan ELAUT menunjukkan pendekatan pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif amat berkesan untuk meningkatkan kualiti pengajaran dan

pembelajaran (Klobas dan Renzi, 2000). Ia disokong oleh Turoff (1999) yang

menyatakan bahawa teknologi pendidikan di Internet telah dikenalpasti mempunyai

potensi yang besar untuk meningkatkan kualiti pendidikan. Rajah 2.1 menunjukkan

contoh paparan skrin sistem berkolaboratif ELAUT.

21

Rajah 2.1: Contoh paparan skrin pelaksanaan sistem ELAUT (Klobas dan Renzi, 2000)

2.4.1.2 KIE

KIE ialah ringkasan daripada Knowledge Integration Environment iaitu

sebuah sistem yang menggabungkan sumber-sumber rangkaian dan perisian dengan

prinsip pedagogi suara untuk meningkatkan pengajaran dan pembelajaran sains

(Elizabeth et al., 1995). KIE bertindak sebagai sebuah persekitaran teknikal, kognitif

dan sumber sosial yang menggalakkan pelajar menggunakan bukti saintifik untuk

menggabungkan pengetahuan. Tujuan dibangunkan KIE ialah untuk mewujudkan

satu komuniti pengajaran dan pembelajaran berelektronik dengan menjadikan

persekitaran KIE sebagai tempat atau ruang kerja untuk mereka berkongsi,

bekerjasama, bergabung pengetahuan dan mengkaji untuk menyelesaikan sesuatu

masalah saintifik.

22

KIE Tool Palette dan gabungan bahasa pengaturcaraan HTML dan grafik

telah digunakan untuk membangunkan sistem KIE. Senibina dan rekabentuk KIE

didasarkan pada konsep kerangka pengetahuan scaffold (SKIF) iaitu sebuah konsep

kerangka penyatuan pengetahuan untuk meningkatkan pemahaman tentang sains

(Linn, 1995). SKIF menggunakan pendekatan kebolehan menyelesaikan masalah

dengan menyatukan pemahaman konsep-konsep saintifik dan luaran berdasarkan

pada situasi masalah yang dihadapi. Berdasarkan konsep inilah, KIE menerapkannya

di dalam sebuah persekitaran pengajaran dan pembelajaran sains berkolaboratif yang

berorientasi sistem penyatuan pengetahuan.

Menggunakan pendekatan SKIF, pelajar dapat menghubungkan model-model

saintifik yang sedia ada, mengkaji dan mengembangkan model tersebut di dalam

persekitaran kolaboratif KIE untuk menghasilkan sesuatu penyelesaian pada sebarang

masalah (Linn et al., 1994). Keputusan pelaksanaan sistem KIE mendapati ia telah

dapat menolong banyak pelajar yang terlibat meningkatkan pengetahuan mereka

samada dari segi teori maupun pembuktian sains (Elizabeth et al., 1995).

2.4.1.3 REM

REM (Reseau D,Enseignement Multimedia) ialah sebuah sistem yang

menyediakan program aplikasi pengajaran dan pembelajaran telematik berkolaboratif

untuk pelajar, pengajar dan professional di Eropah. Sistem ini bertujuan

mempelbagaikan perkongsian pengalaman dan pertukaran pengetahuan di bidang

pendidikan dan latihan di kalangan ahli (Owen, 2000). REM menerapkan metodologi

pendidikan profesional di mana aktiviti kolaboratif di antara institusi-institusi

pengajian di Eropah dilaksanakan untuk menghasilkan pengalaman pengajaran dan

pembelajaran yang baru dan bernilai. Sistem persidangan WWW dan bahasa

pengaturcaraan berorentasikan objek (Object Oriented Programming,OOP)

digunakan untuk membangunkan aplikasi sistem.

Owen (2000) menjelaskan permodelan sistem REM melibatkan dua

spesifikasi utama iaitu aktiviti persidangan dengan persekitaran kolaboratif dan

23

perkongsian sumber-sumber multimedia. Kedua-dua ini merupakan aktiviti yang

boleh dilaksanakan oleh para peserta semasa menyertai persekitaran sistem. Ada tiga

komponen utama dalam senibina REM iaitu ruangan perbualan di antara pelatih dan

pengajar yang merupakan tempat aktiviti kolaboratif di antara peserta. Kedua,

ruangan tutorial, mentor dan panduan. Ia merupakan ruangan untuk membuat

pemantauan dan komen kepada pelajar di samping menyediakan panduan, bantuan,

maklumat tambahan kepada pelajar untuk menyelesaikan sesuatu masalah.

Ketiga, ruangan perkongsian bijak di mana sumber-sumber pembelajaran

bermultimedia dan struktur maklumat yang disediakan digunakan semasa interaksi

dan perbincangan. Kesemua komponen yang dibincangkan di atas merupakan

pengembangan pendekatan daripada sistem ruang kerja berkolaboratif dibangunkan

oleh Mores et al. (1993). Pelaksanaan sistem REM telah dapat mewujudkan

pengalaman pengajaran dan pembelajaran baru dalam persekitaran maya

berkolaboratif.

2.4.1.4 RAPSODY

RAPSODY (Remote and AdaPtive educational System Offering a DYnamic

communicative environment) ialah sebuah model pendidikan berjarak jauh untuk

pembangunan kurikulum dan latihan kepada pengajar untuk menilai aktiviti

pembelajaran pelajar dan kandungan subjek secara bersendirian melalui Internet

(Okamoto dan Cristea, 2001). RAPSODY bermatlamat mewujudkan suatu

mekanisma pendidikan jarak jauh yang boleh mewujudkan sebuah ekologi

pendidikan yang baru. Pendekatan yang digunakan dalam RAPSODY ialah memberi

kemudahan pengguna menyertai persekitaran pengajaran dan pembelajaran melalui

capaian terus pada sistem daripada tempat bekerja atau rumah.

RAPSODY menyediakan model pengajaran dan pembelajaran berjarak secara

usahasama di mana pengguna, pengajar dan pekerja boleh berinteraksi secara

kolaboratif dalam ruang kerja yang dipanggil persekitaran pengajaran dan

pembelajaran bersepadu (Okamoto dan Cristea, 2001). OOP (Object Oriented

24

Programming) ialah bahasa pengaturcaraan yang telah digunakan untuk

membangunkan RAPSODY. Rekabentuk model RAPSODY pula dibangunkan dalam

tiga dimensi utama iaitu pertama ialah dimensi kandungan subjek yang akan

memaparkan maklumat subjek yang boleh dipelajari oleh peserta dan pengajar dalam

persekitaran pengajaran dan pembelajaran bersepadu tersebut. Kedua ialah dimensi

kemahiran dan pengetahuan mengajar.

Ia juga dikenali sebagai dimensi menilai kebolehan aktiviti pembelajaran

pelajar yang memaparkan dimensi sokongan daripada pengajar untuk membantu

pelajar menyelesaikan masalah. Aktiviti yang terlibat dalam dimensi sokongan

pengajar ini termasuklah mengenal pasti masalah, menyelidik dan menganalisis

masalah, merekabentuk, melaksana dan menilai serta melaporkan aktiviti

pembelajaran pelajar. Jadi dengan bantuan RAPSODY, maka pengajar dapat menilai

setiap pelajar berdasarkan garis panduan aktiviti di atas.

Ketiga ialah dimensi media pengajaran dan pembelajaran iaitu media bantu

mengajar yang boleh digunakan oleh pengajar dalam persekitaran pengajaran dan

pembelajaran bersepadu. Penggunaan media seperti video, audio dan grafik ialah

antara alat bantu mengajar yang boleh digunakan dalam sistem RAPSODY. Dapatan

akhir daripada pelaksanaan sistem RAPSODY mendapati ia berjaya mewujudkan satu

ekologi baru pendidikan di Internet. Rajah 2.2 menunjukkan model pelaksanaan

persekitaran kolaboratif sistem RAPSODY.

25

Rajah 2.2: Model pelaksanaan kolaboratif RAPSODY

(Okamoto dan Cristea, 2001)

2.4.1.5 Rumusan berkenaan aplikasi sistem berkolaboratif dalam pengajaran

dan pembelajaran

Berdasarkan pada perbincangan di atas, beberapa perkara penting dapat

dirumuskan seperti berikut :

a. Semua sistem berkolaboratif yang dinyatakan melaksanakan pendekatan

interaksi antara manusia dengan manusia.

b. Komunikasi segerak ialah medium utama menonjolkan unsur kerjasama

dan interaksi dalam persekitaran maya pada setiap persekitaran sistem.

c. Adanya proses kawal selia daripada pengajar semasa pelaksanaan

pengajaran dan pembelajaran untuk mewujudkan aktiviti kolaboratif yang

berkesan.

d. Persekitaran berkolaboratif ada menggunakan elemen sokongan seperti

grafik, audio dan video untuk mewujudkan keberkesanan persekitarannya.

26

Keseluruhannya, sistem-sistem CSCW dan CSCL yang dibincangkan telah

menonjolkan kepentingan persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif.

Sistem berkolaboratif yang dibincangkan menunjukkan ianya dilaksanakan dengan

jayanya. Namum begitu, rumusan perbincangan menunjukkan masih ada ruangan

untuk menonjolkan sebuah pendekatan baru di dalam pelaksanaan sesebuah sistem

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif.

Ringkasnya, Sistem-sistem CSCW dan CSCL yang dibincangkan dapat

disimpulkan sepertimana jadual 2.1.

Pembangun Nama Sistem Bahasa pengaturcaraan

Metodologi dan rekabentuk

Aplikasi

Klobas dan Renzi, 2000

ELAUT

ASP dan HTML

Perkongsian ruang kerja (BSCW)

CSCL- sokongan pembelajaran berkolaboratif

Elizabeth et al., 1995

KIE

KIE Tool Palette, HTML dan Grafik

Kerangka pengetahuan scaffold (SKIF)

CSCL- komuniti pengajaran dan pembelajaran berelektronik

Owen, 2000

REM

Sistem persidangan, WWW dan OOP

Pendidikan professional

CSCL- pengajaran dan pembelajaran telematik berkolaboratif

Okamoto dan Cristea, 2001

RAPSODY

OOP

Model pendidikan jarak jauh

CSCW-pendidikan berjarak jauh

Jadual 2.1 : Ringkasan aplikasi sistem berkolaboratif dalam pengajaran dan pembelajaran

27

2.4.2 Isu-isu CSCL di dalam persekitaran pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif

Persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif ialah persekitaran

pengajaran dan pembelajaran maya yang menggabungkan unsur kerjasama dan

komunikasi segerak (synchronous) di dalam satu persekitaran pengajaran dan

pembelajaran berkumpulan (Sachs, 1995). Baker dan Lund (1996) menjelaskan

secara terperinci persekitaran pengajaran dan pembelajaran maya berkolaboratif

terdiri daripada gabungan tiga kategori iaitu;

Pertama ia dipanggil ruang kerja dunia mikro komputer (micro world

computer workspaces) iaitu satu persekitaran pengajaran dan pembelajaran maya di

dalam rangkaian yang boleh dihubungkan oleh mana-mana komputer daripada lokasi

yang berbeza.

Kedua ialah kelas maya iaitu kelas-kelas yang diwujudkan di dalam

persekitaran pengajaran dan pembelajaran maya. Ketiga ialah interaksi iaitu

kebolehan pelajar berinteraksi sesama peserta untuk mencapai sebarang sumber

pengetahuan. Ringkasnya, daripada definisi yang diberikan persekitaran pengajaran

dan pembelajaran maya merupakan satu mekanisma baru dalam e-pembelajaran.

Persekitaran seperti ini dapat melengkapkan seseorang individu menjadi anggota

masyarakat bermaklumat (information society) dan masyarakat berilmu (knowledge

society).

Namun begitu penyelidik dan pembangun sistem berkolaboratif masih

berdepan dengan beberapa isu dan masalah yang timbul di dalam menghasilkan

sebuah sistem yang baik. Isu-isu ini kadangkala merupakan antara faktor utama

menentukan keberkesanan sesuatu sistem pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif. Di sini dibincangkan beberapa isu yang kerap kali dihadapi semasa

pembangunan sistem berkolaboratif.

28

2.4.2.1 Merekabentuk kursus berkolaboratif

Merekabentuk kursus berkolaboratif lazimnya melibatkan kreativiti,

pemahaman dan kesesuaian pada sistem yang ingin dibangunkan. Oleh kerana

pelbagai bidang pendidikan beralih pada pendekatan pengajaran dan pembelajaran

maya berkolaboratif maka spesifikasi, kaedah dan metodologi yang digunakan sudah

pasti berbeza antara satu sama lain. Dillenbourg dan Schneider (1995) menjelaskan

pengenalpastian tugas dan aspek persekitaran kolaboratif amat penting untuk

membantu merekabentuk kursus kolaboratif yang baik. Aspek-aspek seperti umur

pelajar, tahap kemahiran pelajar, kepelbagaian minat dalam kumpulan adalah antara

kriteria untuk merangka sebuah kursus kolaboratif yang memenuhi keperluan.

Penyesuaian aspek-aspek seperti inilah menyebabkan pembangun begitu

sukar merangka kaedah yang sesuai dan merancang strategi pengajaran dan

pembelajaran yang berkesan. Sommerville dan Rodden (1993) menyatakan

pemilihan metodologi kitar hayat pembangunan di dalam kejuruteraan perisian

perlulah disesuaikan untuk menyokong sepenuhnya pembangunan sebuah

persekitaran kolaboratif. Ia bertujuan agar aspek-aspek yang dinyatakan diambilkira

di dalam merekabentuk persekitaran sistem berkolaboratif.

Oleh itu, beberapa mekanisma perlu diambil kira semasa pembangunan

persekitaran kolaboratif dan dicadangkan beberapa panduan untuk merangka

persekitaran sistem berkolaboratif (Sommerville dan Rodden, 1993) iaitu :

a. Integrasi komponen - mewujudkan integrasi antara komponen baru dengan

komponen sedia ada dalam persekitaran kolaboratif.

b. Kawalan capaian - keperluan capaian yang jelas untuk pengguna mencapai

sumber-sumber maklumat dalam persekitaran daripada lokasi yang berbeza.

c. Kawalan penyebaran - pengawalan hubungan rangkaian antara pengguna di

dalam persekitaran samada untuk penggunaan tempatan atau rangkaian luaran.

d. Organisasi data - data yang wujud hendaklah boleh dikongsi dan dikembangkan

oleh mana-mana pengguna dalam persekitaran.

29

Kesemua panduan di atas boleh diterapkan pada semua pembangunan

persekitaran kolaboratif. Berdasarkan panduan ini, beberapa model kitar hayat

pembangunan telah dicadangkan oleh beberapa penyelidik. Model persekitaran

ECLIPSE yang dicadangkan oleh Bott (1989) misalnya menganjurkan pendekatan

pembinaan infrastruktur persekitaran kolaboratif untuk mengenal pasti metodologi,

kaedah serta peralatan yang perlu. COSIE (Cooperative System Integration

Environment) pula satu lagi model merekabentuk persekitaran kolaboratif yang

dibangunkan oleh penyelidik (Sommerville dan Rodden, 1993). Model ini

menggunakan metodologi komposisi dan sokongan usahasama untuk membangunkan

sistem kolaboratif.

COSIE menggunakan pendekatan penyediaan domain-domain sistem yang

bertindak sebagai komponen sistem. Kemudian ianya akan dilakarkan dalam bentuk

aliran komponen yang berjujukan seperti mentakrifkan senibina sistem,

mentakrifkan aplikasi sub-sistem, mengenal pasti entiti, pemilihan dan pembaikian

pada komponen dan penggabungan komponen dalam aplikasi. Dengan adanya aliran

komponen ia memudahkan pembangun merekabentuk sistem berkolaboratif.

2.4.2.2 Pedagogi pendidikan dalam sistem berkolaboratif

Pedagogi pendidikan dalam pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

masih menjadi isu perbincangan dan masih belum diperluaskan penggunaannya. Isu

pedagogi pendidikan masih memerlukan pendekatan yang lebih baik untuk menepati

falsafah pengajaran dan pembelajaran dalam persekitaran berkolaboratif (Hartley,

2000). Hartley (2000), menyatakan isu pedagogi pendidikan dalam persekitaran

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif ialah mengambil kira teknik pemetaan

pengajaran, komunikasi secara penulisan dan komuniti interaksi ke arah

membangunkan kemahiran individu melalui penyertaan di dalam persekitaran sistem.

Isu pedagogi pendidikan juga berkait bagaimana pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif dapat merangsang tahap penggunaan pemikiran peserta

melalui penyertaan dalam interaksi (Jefferies dan Hussain, 1998). Moore dan

30

Kearsley (1996) menyatakan ada dua jenis kolaboratif iaitu; pertama kerjasama

antara pengajar dan pelajar dan kedua kerjasama antara pelajar dengan pelajar.

Pendekatan penggunaan jenis kolaboratif yang baik selalunya meningkatkan proses

pengajaran dan pembelajaran serta mampu membentuk pelajar yang konstruktif dan

kognitif (Moore dan Kearsley, 1996).

Dalam pada itu pula, Baker dan Lund (1996) menjelaskan persekitaran

pengajaran dan pembelajaran maya lebih efektif apabila terdapatnya kumpulan

usahasama pelajar yang belajar bersama melalui Internet. Menurut Bruning et al.

(1995) menjelang abab ke 21 muncul teori konstruktivisme iaitu satu teori

berperspektifkan psikologi dan falsafah dengan mengambil kira bagaimana seseorang

individu membina atau membentuk apa yang dipelajari dan difahami oleh mereka.

Konstruktivisme percaya seseorang itu adalah aktif dan akan membina

pengetahuan di dalam bilik darjah dengan tujuan dan keinginan hendak tahu

berdasarkan pengalamannya (Brooks et al., 1993; Bruning et al., 1995). Terdapat

tiga pendekatan teori pedagogi pendidikan yang diterapkan dalam pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif (Craighill et al., 1993). Pertama, Behaviourism iaitu

teori yang percaya bahawa pelajar akan bertindak balas terhadap sesuatu rangsangan

melalui tindakbalas hubungan yang dibuat antara satu sama lain.

Kedua, penerapan pedagogi cognitivism dalam pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif iaitu satu kaedah yang menumpukan perhatian kepada skema dan

model mental terhadap pengajaran. Aktiviti mental untuk membolehkan pelajar

memperolehi, mengorganisasi, dan mengaplikasikan pengetahuan dengan cara

berfikir (Geisler et al., 1995). Teori kognitif banyak menerapkan kaedah

penyelesaian masalah dan pengabungan masalah dengan pengalaman lepas untuk

membina bentuk hubungan yang baru. Kaedah ini akan menggalakkan pelajar

membina idea dan pandangan baru dari perspektif yang berbeza (McFadzean, 2001).

Ketiga, humanism iaitu perkara yang berkaitan dengan perasaan dan

pengalaman seseorang semasa proses pengajaran dan pembelajaran. Pelaksanaan

humanism memperlihatkan pelajar yang aktif dalam pembinaan pengetahuan dan

31

pembangunan kemahiran ialah pelajar yang menuju kepada pengajaran dan

pembelajaran sebagai proses penghasilan ilmu di bawah kawalan pelajar sendiri.

2.4.2.3 Interaksi

Salah satu isu utama dalam pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif ialah

interaksi di antara peserta (Repman dan Logan, 1996). Interaksi dalam persekitaran

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif ialah aktiviti perbincangan yang boleh

menjana ilmu pengetahuan. Menurut Repman dan Logan (1996) telah dikenal pasti

masalah interaksi dalam pengajaran dan pembelajaran maya ialah ketepatan masa dan

gangguan persekitaran komunikasi. Berlakunya masalah ini mungkin disebabkan

tiadanya komitmen di kalangan peserta semasa menyertai persekitaran pengajaran

dan pembelajaran atau kemungkinan masalah teknikal. Interaksi berkait rapat dengan

komunikasi segerak (synchronous) dan masalah sosial persekitaran sering wujud di

dalam komunikasi langsung antara peserta.

Terdapat empat jenis interaksi yang berlaku di dalam persekitaran pengajaran

dan pembelajaran kolaboratif iaitu interaksi antara pelajar dan kandungan kursus,

interaksi antara pelajar dan antaramuka sistem, interaksi antara pelajar dan pelajar

dan interaksi antara pelajar dan pengajar (Ragoonaden dan Bordeleau, 2000).

Kesemua interaksi tersebut pula dibahagi kepada dua kategori iaitu interaksi antara

manusia dengan sistem dan interaksi antara manusia dengan manusia. Persekitaran

kolaboratif ialah melibatkan interaksi antara manusia dan manusia.

Isu yang sering timbul antara manusia dengan manusia ialah masalah sosial

persekitaran. Menurut hasil kajian yang dijalankan oleh Haythornthwaite (1999)

mendapati di dalam sebuah kumpulan pengajaran dan pembelajaran terdapat jurang

kekerapan yang ketara antara sesama pelajar. Umumnya hubungan sosial pelajar

mempengaruhi keaktifan pelajar dalam persekitaran. Kedudukan individu yang

kurang bertindakbalas lazimnya menggunakan komunikasi tidak segerak

(asynchronous) seperti mel elektronik untuk menyertai persekitaran pengajaran dan

pembelajaran.

32

Komunikasi tidak segerak ini kekadang menyebabkan masalah kelambatan

tindakbalas pengajar pada mel pelajar dan ini menyebabkan sesetengah pelajar yang

pasif dalam persekitaran kolaboratif menunggu lama dan kecewa pada tindakbalas

oleh pengajarnya. Keadaan ini melambatkan proses pemindahan ilmu kepada pelajar

di dalam persekitaran pengajaran dan pembelajaran.

Satu lagi isu yang timbul dalam sosial persekitaran ialah komunikasi banyak

dihabiskan dengan perkara yang tidak membantu pengajaran dan pembelajaran.

Kaiya dan Saeki (1993) menyatakan kebanyakan interaksi dan perbincangan gagal

memberi kesan pada mencari penyelesaian masalah kerana banyak masa dihabiskan

dengan perbincangan yang tidak berfaedah.

2.4.2.4 Kemahiran bahasa

Isu kemahiran bahasa ialah lanjutan isu interaksi di dalam persekitaran

kolaboratif. Oleh kerana persekitaran kolaboratif ialah perbincangan dan kerjasama

melepasi batasan geografi yang luas maka kebolehan berbahasa di kalangan pelajar

semasa berinteraksi penting untuk memastikan proses pengajaran dan pembelajaran

lebih efektif. Sering timbul masalah lambat memahami maksud sesuatu perbincangan

terutamanya pada pengajar yang menyelia sesebuah kumpulan. Sepatutnya pelajar

hendaklah memberi tumpuan kepada kandungan perbincangan serta dapat

menjelaskan dengan tepat sesuatu mesej yang dibincangkan dengan pengajar.

Lazimnya kesemua masalah ini timbul ialah disebabkan oleh kelemahan

kemahiran bahasa dalam interaksi. Seringkali wujud pernyataan dan pertanyaan yang

berulang-ulang dan kesukaran memahami maksud perbincangan dari ahli kumpulan

menunjukkan betapa kemahiran bahasa perlu semasa interaksi.

Kesemua ini memberi kesan kepada keberkesanan proses pengajaran dan

pembelajaran. Satu penyelesaian yang mungkin boleh diambil untuk mengatasi

masalah ini ialah memperkenalkan konsep aliran dialog (Muffoletto, 1997). Konsep

aliran dialog mengajukan supaya pengajar hendaklah menjelaskan terlebih dahulu

aturan aliran perbincangan kepada semua ahli kumpulan sebelum berinteraksi.

33

2.5 Persekitaran Multiuser Dimension (MUD)

Seksyen ini membincangkan berkenaan MUD iaitu pencetus kepada

kemunculan MOO. Oleh kerana MOO dikembangkan daripada MUD maka seksyen

ini memaparkan secara ringkas berkenaan MUD dan lebih merupakan permulaan

perbincangan berkenaan MOO. MUD asalnya sebuah perisian untuk aplikasi

permainan berkomputer yang berasaskan teks yang boleh dimainkan bersama dalam

sistem rangkaian (Curtis dan Nichols, 1994). MUD yang pertama telah dibangunkan

pada tahun 1979 oleh Roy Trubshaw dan Richard Bartle di Essex University,

England yang dikenali sebagai multi user dimensions and dragons game iaitu sebuah

persekitaran permainan yang boleh dimainkan bersama di Internet (Bruckman dan

Resnick, 1993). Selepas itu, banyak aplikasi MUD telah dibangunkan seperti

AberMUDs, DikuMUDs, UnterMUDs dan LPMuds.

Namum begitu perubahan terbesar pada MUD telah berlaku pada tahun 1989

apabila James Apnes daripada University of Carnegie Mellon telah membangunkan

TinyMUD dengan memperkenalkan buat pertama kalinya generasi MUD yang

membuang aspek permainan Dimensions and dragons daripada aplikasinya (Curtis

dan Nichols, 1994). TinyMUD juga merupakan persekitaran komuniti maya pertama

yang memperkenalkan interaksi sosial. Selepas itu, MUD mula mengalami

penyelidikan dan pembangunan penggunaannya di bidang lain seperti bidang CSCW,

CSCL dan pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif.

Dari segi takrifan definisi pula, Curtis (1992) telah mentakrifkan MUD sebagai:

“ MUD is a text based virtual reality, end-user extensible and distributed

network accessible environment that allows people from all over the world to

connect via the Internet to a text based virtual world and other

simultaneously connected users.”

Daripada takrifan yang diberikan MUD merupakan sebuah komuniti maya

berasaskan teks yang menyediakan kebolehan capaian rangkaian, pelbagai

penyertaan dan persekitaran komputer berangkaian. Di sini dapat disimpulkan MUD

ialah persekitaran sosial yang menyediakan kemudahan mencipta, manipulasi dan

34

memindah objek dalam satu persekitaran berkolaboratif. Selain itu, ia merupakan

program realiti maya berasaskan teks untuk berinteraksi dan menghubungkan banyak

pengguna pada satu masa nyata (real time).

Senibina MUD ialah sistem pelanggan-pelayan (client-server). Sistem MUD

ialah satu aplikasi pelayan (server) yang membolehkan pengguna daripada lokasi

yang berbeza mencapai pangkalan datanya melalui aplikasi program pelanggan

(client). Menurut Curtis dan Nichols (1994) capaian objek pada pangkalan data MUD

dikenali sebagai "room" dan "exit". Pengguna yang menyertai persekitaran MUD

boleh mencipta bilik sendiri, mencapai dan memanipulasi objek dari pangkalan data,

menjelajah bilik dan kebolehan mendapatkan dan memindahkan objek di antara bilik

yang dihubungi.

Sehingga kini terdapat hampir 300 tapak web sistem MUD di Internet dan

dianggarkan antara 150 hingga 200 pengguna berinterkasi pada satu masa segerak

dalam satu masa nyata (Curtis dan Nichols, 1994). Kebanyakan konsep dan ciri-ciri

MUD yang telah dibincangkan dikekalkan dalam sistem MOO. Namum begitu, MOO

telah muncul dengan paradigma yang baru sebagai sebuah persekitaran sistem

berkolaboratif yang berpotensi.

2.6 MUD Object Oriented (MOO)

Seksyen ini membincangkan literatur berkenaan MOO. MOO ialah ringkasan

daripada MUD Object Oriented iaitu domain pelbagai pengguna pertama yang

dikembangkan daripada MUD. Selepas TinyMUD mula memperkenalkan

persekitaran interaksi sosial, ia telah mencetus perkembangan terbaru dalam MUD di

mana dalam masa beberapa tahun saja telah lahir beberapa aplikasi baru iaitu MUSH

(Multi-User Shared Hallucination), MUVE (Multi-User Virtual Environment), MUSE

(Multi-User Simulated Environment) dan MOO (Multi-user Dimension Object

Oriented) (Bruckman, 1998).

35

Kod Pelayan MOO yang pertama asalnya dibangunkan oleh Stephen White

dengan nama TinyMUCK. Kemudian Pavel Curtis daripada Xerox PARC telah

kembangkan dan membangunkan keseluruhan sistem MOO yang lengkap yang

dikenali sebagai LambdaMOO dan telah disebarkan sepenuhnya pada penghujung

1990an (Haynes dan Holmevik, 2000). Curtis (1997) mentakrifkan MOO ialah :

“ MOO is a network accessible, multi-user, programmable, interative system

well suited to the construction of text based adventure games, conferencing systems,

and other collaborative software. Its most common use, however, is as a multi-

participant, low-bandwith virtual reality.”

Persekitaran MOO ialah sebuah komuniti maya yang membolehkan manusia

berinteraksi daripada lokasi yang berbeza pada satu masa segerak. Persekitaran MOO

dilihat sebagai sebuah tempat pertemuan sosial yang menarik kerana bukan saja

menyediakan aktiviti sembang tetapi juga menyediakan pelbagai kemudahan kepada

pengguna seperti menyediakan kemudahan mencipta, manipulasi dan memindah

objek dalam satu persekitaran berkolaboratif.

Kenyataan ini disokong oleh Turbee (1997) yang menjelaskan bahawa

kebolehan MOO tidak hanya untuk perbualan atas talian sepertimana sistem chat atau

talk tetapi menyediakan peluang kepada pengguna untuk mencipta objek, mengubah

objek dan membuat manipulasi secara bersama dalam sebuah komuniti maya. Kini

MOO merupakan aplikasi berorientasi komuniti maya yang popular dan mengalami

kesan penyelidikan yang hebat khususnya di dalam bidang pendidikan dan juga


Penyelidikan awal telah dikembangkan oleh beberapa penyelidik seperti

Bruckman dan Resnik (1993) dari MIT Media Lab yang telah membangunkan

mediaMOO dan MOOSE Crossing, Burk (1995) dari University of Hawaii dengan

ATHEMOO, Schweller (1997) dari Buena Vista University dengan

CollegeTownMOO dan Schneider dan Gordan (1997) dari University of Geneva

dengan TecfaMOO (Haynes dan Holmevik, 1998).

36

2.6.1 Konsep dan senibina MOO

Konsep dan senibina MOO banyak dirujuk pada LambdaMOO yang dikenali

mother of MOO (Curtis, 1992). LambdaMOO menerangkan kesemua kriteria asas

konsep dan senibina MOO termasuk segala kebolehan yang disediakan oleh MOO

seperti mencipta objek, manipulasi objek dan menjalankan operasi terhadap objek.

Konsep dan keseluruhan entiti kelas MOO boleh dilihat pada prototaip LambdaMOO.

Konsep MOO terdiri daripada entiti bilik-bilik maya yang dihubungkan

dengan entiti keluar (exit) iaitu entiti yang menyediakan proses penerimaan

tindakbalas daripada pengguna. Entiti bilik (room) pula mengandungi pelbagai objek

yang dipaparkan dalam bentuk kelas-kelas terbitan benda (thing) dan kelas ini akan

dicapai oleh karakter (character).

Karakter pula boleh terdiri daripada manusia atau mesin iaitu dikenali

sebagai agen berkomputer. Karakter ini boleh dimiliki atau dipunyai oleh kelas

benda dan ia dapat menjalankan operasi menjelajah dan pindah di antara bilik ke

bilik. Entiti keluar pula berfungsi sebagai penerimaan apabila menerima capaian atau

layaran dari karakter.

Ringkasnya, entiti keluar ialah proses transaksi pergi dan masuk objek di

antara entiti benda dan karakter. Capaian pula bergantung kepada benda yang

dicapai dan dimiliki oleh karakter dari bilik maya. Inilah secara ringkas hubungan

entiti MOO dan rajah 2.3 menunjukkan keseluruhan rajah entiti utama MOO dan

hubungan antara entiti.

37

Rajah 2.3 : Entiti utama MOO (Curtis dan Nichols, 1994)

Senibina MOO pula didasarkan pada konsep pelayan/pelanggan

(client/server) yang mudah. Pelayan mengurus pangkalan data yang mengandungi

kesemua objek dan elemen MOO yang mana menyediakan capaian sistem kepada

pelanggan. Program telnet ialah terminal pelanggan yang paling minimal boleh

digunakan untuk mencapai sistem MOO yang mana akan dipaparkan secara asas teks

kesemua elemen dan objek seperti bilik, karakter, objek dan benda. Semua objek

MOO pula dilengkapkan dengan set perlakuan yang diprogramkan (kaedah) yang

boleh dipohon samada daripada objek MOO atau dari pengguna. Senibina kesemua

elemen MOO ini distruktur dalam bentuk hirarki yang bermula pada kelas dasar (root

class) iaitu mewakili permulaan kesemua warisan pada objek utama MOO.

Terdapat empat kelas warisan atau objek utama dalam hirarki iaitu kelas

pemain (player), hasil utiliti (generic utility), bilik (room) dan benda (thing).

Kesemua kelas tadi pula mempunyai kelas warisannya yang tersendiri seperti kelas

pemain yang memaparkan jenis karakter pembina dan pengaturcara dengan

38

kebolehan beroperasi di luar persekitaran elemen-elemen lain. Sementara itu, kelas

benda ialah objek yang paling penting dalam hirarki MOO, ini kerana di sinilah

segala objek proses elemen dihasilkan mengikut padanan fungsi dan kegunaannya.

Kesemua objek MOO ini boleh dikembang hirarkinya mengikut kesesuaian yang

dikehendaki oleh pengguna dan pengaturcara. Hirarki kelas MOO ditunjukkan dalam

rajah 2.4.

Rajah 2.4 : Hirarki kelas MOO dan tambahan proses orientasi (Bruckman, 1998)

2.6.2 LambdaMOO – Peneraju MOO

Perbincangan berkenaan MOO dalam kajian ini ialah merujuk kepada

lambdaMOO. MOO ialah sebuah sistem pelayan-pelanggan (client-server) yang

terdiri daripada tiga komponen utama iaitu program pelayan MOO, pangkalan data

MOO dan pelanggan MOO. Pelayan MOO merujuk pada pelayan lambdaMOO,

manakala pangkalan data MOO pula merujuk pada lambdaCore. LambdaMOO ialah

program pelayan yang digunakan untuk membina persekitaran komuniti maya dan

berkolaboratif menggunakan bahasa pengaturcaraan MOO.

39

LambdaCore pula ialah pangkalan data yang menyimpan segala data dan

objek dalam bentuk teks. Kesemua objek yang dicipta akan disimpan secara sistem

bernombor dalam hirarki orientasi objek di dalam pangkalan data lambdaCore.

Sementara itu, pelanggan MOO pula ialah program yang digunakan untuk mencapai

sistem MOO. Telnet ialah program pelanggan paling minima boleh digunakan selain

menulis program pelanggan yang sesuai untuk mencapai sistem MOO. Rajah 2.5

menunjukkan keseluruhan komponen sistem MOO.

Rajah 2.5: Komponen sistem pelayan-pelanggan MOO

2.6.2.1 Sistem Objek

Pangkalan data lambdaCore merupakan komponen yang amat penting dalam

sistem MOO. LambdaCore bolehlah diumpamakan sebagai sistem operasi bagi

sistem lambdaMOO di mana kesemua data dan objek akan disimpan dalam bentuk

teks di dalam lambdaCore. Objek merupakan tulang belakang dalam pangkalan data

lambdaCore dan ia mempunyai tiga ciri utama iaitu attribut (attributes), sifat

(properties) dan perlakuan (verbs). Kesemua objek dalam lambdaCore distruktur

secara hirarki di dalam pangkalan data lambdaCore. Struktur susunan hirarki objek

ini dikenali sebagai sistem objek.

40

Sistem objek ialah satu struktur beroreintasi objek yang menyimpan

keseluruhan objek dalam bentuk rujukan nombor (object ID) bertanda hash (#) yang

merupakan perwakilan objek yang mewakili keseluruhan struktur objek dalam

lambdaMOO. Ia bermula dengan objek #0 yang merupakan objek pertama dan

diikuti secara berturutan mengikut nama objek dan nombor objek. Objek #0 yang

bernama the system object tidak mempunyai set perlakuan (verbs) tetapi menyimpan

semua sifat objek (object properties) untuk keseluruhan objek yang ada dalam

lambdaMOO.

Ia kemudiannya diikuti dengan objek #1 yang bernama root class, objek #2

yang bernama wizard dan seterusnya objek-objek yang lain dan kemudiannya

disimpan dalam bentuk hirarki dan rujukan nombor (object ID). Hirarki objek ini

pula distruktur mengikut konsep perwarisan (inheritance). Objek #1 ( root class)

merupakan kelas dasar pada kesemua kelas generik sementara objek #2 (wizard) pula

ialah kelas dasar pada kesemua kelas generik aturcara di dalam sistem objek. Kelas

generik pula menjadi kelas dasar kepada kelas terbitan yang lain dan kemudian kelas

terbitan tersebut boleh menjadi kelas dasar kepada mana-mana kelas terbitan yang

lain.

Sebagai contoh, objek #1 (root class) mempunyai kelas terbitan objek #6

(generic player). Sementara itu objek #6 (generic player) pula mempunyai kelas

terbitan objek #40 (Generic Mail Receiving Player) dan objek #40 pula mempunyai

kelas terbitan objek #89 (Frand’s player class). Setiap objek ini boleh menjadi kelas

dasar pada banyak kelas terbitan apabila dicipta kelas baru yang diterbitkan daripada

kelas-kelas tersebut. Begitulah proses seterusnya, setiap kelas generik yang lain

seperti objek #5 (generic thing) , #3 (generic room) dan selainnya boleh mempunyai

kelas terbitannya sendiri. Rajah 2.6 menunjukkan contoh hubungan objek dan kelas

terbitan bagi objek #6 (generic player).

41

Rajah 2.6 : Contoh hubungan objek dan kelas terbitan. Diambil menggunakan arahan

@show dalam pangkalan data lambdaCore

2.6.2.2 Hirarki kelas dan kelas generik MOO

Hirarki kelas di dalam lambdaCore ialah penstrukturan objek yang berselerak

kepada bentuk hirarki objek yang tersusun. Ia bertujuan untuk memudahkan objek-

objek ini dipanggil dan dihantar untuk operasi dalam program pelayan lambdaMOO.

Terdapat 95 objek teras yang terbina di dalam lambdaCore yang mana setiap objek

tersebut mempunyai nombor rujukannya sendiri. Sebagaimana dinyatakan setiap

objek mempunyai tiga ciri iaitu attribut (attributes), sifat (properties) dan perlakuan

(verbs). Kesemua ciri ini diwakilkan secara perwakilan nombor dalam setiap objek.

Ada tiga perkara yang menerangkan definisi nombor dalam setiap objek ini

iaitu ia menerangkan set jaluran flag (set of flags), kelas dasar dan kelas terbitan

(parent and children class) dan jumlah perlakuan yang diprogramkan (total number

of verbs). Kesemua perkara ini dinyatakan dalam setiap objek. Daripada definisi

42

nombor inilah struktur hirarki objek dapat difahami dan dapat dibina. Rajah 2.7

menjelaskan maksud berkenaan nombor-nombor dalam setiap objek.

Rajah 2.7 : Perwakilan nombor dalam sesebuah objek. Contoh diambil untuk objek #4 (generic builder) daripada fail lambdaCore

Struktur hirarki objek lambdaCore pula terdiri daripada kelas binaan dalam

(built-in) yang menjadi kelas dasar kepada mana-mana kelas terbitan dalam

pangkalan data. Kelas binaan dalam ini pula terdiri daripada dua kategori iaitu :

• Kelas generik – iaitu gabungan kelas dasar yang digunakan untuk

mencipta persekitaran maya.

• Kelas utiliti – ialah kelas yang mengandungi set perlakuan yang akan

digunakan oleh kelas atau perlakuan yang lain seperti kelas string

utilities, trig function dan lain-lain lagi.

Kelas generik dan kelas utiliti ini menjadi teras kepada struktur hirarki kelas

yang wujud dalam pangkalan data lambdaCore. Seperkara lagi, pangkalan data

lambdaCore menggunakan konsep perwarisan (inheritance) untuk menstrukturkan

hirarki kelasnya. Objek #1 (root class) merupakan dasar pertama dalam hirarki kelas

generik. Ini diikuti tiga kelas generik utama iaitu generik $thing, $room dan $player

pada dasar kedua dan kemudiannya diikuti oleh kelas-kelas generik yang lain. Kelas

utiliti pula lebih berperanan mentakrifkan set perlakuan yang akan digunakan untuk

43

operasi dalam sistem MOO seperti $perm_utils, $string_utils,$ build_utils dan lain-

lain lagi. Rajah 2.8 menunjukkan kelas-kelas generik yang telah distruktur dari

program pangkalan data lambdaCore.

Rajah 2.8 : Kelas-kelas generik yang distruktur di dalam lambdaCore

2.6.3 Isu-isu berkaitan dengan MOO

Seksyen ini membincangkan berkenaan isu-isu yang berkaitan dengan MOO.

Oleh kerana persekitaran sistem MOO berasaskan teks dan mempunyai bahasa

pengaturcaraan tersendiri, maka sudah tentu pengguna atau pembangun sistem yang

baru menggunakan sistem MOO akan berhadapan dengan beberapa isu dalaman.

Jadi, bahagian ini akan membincangkan apakah isu-isu yang berbangkit dalam MOO.

2.6.3.1 Isu rekabentuk dan pembangunan persekitaran sistem MOO

Merekabentuk sebuah sistem MOO merupakan proses pembangunan sistem

yang agak kompleks dan rumit. Ini kerana persekitaran sistem MOO boleh diadaptasi

44

daripada mana-mana konsep atau teori-teori yang sedia ada. Sebagaimana yang

dinyatakan oleh Sommerville dan Rodden (1993) bahawa tidak ada metodologi

kejuruteraan perisian yang menyokong sepenuhnya pembangunan sistem kolaboratif,

maka sesebuah pembangunan sistem MOO bergantung sepenuhnya kepada

pembangun untuk menyesuaikan mana-mana metodologi kejuruteraan perisian yang

sesuai di dalam pembangunan sistemnya.

Schneider dan Gorard (1997) pula menyatakan isu terbesar yang dihadapi

dalam pembangunan sistem MOO ialah isu rekabentuk konseptual. Menurut mereka,

untuk membangunkan persekitaran Ken’s Turing Bot dalam TecfaMOO misalnya

mereka terpaksa memahami konsep Artificial Intelligence (AI) seperti ELIZA yang

diperkenalkan oleh Weizenbaum dan Program AICore terlebih dahulu untuk

menggariskan secara konseptual bentuk perbincangan maya antara robot dan

pengguna.

Selepas itu barulah dibangunkan rekabentuk konseptual dan fizikal sistem.

Pengisian kandungan persekitaran pula ialah salah satu lagi isu yang penting dalam

rekabentuk sistem. Oleh kerana sistem MOO menggunakan perwakilan objek maka

pembangun hendaklah menentukan terlebih dahulu jumlah objek, spesifikasi objek

dan struktur sikap objek (object behaviour) dalam sesebuah persekitaran sistem yang

hendak dibangunkan.

2.6.3.2 Isu teknikal dalam sistem MOO

Isu teknikal ialah isu-isu yang berkait dengan kemahiran pengguna dengan

sintaks dan arahan dalam MOO. Oleh kerana kebanyakan persekitaran MOO

dibangunkan menggunakan bahasa pengaturcaraan MOO maka timbul masalah tiada

kemahiran pada arahan-arahan asas yang disediakan di dalam persekitaran MOO.

Persekitaran MOO menyediakan arahan-arahan asas pelaksanaan seperti arahan

navigasi, arahan komunikasi dan arahan operasi pada objek. Justeru itu, pengajar

yang menggunakan persekitaran MOO sebagai medium pengajaran dan pembelajaran

maya hendaklah memahirkan diri terlebih dahulu dengan arahan-arahan asas MOO.

45

Gardner (2001) menyatakan sebahagian masa pengajar hendaklah dihabiskan

untuk membiasakan dengan arahan-arahan MOO dan dalam masa yang sama mesti

memahami segala isu teknikal yang berkaitan dengan sistem MOO. Selain itu,

peserta juga hendaklah diajar tentang arahan MOO terlebih dahulu sebelum dibawa

ke dalam persekitaran kolaboratif samada oleh pentadbir atau pengajar. Ringkasnya

apabila isu ini diambil kira, maka sudah tentu sebuah persekitaran kolaboratif MOO

yang efektif dapat dilaksanakan.

2.6.3.3 Isu berkaitan pelaksanaan sistem MOO

Isu ini berkaitan dengan keberkesanan pelaksanaan sistem MOO.

Sebagaimana dinyatakan oleh Grudin (1994) bahawa persekitaran kerja kolaboratif

lazimnya melibatkan satu kumpulan pelajar yang kecil yang menyertai satu

persekitaran kerja maya. Keberkesanan interaksi sosial dan penjanaan ilmu

pengetahuan dapat dilakukan apabila melibatkan proses kawal selia dalam kumpulan

yang kecil. Lantaran itu, apabila dikaitkan dengan sistem MOO maka pembangun

hendaklah menentukan terlebih dahulu had maksima peserta pada sesebuah

kumpulan. Dengan adanya kumpulan belajar yang kecil maka wujudlah kesesuaian

dalam persekitaran. Isu kedua yang penting dalam pelaksanaan sistem MOO ialah

menentukan arahan kawalan persekitaran.

Arahan kawalan persekitaran ialah set arahan perlakuan (verb) yang

diprogramkan untuk persekitaran maya agar menyerupai persekitaran dunia sebenar.

Sebagai contoh dalam sebuah kelas dunia sebenar, adanya perlakuan tutup pintu,

sapu papan hitam, berbisik dan sebagainya maka kesemua set perlakuan ini akan

diprogramkan di dalam persekitaran kelas maya MOO agar menyerupai persekitaran

dunia sebenar. Inilah juga faktor yang membezakan sistem MOO dengan mana-mana

program sembang siber yang lain. Oleh kerana set perlakuan persekitaran dunia

sebenar kadangkala berbeza maka sudah tentu sukar untuk pembangun menentukan

secara khusus set perlakuan yang perlu diprogramkan. Maka apabila isu pelaksanaan

ini ditangani dengan bijak maka wujudlah keberkesanan dalam persekitaran

kolaboratif MOO.

46

2.7 Kepentingan MOO dalam aplikasi pengajaran dan pembelajaran

Sejak terciptanya persekitaran berealiti maya MUD dan kemudiannya MOO

maka banyak penyelidikan telah dijalankan oleh penyelidik daripada pelbagai bidang

untuk mengaplikasikan teknologi ini. Walaupun asalnya MOO hanya sebuah

program permainan tetapi selepas peranannya diperluaskan kepada sistem sokongan

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif maka MOO telah menjadi aplikasi yang

menarik khasnya di dalam bidang pendidikan. Kebolehan berinteraksi dalam masa

nyata dan sistem berorientasi objek telah menyebabkan MOO sesuai untuk

dibangunkan sebagai program aplikasi sokongan pengajaran dan pembelajaran.

Sistem yang berasaskan teks ini telah menyediakan peluang yang luas untuk

meningkatkan rangkaian pengajaran dan pembelajaran berealiti maya (Warschauer,

1996). Sementara itu, kebanyakan aplikasi MOO telah dibangunkan untuk keperluan

pendidikan peringkat tinggi. Di antara aplikasi pengajaran dan pembelajaran MOO

yang telah dibangunkan seperti MOOSE oleh Massachussets Institute of Technology

(MIT), DUMOO dan CALLMOO yang dibangunkan oleh Diversity University.

DUMOO menggunakan pendekatan pengajaran dan pembelajaran inovatif sementara

CALLMOO dibangunkan untuk mewujudkan kemudahan capaian sistem pengajaran

dan pembelajaran dari rumah.

Selain itu, MOO juga telah dibangunkan sebagai sokongan pengajaran dan

pembelajaran secara atas talian untuk mempertingkatkan kecekapan kakitangan

seperti sistem MOO di Leeds Hospital University Learning Department (Cook dan

Stanley, 1999). Contoh-contoh yang diberikan menunjukkan perkembangan peranan

MOO sebagai satu aplikasi sokongan pengajaran dan pembelajaran yang berkesan.

Dalam memperkatakan mengapa sistem MOO semakin penting sebagai

aplikasi sokongan pengajaran dan pembelajaran ialah didasarkan kepada tiga ciri

utama (Cook dan Stanley, 1999) iaitu :

a. Kebolehan komunikasi secara atas talian dalam satu kumpulan pengajaran

dan pembelajaran. Kebolehan ini akan mewujudkan persekitaran sosial

berealiti maya yang menggalakkan lagi proses pengajaran dan

pembelajaran.

47

b. Berlakunya peningkatan kemahiran literasi. Ini dapat ditentukan melalui

penyertaan peserta dalam persekitaran berasaskan teks.

c. Wujudnya suasana pengajaran dan pembelajaran secara aktif. Ini kerana

sistem MOO menyediakan kebolehan pengguna mencipta dan

memanipulasi objek.

Ketiga-tiga ciri ini menunjukkan betapa idealnya MOO sebagai sistem

sokongan pengajaran dan pembelajaran. Ringkasnya MOO telah membuka peluang

baru sebagai sistem sokongan pengajaran dan pembelajaran yang mengakibatkan

banyak aplikasi pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif dilaksanakan di Internet.

2.7.1 Keperluan pengembangan untuk sistem MOO

Komuniti maya berasaskan teks MOO tetap tidak terlepas daripada proses

peningkatan dan pengembangan dalam sistemnya. Pelaksanaan sistem MOO tidak

terhad pada program klien telnet tetapi kini dikembangkan menggunakan WWW

yang bersifat grafik dan bermultimedia. Penyelidikan pada keperluan persekitaran

multimedia pada sistem MOO dilihat sebagai permulaan ke arah mewujudkan

integrasi pelbagai media seperti grafik dan audio di dalam persekitaran MOO. Selaras

dengan keperluan ini, banyak penyelidikan telah dilakukan dan kini sistem MUD dan

MOO sedang dikembangkan pada penggunaan audio dan video masa nyata,

tetingkap antaramuka pengguna grafik dan kebolehan perkongsian media (Curtis dan

Nichols, 1994).

Pengembangan antaramuka pengguna bergrafik yang dicadangkan oleh Curtis

dan Nichols (1994) misalnya membolehkan pengguna berinteraksi dengan tetingkap

yang boleh dikongsi aplikasi pada satu skrin seperti tetingkap aktiviti kolaboratif,

paparan grafik dan lain-lain tetingkap. Banyak penyelidikan telah dan sedang

dilakukan untuk mengembangkan persekitaran bermultimedia dalam MOO.

SpaceALIVE dari Nanyang Institute of Technology, Singapura ialah antara contoh

projek pengembangan penggunaan multimedia dalam sistem MOO untuk pengajaran

dan pembelajaran berkolaboratif (Looi dan Ang, 2000).

48

Dengan adanya penyelidikan pengembangan sistem MOO maka muncullah

beberapa konsep dan teori baru seperti WebMOO (WOO), WOO Transaction

Protocol (WTP) dan Collaborative Hyperarchical Integrated Media Environment

(CHIME). Dengan adanya konsep baru ini, sistem berasaskan teks MOO telah

diintegrasikan dengan elemen multimedia lain. Dengan itu, sistem MOO kini

berwajah baru dan kepentingannya dalam pengajaran dan pembelajaran semakin

hebat sehingga lahirnya satu bidang baru dalam MOO iaitu Educational MOO.

2.8 MOO pendidikan

Revolusi terbesar yang berlaku ke atas MOO ialah peralihan penggunaannya

daripada sistem berasaskan permainan kepada pendidikan (educational MOO). Pada

peringkat awal, pelawat yang menyertai persekitaran lambdaMOO mendapati ia

berpotensi digunakan untuk tujuan professional dan komersial. Bruckman dan Resnik

(1993) daripada MIT Media Lab ialah yang pertama mengaplikasi MOO untuk

pendidikan di dalam MediaMOO sebagai sebuah tempat pertemuan maya untuk

penyelidik media. MediaMOO menampakkan kepentingan MOO dalam prospek

akademik yang mana boleh meningkatkan keberkesanan pemindahan dan pertukaran

pengetahuan secara atas talian.

Selepas mediaMOO, muncul pula BioMOO iaitu tempat pertemuan maya

untuk penyelidikan biologi dan AstroVR. Sejak itu penyelidikan mula

memperkembangkan MOO sebagai sebuah sistem bantuan pendidikan yang

sempurna. MOO pendidikan ialah penerapan tema akademik di dalam sistem MOO.

Ia diolah dengan mencipta objek-objek untuk kegunaan bantuan pengajaran dan

pembelajaran untuk pendidikan. Persekitarannya juga direkabentuk berupa sebuah

kelas maya yang bersifat berkolaboratif dan berkomuniti maya. Kini, MOO

pendidikan telah menjadi satu pendekatan baru di dalam bidang Komputer Sokongan

Pembelajaran Berkolaboratif (CSCL) dan penggunaannya telah diperluaskan dan

dikembangkan oleh penyelidik.

49

2.9 EnCore Xpress – peneraju MOO pendidikan

EnCore Xpress ialah singkatan daripada gabungan pangkalan data enCore

dan klien Xpress. Haynes dan Holmevik (1998) daripada University of Texas di

Dallas, Amerika Syarikat ialah pencetus dan bertanggungjawab membangunkan

sistem enCore Xpress. Ia dibangunkan khusus untuk tujuan pendidikan dan juga

merupakan sistem persekitaran pengajaran dan pembelajaran atas talian berasaskan

web pertama dibangunkan untuk program pelayan lambdaMOO. EnCore Xpress juga

memperkenalkan ciptaan terbaru dalam MOO iaitu Web MUD Object Oriented

(WOO) dan WOO Transaction Protocol (WTP). WOO kemudiannya telah menjadi

aplikasi terbaru dalam pembangunan sistem MOO.

EnCore ialah pangkalan data yang dibangunkan dan dikembangkan daripada

lambdaCore sebagai sebuah prototaip MOO pendidikan (educational MOO). Dengan

mengekalkan lambdaMOO sebagai pelayan dan enCore sebagai pangkalan data, ia

disepadukan dengan program klien berasaskan web Xpress. Xpress ialah klien yang

dibangunkan khusus bersama enCore yang bertujuan menjadikan sistem lebih

menarik dan mudah digunakan dan dipaparkan dalam bentuk antaramuka pengguna

grafik. Pengguna boleh mencipta, mengubah dan berkongsi objek dalam sesebuah

bilik dengan mudah di dalam antaramuka grafiknya. Xpress dibangunkan

menggunakan bahasa pengaturcaraan MOO, Java, Java Script dan HTML. Xpress

dilarikan menggunakan program pelayar Explorer dan Nestcape Navigator untuk

sistem operasi Windows dan Unix.

Antara kelebihan enCore Xpress yang dikenal pasti ialah antaramukanya yang

menarik dan kebolehan memaparkan elemen-elemen multimedia di dalam

antaramuka pengguna grafiknya. Klien Xpress telah menjadi alternatif terbaik kepada

klien berasaskan teks seperti telnet, pueblo dan sebagainya. Selain itu, pengajar yang

menggunakan enCore Xpress boleh mengendalikan kelas maya secara berkesan serta

boleh menggunakan mana-mana elemen multimedia sebagai bahan bantu mengajar.

Selain itu, enCore Xpress juga menyediakan kebolehan mewujudkan sebuah

komuniti maya yang menarik, mengadakan projek secara atas talian dan program

rangkaian pengajaran dan pembelajaran jarak jauh.

50

2.9.1 Senibina enCore Xpress

EnCore Xpress ialah sistem MOO yang memiliki paparan antaramuka

pengguna grafik (GUI) dan menyediakan capaian pada kandungan multimedia.

Melalui antaramuka klien Xpress, pengguna boleh melayari persekitaran MOO tanpa

arahan hiperteks. Senibina enCore Xpress ialah kembangan daripada senibina sistem

MOO dengan ditambah elemen pelayan web dan antaramuka Xpress. Sebilangan

objek dicipta mewakili kedua-dua elemen ini seperti #32 enCore Xpress Web Server,

#124 enCore Utilities, #125 enCore Web Utilities, #126 enCore Web Object dan lain-

lain lagi. EnCore Xpress bersambung dengan lambdaMOO melalui antaramuka

pengguna grafik Java (Java GUI).

Sementara enCore pula ialah pangkalan data utama yang dicapai melalui

pelayan lambdaMOO. Untuk membolehkan enCore Xpress mencapai objek dari

enCore, MCP (MOO Client Protocol) digunakan sebagai protokol untuk menerima

dan menghantar mesej antara pelayan dan pelanggan. MOOtcan ialah program parser

yang menyokong MCP digunakan dalam senibina ini untuk menerima dan

menghantar keputusan dari pelanggan ke pelayan.

Dalam senibina ini, enCore Xpress boleh dicapai melalui dua klien secara

serentak iaitu klien web dan klien MOO (asas teks). EnCore Xpress mempunyai

berbagai keistimewaan seperti capaian pada ikon grafik sistem, web editor, aplikasi

dan sebagainya. Selain, itu enCore Xpress boleh menghubungkan MOO kepada

laman web imej, audio, animasi daripada laman web yang lain. Keseluruhan senibina

enCore Xpress ditunjukkan dalam Rajah 2.9.

51

Rajah 2.9 : Senibina sistem enCore Xpress (Barrios dan Gibbs, 1998)

2.9.2 Hirarki kelas dan kelas generic enCore Xpress

Hirarki kelas dan kelas generik enCore Xpress ialah dikembangkan daripada

lambdaCore. Kelas terbitan untuk pendidikan yang dikenali dengan educational tools

dicipta khusus dalam sistem enCore Xpress (Schweller, 1997). Kelas ini

kemudiannya menjadi kelas generik kepada pembangunan sebuah persekitaran

pengajaran dan pembelajaran yang baru.

Sebagai contoh, kelas generic classroom dan kelas generic moderated room

ialah warisan kepada kelas generic room dari lambdaCore. Kedua-dua kelas tersebut

kemudiannya akan menjadi kelas dasar kepada mana-mana kelas classroom yang

dicipta dalam enCore. Begitu juga kelas koleksi kelengkapan dan peralatan di dalam

classroom seperti generic lecture, generic TV, generic Robot dan lain-lain lagi

diwariskan daripada generic thing dari lambdaCore.

Kesemua kelas ini akan menjadi kelas dasar kepada mana-mana terbitan kelas

untuk mencipta kelengkapan dan peralatan di dalam classroom. Apa yang

52

membezakan antara enCore dan lambdaCore ialah, enCore dilengkapi dengan

koleksi kelas generik educational tools yang khusus untuk tujuan pendidikan. enCore

juga dilengkapkan dengan klien web Xpress yang boleh memaparkan objek dalam

bentuk paparan grafik. Rajah 2.10 menunjukkan keseluruhan elemen MOO

pendidikan di dalam kelas generik enCore.

Kelas Generik LambdaCore

Kelas GenerikEnCore

Rajah 2.10 : Kelas-kelas generik MOO pendidikan di dalam encore

(Haynes and Holmevik, 1998)

2.9.3 Kekurangan enCore Xpress

Terdapat beberapa kekurangan dan kelemahan yang dikenal pasti pada

enCore Xpress iaitu:

a. Educational tools berjenis teks

53

Educational tools ialah objek-objek yang diwariskan daripada $generic thing

dicipta khusus untuk ciri-ciri pengajaran dan pembelajaran seperti $generic lecture,

$generic recorder, $generic TV dan sebagainya. Objek-objek ini disediakan

bertujuan untuk mewujudkan persekitaran kelas maya yang sebenar. Namum begitu

kebanyakan objek ini hanyalah berjenis teks dan dipaparkan dengan ikon tertentu

pada skrin.

Sebagai contoh apabila pengguna mencipta objek

@create $web_slate named Treatise maka terciptalah objek tersebut dengan

paparan ikon dalam sistem tetapi untuk mencapai kandungan objek tersebut maka

sistem hendaklah membuat sambungan pada laman webnya dengan arahan @goto

http://www.myschool.edu/handout.html on Treatise.

Begitu juga dengan objek lain seperti @create $tape named Tape1

maka sistem akan memaparkan paparan tape berjenis lukisan ASCII dan untuk

melihat kandungannya hanya dipaparkan berjenis teks. Kelemahannya ialah jenis

objek tersebut tidak menyokong penggunaan elemen hipermedia sepenuhnya tetapi

hanya berjenis teks. Padahal kajian literatur menunjukkan elemen hipermedia amat

penting untuk meningkatkan keberkesanan penyampaian pengajaran dan

pembelajaran.

b. Set perlakuan sah untuk semua bilik

Apabila kelas maya dicipta daripada $classroom, maka kelas tersebut akan

mewarisi kesemua set perlakuan yang diprogramkan pada objek tersebut. Set

perlakuan ini akan sah dan sama untuk semua bilik yang diwariskan daripada objek

$classroom. Terdapat kelemahan ketara yang dikenal pasti iaitu keperluan set

perlakuan hanya statik pada satu bilik sahaja padahal ia seharusnya berbeza mengikut

nama dan keperluan bilik maya. Sekiranya bilik student lounge dicipta maka set

perlakuan $classroom sudah tentu tidak sesuai untuk bilik ini. Oleh itu, sepatutnya

setiap bilik memiliki set perlakuannya yang berasingan untuk mewujudkan

persekitaran bilik yang sebenar.

c. Topologi sistem tidak mengikut kandungan tempatan

http://www.myschool.edu/handout.html

54

Topologi enCore Xpress dibina berdasarkan persekitaran University of Texas,

Dallas, maka sudah tentu kandungan sistem tidak mengikut kandungan dan keperluan

tempatan. Arahan mencipta bilik dan educational tools yang disediakan oleh EnCore

Xpress adalah material untuk mencipta persekitaran pengajaran dan pembelajaran

sendiri. Oleh itu terpulang kepada pembangun untuk mengubah dan mengadaptasi

material yang disediakan mengikut kesesuaian keperluan tempatan.

d. Tidak menggunakan sepenuhnya elemen multimedia

Walaupun enCore Xpress disokong dengan capaian pada multimedia tetapi

pengisian kandungan multimedia masih kekurangan. Kebanyakan bilik hanya

menggunakan ruang sembang untuk perbincangan, $generic lecture untuk

memaparkan syarahan berjenis teks dan $generic recorder untuk merekod

perbincangan berjenis teks. Tiada penggunaan elemen audio dan video secara khusus

di kebanyakan kelas maya dalam enCore Xpress tetapi hanya menggunakan

educational tools yang disediakan.

2.10 Beberapa contoh sistem MOO pendidikan

Oleh kerana MOO pendidikan mula mendapat perhatian penyelidik, di sini

diberikan beberapa contoh sistem MOO pendidikan yang telah dibangunkan oleh

beberapa universiti untuk menguatkan lagi kepentingan MOO pendidikan sebagai

sistem bantuan untuk pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif.

2.10.1 LinguaMOO

55

LinguaMOO dibangunkan oleh University of Texas, Dallas untuk

pembangunan program penulisan dan retorik di School of Arts and Humanities

(Haynes dan Holmevik, 1998). Ia merupakan peneraju kepada sistem MOO

pendidikan. LinguaMOO menggunakan lambdaMOO sebagai program pelayan dan

enCore sebagai pangkalan data. Ia dicapai menggunakan program klien Xpress yang

berasaskan antaramuka pengguna grafik dan berpaparan web. LinguaMOO berfungsi

sebagai sebuah persekitaran pengajaran dan pembelajaran atas talian di mana

pelaksanaannya melibatkan pelajar dan komuniti luar melakukan penyelidikan

bersama ke atas sesebuah topik yang ditentukan oleh pihak Sekolah. LinguaMOO

telah berkembang dan telah menjadi rangkaian aktiviti kolaboratif utama di bidang

ini untuk penyelidikan di peringkat antarabangsa (Barrios dan Gibbs, 1998) . Ia juga

telah menarik komuniti di seluruh dunia untuk menyertai kelas-kelas maya dan

program penyelidikan yang disediakan dan dilaksanakan secara maya oleh

Universiti.

2.10.2 SchMOOze

SchMOOze telah dibangunkan oleh City University, New York dengan

matlamat untuk menggalakkan pelajar-pelajar jurusan bahasa menyertai komunikasi

segerak di Internet sebagai alat bantu belajar (Pinto, 1996). SchMOOze ialah sistem

pendidikan MOO yang menggunakan enCore sebagai pangkalan data dan dicapai

menggunakan klien berasaskan teks. Antaramuka pengguna grafik sistem schMOOze

sepenuhnya dipaparkan dalam bentuk lakaran berasaskan teks. Antara tujuan lain

dibangun schMOOze ialah untuk mewujudkan sebuah persekitaran pengajaran dan

pembelajaran maya (virtual learning environment) yang mana menghimpunkan

pelajar-pelajar dalam satu masa segerak di dalam sebuah persekitaran komunikasi

dalam satu masa nyata. Ia telah digunakan secara berkesan sebagai program bantuan

pengajaran dan pembelajaran untuk kursus TESL-English dan Jepun, dan kini

SchMOOze telah menyediakan persekitaran pengajaran dan pembelajaran dalam dua

bahasa iaitu English dan Jepun (Turbee, 1997).

56

2.10.3 ScienceMOO

ScienceMOO dibangunkan oleh Brookhaven National Laboratory, Science

Education Center, Upton New York, merupakan sebuah komuniti maya yang

menghimpunkan penyelidik sains untuk berkomunikasi dan berbincang dalam sebuah

persekitaran berkolaboratif (Murfin, 2001). ScienceMOO menggunakan pangkalan

data enCore dan klien Xpress untuk mencapai sistemnya. Kelas matematik dan sains

maya dicipta di dalam persekitaran ScienceMOO untuk melaksanakan sebarang

aktiviti kolaboratif. Kebiasaan pelaksanaan kelas maya ScienceMOO diadakan

seminggu sekali di mana pengajar lazimnya berada di rumah atau hotel, dan pelajar

akan berada di makmal semasa menyertai pengajaran dan pembelajaran maya. Topik

dan masalah diberi oleh pengajar dan pelajar dikehendaki berbincang untuk

mendapatkan penyelesaian. ScienceMOO didapati efektif dan dapat meningkatkan

minat pelajar serta mampu menambah keberkesanan proses pengajaran dan

pembelajaran untuk subjek tersebut (Murfin, 2001).

2.10.4 PennMOO

PennMOO dibangunkan oleh University of Pennsylvania, Philadelphia ialah

sistem MOO pendidikan berasaskan teks yang dibangunkan menggunakan

lambdaCore sebagai pangkalan data utama dan lambdaMOO sebagai program

pelayan dan dicapai menggunakan program klien berasaskan teks (Noam dan Daniel,

1999). Kelas-kelas maya telah dicipta di dalam pennMOO yang menyerupai fungsi

kelas tradisional. Pihak fakulti telah melaksana pengajaran dan pembelajaran maya

menggunakan PennMOO dengan menyediakan waktu kuliah khusus untuk menyertai

pengajaran dan pembelajaran maya pennMOO. Pelajar dikehendaki berhimpun dalam

kumpulan yang telah dibentuk dalam kelas maya masing-masing. Proses pengajaran

dan pembelajaran maya dikelolakan oleh seorang pengajar yang akan secara bersama

menyertai kelas. Jelasnya, pelaksanaan pennMOO berfungsi seumpama kelas

tradisional, di mana pengajar dan pelajar menjalani aktiviti kolaboratif semasa

pengajaran dan pembelajaran secara maya.

57

2.11 Rumusan

Perkembangan sistem sokongan komputer untuk pengajaran dan

pembelajaran telah beralih kepada sistem berkolaboratif yang dilaksanakan melalui

Internet. Komputer sokongan pembelajaran berkolaboratif telah menjadi satu inovasi

kepada bidang pendidikan apabila munculnya CSCW dan CSCL. MOO yang asalnya

sebuah aplikasi permainan di Internet ialah inovasi kepada CSCL. Walaupun

persekitaran MOO sesuai untuk pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif tetapi

masih berhadapan dengan isu-isu yang boleh menjejaskan keberkesanannya.

MOO pendidikan ialah inovasi kepada MOO merupakan sebuah persekitaran

berkolaboratif untuk pengajaran dan pembelajaran bahasa. Kepentingan

penggunaannya dalam pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif telah

mewujudkan banyak sistem yang telah dibangunkan. Walapun begitu, seperti yang

diterangkan, sistem sedia ada masih tidak dapat menangani isu-isu berkaitan

keberkesanan persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif.

Oleh sebab itu, kajian literatur menunjukkan masih ada ruangan untuk

ditambahnilai pada sistem sedia ada. Walaupun sistem sedia ada sudah dilaksanakan

dengan baik namum masih ada kekurangan yang boleh ditambahbaik pada sistem

sedia ada untuk menjadikan sistem seumpamannya lebih baik.

Kajian cuba menyelesaikan isu-isu yang telah dinyatakan dengan tujuan

menambahbaikan persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif

dan dalam masa yang sama dapat menonjolkan sumbangan dan kepentingan kajian

yang baru.

BAB 3

METODOLOGI PENYELIDIKAN

3.1 Pengenalan

Bab ini akan membincangkan metodologi penyelidikan yang telah digunakan

di dalam kajian ini. Ia dimulakan dengan membincangkan rekabentuk penyelidikan,

metodologi penyelidikan, keperluan perisian dan perkakasan dan prosedur penilaian.

3.2 Rekabentuk penyelidikan

Penyelidikan ini ialah berbentuk penyelidikan gunaan (applied research)

yang bertumpu pada bidang CSCW sebagai medan penyelidikan umum. Kemudian ia

dikecilkan dan ditumpukan pada CSCL iaitu satu bahagian daripada bidang CSCW.

Kemudiannya ia difokuskan pada MOO yang menyokong CSCL. Terdapat tiga

keperluan yang terlibat di dalam rekabentuk penyelidikan iaitu mengenal pasti

keperluan sistem, pembangunan sistem dan pengujian. Rajah 3.1 menunjukkan

keseluruhan rekabentuk penyelidikan dan perkaitan di antara setiap keperluan

tersebut.

59

Pembelajaran dan pengajaran berkolaboratif

Hipermedia

Persekitaran MOO

Pengujian dan penilaian prototaip

Pembangunan prototaip

Rajah 3.1 : Keperluan-keperluan dalam rekabentuk penyelidikan.

a. Mengenal pasti keperluan sistem

Keperluan pertama ialah mengenal pasti keperluan sistem. Terdapat tiga

keperluan yang telah dikenal pasti untuk pembangunan prototaip iaitu pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif, hipermedia dan persekitaran MOO. Kesemua keperluan

ini mewakili keseluruhan keperluan prototaip untuk pembangunan sebuah

persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif. Keperluan ini

dijadikan panduan untuk merekabentuk sistem dan merangka bentuk pengujian yang

akan dilaksanakan.

b. Pembangunan prototaip

Pembangunan sistem terdiri daripada pembangunan prototaip, diikuti

pembangunan set perlakuan di dalam setiap persekitaran sistem dan seterusnya

penerapan sokongan hipermedia untuk sistem. Prototaip menfokuskan pembangunan

sistem pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif untuk mendemonstrasi

keupayaan sistem sebagai sistem pembelajaran maya. Dengan prototaiplah

keupayaan sistem dapat dijangka dan dilihat.

60

Kajian ini juga menggunakan Object Modeling Technique (OMT) untuk

memodelkan orientasi objek prototaip. OMT ialah teknik rekabentuk yang popular

dalam pembangunan perisian. Oleh kerana MOO ialah sistem berasaskan orientasi

objek maka pendekatan OMT telah digunakan untuk menghasilkan rekabentuk

orientasi objek prototaip.

c. Pengujian

Pengujian melibatkan strategi penyelidikan seperti eksperimen makmal atau

pengujian lapangan (Sekaran, 2000). Pengujian direkabentuk berdasarkan keperluan

prototaip. Keputusan atau dapatan daripada pengujian digunakan untuk menganalisa

dan menilai keupayaan sistem.

3.3 Prosedur Penyelidikan

Penyelidikan ini menggunakan pendekatan model ADDIE (Analysis, Design,

Development, Implementation, and Evaluation) iaitu satu model rekabentuk intruksi

yang lazimnya digunakan dalam pembangunan perisian multimedia (Jamaluddin

Harun et al., 2001).

KusMOO (Kolej Ugama Sultan Zainal Abidin educational MOO system)

telah dipilih sebagai nama bagi prototaip sistem pengajaran dan pembelajaran bahasa

berkolaboratif ini. Keseluruhan prosedur penyelidikan ditunjukkan pada rajah 3.2.

61

Tamat

fasa penilaian • Membuat kajian penilaian pada kusMOO • Membuat analisa terhadap kajian penilaian

fasa pelaksanaan • Melaksana mekanisma bilik dalam persekitaran kusMOO • Melaksana keberkesanan set perlakuan dalam persekitaran

kusMOO • Melaksana penggunaan hipermedia

fasa pembangunan sistem • Melarikan sistem pelayan dan pelanggan kusMOO • Membangunkan persekitaran pengajaran dan pembelajaran

bahasa kusMOO • Membangunkan set perlakuan sistem

fasa rekabentuk sistem • Menentukan program pelayan dan pelanggan MOO • Merekabentuk topologi persekitaran sistem pengajaran dan

pembelajaran bahasa kusMOO • Merekabentuk mekanisma set perlakuan untuk setiap bilik • Menganalisis keperluan elemen hipermedia yang akan

digunakan

fasa analisis dan kajian • Kajian literatur terhadap keperluan sistem MOO • Menentukan masalah kajian • Menentukan penyelesaian pada kajian • Membuat cadangan penyelidikan

Mula

Rajah 3.2 : Prosedur penyelidikan

62

Prosedur penyelidikan ini dibahagi kepada lima fasa iaitu fasa analisis, fasa

rekabentuk, fasa pembangunan, fasa perlaksanaan dan fasa penilaian. Penyelidikan

ini dimulakan pada fasa pertama dengan mengkaji keperluan sistem MOO sebagai

persekitaran pengajaran dan pembelajaran kolaboratif. Kajian ini termasuklah

mengenal pasti kepentingannya dalam pendidikan dan faedah yang diperolehi apabila

menggunakan sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif. Pada fasa ini,

kajian literatur telah dibuat untuk mengenal pasti isu-isu berbangkit dalam sistem

berkolaboratif, diikuti pernyataan masalah, objektif dan skop kajian.

Fasa kedua ialah merekabentuk sistem. Satu soal selidik di kalangan

pensyarah dilakukan untuk mendapatkan maklumat tentang keperluan sebuah

persekitaran sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif. Soal selidik ini

berhasrat mendapat pandangan para pensyarah di Pusat Bahasa, KUSZA tentang

keperluan sebuah sistem pengajaran dan pembelajaran bahasa kolaboratif. Maklumat

ini digunakan sebagai asas untuk merekabentuk sistem. Pada fasa ini penentuan

bahasa pengaturcaraan juga dikenal pasti untuk membangunkan prototaip sistem.

Terdapat beberapa sub perkara yang dikenal pasti dalam rekabentuk sistem iaitu :

a. Merekabentuk topologi sistem. Ia melibatkan merekabentuk kelas-kelas maya

yang diperlukan dalam prototaip.

b. Merekabentuk objek-objek sistem. Objek-objek yang diperlukan dalam

persekitaran sistem akan dikenal pasti.

c. Merekabentuk set perlakuan sistem. Set perlakuan ialah senarai perlakuan yang

dilengkapkan dalam persekitaran untuk mewujudkan aktiviti kolaboratif.

d. Merekabentuk sokongan hipermedia di dalam sistem. Beberapa elemen

hipermedia dikenal pasti untuk keperluan persekitaran.

Fasa ketiga ialah fasa pembangunan. Prototaip dibangunkan mengikut

spesifikasi keperluan yang dinyatakan di dalam fasa rekabentuk. Terdapat beberapa

sub langkah yang terlibat dalam fasa ini iaitu pembangunan topologi sistem, ia

melibatkan pembangunan kelas-kelas maya dan objek-objek yang diperlukan dalam

kelas maya. Sub langkah kedua ialah pembangunan set perlakuan yang bersesuaian

untuk setiap bilik maya dan sub langkah ketiga ialah pembangunan sokongan

hipermedia dalam persekitaran prototaip.

63

Fasa keempat ialah fasa pelaksanaan iaitu melibatkan pelaksanaan dan ujian

pada semua modul yang telah dibangunkan. Ini termasuklah pelaksanaan mekanisma

bilik maya dan set perlakuan yang telah diprogramkan. Selain itu keberkesanan

penggunaan hipermedia dalam persekitaran sistem dilihat agar memenuhi keperluan

persekitaran pengajaran dan pembelajaran sistem.

Fasa terakhir ialah fasa penilaian. Dalam fasa ini, sekumpulan responden

dibentuk untuk melakukan ujian dan penilaian pada sistem. Dua puluh orang

responden telah dipilih untuk menilai prototaip sistem ini. Jumlah ini diambil

berdasarkan kelaziman proses penilaian untuk sesebuah sistem pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif ialah melibatkan lima atau empat orang responden di

dalam satu kumpulan maya. Mereka dipecahkan kepada empat kumpulan maya dan

dikehendaki menyertai persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa kusMOO.

Mereka diberi tutorial ringkas berkenaan arahan-arahan dalam persekitaran MOO

sebelum menyertai persekitaran.

Di akhir fasa ini, borang soal selidik diagihkan untuk mendapatkan

maklumbalas daripada responden terhadap keberkesanan prototaip. Keputusan

maklumbalas telah digunakan untuk membuat penilaian dan analisa terhadap

prototaip agar menepati objektif dan matlamat penyelidikan. Untuk melaksanakan

setiap fasa yang telah dinyatakan maka satu kerangka aliran kerja telah dibuat untuk

mencapai setiap fasa-fasa berikut yang ditunjukkan dalam rajah 3.3.

64

Mengkaji keperluan penggunaan hipermedia yang boleh dilaksanakan

dalam persekitaran

Mengenal pasti keperluan sistem berkolaboratif dan persekitaran

MOO

Cadangan

Keperluan untuk Kajian literatur

Mengenal pasti dan memilih teknik dan metodologi yang sesuai

Hasilkan kertas cadangan

Merekabentuk prototaip sistem pengajaran dan pembelajaran bahasa

berkolaboratif

Membangun sistem pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif berdasarkan rekabentuk prototaip

Kajian soal selidik

Membuat ujian dan penilaian pada

pembangunan prototaip sistem

Penulisan Tesis

Rajah 3.3 : Kerangka aliran kerja penyelidikan

65

3.4 Metodologi penyelidikan

Dalam penyelidikan ini, Unified Modelling Language (UML) dan teknik

berorientasikan objek telah digunakan untuk merekabentuk prototaip. UML dipilih

kerana ia menyokong teknik berorientasikan objek dan mudah digunakan.

3.4.1 Unified Modelling Language (UML)

UML ialah suatu bahasa permodelan yang diasaskan oleh Booch, Rumbaugh

dan Jacobson (Azah Kamilah et al., 2002). UML mengandungi beberapa elemen

grafik yang digabungkan menjadi gambarajah seperti gambarajah kes guna,

gambarajah kelas dan gambarajah komponen. Terdapat dua jenis permodelan sistem

menggunakan UML iaitu bahagian statik dan bahagian dinamik. Bahagian statik ialah

gambarajah berstruktur yang digunakan untuk menggambarkan (visualize),

menentukan, membina dan mendokumenkan aspek-aspek statik sistem. Prototaip ini

menggunakan dua gambarajah berstruktur iaitu gambarajah kelas (class diagram)

dan gambarajah objek (object diagram).

Bahagian dinamik ialah gambarajah tingkahlaku (behavioural diagrams)

yang digunakan untuk menggambarkan, menentukan, membina dan mendokumenkan

aspek-aspek dinamik di dalam sistem. Prototaip ini menggunakan dua gambarajah

tingkahlaku iaitu gambarajah Use Case (Use Case Diagram) dan gambarajah turutan

(sequence diagram).

3.5 Keperluan perisian dan perkakasan

Pembangunan prototaip sistem ini dibangunkan menggunakan Bahasa

Pengaturcaraan MOO untuk membangunkan set perlakuan sistem. Bahasa

pengaturcaraan MOO ialah bahasa pengaturcaraan yang dibangunkan bersama

66

program pelayan lambdaMOO. Kod sumber bahasa pengaturcaraan MOO dibina

daripada bahasa C dengan menambah kebolehan arahan kolaboratif. Bahasa

pengaturcaraan MOO mempunyai kelebihan untuk membuat aturcara pada set

perlakuan di dalam sebuah persekitaran kolaboratif. Selain itu terdapat perisian lain

yang digunakan untuk membangunkan prototaip ini iaitu :

a. Bahasa pengaturcaraan JAVA

Perisian ini digunakan untuk menyunting program MOOtcan.

b. Microsoft Visual C++

Perisian ini digunakan untuk mengkompil fail pelayan lambdaMOO dan

mencipta fail pelaksana WINMOO.EXE.

c. Editor HTML

Terdapat banyak editor HTML yang boleh digunakan. Textpad telah digunakan

untuk menyunting kod sumber HTML

d. Adobe Photoshop dan Adobe Premiere

Adobe Photoshop digunakan untuk menyunting fail grafik dan Adobe Premiere

digunakan untuk menyunting fail video.

e. SPSS

Perisian ini digunakan untuk membuat analisis data. Ujian yang dilakukan

menggunakan SPPS ialah statistik deksriptif dan kekerapan. Persampelan dibuat

ke atas sebilangan responden untuk menguji prototaip ini.

Keperluan perkakasan pula ialah seperti berikut :

Sistem : Pemproses Intel minimum 300 MHz

RAM : 256 MB dan 30 MB ruang pertukaran (swap space)

Ruang cakera keras : 20 GB

Mod video : SVGA dengan 2 MB ingatan video

Sistem pengoperasian : Windows 2000, Window NT

Kad Bunyi : Ya

Sambungan Internet : Ya

67

3.6 Prosedur penilaian

Fasa terakhir dalam prosedur penyelidikan ialah fasa penilaian. Dalam fasa

ini prototaip kusMOO dibuat penilaian deskriptif agar menepati objektif kajian.

Walaupun prototaip sistem sudahpun mengalami penilaian formatif iaitu proses

penilaian sepanjang pembangunan prototaip dan penilaian sumatif iaitu proses

penilaian yang dilakukan oleh penyelia tetapi penilaian deksriptif amat perlu untuk

menunjukkan secara teruji kejayaan dan keupayaan sesebuah prototaip.

3.6.1 Objektif Penilaian

Objektif utama penilaian ini ialah untuk menilai keberkesanan dan

penerimaan pengguna terhadap persekitaran pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif kusMOO. Penilaian ini juga akan menjelaskan keupayaan peranan set

perlakuan yang dihasilkan mampu meningkatkan aktiviti kolaboratif.

3.6.2 Responden

Sekumpulan 20 orang pelajar yang mengikuti kelas bahasa Inggeris di bawah

pengendalian seorang pensyarah KUSZA dipilih daripada sekolah Pengajian

Pengurusan dan Pusat Teknologi Maklumat, KUSZA. Oleh kerana responden hanya

dipilih daripada dua Sekolah Pengajian sahaja, ada kemungkinan responden yang

dipilih tidak mewakili keseluruhan populasi pelajar. Namum begitu, jumlah yang

dipilih sudah memadai untuk pelaksanaan sistem pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif dalam satu-satu masa. Jumlah ini memadai untuk mengendali dan

menguji prototaip untuk tujuan analisa dan penilaian. Jumlah yang kecil juga

memudahkan pemerhatian dan pemantauan dibuat semasa proses pengajaran dan

pembelajaran kolaboratif berlangsung.

68

3.6.3 Instrumen penilaian

Dalam penyelidikan ini, pencapaian responden diukur dengan melihat kepada

signifikan perbezaan markah semasa ujian terarah dan penilaian prototaip. Markah

yang diberikan menjadi asas pengukuran keberkesanan prototaip kusMOO.

Instrumen yang digunakan untuk tujuan penilaian adalah soal selidik semasa ujian

terarah dan penilaian prototaip.

3.6.3.1 Soal selidik

Soal selidik merupakan kaedah yang berkesan untuk menyediakan maklumat

dalam bentuk kuantitatif daripada sesuatu kaji selidik yang lebih umum (Sekaran,

2000). Ringkasan data boleh dilihat sebagai pendapat umum yang mewakili

keputusan daripada pengguna. Nilai sesuatu maklumat yang diperolehi daripada soal

selidik ini akan digunakan untuk analisa.

Untuk menyediakan borang soal selidik dalam penyelidikan ini, beberapa

borang soal selidik daripada tesis-tesis yang lalu dan beberapa buah buku dirujuk

untuk merekabentuk soalan-soalan bagi setiap borang soal selidik. Rujukan yang

dibuat bertujuan memastikan soalan-soalan yang ditanya menepati objektif dan

tujuan soal selidik dilakukan. Terdapat tiga borang soal selidik diedarkan iaitu :

a. Kajian terhadap keperluan sebuah persekitaran sistem pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif.

Kajian ini bertujuan untuk mendapat maklumat di kalangan pensyarah tentang

keperluan pembangunan sebuah persekitaran sistem pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif. Rujukan telah dibuat pada Jamaluddin Harun et

al. (2001) dan Awang Abu Bakar (2002) untuk merekabentuk soalan dalam

borang soal selidik ini. Rekabentuk soal selidik untuk kajian terhadap keperluan

sebuah persekitaran sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

terbahagi kepada :

69

• Bahagian A –Profail responden

Bahagian ini mengumpulkan maklumat asas berkenaan responden iaitu jantina,

jawatan dan Sekolah Pengajian.

• Bahagian B – Soal selidik kajian

Soal selidik diedarkan untuk mendapatkan maklumbalas tentang kajian

terhadap keperluan sebuah persekitaran sistem pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif.

Contoh borang soal selidik ini boleh dirujuk pada LAMPIRAN C.

b. Kajian pada sesi ujian prototaip kusMOO.

Kajian ini ialah ujian terarah yang dilakukan untuk prototaip ini. Ujian ini

dilakukan sejurus selepas pengguna menguji prototaip. Rujukan telah dibuat

pada Chua (2003) dan Awang Abu Bakar (2002) untuk merekabentuk soalan

dalam borang soal selidik ini. Rekabentuk soal selidik untuk ujian prototaip

kusMOO terbahagi kepada :

• Bahagian A – Arahan-arahan yang perlu dipatuhi oleh pelajar.

Bahagian ini menyatakan turutan arahan yang perlu diikuti oleh pelajar semasa

proses pengujian terarah pada prototaip.

• Bahagian B – Keputusan ujian prototaip

Soal selidik diedarkan untuk mendapatkan maklumbalas tentang keputusan

ujian terarah pada prototaip di kalangan peserta.

Contoh borang soal selidik ini boleh dirujuk pada LAMPIRAN D.

70

c. Borang penilaian prototaip kusMOO.

Kajian ini bertujuan membuat penilaian dan tinjauan terhadap keberkesanan

penggunaan kusMOO sebagai sistem bantuan pengajaran dan pembelajaran

bahasa. Soal selidik ini diedarkan selepas menjawab borang soal selidik ujian

terarah. Rujukan telah dibuat pada Jamaluddin Harun et al. (2001) dan Awang

Abu Bakar (2002) dan Chua (2003) untuk merekabentuk soalan dalam borang

soal selidik ini. Rekabentuk soal selidik untuk penilaian prototaip kusMOO

terbahagi kepada :

• Bahagian A – Profail responden dan kemahiran teknologi maklumat

Bahagian ini mengumpulkan latar belakang responden seperti jantina, jenis

pengajian, program pengajian dan maklumat berkenaan kemahiran teknologi

maklumat.

• Bahagian B – Penilaian prototaip kusMOO

Soal selidik diedarkan untuk mendapatkan maklumbalas tentang penilaian

prototaip kusMOO terhadap beberapa perkara :

A - Kajian terhadap persekitaran pengajaran dan pembelajaran kusMOO

Data yang dikumpulkan ialah untuk melihat kesesuaian persekitaran

menepati keperluan pengajaran dan pembelajaran kolaboratif.

B - Kajian terhadap rekabentuk dan kandungan prototaip

Data yang dikumpulkan ialah untuk melihat rekabentuk keseluruhan

prototaip dan kandungan yang disediakan dalam prototaip.

C - Kajian terhadap aktiviti kolaboratif

Data yang dikumpulkan ialah untuk melihat aktiviti kolaboratif dan

penggunaan set perlakuan yang yang dihasilkan dalam prototaif.

71

D - Kajian terhadap keberkesanan prototaip

Data yang dikumpulkan ialah untuk melihat secara menyeluruh

keberkesanan prototaip sebagai sebuah persekitaran pengajaran dan


Contoh borang soal selidik ini boleh dirujuk pada LAMPIRAN E.

Skala Likert dilaksanakan bagi soal selidik di mana responden perlu membuat

penilaian terhadap satu-satu pernyataan yang diberi. Skala ini mengukur sejauhmana

seseorang itu bersetuju atau sebaliknya dengan satu-satu pernyataan. Skala yang

digunakan ialah dari 1 hingga 5 di mana 1 melambangkan sangat tidak bersetuju, 2

melambangkan kurang setuju, 3 melambangkan tidak pasti, 4 melambangkan setuju

dan 5 melambangkan sangat setuju.

Sebagai contoh :

Saya yakin sistem ini mampu memberikan kesan yang positif kepada pengajaran dan

pembelajaran bahasa.

1 2 3 4 5

3.6.4 Tatacara pengujian

Ada dua pengujian yang dilakukan. Pertama ujian terarah iaitu pengujian

yang dilakukan mengikuti prosedur yang digariskan. Sebelum pengujian dibuat,

responden terlebih dahulu diberikan tutorial ringkas berkenaan arahan-arahan dalam

sistem MOO. Kemudian, responden dipecahkan kepada empat kumpulan maya dan

menduduki satu bilik maya dalam persekitaran kusMOO. dilakukan pelajar

dikehendaki menyertai bilik maya yang diarahkan. Responden dikehendaki

mengikuti arahan-arahan yang diberikan semasa menyertai persekitaran kusMOO.

Responden akan melalui proses pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

dengan seorang pensyarah secara maya. Setiap kumpulan dikehendaki melaksanakan

72

satu tugasan yang diberikan. Masa diberi 20 hingga 30 minit untuk membincangkan

sesama ahli kumpulan berkenaan topik yang dikehendaki. Pensyarah akan mengarah

dan memantau secara maya selama proses pengajaran dan pembelajaran berlansung.

Selesai saja proses pengajaran dan pembelajaran tersebut, Soal selidik ujian

terarah diedarkan untuk dijawab. Selesai menjawab soal selidik ujian terarah, peserta

kemudiannya akan diedarkan borang penilaian prototaip kusMOO untuk dijawab.

Peserta dikehendaki menjawab segala prosedur dalam soal selidik tersebut.

Keputusan yang direkod dan dianalisa sebagai dapatan kajian.

3.6.5 Analisa data

Data yang dikumpul seterusnya dianalisis dengan menggunakan perisian

Statistical Packages for Social Sciences (SPSS) untuk melihat keberkesanan sistem

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif MOO sebagai satu sistem sokongan

pengajaran dan pembelajaran bahasa. Analisa kemudiannya dilakukan secara

deksriptif pada dapatan data yang diperolehi daripada borang soal selidik yang

diedarkan kepada responden.

3.7 Dokumentasi

Proses pendokumentasian merupakan langkah terakhir dalam penyelidikan

ini. Proses ini diikuti untuk menyampaikan keputusan dan hasil penyelidikan kepada

umum. Dokumentasi dilakukan dari semasa ke semasa dan dikompilkan kesemua

pada akhirnya.

BAB 4

REKABENTUK SISTEM

4.1 Pengenalan

Bab ini menfokuskan kepada pembangunan prototaip kusMOO. Ia melibatkan

proses rekabentuk dan pembangunan prototaip sistem kusMOO. Prototaip ini

direkabentuk dan dibangunkan dengan menumpukan kepada tiga keperluan iaitu

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif, persekitaran MOO dan hipermedia.

Ketiga-tiga elemen ini digabungkan di dalam satu antaramuka sistem yang

kemudiannya dilaksanakan sebagai sebuah sistem pelayan-pelanggan. Prototaip ini

membangunkan kusCore yang diaplikasikan daripada enCore Xpress sebagai

pangkalan data utama sistem.

Perkara utama yang memberi nilai tambah di dalam prototaip ini ialah

bagaimana set perlakuan direkabentuk untuk menyokong sebuah persekitaran

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif MOO. kusMOO dibangunkan untuk

menguji keberkesanan penggunaannya dan elemen-elemen sokongan lain.

4.2 Rekabentuk senibina sistem

Prototaip sistem MOO pendidikan yang dibangunkan diberi nama kusMOO

iaitu singkatan kepada Kolej Ugama Sultan Zainal Abidin educational MOO system.

74

Tujuan ia dibangunkan ialah untuk digunakan sebagai sistem sokongan pengajaran

dan pembelajaran bahasa berkolaboratif di Pusat Bahasa, Kolej Ugama Sultan Zainal

Abidin (KUSZA). KusMOO dibangunkan untuk kegunaan rangkaian kawasan

setempat (LAN). Rajah 4.1 menunjukkan paparan rekabentuk senibina prototaip

sistem.

Rekabentuk senibina kusMOO ialah didasarkan kepada senibina asas sistem

pelayan-pelanggan MOO dan senibina sistem enCore Xpress. Daripada pengkajian

terhadap kedua-dua senibina tersebut maka rekabentuk senibina kusMOO telah

dihasilkan. Sebagaimana ditunjukkan dalam rajah di atas senibina kusMOO terdiri

daripada tiga baris komponen iaitu baris pelanggan (client), pelayan (server) dan

aplikasi pelayan (database). Baris pelanggan ialah menjelaskan keadaan pelanggan

yang mencapai sistem kusMOO melalui protokol Internet seperti TCP/IP. Lazimnya

sistem MOO boleh dicapai menggunakan program klien berasaskan teks seperti

telnet dan sebagainya tetapi di dalam rekabentuk senibina kusMOO, sistem dicapai

menggunakan program klien web yang mana perlu dilayari menggunakan program

pelayar seperti Internet Explorer atau Netscape Navigator.

Rajah 4.1 : Rekabentuk senibina prototaip kusMOO

Pelayan WebkusMOO

Pelayan lambdaMOO

Protokol Internet

Fail pelayan web

Antaramuka Pengguna

Grafik (GUI) MOOtcan

Pangkalan data kusCore

Baris pelanggan (client) Baris pelayan (server) Baris aplikasi Pelayan (database)

75

Untuk membolehkan kusMOO dapat dicapai menggunakan klien web, MOO

client protocol (MCP) digunakan untuk membina hubungan antara pelayan MOO dan

pelanggan. KusMOO ialah sistem capaian pelbagai pelanggan yang menyediakan

hubungan banyak ke satu antara pelanggan dan pelayan. Baris pelayan pula

melibatkan dua program pelayan yang dilarikan dalam satu masa segerak semasa

pelaksanaan kusMOO. Pelayan utama dirujuk pada program lambdaMOO yang

mencapai pangkalan data kusCore. Semua objek dan set perlakuan sistem disimpan

di kusCore. Sementara itu, pelayan web pula bertindak sebagai pelengkap pada

pelayan lambdaMOO. Pelayan lambdaMOO boleh berfungsi secara segerak dengan

pelayan web melalui MOOtcan iaitu program yang menerima dan menghantar objek

MOO melalui program pelayar Internet.

Ia juga berinteraksi untuk capaian segerak bagi objek hipermedia dari

lambdaMOO dan fail-fail audio dan video dari pelayan web. Ringkasnya, kedua-dua

pelayan ini berinteraksi apabila menerima capaian daripada pelanggan perantara

program MOOtcan. Untuk membolehkan pelayan MOO dan pelayan web dapat

berinteraksi dan dipaparkan di dalam satu persekitaran, maka satu antaramuka

pengguna grafik (GUI) dihasilkan dalam lapisan pelayan ini. Baris ketiga pula ialah

aplikasi pelayan yang merujuk pada pangkalan data sistem kusMOO.

KusCore ialah pangkalan data utama yang menyimpan semua objek sistem.

kusCore dibangunkan dari pangkalan data enCore daripada sistem linguaMOO.

Sementara itu, fail pelayan web ialah pangkalan data untuk objek audio, video dan

grafik sistem disimpan. Secara umumnya pelanggan berinteraksi melalui arahan

komunikasi dengan pelayan kusMOO. Apabila arahan diterima oleh pelayan, maka ia

akan mencapai kusCore untuk memproses objek yang diminta. Sekiranya pelanggan

mencapai objek hipermedia pula, maka pelayan MOO akan mencapai data pelayan

web dan dipulangkan paparan pada pelanggan.

76

4.2.1 Rekabentuk model pemberitahuan (notification) sistem pelanggan-

pelayan MOO

Dalam prototaip kusMOO, terdapat konsep rujukan panggil semula (callback

reference) antara pelanggan kepada pelayan. Ini membolehkan pelayan dapat

menghantar pemberitahuan kepada pelanggan. Di dalam sistem MOO, apabila

pelanggan mencapai pelayan maka hasilnya objek, bilik, pemain akan dipaparkan

pada pengguna. Output yang dipaparkan kepada pengguna menunjukkan operasi

pemberitahuan sedang berlaku dalam sistem MOO. Model pemberitahuan dalam

sistem MOO ialah satu proses rujukan panggil semula (callback reference) yang

berlaku di antara pelanggan dan sistem pemberitahuan pelayan.

Proses rujukan panggil semula ini melibatkan pelayan menerima permintaan

daripada pelanggan, kemudian pelayan akan melaksanakan permintaan tersebut dan

menghantar semula keputusan kepada pelanggan. Rajah 4.2 menunjukkan rekabentuk

rujukan panggil semula sistem MOO.

Pelanggan

Pelayan

Panggil

Minta

Wakil Klien

Hantar Keputusan

Balas

Objek dipanggil

Pelaksanaan Objek MOO

Rajah 4.2 : Rekabentuk rujukan panggil semula sistem MOO

77

Di dalam prototaip kusMOO, model pemberitahuan MOO telah

dikembangkan agar pelayan dapat memulangkan keputusan berjenis objek

hipermedia selain daripada asas teks. Rekabentuk model ini bertujuan menambah

kebolehan sistem MOO yang sedia ada agar boleh melaksanakan interaksi objek

hipermedia di antara pelanggan dan pelayan. Elemen audio dan video digunakan

sebagai contoh untuk menentukan kebolehan pelayan MOO menyokong penggunaan

elemen multimedia. Semasa pelaksanaan, pelayan MOO akan berinteraksi secara

segerak dengan pelayan web dan apabila menerima permintaan daripada pengguna

maka ia mampu memulangkan objek hipermedia kepada pengguna.

Ringkasnya, untuk membolehkan pelanggan mengakses objek hipermedia

maka bilik, pemain dan objek-objek lain dalam sistem MOO hendaklah dipaparkan

dalam bentuk mod WYSIWIS melalui capaian menggunakan pelayar Internet. Dalam

rekabentuk justifikasi rujukan panggil semula kusMOO, pelayan akan membalas

permintaan yang diminta oleh setiap pelanggan yang menyertai sistem seperti biasa.

Oleh kerana permintaan pelanggan boleh terdiri daripada arahan capaian pada objek

MOO dan objek hipermedia maka rujukan panggil semula akan berinteraksi dengan

objek dari pangkalan data kusCore dan fail pelayan web.

Umumnya, pelaksanaan rujukan panggil semula ini melibatkan permintaan

yang dibuat oleh pelanggan. Kemudian, sistem akan bertindak dengan berinteraksi

dengan fungsi bina dalam MOO (MOO built-in function) dan perlakuan (verbs) yang

telah diprogramkan di dalam pelayan. Fungsi bina dalam ini akan menterjemahkan

arahan daripada pelanggan dengan menyimpan rujukan panggilannya dan kemudian

akan menghantar keputusan kepada pelanggan. Begitu juga sekiranya pelanggan

mengakses objek hipermedia maka pelayan MOO akan memproses permintaan

melalui fungsi bina dalam yang telah diprogramkan.

Dalam prototaip kusMOO, fungsi bina dalam enCore Xpress digunakan untuk

menerima permintaan dan membalasnya kepada pelanggan dalam bentuk mod

capaian WYSIWIS. Rajah 4.3 menunjukkan rekabentuk sistem rujukan panggil

semula untuk kusMOO.

78

Justifikasi rekabentuk sistem rujukan panggil semula kusMOO ini

mempunyai kelebihannya tersendiri seperti kebolehan mengintegrasi objek MOO

yang berasaskan teks dengan objek hipermedia. Keduanya, paparan sistem tidak lagi

terhad kepada program berasaskan teks sahaja malah boleh dipaparkan dalam bentuk

paparan web. Dengan terbinanya paparan dalam mod WYSIWIS ini maka bilik,

pemain dan objek dapat ditunjukkan dalam bentuk paparan yang lebih menarik lagi.

Keseluruhan rekabentuk pemberitahuan sistem kusMOO sebagaimana rajah 4.4.

B .b.v.. .

Bilik 1 Pelanggan 1

Wakil klien

Objek dipanggil

Pelanggan 2

Wakil klien

Objek dipanggil

Pelayan

Objek MOO Objek

Hipermedia

Pelanggan

Rajah 4.4 : Rekabentuk keseluruhan model pemberitahuan sistem kusMOO

Pelayan Pelaksanaan Objek

MOO

Objek dipanggil

Wakil Klien

Hantar Panggil Keputusan

Minta Balas

Pelaksanaan Objek Hipermedia

Rajah 4.3: Justifikasi rekabentuk sistem rujukan panggil semula untuk kusMOO

79

4.3 Spesifikasi rekabentuk kolaboratif kusMOO

KusMOO ialah sebuah sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif. Ia

merangkumi aktiviti perbincangan dalam masa segerak dan capaian pada objek

MOO. Terdapat spesifikasi rekabentuk kolaboratif yang dilaksanakan dalam

prototaip ini. Spesifikasi kolaboratif ialah bagaimana program klien MOO mencapai

objek pemain (player) daripada pelayan lambdaMOO. Objek Pemain (player) ialah

salah satu kelas generik untuk mencipta karakter yang kemudiannya merujuk pada

nama pelanggan kusMOO. Pentadbir kusMOO boleh mencipta seberapa banyak

pemain di dalam sistem.

Dalam rekabentuk kolaboratif kusMOO, program klien MOOtcan digunakan

untuk membina aktiviti kolaboratif. MOOtcan ialah sebuah program klien MOO

berasaskan teks yang ditulis menggunakan bahasa Java, ia boleh diintegrasikan

dengan paparan antaramuka pengguna grafik (GUI) dan dilaksanakan melalui

program pelayar Internet. MOOtcan beroperasi sama seperti mana-mana program

klien teks MOO yang lain seperti peublo, cupOmud dan lain-lain lagi. Di dalam

sistem kusMOO, MOOtcan akan dilaksanakan secara segerak dengan paparan objek

berantaramuka pengguna grafik.

Terdapat satu fungsi yang diprogramkan di dalam klien MOOtcan yang boleh

dilarikan secara segerak dengan antaramuka pengguna grafik iaitu fungsi penghurai

(parser). Fungsi ini mempunyai senibina kelas penghurai (parser) yang memiliki

kelas terbitan userParser dan mooParser yang akan memproses input teks daripada

pelanggan dan kemudiannya berinteraksi dengan pelayan dan menghantar keputusan

kepada pelanggan semula.

Fungsi penghurai merupakan agen yang berinteraksi dengan pelayan

lambdaMOO yang kemudiannya memaparkan klien MOOtcan melalui program

pelayar Internet. Ia juga berinteraski dengan tetingkap web yang mana akan

berinteraktif dengan arahan dari pelanggan. Sebagai contoh, apabila pelanggan klik

ke virtual classroom, maka dalam tetingkap MOOtcan akan berlaku operasi yang

sama. Oleh itu di dalam prototaip ini, MOOtcan telah diintegrasikan sebagai program

80

klien untuk spesifikasi aktiviti kolaboratif kusMOO. Secara keseluruhannya

rekabentuk spesifikasi kolaboratif kusMOO dipaparkan pada rajah 4.5.

4.4 Spesifikasi rangkaian sistem MOO

Seksyen ini membincangkan konsep dan aspek teknikal berkenaan arahan

bina dalam MOO (MOO built in command) dan spesifikasi hubungan rangkaian

sistem pelanggan dan pelayan MOO.

MOOtcan

KusCore

& Fail

pelayan

Pelayar Web

kusMOO

Bahagian Pelanggan

LambdaMOO

Pelayan dalam masa larian

Bahagian Pelayan

Rajah 4.5 : Rekabentuk spesifikasi kolaboratif kusMOO

81

4.4.1 Arahan bina dalam

Menurut Curtis (1997), terdapat beberapa arahan bina dalam utama yang

dibangun di dalam pelayan MOO untuk membina capaian pada setiap sifat

(properties) dan perlakuan (verbs) pada pangkalan data. Arahan bina dalam tersebut

terdiri daripada:

a. Arahan pembatas output (command output delimiter)

Arahan ini digunakan untuk menterjemah hubungan arahan dari pelanggan

dengan sistem MOO. Ia menentukan penerimaan permulaan dan pengakhiran pada

setiap arahan yang ditaip oleh pengguna. Arahan ini menghubungkan pengguna

dengan rangkaian MOO dengan dua jenis string iaitu output prefix dan output

suffix. Arahan prefix dan suffix ialah sintak pembatas untuk melaksanakan

proses penetapan dan pembuangan setiap string arahan yang dihantar oleh pengguna.

Dengan ini, ia dapat mengarahkan sistem MOO untuk menentukan permulaan dan

pengakhiran output yang akan dikembalikan kepada pengguna.

Pelaksanaan arahan ini ialah, semasa arahan ditaip oleh pengguna, pelayan

akan mencetak arahan output prefix kepada pemain dan apabila selesai

membaca arahan, output suffix pula akan dicetak kepada pemain. Dalam masa

yang sama juga, pelayan akan mencapai dan mencetak kod dan nama perlakuan yang

berkaitan daripada pangkalan data untuk menyempurnakan arahan yang ditaip oleh

pelanggan. Fungsi bina dalam output_delimiters() ialah kod MOO yang

melaksanakan arahan prefix dan suffix dalam sistem.

b. Arahan .program (.program command)

Arahan .program (.program command) ialah kaedah untuk pengaturcara

menghubung kod MOO dengan set perlakuan yang diprogramkan. Ia membaca sintak

.program object:verb untuk mengenal pasti objek (#number) dan perlakuan

(verb) yang berkenaan. Apabila arahan .program pada kod aturcara MOO

dibaca, maka semua baris aturcara akan ditakrifkan dan menjadi sebahagian dalam

82

sistem MOO, takrifan akan berakhir apabila membaca titik (‘.’)yang kebiasaannya

ditulis di akhir kod aturcara. Jadi apabila pemain menaip sesuatu arahan, sistem

MOO akan memeriksa dan mengenal pasti kod MOO serta nama perlakuan yang

berkenaan melalui arahan ini sebelum dikembalikan output kepada pemain sebagai

keputusan.

Namum begitu, bukan semua jenis pengguna boleh menggunakan arahan bina

dalam ini. Hanya pengguna yang berstatus wizard, builder dan programmer sahaja

dibenarkan menggunakan arahan ini. Oleh itu, untuk membolehkan pengguna diberi

keizinan maka wizard hendaklah menukar status pengguna kepada programmer atau

builder dengan melaksanakan arahan @programmer <player> atau

@buider<player>. Sistem akan menukarkan status pengguna pada properties

$server_options.protect_set_verb_code. Sistem kemudian akan menguji

samada status pemain itu wizard, programmer, builder atau user. Sekiranya berjenis

user, maka mesej salah akan dikembalikan dan jika sebaliknya, mesej penukaran

status diberikan.

c. Arahan mengeluarkan arahan input yang belum diproses (flushing

unprocessed input command)

Ia berlaku apabila pengguna ingin mengubah atau memberhentikan arahan.

Sistem akan melakukan ‘untype’ sebelum pelayan MOO memprosesnya. Di sini,

arahan flush ditakrifkan dalam hubungan. Apabila program pelayan mula

membaca arahan daripada rangkaian, maka ia serta merta melakukan flush pada

sebarang input yang tidak diproses dan kemudiannya mencetak arahan mengeluarkan

mesej input yang belum diproses (flushing unprocessed input messages) kepada

pengguna.

Kebiasaannya, sistem MOO sudah menetapkan flush default setting untuk

pengguna. Namum begitu pengguna boleh mengubahnya menggunakan arahan

set_connection_option(). Arahan ini akan membaca Property

$server_option.default_flush_command yang kemudiannya akan menjadi

arahan flush yang baru dalam sistem.

83

4.4.2 Sifat Server_Option yang disetkan dalam pangkalan data

Banyak pilihan tingkahlaku (behaviour) pada pelayan dikawal di dalam

pangkalan data melalui sifat objek #0.server_options. Objek #0 ialah system

object yang memiliki sifat $server_options yang menyimpan set sifat dan

tingkahlaku bagi sistem. Set sifat dan tingkahlaku ini termasuklah bg_second, bg_ticks, connect_timeout, default_flush_command,fg_seconds,

fg_ticks, max_stack_depth, name_lookup_timeout,

outbound_connect_timeout, protect_property, protect_function

dan support_numeric_verbname_strings.

$server_options bertindak menentukan nilai kepada sifat objek pada

sebarang nombor objek yang ditakrifkan oleh sistem. Pelayan akan memeriksa

samada sifat $server_options wujud dan telah memberi nilai pada nombor objek

tersebut. Jika berlaku demikian, pelayan akan melihat kesesuaian dan ketepatan sifat

daripada $server_options untuk dilaksanakan semasa pengguna melakukan

sambungan pada sistem. Sifat-sifat $server_option yang ditakrifkan dalam sistem

akan dicetak oleh sistem kepada pengguna melalui fungsi

open_network_connection().

4.4.3 Menerima dan memulakan hubungan rangkaian

MOO ialah sistem berasaskan konsep pelanggan-pelayan, maka terdapat

spesifikasi bagaimana sistem menerima dan memulakan hubungan rangkaian. Bila

pelayan mula menerima sambungan baru, ia akan memberi alamat IP(IP address)

kepada komputer yang membuat sambungan padanya. Di sini, berlaku satu proses

pertukaran di mana sistem serta merta akan menukarkan IP address tersebut kepada

nama hos boleh dibaca manusia (human-readable host name) yang kemudiannya

84

akan dimasukkan ke dalam log pelayan dan dikembalikan kepada pengguna melalui

konfigurasi rangkaian TCP/IP menggunakan fungsi connection_name().

Proses pertukaran ini melibatkan semua terminal atau komputer yang

membuat sambungan pada pelayan sistem. Semasa pelayan melakukan pertukaran, ia

tidak akan terkesan kepada sebarang arahan pengguna atau pelaksanaan sesuatu

objek MOO. Kebiasaannya, pelayan akan menunggu tidak lebih daripada lima saat

untuk melaksanakan pertukaran tersebut. Jika sifat name_lookup_timeout

daripada $server_options muncul dan memegang nilai integer maka pelaksanaan

pertukaran akan berlaku sehingga muncul arahan hentian oleh fungsi timeout.

Semasa fungsi open_network_connection() dilarikan untuk memulakan

sambungan dengan pengguna, pelayan sekali lagi akan melakukan pertukaran untuk

memulakan sambungan.

Jika proses memulakan sambungan tidak berjaya, maka hubungan akan

dibatalkan dan fungsi open_network_connection() akan menerbitkan

E_QUOTA. Jika sambungan berjaya dan proses pertukaran berlaku, pelayan akan

menunggu tidak lebih daripada 5 saat untuk membina sambungan. Sekiranya

melebihi masa dan arahan hentian timeout muncul, maka

open_network_connection() sekali lagi akan menerbitkan E_QUOTA.

Apabila sambungan dibuat oleh pelanggan, setiap sambungan pelanggan akan

dilayan oleh bebenang yang telah disetkan dalam pelayan. Setiap sambungan masuk,

konfigurasi rangkaian TCP/IP pelayan MOO akan membaca arahan menerima

sambungan “port Iport from host, port port” di mana Iport mewakili

port yang sedang menghubungi pelayan, host ialah alamat dari mana pelanggan

dihubungkan dan port ialah TCP port hubungan dengan host.

Setelah menerima sambungan masuk, setiap sambungan pelanggan akan

dilayan oleh pelayan. Konfigurasi rangkaian TCP/IP akan membaca arahan “port

Iport to host, port port” di mana Iport mewakili sambungan port

number berasal, host ialah alamat yang dibuka sambungan dan port ialah TCP

port hubungan dengan host. Konfigurasi rangkaian ini membolehkan pelayan

85

sistem melayan setiap sambungan yang diminta oleh pelanggan melalui kemudahan

bebenang yang disediakan dalam sistem.

4.4.4 Menghubungkan rangkaian dengan pemain

Bila sambungan dimulakan pada sistem MOO, ia masih dikenali sebagai satu

susunan nombor objek yang unik dan asing. Hubungan seperti ini dikatakan un-

logged-in kerana tidak lagi dihubungkan dengan mana-mana objek pemain. Apabila

pemain membuat sambungan, setiap baris input bagi sambungan un-logged-in mula

dihuraikan dalam bentuk sintak perkataan dan kemudian dihantar sebagai pemalar

pada panggilan fungsi $do_login_command(). Fungsi ini menterjemah arahan

sambungan pemain kepada sintak perkataan yang difahami oleh sistem. Sebagai

contoh, sekiranya input yang ditaip oleh pengguna ialah connect Musa

Muhammad, maka fungsi membaca pembolehubah pemain tersebut sebagai

$do_login_command("connect","Musa","Muhammad").

Sekiranya sambungan gagal maka fungsi notify() dan boot_player()

akan muncul dan mencetak output serta memutuskan sambungan un-logged-in ini

dan pengguna dikehendaki membuat sambungan yang baru. Jika

$do_login_command() mengembalikan objek pemain yang betul dan terbina

sambungan maka dikatakan pemain sudah berjaya memasuki (logged into) pada

sistem. Selepas sambungan terbina, pelayan kemudiannya boleh melaksanakan salah

satu panggilan pada set perlakuan untuk objek pemain yang telah dikembalikan iaitu

samada: $user_created (player), $user_connected (player)atau $user_reconnected (player).

$user_created()ialah fungsi yang dipanggil sekiranya status pengguna itu

ialah baru dicipta. $user_connected() pula ialah fungsi yang dipanggil sekiranya

pengguna sudah wujud tetapi tidak membuat sebarang sambungan pada sistem

manakala $user_reconnected() pula ialah fungsi yang dipanggil untuk

mengaktifkan kembali pemain yang sudah terputus dengan sambungan sistem. Satu

lagi isu ialah sekiranya sambungan menerima gangguan dan menyebabkan terhenti

hubungan rangkaian samada disebabkan oleh program pelayan atau pelanggan maka

86

terdapat dua fungsi yang dicipta untuk mengatasi masalah ini iaitu

$user_disconnected(player) dan

$user_client_disconnected(player).

Fungsi $user_disconnected() dipanggil sekiranya sambungan

diputuskan oleh pelayan dan fungsi $user_client_disconnected() pula

dipanggil sekiranya sambungan diputuskan oleh pelanggan. Kegunaan fungsi ini

ialah membolehkan sistem membuat panggil balik semula hubungan rangkaian

dengan sistem melalui panggilan fungsi $user_reconnected() dan juga

pengemaskinian pada pangkalan data. Jika tiada berlaku sebarang kemungkinan

terputus sambungan maka fungsi ini diabaikan.

4.5 Spesifikasi prototaip

Langkah pertama di dalam merekabentuk spesifikasi prototaip kusMOO, satu

soal selidik telah dilakukan ke atas 10 orang pensyarah di Pusat Bahasa, Kolej

Ugama Sultan Zainal Abidin, Terengganu untuk meninjau kajian awal keperluan

sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif. Hasil soal selidik digunakan

sebagai panduan untuk merekabentuk topologi sistem, spesifikasi objek sistem,

struktur kelas, rekabentuk sokongan hipermedia dan rekabentuk set perlakuan.

Contoh borang soal selidik boleh dirujuk pada LAMPIRAN C.

87

Selain itu, beberapa siri perbincangan telah diadakan dengan beberapa orang

pensyarah untuk mendapatkan maklumat tentang keperluan topologi kelas maya,

objek-objek yang terlibat dan set perlakuan yang bersesuaian untuk tujuan aktiviti

kolaboratif. Tinjauan juga turut dilakukan pada beberapa sistem pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif di Internet untuk mengambilkira beberapa elemen

penting dalam persekitaran yang boleh diimplementasi di dalam prototaip ini. Jadual

4.1 menunjukkan nilai min untuk setiap soalan, sementara rajah 4.6 menunjukkan

hasil analisis untuk setiap soalan.

KAJIAN TERHADAP KEPERLUAN SISTEM PENGAJARAN

DAN PEMBELAJARAN BERKOLABORATIF

Mean (MIN)

1. Pernah didedahkan dengan sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif.

3.00

2. Pernah menyertai sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif.

2.45

3. Persekitaran sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif yang disertai sangat menarik.

2.75

4. Arahan-arahan dalam sistem yang pernah disertai bersesuaian dan amat efektif.

2.75

5. Pernah didedahkan penggunaan media di dalam pengajaran dan pembelajaran.

4.25

6. Sokongan media melibatkan penggunaan hipermedia amat perlu dalam proses pengajaran dan pembelajaran.

4.25

7. Penggunaan hipermedia dapat mempelbagaikan kaedah pengajaran dan pembelajaran.

3.75

8. Penggunaan hipermedia dapat meningkatkan kemahiran dan pemahaman pelajar terhadap sesuatu topik.

3.80

9. Pelajar amat perlu didedahkan kepada kaedah pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif dengan sokongan penggunaan elemen multimedia.

4.30

10. Sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif yang lebih baik diperlukan.

4.25

Jadual 4.1 : Nilai min untuk setiap soalan bagi kajian terhadap keperluan sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

88

Graf Analisis terhadap keperluan sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

00.5

11.5

22.5

33.5

44.5

5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Nombor Soalan

para

s m

in

Rajah 4.6 : Analisis setiap soalan soal selidik terhadap keperluan sistem pengajaran

dan pembelajaran berkolaboratif.

Berdasarkan jadual 4.1 dan rajah 4.6 didapati purata responden tidak pasti

pernah didedahkan dengan persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif.

Ini menunjukkan rata-rata pensyarah tidak pernah menggunakan secara serius sistem

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif. Sementara itu, responden bersetuju

pernah menggunakan media dalam pengajaran dan bersetuju bahawa penggunaan

hipermedia dapat mempelbagaikan kaedah pengajaran dan pembelajaran.

Oleh kerana rata-rata responden belum pernah didedahkan pada sistem

berkolaboratif, maka kebanyakannya bersetuju agar perlu didedahkan kepada kaedah

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif dengan sokongan penggunaan elemen

multimedia. Responden yang pernah menyertai sistem pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif bersetuju sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif yang

lebih baik diperlukan untuk memenuhi keperluan tersebut.

Hasil soal selidik dan perbincangan yang dibuat, spesifikasi prototaip sistem

MOO pendidikan berasaskan web yang diberi nama kusMOO dibangunkan. Prototaip

kusMOO menumpu kepada pengintegrasian persekitaran teks MOO dan penggunaan

89

elemen hipermedia di dalam sistemnya. Pengintegrasian ini melibatkan beberapa

perkara iaitu :

a. Membangunkan sebuah sistem pengajaran dan pembelajaran bahasa

berkolaboratif di dalam persekitaran MOO. Ini melibatkan pembangunan

bilik-bilik maya yang boleh disertai oleh pengguna di dalam sebuah

persekitaran sistem.

b. Di dalam melengkapkan sebuah persekitaran berkolaboratif MOO yang

menyokong pelaksanaan antaramuka pengguna grafik (GUI), sebuah

pelayan web dibangunkan dengan dilengkapkan capaian elemen

hipermedia iaitu audio dan video.

c. Menentukan interaksi dalam setiap persekitaran bilik maya.

d. Membangunkan set perlakuan yang bersesuaian dalam setiap bilik maya

yang dibangunkan.

4.5.1 Rekabentuk topologi kusMOO

Perkara pertama yang perlu dalam pembangunan kusMOO ialah

merekabentuk topologi sistem. Topologi ialah rekabentuk fizikal bagi menerangkan

keseluruhan persekitaran maya yang ingin dibangunkan. Ia melibatkan pembinaan

bilik-bilik maya yang akan dibangunkan di dalam kusMOO. Sistem MOO

menyediakan arahan yang berkaitan iaitu @dig <new-room-name>. Terdapat

enam bilik maya yang dicipta iaitu virtual classroom dan arabic section untuk bilik

tujuan pengajaran dan pembelajaran, students lounge dan student union club untuk

bilik perjumpaan dan aktiviti pelajar, library untuk bilik rujukan dan creative room

untuk bilik ativiti.

Selepas membina bilik maya, pentadbir mencipta arah pergerakan antara

bilik. Sistem MOO menyediakan asas pergerakan bilik berdasarkan arah kompas iaitu

north, northwest, northeast, west, east, south, southwest dan

southeast. Untuk menentukan arah pergerakan antara bilik, arahan yang berkaitan

ialah @dig<exit-specifications> to <new-room-name> dan @dig<exit-

90

specifications>to<old-room#> digunakan. Rajah 4.7 menunjukkan

keseluruhan topologi prototaip kusMOO.

Student lounge

North

4.6 Spesifikasi objek sistem kusMOO

Sistem kusMOO terbina daripada objek-objek sistem yang dicipta. Objek

sistem merupakan teras kepada rekabentuk dalaman sesebuah sistem MOO. Objek-

objek sistem ini dibina menggunakan bahasa pengaturcaraan bina dalam MOO yang

dikenali dengan bahasa pengaturcaraan MOO. Kesemua objek yang dicipta akan

mewarisi kelas generik MOO yang kemudiannya bertindak sebagai kelas dasar. Di

dalam prototaip kusMOO, keseluruhan objek yang dicipta melebihi 60 objek, ini

tidak termasuk objek terbitan daripada kelas generik pemain. Namum begitu, rajah

yang dipaparkan dalam bahagian ini hanya merujuk pada objek-objek utama sistem.

4.6.1 Struktur kelas kusMOO

Virtual West East Arabic SectionClassroom

Southwest Southeast Creative Room Library

SouthStudent Union Club

Rajah 4.7 : Topologi persekitaran maya kusMOO

91

Setiap objek diterbitkan di antara tiga kelas generik binaan dalam MOO iaitu

generic room, generic player dan generic thing. Dalam kusMOO, kesemua kelas

generik mempunyai kelas terbitannya sendiri. Bilik-bilik maya kusMOO diterbitkan

daripada kelas generic classroom dari generic enCore. Sementara itu, ada juga bilik

yang diterbitkan terus daripada generic room. Rajah 4.8 menunjukkan hirarki kelas

untuk kelas generic room.

Root Class $root_class

Generic Thing Generic Room Generic player

$thing $room

Kelas generic thing ialah satu lagi kelas generik utama. Ia mewariskan

kesemua kelas thing sistem. Sementara itu, generic enCore telah menerbitkan

beberapa kelas daripada kelas thing yang kemudiannya menjadi kelas generik utama.

Dalam prototaip kusMOO, kebanyakan kelas diterbitkan dari generic thing dan

beberapa kelas diterbitkan daripada generic enCore. Rajah 4.9 menunjukkan hirarki

kelas generic thing kusMOO.

$player

Generic classroom$classroom

virtual classroom

arabic section

library

creative room

student lounge

union club

KusMOO login

KusMOO map

Help room

Tutorial room

Rajah 4.8 : Hirarki kelas generic room kusMOO

92

Root Class

$root_class

Kelas generic player pula menjadi kelas dasar kepada kesemua akaun

pengguna yang didaftarkan pada sistem. Kelas-kelas yang diterbitkan ini lazimnya

diberi nombor yang kemudiannya menjadi nombor objek. Kelas-kelas terbitan ini

kemudiannya disusun dalam sistem MOO yang akan merujuk pada objek-objek

generic dan distruktur di dalam hirarki binaan dalam sistem. Objek-objek utama

yang dicipta di dalam sistem kusMOO ditunjukkan dalam rajah 4.10.

Generic Thing $thing

Generic Recorder$recorder

Generic Lecture $lecture

Generic Room Generic player $room $player

English lecture Record conversation

eduVideo for virclass

eduVideo for Arabic

eduVideo for studlounge

eduVideo for UnionClub

audio for virclass

audio for Arabic audio for lounge

audio for unionclub

Rajah 4.9: Hirarki kelas generic thing kusMOO

93

Generic Room Generic thing

#207 english lecture #162 kusMOO login #208 record conversation #177 kusMOO map #212 eduVideo for virclass #167 virtual classroom #227 eduVideo for Arabic #182 library #233 eduVideo for studlounge #185 creative room #239 eduVideo for UnionClub

#191 arabic section #193 student lounge

#219 audio for virclass #194 union club #220 audio for Arabic #164 virclass helproom #221 audio for lounge #195 virclass tutorial #222 audio for unionclub #198 library helproom

#196 arabic section helproom #197 arabic section tutorial

4.7 Rekabentuk sokongan hipermedia dalam kusMOO

Rekabentuk sokongan hipermedia di dalam kusMOO dikembangkan daripada

rekabentuk senibina kusMOO. Dalam rekabentuk ini, senibina asas MOO masih

#199 creative room helproom #200 union club helproom #201 student lounge helproom

Generic player

Fail pelayan Objek multimedia

Audio_for_virclass Video1_for_virclass Video2_for_virclass Video3_for_Virclass Audio_for_arabic

#172 bakar Video1_for_arabic #173 azie Video2_for_arabic #174 teacher Video3_for_arabic #175 Johan Audio_for_studlounge #216 Ishak Video1_for_studlounge #217 Zaleha Video2_for_studlounge #218 teacher2 Video3_for_studlounge #219 Daud Audio_for_unionclub #246 fadhil Video1_for_unionclub #247 jamil Video2_for_unionclub

Video3_for_unionclub

Rajah 4.10 : Spesifikasi objek-objek utama kusMOO

94

dikekalkan iaitu lambdaMOO sebagai pelayan utama dan kusCore sebagai pangkalan

data. Apa yang ditekankan dalam rekabentuk ini ialah bagaimana elemen hipermedia

ditambah dan boleh dicapai dari sistem. Tujuan ditambah sokongan hipermedia ialah

untuk meningkatkan persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

kusMOO agar lebih efektif dan efisien. Penggunaan hipermedia mampu memberi

nilai tambah kepada persekitaran kolaboratif kusMOO.

Untuk melaksanakan rekabentuk ini, satu pelayan web dibina untuk

menyimpan fail audio dan video dan objek-objek yang mewakili fail audio dan video

dicipta dan disimpan dalam kusCore. Untuk membolehkan fail hipermedia dapat

dicapai oleh lambdaMOO dan dipaparkan pada klien maka satu antaramuka

pengguna grafik dibina di antara pelayan lambdaMOO dan pelayan web kusMOO.

Dengan adanya sokongan penggunaan hipermedia dalam sistem MOO, ia

menunjukkan bahawa sistem MOO pendidikan enCore Xpress masih boleh

dikembangkan. Rajah 4.11 menunjukkan rekabentuk sokongan hipermedia di dalam

kusMOO.

Antaramuka pengguna grafik

(GUI)

Pelayan

LambdaMOO

Pelayan

Web

Fail-fail audio kusCore Video utk Unionclub

Video utk Studlounge

Video utkArabic

Video utkVirclass Objek utk fail-fail audio

fail-fail audio Objek video utk Studlounge

Objek video utk Unionclub

#212 #227 #219….

Objek video utk Arabic

Objek video utk Virclass

Rajah 4.11: Rekabentuk sokongan hipermedia dalam kusMOO

95

Berdasarkan rajah 4.11 di atas, keseluruhan rekabentuk sokongan hipermedia

dalam kusMOO melibatkan tiga perkara penting iaitu pertama mencipta objek-objek

audio dan video, kedua mencipta fail-fail audio dan video dan ketiga membangunkan

skrip aturcara untuk menghubungkan objek dan fail audio serta video. Penerangan

setiap perkara tersebut ialah sebagaimana di bawah :

a. Mencipta objek-objek audio dan video.

Perkara pertama yang perlu dilakukan ialah mencipta objek-objek audio dan

video di dalam sistem. Objek ini ialah perwakilan pada fail audio dan video yang

disimpan berjenis teks di dalam pangkalan data kusCore. Objek-objek ini akan

menjadi rujukan pada pelayan lambdaMOO untuk mencapai fail audio dan video

daripada pelayan web. Dalam rekabentuk ini, lapan objek untuk audio dan video

dicipta. Setiap objek diwakilkan dengan tanda hash (#) dalam sistem MOO.

Perwakilan nombor tersebut ialah #212 eduVideo for virclass, #227 eduVideo for

Arabic, #239 eduVideo for UnionClub, #233 eduVideo for studlounge, #219

audio for virclass, #220 audio for Arabic, #221 audio for lounge dan #222 audio

for unionclub. Kesemua objek ini disimpan di dalam kusCore berbentuk asas

teks.

b. Mencipta fail-fail audio dan video

Perkara kedua perlu dilakukan ialah mencipta fail-fail audio dan video yang akan

digunakan di dalam persekitaran kusMOO. Dalam prototaip ini perisian Adobe

Premier 6.5 telah digunakan untuk menyunting fail-fail video dan perisian

Soundforge 6.0 untuk menyunting fail-fail audio. Beberapa video untuk bahasa

Inggeris dan bahasa Arab telah direkod dari dua orang pensyarah Pusat Bahasa,

KUSZA untuk keperluan persekitaran pengajaran dan pembelajaran maya ini.

Kesemua fail ini kemudiannya disimpan di dalam pelayan web kusMOO.

c. Membangunkan skrip aturcara.

Perkara ketiga ialah membangunkan skrip aturcara untuk menghubungkan objek

MOO dan fail audio dan video dari pelayan web kusMOO. Javascript telah

96

digunakan untuk menulis skrip aturcara dalam bahagian ini. Penulisan skrip ini

bertujuan membolehkan klien MOOtcan dapat membaca dan menghantar objek

audio dan video dari kusCore pada lambdaMOO. Selepas itu, lambdaMOO akan

mencapai fail audio dan video dari pelayan web kusMOO mengikut rujukan

nombor objek yang disetkan pada setiap fail audio dan video. Dengan adanya

antaramuka pengguna grafik (GUI) di antara dua pelayan ini maka capaian fail

audio dan video dari pelayan web boleh dipaparkan dalam bentuk web dalam

sistem MOO.

4.8 Interaksi dalam persekitaran maya

Interaksi dalam persekitaran maya ialah bertujuan menentukan aktiviti

kolaboratif bersesuaian untuk dilaksanakan bagi setiap bilik maya yang telah

dibangunkan. Setiap bilik maya mestilah mempunyai bentuk interaksi yang

bersesuaian dengan spesifikasi penggunaannya. Spesifikasi interaksi dalam

persekitaran maya ini menjadi panduan untuk membina set perlakuan yang

bersesuaian untuk setiap bilik maya.

Terdapat beberapa interaksi yang dibangunkan untuk kusMOO iaitu :

a. Interaksi untuk persekitaran pengajaran dan pembelajaran maya. Aktiviti

kolaboratif ialah untuk kegunaan bilik maya virtual classroom dan arabic

section.

b. Interaksi untuk persekitaran perjumpaan pelajar. Aktiviti kolaboratif melibatkan

kegunaan bilik maya students lounge dan student union club.

c. Interaksi untuk persekitaran aktiviti pelajar. Aktiviti kolaboratif melibatkan

kegunaan bilik maya creative room.

d. Interaksi untuk persekitaran pergerakan dalam perpustakaan. Aktiviti kolaboratif

ialah untuk kegunaan bilik maya library.

97

e. Interaksi untuk penggunaan arahan komunikasi. Interaksi communications ini

melibatkan kegunaan untuk semua bilik maya.

Kesemua interaksi yang dinyatakan, menjadi asas untuk menghasilkan set perlakuan

bagi setiap persekitaran bilik maya kusMOO. Pemilihan set perlakuan ialah

bergantung kepada keperluan dan peranan bilik maya diwujudkan.

Selain itu, untuk menyokong interaksi dalam persekitaran maya, objek-objek

maya dicipta mengikut tujuan bilik maya dibangunkan. Bagi bilik maya virtual

classroom dan arabic section, objek Generic Lecture dan Record Conversation

dicipta khusus bagi keperluan aktiviti kolaboratif untuk pengajaran dan

pembelajaran. Objek audio dan video pula disediakan untuk setiap bilik maya

mengikut kesesuaian penggunaannya. Untuk tujuan pengajaran dan pembelajaran,

beberapa video dan audio disediakan manakala untuk bilik-bilik maya lain

disediakan audio dan video mengikut kesesuaian bilik dan penggunaannya. Objek

audio dan video ini berperanan mewujudkan interaksi dan aktiviti kolaboratif apabila

dimain untuk dibincangkan kandungannya.

Bagi melengkapkan setiap bilik maya, helproom dan tutorial disediakan

untuk menyokong kelancaran interaksi dan aktiviti kolaboratif. Semua set perlakuan

dan objek dalam setiap bilik maya dinyatakan serta contoh dan cara penggunaannya

diberikan. Oleh itu, rujukan dapat dibuat untuk mengetahui cara penggunaannya.

4.9 Set perlakuan bilik-bilik kusMOO

Set perlakuan ialah kumpulan perlakuan yang diprogramkan untuk aktiviti

kolaboratif pada setiap bilik maya kusMOO. Set perlakuan berperanan

menghidupkan persekitaran maya seolah-olah berada dalam persekitaran bilik

sebenar. Set perlakuan ialah attribut atau operasi yang diwujudkan pada setiap bilik

maya. Dalam prototaip kusMOO, setiap bilik telah diprogramkan set perlakuannya.

MOO menyediakan dua kaedah untuk memprogramkan set perlakuan (verbs) iaitu

menggunakan MOO’s verb editor dan arahan @program. Untuk

98

membangunkan set perlakuan kusMOO, arahan @program telah digunakan kerana

agak mudah berbanding MOO’s verb editor.

MOO menyediakan sintak @program object:verb untuk

memprogramkan kod perlakuan. Aturcara di bawah ialah contoh menulis kod

perlakuan MOO:

@program “Generic Drink” : drink Player:tell (“You drink”, this.name); Player.location:announce (player.name, “Drinks”, this.name);

Selepas dikompil dan dilarikan. Sekiranya pengguna menaip “Drinks soya” maka akan dipaparkan pada skrin pengguna yang lain “You drink soya”.

Proses seterusnya ialah memberi nilai properties yang bersesuaian kepada objek

menggunakan arahan @set object.property to value. Sebagai contoh, @set soya.taste to “refreshing and good taste”.Selepas itu, sunting semula

verb drink untuk menambah capaian pada properties tersebut.

Terdapat beberapa arahan lain yang berkaitan semasa membuat aturcara iaitu:

@diplay object untuk memaparkan nama verb dan properties objek.

@list object:verb untuk memaparkan kod verb.

@rmverb object:verb untuk membuang verb yang tidak diperlukan.

@rmprop object.property untuk membuang property yang tidak diperlukan.

@rename object:verb_name to new_name untuk menamakan semula verb.

@renprop object.old_property_name to new_property_name untuk

menamakan semula properties.

@args object:verb indirect_object preposition direct_object untuk menukar argument yang telah ditentukan pada verb. Rajah

4.12 menunjukkan keseluruhan set perlakuan yang telah diprogramkan untuk setiap

bilik maya kusMOO.

99

Student union club Virtual classroom Arabic section see clock Readboard Readboard

writeb / writeboard cleanb / cleanboard @status sit stand switch-off switch-on printb register/unregister door open/closed @mkclass/@rmclass @setup @sign on/off @authorize/@unauthorize @restrictions on/off @fix @fixpc @addpc/@rmpc

writeb / writeboard cleanb / cleanboard @status sit stand switch-off switch-on look clock register/unregister door open/closed @mkclass/@rmclass @setup @sign on/off @authorize/@unauthorize @restrictions on/off @fix @fixpc @addpc/@rmpc

sit stand door opened door closed schedule tv turnon tv turnoff look-tv tunes TV1 / TV2 / TV3 look activityboard write clean / cleanboard @addbook/paper/files @rmbook/paper/files @take-book/files put-book/paper/files book shelf look-paper files cabinet

Student lounge see clock sit stand door opened door closed picture schedule tv turnon tv turnoff look-tv tunes TV1 / TV2 / TV3 look activityboard write clean / cleanboard @addbook/paper @rmbook/paper @take-book put-book/paper

Creative Room see clock sit stand door opened door closed creative corner creative_table put drop get take cabinet open cabinet close look whiteboard writeb / writeboard cleanb / cleanboard

library @add-room/@rm-room enter-room/exit-room u-door open/closes r-door open/closes d-door open/closes l-door open/closes rb-door open/closes

communications says kata/berkata beritahu speakup/speak/speak_up emote emote-to

Rajah 4.12 : Set perlakuan (verbs) kusMOO

100

4.10 Interaksi objek dalam kusMOO

Seksyen ini menerangkan berkenaan hubungan objek yang berlaku di dalam

kusMOO. Unified Modelling Language (UML) telah digunakan sebagai bahasa

permodelan untuk menerangkan hubungan dan interaksi objek kusMOO. Gambarajah

kes guna (use case diagram) dan gambarajah jujukan (sequence diagram) telah

digunakan untuk menerangkan interaksi objek dalam UML. Keseluruhannya, terdapat

tujuh gambarajah kes guna dan lima gambarajah jujukan dalam sistem kusMOO

iaitu:

Gambarajah kes guna : -

a. Kes guna memulakan dan menutup operasi pelayan

b. Kes guna mencipta akaun pengguna

c. Kes guna login ke dalam sistem

d. Kes guna menjelajah bilik-bilik kusMOO

e. Kes guna menggunakan set perlakuan

f. Kes guna capaian pada audio dan video

g. Kes guna mengemaskini pangkalan data

Keseluruhan gambarajah kes guna boleh dirujuk pada bahagian A di

Lampiran B.

Gambarajah jujukan : -

a. Memulakan dan menutup operasi pelayan

b. Login dan exit daripada kusMOO

c. Menjelajah bilik-bilik kusMOO

d. Aktiviti pengajaran dan pengajaran dan pembelajaran maya

e. Penggunaan audio dan video

Keseluruhan gambarajah rujukan boleh dirujuk pada bahagian B di

Lampiran B.

101

4.11 Rumusan

Rekabentuk sistem telah dibincangkan secara terperinci bermula dengan

menerangkan rekabentuk senibina sistem, Rekabentuk model pemberitahuan

(notification) sistem pelanggan-pelayan MOO, spesifikasi rekabentuk kolaboratif

sistem dan spesifikasi rangkaian sistem MOO. Kesemuanya komponen-komponen

tersebut telah diterangkan secara terperinci mengenainya. Kajian awal telah

dilakukan sebagai pilot untuk merekabentuk spesifikasi prototaip sistem, topologi

sistem, objek-objesk sistem, sokongan penggunaan audio dan video dan set

perlakuan sistem. Spesifikasi set perlakuan diterangkan secara saintifik bagaimana

ianya diprogramkan dan dilaksana.

Hasilnya sebuah persekitaran kusMOO telah direkabentuk dengan

spesifikasinya yang tersendiri. Keseluruhannya, rekabentuk sistem yang dipaparkan

menunjukkan satu senibina dan rekabentuk baru yang menggabungkan elemen

hipermedia, persekitaran kelas maya dan kebolehan aktiviti kolaboratif dalam sebuah

persekitaran maya.

BAB 5

PELAKSANAAN DAN PENGUJIAN SISTEM

5.1 Pengenalan

Bab ini membincangkan berkenaan pelaksanaan dan pengujian pada

prototaip. Prototaip dibangunkan menyediakan sebuah persekitaran pengajaran dan

pembelajaran yang menggabungkan persekitaran kolaboratif, kerjasama berkumpulan

dan sokongan elemen hipermedia. Perbincangan bab ini dimulai dengan pelaksanaan

program pelayan yang melibatkan tiga perkara iaitu memulakan program pelayan,

mengemaskini pangkalan data sistem dan menutup pelayan. Kedua, bab ini

membincangkan tentang pelaksanaan program pelanggan prototaip.

Beberapa perkara yang berkaitan dibincangkan iaitu bagaimana hendak

membuat konfigurasi klien dengan pelayan, login ke sistem dan kemudahan untuk

menjelajah bilik-bilik maya. Ketiga, bab ini membincangkan tentang pelaksanaan

kelas maya dalam persekitaran kusMOO. Kelas maya virtual classroom telah dipilih

untuk pengujian. Untuk melaksanakan pengujian, sekumpulan responden yang

mengikuti kursus bahasa Inggeris telah dipilih untuk menguji prototaip ini.

Perbincangan diakhiri dengan membincangkan kawalan kelas iaitu satu kemudahan

yang disediakan untuk pensyarah mengawal kelas maya

103

5.2 Pelaksanaan pelayan MOO

Rajah 5.1: Paparan antaramuka pelayan MOO

Rajah 5.1 menunjukkan paparan antaramuka pelayan. Di dalam prototaip ini,

pelayan lambdaMOO daripada Xerox PARC (Curtis, 1992) diguna sebagai pelayan

utama dan kuscoreWeb.db sebagai pangkalan data utama. Untuk melaksanakan

pelayan, program lambdaMOO terlebih dahulu hendaklah dikompil kepada fail

pelaksana WINMOO.EXE. Selepas itu, fail WINMOO.EXE hendaklah diletakkan

dalam satu folder bersama kusmooWeb.db dan kemudian hendaklah dicipta fail

pelaksana pintas (kusmooWeb.bat) yang mengandungi arahan bacaan nombor port

(port number) dan salinan pada fail kusmooWeb.db.

Apabila selesai, klik pada kusmooWeb.bat untuk melaksanakan program

pelayan. Pelayan akan melalui prosedur pembacaan fail sistem mengikut turutan

sebelum membuka sambungan kepada pengguna. Pelayan terlebih dahulu membuat

proses pemulaan (initialize) pada sistem dimulai dengan membaca objek sistem,

hirarki objek dan kemudian mengesahkannya. Selepas itu, pelayan akan membaca set

perlakuan sistem dan kemudiannya mengaktifkan sambungan pada sistem. Selepas

itu, barulah nombor port pelayan akan dibuka dan bersedia untuk dibuat sambungan

oleh pengguna. kusMOO menyediakan dua nombor port iaitu 7000 untuk sambungan

melalui klien web dan 7777 untuk klien teks atau telnet.

104

5.2.1 Mengemaskini pangkalan data

Mengemaskini pangkalan data ialah proses pengemaskinian pada objek-

objek, sifat objek dan set perlakuan dalam kuscoreWeb.db. Bahasa pengaturcaraan

MOO menyediakan sintak arahan dump-database untuk mengemaskini pangkalan

data (checkpointing database). Semasa kemaskini dilakukan sistem membaca dan

membuat salinan pada pangkalan data kuscoreWeb.db. Di samping itu, pelayan MOO

juga membuat pengemaskinian secara automatik setiap 30 minit. Rajah 5.2

menunjukkan paparan semasa pengemaskinian dibuat.

Rajah 5.2 : Paparan antaramuka kemaskini pangkalan data

5.2.2 Menutup pelayan

Menutup pelayan ialah arahan yang perlu apabila berkehendakkan

melakukannya. Bahasa pengaturcaraan MOO menyediakan sintak arahan ctrl-C

untuk menutup operasi pelayan. Semasa operasi ini, sistem akan menyemak

keseluruhan objek-objek, sifat objek dan set perlakuan dalam kuscoreWeb.db

sebelum mengesahkan arahan ditutup. Penutupan pelayan diakhiri dengan arahan

samada mahu memberhentikan pelayan atau tidak. Selepas itu barulah proses

menutup pelayan selesai. Rajah 5.3 menunjukkan paparan semasa menutup program

pelayan.

105

Rajah 5.3 : Paparan semasa operasi menutup pelayan

5.3 Pelaksanaan program pelanggan

Pembangunan prototaip pelanggan kusMOO didasarkan kepada program

klien encore xpress daripada linguaMOO (Haynes and Holmevik, 1998). Bahagian

ini akan menerangkan berkaitan dengan pelaksanaan program pelanggan.

5.3.1 Setup konfigurasi sistem

Apabila program pelayan sudah dilaksana, konfigurasi sistem hendaklah

dilakukan terlebih dahulu untuk membolehkan ianya dipapar dalam bentuk klien

web. Terdapat beberapa langkah yang perlu diikuti dalam konfigurasi ini

menggunakan klien asas teks seperti telnet, pueblo atau cupOmud. Rajah 5.4

menunjukkan menu konfigurasi sistem kusMOO yang dicapai melalui klien pueblo.

106

Rajah 5.4 : Menu konfigurasi sistem kusMOO

Berdasarkan menu dalam rajah di atas, beberapa konfigurasi utama hendaklah

dilakukan iaitu pertama konfigurasi pada nombor 5 (MOO name). Rajah 5.5

menunjukkan cara kemasukan konfigurasi tersebut.

Rajah 5.5 : Konfigurasi bagi nombor 5 (MOO name)

Kedua, konfigurasi pada nombor 8 (Domain name) iaitu memberi nama

domain pada sistem kusMOO. Di sini IP address digunakan sebagai nama domain

sistem. Rajah 5.6 menunjukkan kemasukan konfigurasi tersebut.

Rajah 5.6 : Konfigurasi bagi nombor 8 (Domain name)

107

Ketiga, konfigurasi pada nombor 18 (Base URL) iaitu menentukan direktori

URL sistem untuk menyediakan capaian data-data sistem yang disimpan dalam

pelayan web. Semua data pelayan kusMOO disimpan di dalam folder KusmooWeb.

Rajah 5.7 menunjukkan kemasukan konfigurasi tersebut.

Rajah 5.7 : Konfigurasi bagi nombor 18 (Base URL)

Apabila selesai melakukan konfigurasi utama, aktifkan pelayar web samada

explorer atau netscape dan kemudian taipkan URL sistem (http://172.16.5.153) dan

tekan butang go. Dengan ini sistem akan membuat sambungan pada login system.

5.3.2 Login ke sistem

Prototaip pelanggan kusMOO ialah berasaskan web dan ia menyokong mod

paparan WYSISIS dan boleh dicapai melalui program pelayar web. Selepas berjaya

membuat sambungan pada pelayan sistem kusMOO, satu paparan selamat datang dan

login pada sistem akan dipaparkan kepada pengguna. Rajah 5.8 menunjukkan

paparan selamat datang dan login sistem.

http://172.16.5.153/

108

Login sistem

Rajah 5.8 : Laman login ke sistem dan paparan selamat datang

Dalam prototaip ini, mesej selamat datang dan login ke sistem dicipta pada

satu paparan. Pengguna dikehendaki login ke dalam sistem menggunakan kata

pengenalan dan kata laluan yang diberi oleh pentadbir sistem. Kata laluan yang

disediakan ialah case sensitive, oleh itu pengguna dikehendaki memasukkan kata

pengenalan dan kata laluan yang betul. Selepas memasukkannya, klik pada butang

log in untuk memasuki sistem. Sementara itu, butang browse the kusMOO pula

disediakan untuk melihat bilik-bilik maya kusMOO tanpa menyertainya. Dalam rajah

di atas, “jamil” digunakan sebagai contoh pengguna yang memasuki sistem.

Sekiranya login berjaya maka laman sistem kusMOO akan dipaparkan dan

sekiranya gagal maka mesej kesalahan akan dipaparkan. Setiap pengguna yang

pertama kali menyertai sistem akan disambut dengan paparan kusMOO message

yang ditunjuk dalam rajah 5.9. Apabila memasuki sistem, pengguna akan diwakilkan

dengan satu paparan antaramuka pengguna grafik dan boleh menggunakan menu-

menu sistem yang disediakan dan juga objek-objek sistem selama menyertai

persekitaran ini.

109

5.3.3 Antaramuka pengguna grafik sistem

Menu-menu

sistem

Paparan klien MOOtcan

Persekitaran maya kusMOO

Ruang sembang

Rajah 5.9 : Paparan antaramuka pengguna grafik sistem kusMOO

Berdasarkan paparan antaramuka pengguna grafik sistem dalam rajah di atas,

prototaip ini dibahagikan kepada empat bahagian utama iaitu ruang sembang,

paparan klien MOOtcan, menu-menu sistem dan persekitaran maya kusMOO.

Bahagian ruang sembang ialah kawasan perbincangan maya di antara pengguna.

Bahagian kedua ialah paparan klien MOOtcan. Ia akan memaparkan setiap aktiviti

dan capaian objek oleh pengguna secara selari bagi paparan web dan teks berbentuk

penerangan teks.

Bahagian menu-menu sistem pula menunjukkan paparan menu sistem. Sistem

MOO telah mengkategorikan status pelanggan kepada empat jenis iaitu user, builder

dan programmer dan wizard maka sistem akan memaparkan menu yang berbeza

mengikut status pengguna. Paparan dalam rajah di atas ialah untuk user manakala

bagi builder dan wizard pula, akan ditambah dengan menu object dan program.

Bahagian persekitaran maya kusMOO pula ialah bahagian terpenting dalam sistem

ini yang memaparkan navigasi sistem kusMOO termasuk bilik-bilik maya dan objek-

objek sistem kusMOO.

110

5.3.4 Menjelajah bilik maya

Di dalam persekitaran berkolaboratif, bila pengguna menyertai kumpulan

maya, dua keadaan akan berlaku. Pertama, pengguna pertama yang menyertai

persekitaran terlebih dahulu muncul dalam persekitaran. Ianya diwakilkan dengan

paparan ikon grafik dalam persekitaran maya kusMOO dan penerangan teks pada

klien MOOtcan. Bilik-bilik maya ialah paparan rekabentuk topologi sistem.

Pengguna yang pertama kali memasuki persekitaran sistem akan bermula di laman

kusMOO message, selepas itu, pengguna hendaklah berpindah ke kusMOO map

untuk menjelajahi bilik-bilik maya kusMOO.

KusMOO menyediakan kebolehan klik pada butang bilik-bilik maya dan

sistem akan memindahkan objek pemain daripada satu bilik ke bilik yang lain.

Kesemua acara ini dapat dilihat penerangannya pada klien MOOtcan. Dalam rajah

5.8 menunjukkan contoh pengguna “jamil” menyertai sistem selepas memasuki

kusMOO message, dan kini “jamil” berpindah ke kusMOO map. KusMOO map ialah

topologi sistem yang menunjukkan arahan memasuki bilik-bilik maya yang

disediakan sebagaimana ditunjukkan dalam rajah 5.10.

Rajah 5.10 : Topologi bilik-bilik maya kusMOO

111

Di sini, “jamil” boleh memeriksa pengguna lain dengan klik butang Look

ataupun melihat penerangan teks dalam klien MOOtcan. Selepas itu “jamil” boleh

memasuki mana-mana bilik maya hanya dengan klik pada grafik bilik atau petunjuk

bilik. Rajah 5.11 pula menunjukkan contoh kedua penjelajahan bilik iaitu “jamil”

telah memasuki bilik virtual classroom yang kemudiannya diikuti oleh pengguna

“Norlina”, “azri” dan “Azlinda” yang telah menyertai sistem.

Begitulah senario penjelajahan seterusnya, pengguna boleh keluar masuk

pada mana-mana bilik maya dengan hanya klik pada butang bilik maya yang

disediakan. Objek pemain akan berpindah mengikut bilik yang disertai. Apabila

seorang pemain keluar dari sistem (disconnect) maka petunjuk asleep akan

dipaparkan kepada ikon pemain tersebut dan pengguna yang lain boleh melihat

dengan menekan butang look.

Penerangan teks

Rajah 5.11: Penjelajahan bilik-bilik maya kusMOO

112

5.4 Pelaksanaan kelas maya

Kelas maya kusMOO melibatkan pelaksanaan dalam tiga keadaan. Ianya

digunakan sebagai persampelan untuk membuat penilaian terarah dalam pengujian

sistem ini. Keadaan atau senario pelaksanaan kelas maya ini ialah :

a) Keadaan pertama – Pengajaran dan pembelajaran sehala iaitu pensyarah

mengajar secara sehala kepada pelajar di dalam persekitaran.

b) Keadaan kedua – Pengajaran dan pembelajaran secara dua hala iaitu

pensyarah dan pelajar berbincang bersama semasa pengajaran.

c) Keadaan ketiga – Perbincangan bebas iaitu pelajar diberi masa oleh

pensyarah berbincang bersama rakan mengenai topik yang diberikan.

Dalam prototaip kusMOO, dua kelas maya dicipta iaitu virtual classroom dan

Arabic section. Seksyen ini hanya menfokuskan pada pelaksanaan kelas maya virtual

classroom. Terdapat beberapa peringkat yang berkaitan dengan pelaksanaan kelas

maya kusMOO:

1. Untuk memulakan kelas maya, pensyarah dan pelajar hendaklah memasuki kelas

virtual classroom terlebih dahulu. Setiap peserta yang bermula daripada kusMOO

message, hendaklah ke kusMOO map dan kemudiannya ke virtual classroom.

Butang look boleh digunakan untuk melakukan penyegaran (refresh) pada

paparan sistem dan melihat siapakah ahli yang menyertai kelas maya. Di sini

pensyarah dapat menyemak kehadiran pelajar dalam kelas maya. Dalam prototaip

ini, karakter pensyarah akan dipapar dengan warna merah sementara karakter

pelajar dengan warna kuning. Rajah 5.12 menunjukkan contoh kehadiran

pensyarah dan pelajar dalam persekitaran kelas maya virtual classroom.

113

Rajah 5.12 : Kehadiran pensyarah dan pelajar dalam kelas maya virtual classroom

2. Peringkat kedua ialah pentadbir sistem hendaklah memberi kebenaran mengawal

kelas maya kepada pensyarah melalui arahan @authorize lecturer. Dengan

kebenaran ini, pensyarah dapat menggunakan set perlakuan authorized user

untuk mengawal kelas maya. Selepas itu, pensyarah hendaklah membuat

beberapa perkara pada set perlakuan iaitu setkan nama kelas dan subjek serta

mendaftar nama pelajar. Apabila semua pelajar sudah menyertai kelas maya,

pensyarah boleh memberi arahan perlakuan door closed. Ia bertujuan menyekat

kebenaran masuk pada pelajar yang lewat menyertai kelas. Dengan terlaksana

perlakuan door closed, maka kelas maya bersedia untuk dimulakan.

3. Peringkat ketiga ialah pelaksanaan pengajaran dan pembelajaran maya.

Kelaziman kelas maya bermula dengan keadaan pertama iaitu pengajaran satu

hala daripada pensyarah kepada pelajar. Dalam kelas pengajaran dan

pembelajaran maya ini, satu topik akan diketengahkan oleh pensyarah kepada

pelajar. Menggunakan ruang sembang, pensyarah akan menerangkan kandungan

topik yang hendak dibincangkan. Pensyarah juga boleh menggunakan perlakuan

whiteboard untuk memberikan pengajaran secara sehala ataupun menaip

penerangan menggunakan ruang sembang. Di sini pelajar hanya menerima apa

114

yang diterangkan oleh pensyarah. Begitulah aktiviti kolaboratif yang berlaku

untuk topik-topik yang lain

4. Peringkat keempat ialah pengajaran dan pembelajaran akan beralih kepada

keadaan kedua iaitu melibatkan perbincangan maya di antara pensyarah dan

pelajar. Di sini, elemen kolaboratif komunikasi dua hala antara pelajar dan

pensyarah berlaku. Pensyarah dapat menilai seseorang pelajar samada aktif atau

pasif semasa aktiviti kolaboratif. Pelajar boleh mengajukan soalan atau memberi

tindakbalas kepada pensyarah sepertimana dalam persekitaran kelas

konvensional. Kebolehan aktiviti berkolaboratif mewujudkan sebuah persekitaran

pengajaran dan pembelajaran maya yang berkesan dan efektif. Semasa

perbincangan, semua peserta hendaklah menggunakan arahan komunikasi yang

disediakan.

Terdapat dua arahan komunikasi yang disediakan oleh sistem MOO iaitu say

untuk “berkata” dan emote untuk “berbisik”. Selain itu, prototaip ini telah

ditambah dengan beberapa arahan komunikasi lain seperti speakup untuk

pensyarah berkata kepada seluruh kelas, kata dan berkata untuk arahan bercakap

dalam bahasa Malaysia serta emote-to untuk arahan berbisik antara dua pengguna

dalam persekitaran. Paparan antaramuka pengguna grafik prototaip ini

menyediakan pilihan komunikasi say dan emote dalam ruang sembang. Pengguna

hanya perlu klik samada pada say atau emote dan kemudian hanya menaip apa

yang hendak diperkatakan.

Untuk pilihan komunikasi yang lain, pengguna perlu menaip jenis

komunikasi terlebih dahulu dan kemudian diikuti dengan apa yang hendak

diperkatakan. Sebagai contoh "lecturer" ingin menggunakan speakup maka perlu

menaip “speakup Welcome to virtual classroom” atau menggunakan arahan

komunikasi berkata maka perlu menaip “berkata Welcome to virtual classroom”.

Rajah 5.13 menunjukkan contoh kegunaan arahan komunikasi say dan emote

dalam prototaip.

115

Rajah 5.13 : Contoh menggunakan arahan komunikasi say dan emote

5. Peringkat kelima ialah pelaksanaan kelas maya pada keadaan ketiga. Lazimnya

selepas selesai perbincangan pada keadaan kedua maka akan beralih pada

keadaan ketiga. Di sini, pensyarah akan memberi masa kepada pelajar untuk

berbincang sesama mereka berkenaan topik yang diberikan. Pelaksanaan

prototaip menghendaki pelajar berbincang sesama sendiri selama 20 minit atau

lebih mengenai sesuatu tajuk. Ketika ini, pensyarah akan menjadi pemerhati dan

akan merekodkan setiap perbincangan pelajar. Untuk merekod perbincangan,

pensyarah hendaklah klik pada objek record conversation yang disediakan dalam

kelas maya. Objek ini digunakan untuk merekod dan menyimpan skrip

perbincangan.

Nama fail record hendaklah diberikan untuk menyimpan skrip

perbincangan seperti contoh record conversation group1. Sistem akan merekod

setiap perbincangan yang dibuat oleh pelajar selepas arahan ini dilaksana.

Sementara perbincangan berlangsung, pensyarah boleh meninjau bilik-bilik

maya lain ataupun mengawasi perbincangan pelajar. Skrip yang telah direkodkan

akan digunakan oleh pensyarah untuk membuat penilaian dan pemberian markah

kepada pelajar. Daripada skrip inilah pensyarah dapat menilai tahap penguasaan

116

bahasa di kalangan pelajar selain dapat menilai keaktifan dan penyertaan pelajar

semasa perbincangan.

Untuk memudahkan pengguna menggunakan kelas maya ini, prototaip ini

telah dilengkapi dengan tutorial dan helproom. Tutorial menyediakan panduan

menggunakan kelas maya dan helproom menyediakan panduan set perlakuan dan

arahan yang boleh digunakan dalam kelas maya. Rajah 5.14 dan 5.15 menunjukkan

contoh helproom dan tutorial kelas maya virtual classroom.

Rajah 5.14 : Contoh helproom untuk bilik maya virtual classroom

117

Rajah 5.15 : Contoh tutorial untuk bilik maya virtual classroom

5.4.1 Sokongan penggunaan audio dan video dalam kelas maya

Penggunaan audio dan video dalam kusMOO bertujuan memudahkan proses

pengajaran dan pembelajaran maya. Dua jenis fail video iaitu untuk virtual

classroom dan arabic section disediakan dalam prototaip ini. Video digunakan untuk

penyampaian mesej pada sesuatu topik yang dihendaki. Fail audio dan video

disimpan di dalam pelayan web kusMOO dan boleh dicapai oleh setiap pengguna

yang menyertai persekitaran ini. Lima video berbahasa Inggeris untuk virtual

classroom dan lima video berbahasa arab untuk arabic section disediakan untuk

tujuan pengajaran dan pembelajaran manakala bilik-bilik maya lain hanya dilengkapi

dengan audio dan video berbentuk hiburan.

Seksyen ini hanya menfokus kepada penggunaan video dalam kelas maya

virtual classroom. Pelaksanaan sokongan penggunaan video melibatkan beberapa

langkah iaitu :

118

1. Pertama, melibatkan keadaan pengajaran dan pembelajaran sehala iaitu pensyarah

akan mengarahkan pelajar untuk memainkan video yang dikehendaki. Sebagai

contoh diarahkan pelajar memainkan "video 1". Pengguna hendaklah klik pada

ikon video untuk paparan menu video. Kemudian klik pada "play video 1" untuk

memainkannya. Rajah 5.16 menunjukkan menu video untuk virtual classroom.

Rajah 5.16 : Menu sokongan fail video untuk virtual classroom

2. Kedua, pengajaran dan pembelajaran akan beralih keadaan dua hala. Selepas

semua pelajar selesai menyaksikan video tersebut maka pensyarah dan pelajar

akan berbincang berkenaan topik yang dimainkan. Di sini, pensyarah akan

menyatakan apakah perbincangan yang dikehendaki daripada kandungan video

tersebut.

3. Ketiga, selepas semua pelajar memahami kehendak pensyarah maka bolehlah

mengarahkan pelajar membincangkan topik tersebut. Di sini, pensyarah

hendaklah merekodkan perbincangan tersebut sebagaimana diterangkan dalam

seksyen 5.4. Rajah 5.17 menunjukkan contoh “video 1” yang dimainkan untuk

pengajaran dan pembelajaran bagi virtual classroom.

119

Rajah 5.17 : Contoh “video 1” untuk pengajaran dan pembelajaran virtual classroom

Sementara itu, audio pula ialah elemen multimedia kedua yang dilengkapi

dalam persekitaran maya untuk menyokong keberkesanan proses pengajaran dan

pembelajaran. Dalam prototaip ini, setiap bilik dilengkapi dengan elemen audio.

Dalam virtual classroom koleksi audio untuk sokongan semasa pengajaran dan

pembelajaran disediakan. Pensyarah boleh menggunakannya untuk menyampaikan

mesej dan topik perbincangan kepada pelajar.

Sementara itu, bilik-bilik maya lain pula hanya dilengkapi dengan koleksi

audio berbentuk hiburan dan koleksi berita. Untuk mencapai fail audio, pengguna

perlu klik pada ikon audio dan apabila menu audio dipaparkan hanya klik pada fail

audio yang dikehendaki untuk memainkannya. Rajah 5.18 menunjukkan contoh fail

audio yang dimainkan dari bilik virtual classroom.

120

Rajah 5.18 : Contoh fail audio yang dimainkan dari bilik virtual classroom

5.4.2 Kawalan kelas maya

Kebolehan mengawal kelas maya ialah satu keistimewaan dalam sistem

pengajaran dan pembelajaran kusMOO. Sebagaimana dinyatakan dalam sekysen 5.4

bahawa pensyarah diberi kuasa untuk mengawal kelas maya sepertimana pelaksanaan

kelas-kelas konvensional. Arahan-arahan ini dipanggil set perlakuan yang telah

diprogramkan menggunakan bahasa pengaturcaraan MOO. Setiap bilik maya telah

diprogramkan dengan set perlakuan yang sesuai untuk mewujudkan persekitaran

bilik yang sebenar dan aktiviti kolaboratif. Setiap bilik telah disediakan dengan set

perlakuan yang berbeza dan kesemua ini dinyatakan dalam helproom pada setiap

bilik.

Set perlakuan digunakan untuk melaksana aktiviti kolaboratif pada setiap

bilik maya. Pelaksanaan set perlakuan hanya aktif dalam bilik yang disertai oleh

pengguna. Penguna perlu menaip set perlakuan yang dikehendaki dan setiap peserta

yang berada dalam bilik yang sama akan dipaparkan set perlakuan tersebut. Sebagai

contoh, “jamil” menaip cleanboard, maka di setiap skrin peserta dalam bilik yang

121

sama akan dipaparkan Jamil is cleaning whiteboard. Keseluruhan set perlakuan yang

diprogramkan pada setiap bilik maya untuk prototaip kusMOO dinyatakan dalam bab

4 seksyen 4.8.

Dalam kes virtual classroom, help room yang disediakan dibahagi kepada tiga

kategori iaitu :

a. Pertama, general iaitu set perlakuan yang boleh digunakan oleh semua

pengguna.

b. Kedua, communication iaitu arahan komunikasi yang boleh digunakan

oleh semua pengguna.

c. ketiga authorized user yang hanya dibenarkan kepada pengguna yang

telah diberi hak oleh pentadbir sistem menggunakan arahan @authorize.

Untuk membolehkan pensyarah mengawal kelas maya, pentadbir sistem akan

mensetkan pensyarah kepada @autorize lecturer, dengan ini pensyarah mendapat

hak untuk menggunakan kesemua arahan authorized user. Selepas itu pensyarah

boleh mencapai dan mengguna set perlakuan yang berkaitan sepertimana ditunjukkan

dalam jadual 5.1.

122

Nama Arahan Interaksi Cara/contoh

menggunakan arahan

door open/closed door open Menutup dan membuka pintu.

Bertujuan mengawal kehadiran

pelajar

door closed

@setup @setup virtual English Mensetkan bilik dengan nama kelas

maya.

@mkclass/@rmclass @mkclass virtual english

group1

-Mencipta nama kelas maya yang

telah disetkan.

@rmclass virtual english

group1

-Memadam nama kelas maya

Register/unregister register jamil -Mendaftar nama pelajar yang

menyertai kelas maya. unregister jamil

-Membuang pendaftaran nama

pelajar.

@restrictions on/off @restrictions on Memberi kebenaran kepada pelajar

mencapai arahan authorized user @restrictions off

@addpc/@rmpc @addpc jamil Menambah dan membuang PC

maya pada pengguna @rmpc jamil

@fix @fix Memadankan peralatan dengan

pengguna

@fixpc @fixpc Memadankan PC dengan pengguna

Printb printb Arahan mencetak

@sign on/off @sign on -Menetapkan siapa yang boleh

membaca mesej dalam bilik @sign off

-Menutup siapa yang boleh

membaca mesej dalam bilik

Jadual 5.1 : Senarai set perlakuan authorized user untuk virtual classroom

123

5.5 Pengujian kelas maya kusMOO

Untuk memastikan pelaksanaan kelas maya prototaip ini benar-benar berjaya

maka satu pengujian telah dilakukan ke atas sistem kusMOO. Pengujian ini bertujuan

mengimplementasi prototaip secara terarah agar boleh pengguna menguji

keberkesanan prototaip ini. Oleh itu, sekumpulan responden telah dipilih untuk

menguji prototaip ini sebagaimana yang dinyatakan dalam Bab 3 seksyen 3.6.2.

Pengujian yang dinyatakan dalam seksyen ini hanya membincangkan

kelas maya virtual classroom dan penggunaan set perlakuan dalam virtual classroom.

Peserta dikehendaki mengikuti prosedur pengujian sebagaimana dinyatakan dalam

tatacara pengujian dalam Bab 3 seksyen 3.6.4. Setiap responden dikehendaki melalui

proses pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif dengan seorang pensyarah secara

maya membincangkan satu topik yang dikehendaki. Masa diberi 20 hingga 30 minit

untuk membincangkan sesama ahli kumpulan pada topik yang diberikan.

Proses pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif ini dikehendaki

mengikuti turutan arahan set perlakuan semasa pengujian prototaip sebagaimana

jadual 5.2.

124

Arahan Tujuan

Login ke sistem Pelajar menyertai sistem dengan pengenalan ID yang

diberikan oleh pentadbir sistem

1.

Masuk ke kelas Virtual

Classroom

Pelajar memasuki kelas virtual Classroom daripada kusMOO

map.

2.

3. Arahan door closed Pensyarah memberi arahan menutup pintu kepada pelajar

yang lewat.

4. Arahan @setup kelas

maya

Pensyarah hendaklah mensetkan bilik dengan nama kelas.

5. Arahan @mkclass Pensyarah hendaklah mencipta nama kelas maya.

7. Arahan look Pensyarah dan pelajar menyemak kehadiran peserta dalam

kelas.

8. Arahan speakup Pensyarah memberi arahan kepada pelajar berkenaan aktiviti

yang hendak dilaksanakan.

9. Arahan whiteboard Pensyarah menghantar mesej perbincangan yang hendak

dilaksanakan.

10. Arahan mainkan video Pensyarah mengarahkan pelajar memainkan video yang

dikehendaki.

11. Penerangan tujuan

perbincangan

Pensyarah menerangkan apakah perbincangan yang

dikehendaki daripada video yang dimainkan.

12. Arahan perbincangan Pensyarah mengarahkan pelajar berbincang dalam kumpulan

berkenaan topik yang diarahkan.

13. Arahan merekod

perbincangan

Pensyarah hendaklah merekodkan perbincangan yang dibuat

oleh pelajar.

14. Arahan

memberhentikan

perbincangan

Pensyarah hendaklah memberikan arahan memberhentikan

perbincangan kepada pelajar.

15. Arahan

memberhentikan

merekod perbincangan

Pensyarah hendaklah memberhentikan merekodkan

perbincangan dan menyimpannya.

16. Arahan door opened Pensyarah membuka pintu bilik maya.

17. Arahan keluar kelas

maya

Pensyarah mengarahkan pelajar keluar daripada kelas maya.

Jadual 5.2 : Turutan arahan dan penggunaan set perlakuan semasa pengujian prototaip

BAB 6

ANALISA DAN PENILAIAN SISTEM

6.1 Pengenalan

Bab ini akan membincangkan penilaian dan analisis kajian. Merujuk pada bab

3 seksyen 3.6 telah dinyatakan berkenaan prosedur penilaian, objektif penilaian,

responden untuk penilaian, instrumen penilaian dan analisa data. Instrumen penilaian

menggunakan borang soal selidik yang dilakukan ke atas sebilangan responden yang

sedang mengikuti kursus Bahasa Inggeris. Dua puluh orang pelajar dipilih menyertai

pengajaran dan pembelajaran maya untuk tujuan pengujian. Bilangan responden

dipilih adalah untuk pelaksanaan pengajaran dan pembelajaran maya pada satu-satu

masa. Penilaian deksriptif dilakukan pada dapatan data menggunakan perisian

Statistical Packages for Social Sciences (SPSS).

Penilaian menfokuskan kepada dua jenis penilaian iaitu penilaian terarah dan

penilaian terhadap prototaip. Soal selidik pula melibatkan satu bahagian untuk

penilaian terarah dan empat bahagian untuk penilaian prototaip. Terdapat tiga analisis

yang terlibat iaitu satu untuk pengujian terarah, empat analisis untuk penilaian

prototaip dan satu analisis keseluruhan kajian. Dapatan analisis dan penilaian

dibincang dan ditunjukkan keputusan agar mencapai matlamat dan objektif kajian

dan seterusnya menyelesaikan pernyataan masalah yang dinyatakan.

126

6.2 Analisis Deskriptif

Analisis deskriptif bertujuan melihat data asal atau secara adanya bagi

mendapat gambaran umum pembolehubah yang diukur pada sampel. Dalam analisis

ini dua soal selidik telah dilakukan iaitu ujian semasa sesi ujian prototaip (ujian

terarah) dan penilaian terhadap prototaip. Soal selidik ujian terarah dibahagi kepada

bahagian A - arahan-arahan yang perlu dipatuhi oleh pelajar dan bahagian B -

keputusan ujian prototaip. Soal selidik penilaian terhadap prototaip pula dibahagi

kepada bahagian A – profail responden dan kemahiran teknologi maklumat dan

bahagian B – penilaian prototaip.

6.2.1 Profail Responden

JANTINA KEKERAPAN PERATUS (%)

Lelaki 6 30

Perempuan 14 70

JUMLAH 20 100

Jadual 6.1 : Agihan pelajar mengikut jantina

PROGRAM PENGAJIAN KEKERAPAN PERATUS (%)

Dip. Pengajian Pengurusan 10 50

Dip. Teknologi Multimedia 10 50

JUMLAH 20 100

Jadual 6.2 : Agihan pelajar mengikut program pengajian

Jadual 6.1 dan 6.2 menunjukkan profail responden. Daripada 20 orang

reponden, 6 orang (30%) ialah pelajar lelaki dan 14 orang (70%) ialah pelajar

perempuan. Sementara itu, 10 orang (50%) pelajar mewakili Diploma Pengajian

Pengurusan dan 10 orang (50%) mewakili Diploma Teknologi Multimedia.

127

6.3 Analisis ujian terarah pada prototaip kusMOO

Analisis ujian terarah dilakukan terhadap soal-selidik kajian pada sesi ujian

prototaip kusMOO, Bahagian B - keputusan ujian prototaip sebagaimana dinyatakan

pada lampiran D. Terdapat 7 soalan disediakan dan responden ditanya berdasarkan

Skala Likert 1 hingga 5 untuk setiap soalan. Jadual 6.3 menunjukkan min dan sisihan

piawai untuk setiap soalan. Jadual 6.4 pula menunjukkan kekerapan pilihan pelajar

terhadap soal selidik.

Kajian pada sesi pengujian terarah Min Sisihan Piawai

1. Aktiviti pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif ini amat menarik.

4.05 0.83

2. Kaedah pengajaran dan pembelajaran yang diperkenalkan dalam prototaip ini amat sesuai.

4.30 0.73

3. Arahan yang digunakan teratur, senang dan mudah. 4.05 0.94

4. Set perlakuan yang disediakan mudah digunakan dan dapat mewujudkan persekitaran berkolaboratif yang efektif.

3.85 0.88

5. Penggunaan audio dan video dapat membantu keberkesanan persekitaran kolaboratif.

4.20 0.70

6. Kebolehan prototaip ini dapat meningkatkan pemahaman dan penyertaan pelajar.

4.00 0.97

7. Prototaip ini dapat mengaktifkan pelajar menggunakan kemahiran bahasa.

4.05 0.69

Jadual 6.3 : Nilai min dan sisihan piawai untuk setiap soalan semasa ujian terarah

Soalan Kekerapan

1

2

3

4

5

6 7

Sangat setuju 5 9 7 4 7 7 5 (25%) (45%) (35%) (20%) (35%) (35%) (25%)

Setuju 13 8 9 11 10 8 11 (65%) (40%) (45%) (55%) (50%) (40%) (55%) Tidak pasti 3 2 3 3 3 4

(15%) (10%) (15%) (15%) (15%) (20%) Kurang setuju 2 2 2 2 (10%) (10%) (10%) (10%) Sangat tidak setuju

Jadual 6.4 : Kekerapan pilihan pelajar terhadap soal selidik semasa ujian terarah

128

6.3.1 Aktiviti pengajaran dan pembelajaran kolaboratif bersesuaian

Soalan 1 dan 2 dirujuk.

Analisis berkaitan aktiviti pengajaran dan pembelajaran kolaboratif kusMOO

bersesuaian untuk pengajaran dan pembelajaran maya dinyatakan. Ianya dapat diteliti

melalui jadual 6.3. Keputusan soal selidik menunjukkan purata (min) pilihan

responden untuk soalan 1 dan soalan 2 bersetuju bahawa aktiviti pengajaran dan

pembelajaran kolaboratif yang diperkenalkan bersesuaian. Serakan pilihan responden

dalam jadual 6.4 mendapati 25% sangat bersetuju, 65% bersetuju dan 10% kurang

bersetuju untuk soalan 1 manakala 45% sangat bersetuju, 40% bersetuju dan 15%

kurang pasti untuk soalan 2.

Penerimaan responden terhadap keperluan pengajaran dan pembelajaran

maya berkolaboratif didapati amat baik. Kebanyakan responden bersetuju kaedah

yang diperkenalkan amat sesuai untuk keperluan pengajaran dan pembelajaran maya

walaupun ada di antara responden belum pernah didedahkan dengan aktiviti

pengajaran dan pembelajaran seperti ini. Keputusan ini menjelaskan kusMOO

menepati keperluan pembangunan persekitaran pengajaran dan pembelajaran yang

disokong oleh penggunaan MOO selain dikenal pasti memenuhi keperluan sebuah

persekitaran maya untuk pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif. Rajah 6.1

menunjukkan pecahan keputusan yang dicapai untuk soalan 1 dan soalan 2.

Soalan 1

sangat setuju, 25%

setuju, 65%

kurang setuju, 10%

sangat setujusetujutidak pastikurang setujusangat tidak setuju

Soalan 2

tidak pasti, 15% sangat

setuju, 45%

setuju, 40%

sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Rajah 6.1 : Pecahan keputusan dicapai untuk analisis aktiviti pengajaran dan

pembelajaran kolaboratif bersesuaian

129

6.3.2 Set perlakuan dan sokongan hipermedia membantu meningkatkan

keberkesanan pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif


Analisis seterusnya ialah berkaitan set perlakuan dan sokongan hipermedia

yang disediakan mampu meningkatkan keberkesanan proses pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif. Ianya dapat diteliti melalui jadual 6.3. Keputusan soal

selidik menunjukkan purata (min) responden menghampiri paras setuju untuk soalan

4 dan bersetuju untuk soalan 5. Serakan pilihan responden dalam jadual 6.4

mendapati 20% sangat bersetuju, 55% bersetuju dan 15% tidak pasti dan 10%

kurang bersetuju untuk soalan 4 manakala 35% sangat bersetuju, 50% bersetuju dan

15% kurang pasti untuk soalan 5.

Keputusan mendapati penerimaan reponden terhadap penggunaan set

perlakuan adalah kurang dibandingkan dengan penggunaan sokongan hipermedia. Ini

kerana kebanyakan responden belum pernah terdedah dengan penggunaan set

perlakuan seperti ini sementara kebanyakannya sudah terdedah dengan penggunaan

audio dan video dalam pembelajaran. Walaupun begitu, majoriti responden masih

menerima set perlakuan yang disediakan mampu melengkapkan sebuah persekitaran

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif. Keputusan menunjukkan set perlakuan

dan sokongan hipermedia kusMOO menepati keperluan rekabentuk pembangunan

persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif. Penggunaannya

dapat meningkatkan keberkesanan pengajaran dan pembelajaran bahasa

berkolaboratif. Rajah 6.2 menunjukkan pecahan keputusan yang dicapai.

S oa lan 4

tidak pas ti, 15%

sanga t se tu ju , 20%

se tu ju , 55%

kurang se tu ju , 10%

sanga t se tu ju

se tu ju

tidak pas ti

ku rang se tu ju

sanga t t idak se tu ju

Soalan 5

tidak pasti, 15%

sangat setuju, 35%

setuju, 50%

sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Rajah 6.2 : Pecahan keputusan dicapai untuk analisis set perlakuan dan sokongan

hipermedia membantu meningkatkan keberkesanan pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

130

6.3.3 KusMOO berupaya mengaktifkan penyertaan dan meningkatkan

kemahiran bahasa


Analisis seterusnya ialah berkaitan kusMOO berupaya mengaktifkan

penyertaan dan meningkatkan kemahiran berbahasa. Ianya dapat diteliti melalui

jadual 6.3. Keputusan soal selidik menunjukkan purata (min) pilihan responden

untuk soalan 6 dan soalan 7 bersetuju bahawa kusMOO berupaya mengaktifkan

penyertaan dan meningkatkan kemahiran berbahasa di kalangan pelajar. Serakan

pilihan responden dalam jadual 6.4 mendapati 35% sangat bersetuju, 40% bersetuju

dan 15% tidak pasti dan 10% kurang bersetuju untuk soalan 6 manakala 25% sangat

bersetuju, 55% bersetuju dan 20% kurang pasti untuk soalan 7.

Keputusan dicapai menjelaskan persekitaran pengajaran dan pembelajaran

kusMOO dapat mengaktifkan pelajar. Oleh kerana setiap aktiviti kolaboratif

direkodkan maka penyertaan pelajar dalam perbincangan menjadi asas penilaian

kepada pensyarah. Penggunaan set perlakuan dan arahan maya memberi keyakinan

kepada responden untuk aktif dalam perbincangan dan meningkatkan kemahiran

bahasa melalui teks. Keputusan ini menjelaskan kusMOO memenuhi keperluan

sebuah persekitaran pengajaran berkolaboratif. Keberkesanannya teruji apabila

berupaya mengaktifkan pelajar semasa proses pengajaran dan pembelajaran. Rajah

6.3 menunjukkan pecahan keputusan yang dicapai untuk soalan 6 dan soalan 7.

S o a la n 6

t id a k pa s ti, 15 %

s an g a t s e tu ju , 3 5%

s e tu ju , 4 0%

k u ran g s e tu ju , 1 0%

s an ga t s e tu ju

s e tu ju

tida k pa s ti

k u ra ng se tu ju

s an ga t t ida k s e tu ju

Soalan 7

tidak pasti, 20%

sangat setuju, 25%

setuju, 55%

sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Rajah 6.3 : Pecahan keputusan dicapai untuk analisis kusMOO berupaya mengaktifkan

penyertaan dan meningkatkan kemahiran berbahasa

131

6.4 Analisis penilaian terhadap prototaip kusMOO

Analisis penilaian terhadap prototaip kusMOO dilakukan menggunakan

borang soal-selidik kajian prototaip kusMOO pada Bahagian B – Soal Selidik

prototaip kusMOO sebagaimana dinyatakan dalam lampiran E. Penilaian terhadap

prototaip ialah susulan selepas sesi ujian terarah. Terdapat empat kajian yang ditanya

iaitu A – Kajian terhadap persekitaran pengajaran dan pembelajaran kusMOO, B –

Kajian terhadap rekabentuk dan kandungan prototaip, C – Kajian terhadap aktiviti

kolaboratif dan D – Kajian terhadap keberkesanan prototaip. Terdapat 5 soalan

disediakan dalam setiap kajian dan responden ditanya berdasarkan Skala Likert 1

hingga 5 untuk setiap soalan.

6.4.1 Kajian terhadap persekitaran pengajaran dan pembelajaran kusMOO

Jadual 6.5 menunjukkan min dan sisihan piawai untuk setiap soalan pada

bahagian A - Kajian terhadap persekitaran pengajaran dan pembelajaran kusMOO.

Jadual 6.6 pula menunjukkan kekerapan pilihan pelajar terhadap soal selidik dalam

bahagian ini.

Kajian terhadap persekitaran pengajaran dan pembelajaran kusMOO

Min Sisihan Piawai

1. Persekitaran kolaboratif yang dibangunkan adalah bersesuaian untuk pengajaran dan pembelajaran maya.

4.00 0.97

2. Persekitaran pengajaran dan pembelajaran yang dihasilkan mampu menarik minat pelajar.

3.75 0.85

3. Kelas-kelas maya yang dibangunkan menepati keperluan pengajaran dan pembelajaran maya.

4.05 0.89

4. Aktiviti kolaboratif yang disediakan dalam persekitaran amat berkesan.

3.80 0.89

5. Persekitaran yang dihasilkan mudah dan senang disertai. 3.75 0.91

Jadual 6.5 : Nilai min dan sisihan piawai untuk kajian terhadap persekitaran pengajaran dan pembelajaran kusMOO

132

a. Persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif kusMOO

Soalan 1 dan 2 dirujuk

Analisis berkaitan persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

kusMOO dinyatakan. Ianya dapat diteliti dalam jadual 6.5. Keputusan menunjukkan

purata (min) pilihan responden bersetuju untuk soalan 1 dan menghampiri paras

setuju untuk soalan 2. Serakan pilihan responden dalam jadual 6.6 mendapati 30%

sangat setuju, 55% setuju dan 15% kurang setuju untuk soalan 1 manakala 15%

sangat setuju, 55% setuju, 20% tidak pasti dan 10% kurang setuju untuk soalan 2.

Keputusan menunjukkan penerimaan responden terhadap persekitaran

pengajaran dan pembelajaran kusMOO adalah baik. Kebanyakan responden bersetuju

persekitaran kusMOO bersesuaian dan memenuhi keperluan pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif. Walaupun sesetengah responden masih tidak pasti dan

kurang bersetuju namum secara keseluruhannya masih menerima kusMOO

bersesuaian dan mampu menarik minat pelajar untuk menyertainya. Penerimaan

responden ini menjelaskan keperluan pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

yang disokong oleh penggunaan MOO serta pembangunan sebuah persekitaran

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif dicapai. Rajah 6.4 menunjukkan pecahan

keputusan yang dicapai untuk soalan 1 dan 2.

Soalan Kekerapan

1

2

3

4 5

Sangat setuju 6 3 6 4 4 (30%) (15%) (30%) (20%) (20%)

Setuju 11 11 11 10 (50%)

9 (55%) (55%) (55%) (45%) Tidak pasti 4 1 4 5

(20%) (5%) (20%) (25%) Kurang setuju 3 2 2 2 2 (15%) (10%) (10%) (10%) (10%) Sangat tidak setuju

Jadual 6.6 : Kekerapan pilihan pelajar untuk kajian terhadap persekitaran pengajaran dan pembelajaran kusMOO

133

Soalan 1

setuju; 55%

kurang setuju; 15%

sangat setuju; 30%

sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

S o a la n 2

t id a k p a s ti, 2 0 %

s a n g a t s e tu ju , 1 5 %

s e tu ju , 5 5 %

k u ra n g s e tu ju , 1 0 %

s a n g a t s e tu ju

s e tu ju

tid a k p a s ti

k u ra n g s e tu ju

s a n g a t t id a k s e tu ju

Rajah 6.4 : Pecahan keputusan dicapai untuk analisis persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif kusMOO

b. Kelas-kelas maya dan aktiviti kolaboratif dalam persekitaran

pengajaran dan pembelajaran kusMOO


Analisis berkaitan kelas-kelas maya dan aktiviti kolaboratif dalam

persekitaran pengajaran dan pembelajaran kusMOO dinyatakan. Ianya dapat diteliti

dalam jadual 6.5. Keputusan menunjukkan purata (min) pilihan responden bersetuju

untuk soalan 3 dan menghampiri paras setuju untuk soalan 4. Serakan pilihan

responden dalam jadual 6.6 mendapati 30% sangat setuju, 55% setuju, 5% tidak pasti

dan 10% kurang setuju untuk soalan 3 manakala 20% sangat setuju, 50% setuju, 20%

tidak pasti dan 10% kurang setuju untuk soalan 4.

Keputusan menunjukkan penerimaan responden terhadap kelas-kelas maya

dan aktiviti kolaboratif yang dibangunkan adalah amat baik. Walaupun responden

tidak pernah terdedah dengan kelas-kelas maya seperti ini namum masih bersetuju

ianya menepati keperluan pengajaran dan pembelajaran maya. Penerimaan responden

terhadap aktiviti kolaboratif juga menunjukkan ianya amat berkesan semasa

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif. Analisa ini menjelaskan set perlakuan

yang dibangunkan berjaya menghidupkan aktiviti kolaboratif serta keberkesanan

penggunaannya teruji berdasarkan maklumbalas diterima daripada responden. Rajah

6.5 menunjukkan pecahan keputusan yang dicapai untuk soalan 3 dan 4.

134

Soalan 4

tidak pasti, 25%

sangat setuju, 20%

setuju, 50%

kurang setuju, 10%

sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Soalan 3

tidak pasti, 20%

sangat setuju, 20%

setuju, 50%

kurang setuju, 10%

sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Rajah 6.5 : Pecahan keputusan dicapai untuk analisis kelas-kelas maya dan aktiviti kolaboratif dalam persekitaran pengajaran dan pembelajaran kusMOO

6.4.2 Kajian terhadap rekabentuk dan kandungan prototaip

Jadual 6.7 menunjukkan min dan sisihan piawai untuk setiap soalan bahagian

B - kajian terhadap rekabentuk dan kandungan prototaip. Jadual 6.8 pula

menunjukkan kekerapan pilihan pelajar terhadap soal selidik dalam bahagian ini.

Kajian terhadap rekabentuk dan kandungan prototaip Min Sisihan Piawai

1. Kandungan prototaip mencukupi dan bersesuaian. 3.75 0.97

2. Rekabentuk skrin amat menarik dan bersesuaian. 4.05 0.94

3. Arahan yang dihasilkan adalah konsisten, teratur dan jelas. 3.65 0.93

4. Penggunaan sokongan hipemedia membantu menjelaskan pemahaman pelajar terhadap sesuatu topik yang dibincangkan.

4.00 0.86

5. Kelas-kelas maya yang dihasilkan mampu membuat transformasi kepada persekitaran pengajaran dan pembelajaran sebenar.

3.80 0.95

Jadual 6.7 : Nilai min dan sisihan piawai untuk kajian terhadap rekabentuk dan

kandungan prototaip

135

Soalan Kekerapan

1

2

3

4 5

Sangat setuju 4 7 3 5 4 (20%) (35%) (15%) (25%) (20%)

Setuju 10 9 10 12 11 (50%) (45%) (50%) (60%) (55%) Tidak pasti 3 2 4 1 2

(15%) (10%) (20%) (5%) (10%) Kurang setuju 3 2 3 2 3 (15%) (10%) (15%) (10%) (15%) Sangat tidak setuju

Jadual 6.8 : Kekerapan pilihan responden untuk soal selidik kajian terhadap

rekabentuk dan kandungan prototaip

a. Rekabentuk skrin, kandungan prototaip dan set arahan bersesuaian

Soalan 1, 2 dan 3 dirujuk

Analisis berkaitan rekabentuk skrin, kandungan prototaip dan set arahan yang

bersesuaian dinyatakan. Ianya dapat diteliti dalam jadual 6.7. Keputusan

menunjukkan purata (min) pilihan responden bersetuju untuk soalan 2 dan

menghampiri paras setuju untuk soalan 1 dan soalan 3. Serakan pilihan responden

dalam jadual 6.8 mendapati 20% sangat setuju, 50% setuju, 15% tidak pasti dan 15%

kurang setuju untuk soalan 1, 35% sangat bersetuju, 45% setuju, 10% tidak pasti dan

10% kurang setuju untuk soalan 2 manakala 15% sangat setuju, 50% setuju, 20%

tidak pasti dan 15% kurang setuju untuk soalan 3.

Penerimaan responden terhadap rekabentuk skrin, kandungan prototaip dan

set arahan didapati bersesuaian dengan keperluan sebuah persekitaran pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif. Majoriti responden bersetuju bahawa isi kandungan

prototaip mencukupi dan arahan yang disediakan adalah konsisten teratur dan jelas

walaupun masih ada responden tidak pasti dan kurang bersetuju dengan jawapannya.

Keputusan ini menjelaskan kusMOO memenuhi pembangunan prototaip sistem

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif MOO. Rajah 6.6 menunjukkan pecahan

keputusan yang dicapai untuk soalan 1, 2 dan 3.

136

Soalan 1

tidak pasti, 15%

sangat setuju, 20%

setuju, 50%

kurang setuju, 15% sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Soalan 3

tidak pasti, 20%

sangat setuju, 15%

setuju, 50%


setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Soalan 3

tidak pasti; 20%

sangat setuju; 15%

setuju; 50%

kurang setuju; 15% sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Rajah 6.6 : Pecahan keputusan dicapai untuk analisis rekabentuk skrin, kandungan prototaip dan set arahan bersesuaian

b. Sokongan hipermedia dan kelas-kelas maya menyokong pengajaran dan



Analisis berkaitan sokongan hipermedia dan kelas-kelas maya menyokong

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif dinyatakan. Ianya dapat diteliti dalam

jadual 6.7. Keputusan menunjukkan purata (min) pilihan responden bersetuju untuk

soalan 4 dan menghampiri paras setuju untuk soalan 5. Serakan pilihan responden

dalam jadual 6.8 mendapati 25% sangat setuju, 60% setuju, 5% tidak pasti dan 10%

kurang setuju untuk soalan 4 manakala 20% sangat setuju, 55% setuju, 10% tidak

pasti dan 15% kurang setuju untuk soalan 5.

137

Penerimaan responden terhadap penggunaan sokongan hipermedia dalam

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif menunjukkan ianya membantu

menjelaskan pemahaman pelajar terhadap sesuatu topik yang dibincangkan. Kelas-

kelas maya pula menghidupkan persekitaran pengajaran dan pembelajaran seumpama

menghadiri suasana kelas sebenar. Sokongan hipermedia dalam bentuk audio dan

video sebagai bahan bantu belajar menambahkan lagi proses transformasi kepada

persekitaran pengajaran dan pembelajaran sebenar.

Keputusan ini menjelaskan sokongan penggunaan hipermedia dan kelas-kelas

maya yang dibangunkan dalam kusMOO memenuhi keperluan pembangunan

persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif. Rajah 6.7

menunjukkan pecahan keputusan yang dicapai untuk soalan 4 dan 5.

Soalan 4

tidak pasti, 5%

sangat setuju, 25%

setuju, 60%

kurang setuju, 10%

sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Soalan 5

tidak pasti, 10%

sangat setuju, 20%

setuju, 55%


setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Rajah 6.7 : Pecahan keputusan dicapai untuk analisis sokongan hipermedia dan kelas-kelas maya menyokong pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

6.4.3 Kajian terhadap aktiviti kolaboratif

Jadual 6.9 menunjukkan min dan sisihan piawai untuk setiap soalan

bahagian C - kajian terhadap aktiviti kolaboratif. Jadual 6.10 pula menunjukkan

kekerapan pilihan pelajar terhadap soal selidik dalam bahagian ini.

138

Kajian terhadap aktiviti kolaboratif Min Sisihan Piawai

1. Set perlakuan yang dihasilkan berjaya mewujudkan persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif yang berkesan.

3.85 0.93

2. Penggunaan set perlakuan dalam setiap bilik maya berjaya mewujudkan kerjasama antara peserta.

3.70 0.86

3. Aktiviti sembang dalam sesebuah bilik maya meningkatkan kemahiran menulis dan berinteraksi.

3.80 0.83

4. Perbincangan dalam kumpulan yang kecil dapat mengaktifkan pelajar.

4.05 0.60

5. Perbincangan dalam kumpulan boleh meningkatkan keyakinan pelajar terhadap penguasaan bahasa.

4.05 0.69

a. Set perlakuan dalam persekitaran pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif


Analisis berkaitan set perlakuan dalam persekitaran pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif dinyatakan. Ianya dapat diteliti dalam jadual 6.9.

Keputusan menunjukkan purata (min) pilihan responden menghampiri paras setuju

Soalan Kekerapan

1

2

3

4

5

Sangat setuju 4 (20%)

3 (15%)

3 (15%)

4 (20%)

5 (25%)

Setuju

12 (60%)

10 (50%)

12 (60%)

13 (65%)

11 (55%)

Tidak pasti 1 (5%)

5 (25%)

3 (15%)

3 (15%)

4 (20%)

Kurang setuju

3 (15%)

2 (10%)

2 (10%)

Sangat tidak setuju

Jadual 6.9 : Nilai min dan sisihan piawai untuk kajian terhadap aktiviti kolaboratif

Jadual 6.10 : Kekerapan pilihan responden untuk soal selidik kajian terhadap aktiviti kolaboratif

139

untuk soalan 1 dan soalan 2. Serakan pilihan responden dalam jadual 6.10 mendapati

20% sangat setuju, 60% setuju, 5% tidak pasti dan 15% kurang setuju untuk soalan 1

manakala 15% sangat setuju, 50% setuju, 25% tidak pasti dan 10% kurang setuju

untuk soalan 2.

Penerimaan responden terhadap set perlakuan yang digunakan dalam

persekitaran kusMOO adalah baik. Majoriti bersetuju set perlakuan berjaya

mewujudkan persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif selain

mewujudkan aktiviti kolaboratif yang efektif. Walaupun responden belum pernah

terdedah dengan set perlakuan seperti ini tetapi masih menerima peranan set

perlakuan mampu mewujudkan aktiviti kolaboratif dan menyokong pengajaran dan

pembelajaran bahasa berkolaboratif.

Keputusan ini mendapati set perlakuan dikenal pasti keperluan penting di

dalam persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif MOO. Selain itu,

peranannya mewujudkan aktiviti kolaboratif memenuhi sistem pengajaran dan

pembelajaran bahasa berkolaboratif dan ianya teruji melalui maklumbalas yang

diberikan oleh responden. Rajah 6.8 menunjukkan pecahan keputusan yang dicapai

untuk soalan 1 dan 2.

Soalan 1

tidak pasti, 5%

sangat setuju, 20%

setuju, 60%


setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Soalan 2

tidak pasti, 25%

sangat setuju, 15%

setuju, 50%

kurang setuju, 10%

sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Rajah 6.8 : Pecahan keputusan dicapai untuk analisis set perlakuan dalam persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

140

b. Hubungan aktiviti kolaboratif dengan perlakuan dan kemahiran pelajar


Analisis berkaitan hubungan aktiviti kolaboratif dengan perlakuan dan

kemahiran pelajar dinyatakan. Ianya dapat diteliti dalam jadual 6.9. Keputusan

menunjukkan purata (min) pilihan responden setuju untuk soalan 4 dan soalan 5.

Serakan pilihan responden dalam jadual 6.10 mendapati 20% sangat setuju, 65%

setuju, 15% tidak pasti untuk soalan 4 manakala 25% sangat setuju, 55% setuju dan

20% tidak pasti untuk soalan 5.

Penerimaan responden terhadap hubungan aktiviti kolaboratif dengan

perlakuan dan kemahiran pelajar adalah baik. Majoriti bersetuju set perlakuan

mampu mengaktifkan penyertaan pelajar. Kebanyakan pelajar meningkat

keyakinannya menggunakan kemahiran bahasa melalui medium teks semasa dalam

perbincangan. Pelajar yang pasif didapati mampu memberi tindakbalas apabila

ditanya dan boleh berinteraksi semasa perbincangan maya. Keadaan ini dapat

mengubah perlakuan pelajar untuk meningkatkan penguasaan bahasa dengan lebih

baik lagi.

Keputusan ini mendapati aktiviti kolaboratif dikenal pasti satu keperluan di

dalam persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif MOO. Peranannya

mewujudkan persekitaran pengajaran dan pembelajaran merupakan salah satu elemen

penting dalam rekabentuk dan senibina kusMOO. Rajah 6.9 menunjukkan pecahan

keputusan yang dicapai untuk soalan 4 dan 5.

Soalan 4

setuju, 65%

sangat setuju, 20%

tidak pasti, 15%


Soalan 5

setuju, 55%

sangat setuju, 25%

tidak pasti, 20%


Rajah 6.9 : Pecahan keputusan dicapai untuk analisis hubungan aktiviti kolaboratif dengan perlakuan dan kemahiran pelajar

141

6.4.4 Kajian terhadap keberkesanan prototaip

Jadual 6.11 menunjukkan min dan sisihan piawai untuk setiap soalan

bahagian D - kajian terhadap keberkesanan prototaip. Jadual 6.12 pula menunjukkan

kekerapan pilihan pelajar terhadap soal selidik dalam bahagian ini.

Kajian terhadap keberkesanan prototaip Min Sisihan Piawai

1. Prototaip ini mudah dikendalikan. 4.25 0.72

2. Set perlakuan dan arahan komunikasi dalam persekitaran amat berkesan dan sesuai.

4.05 0.89

3. Sokongan hipermedia dalam setiap bilik berjaya meningkatkan keberkesanan aktiviti kolaboratif.

4.25 0.72

4. Pendekatan kumpulan belajar yang kecil amat sesuai dan efektif

3.90 0.85

5. Penyertaan dan pemantauan oleh pensyarah semasa perbincangan berjaya meningkatkan kefahaman dan pengetahuan pelajar.

3.65 0.99

Jadual 6.11 : Nilai min dan sisihan piawai untuk kajian terhadap keberkesanan prototaip

Soalan Kekerapan

1

2

3

4 5

Sangat setuju 7 6 8 5 3 (35%) (30%) (40%) (25%) (15%)

Setuju 12 11 9 9 11 (60%) (55%) (45%) (45%) (55%) Tidak pasti 1 3 5 2

(5%) (15%) (25%) (10%) Kurang setuju 1 2 1 4 (5%) (10%) (5%) (20%) Sangat tidak setuju

Jadual 6.12 : Kekerapan pilihan responden untuk soal selidik kajian terhadap keberkesanan prototaip

142

a. Keberkesanan prototaip sebagai persekitaran pengajaran dan


Soalan 1, 2 dan 3 dirujuk

Analisis berkaitan keberkesanan prototaip sebagai persekitaran pengajaran

dan pembelajaran berkolaboratif dinyatakan. Ianya dapat diteliti dalam jadual 6.11.

Keputusan menunjukkan purata (min) pilihan responden bersetuju untuk soalan 1,

soalan 2 dan soalan 3. Serakan pilihan responden dalam jadual 6.12 mendapati 35%

sangat setuju, 60% setuju, 15% dan 5% kurang setuju untuk soalan 1, 30% sangat

bersetuju, 55% setuju, 5% tidak pasti dan 10% kurang setuju untuk soalan 2

manakala 40% sangat setuju, 45% setuju dan 15% tidak pasti untuk soalan 3.

Penerimaan responden terhadap keberkesanan prototaip sebagai persekitaran

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif didapati amat baik. Majoriti responden

bersetuju terhadap keberkesanan prototaip berkaitan dengan mudah dikendalikan,

penggunaan set perlakuan dan sokongan hipermedia. Keputusan ini menjelaskan

prototaip kusMOO berjaya menepati keperluan sistem pengajaran dan pembelajaran

bahasa berkolaboratif MOO. Rajah 6.10 menunjukkan pecahan keputusan yang

dicapai untuk soalan 1, 2 dan 3.

Soalan 2

tidak pasti, 5%

sangat setuju, 30%

setuju, 55%

kurang setuju, 10%

sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Soalan 1

setuju; 60%

sangat setuju; 35%

tidak pasti; sangat setujusetujutidak pastikurang setujusangat tidak setuju

143

Soalan 3

tidak pasti; 15% sangat setuju; 40%

setuju; 45%

sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Rajah 6.10 : Pecahan keputusan dicapai untuk analisis keberkesanan prototaip sebagai persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

b. Keberkesanan aktiviti pengajaran dan pembelajaran dalam prototaip


Analisis berkaitan keberkesanan aktiviti pengajaran dan pembelajaran dalam

prototaip dinyatakan. Ianya dapat diteliti dalam jadual 6.11. Keputusan menunjukkan

purata (min) pilihan responden menghampiri paras setuju untuk soalan 4 dan soalan

5. Serakan pilihan responden dalam jadual 6.12 mendapati 25% sangat setuju, 45%

setuju, 25% tidak pasti dan 5% kurang setuju untuk soalan 4 manakala 15% sangat

setuju, 55% setuju, 10% tidak pasti dan 20% kurang setuju untuk soalan 5.

Penerimaan responden terhadap keberkesanan aktiviti pengajaran dan

pembelajaran dalam prototaip didapati baik. Majoriti responden bersetuju bahawa

aktiviti pengajaran dan pembelajaran dapat meningkatkan kefahaman dan

pengetahuan pelajar. Pendekatan perbincangan dalam kumpulan belajar kecil yang

menduduki sesebuah kelas maya berjaya mewujudkan aktiviti kolaboratif yang

efektif. Pemantauan dan kawalan oleh pensyarah secara maya juga dapat

meningkatkan keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran maya.

144

Keputusan ini menjelaskan aktiviti kolaboratif menepati keperluan

pembangunan sistem pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif MOO.

Keberkesanannya teruji melalui maklumbalas yang diterima daripada responden.

Rajah 6.11 menunjukkan pecahan keputusan yang dicapai untuk soalan 4 dan 5.

Soalan 4

tidak pasti, 25%

sangat setuju, 25%

setuju, 45%

kurang setuju, 5%

sangat setuju

setuju

tidak pasti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Soalan 5

tidak pas ti, 10%

sangat setuju, 15%

setuju, 55%


setuju

tidak pas ti

kurang setuju

sangat tidak setuju

Rajah 6.11 : Pecahan keputusan dicapai untuk analisis keberkesanan aktiviti pengajaran dan pembelajaran dalam prototaip

6.5 Penilaian secara keseluruhan

Penilaian secara keseluruhan dibuat untuk menunjukkan secara perbandingan

penerimaan responden terhadap pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif

kusMOO. Satu analisa perbandingan dilakukan terhadap beberapa soalan terpilih

daripada bahagian A berkaitan kemahiran teknologi maklumat daripada penilaian

kajian prototaip kusMOO. Keputusan jawapan bagi soalan-soalan tersebut boleh

diteliti dalam jadual 6.13.

145

JAWAPAN SOALAN-SOALAN BAHAGIAN A DARIPADA SOAL SELIDIK PENILAIAN KAJIAN

PROTOTAIP KusMOO YA TIDAK

1 Dimanakah anda paling kerap menggunakan Internet ? Makmal komputer

2 Sekerap manakah anda membuat capaian Internet ? Beberapa kali dalam seminggu

Melayari WWW untuk mendapatkan

informasi

3 Apakah kegunaan paling utama anda melayari Internet ?

4 Pernahkan anda menyertai sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif di Internet ?

2 18 (10%) (90%)

5 Pernahkan anda mendengar dan menggunakan sistem MOO ?

2 18 (10%) (90%)

Adakah anda rasa sistem MOO amat sesuai digunakan sebagai sistem bantuan pengajaran dan pembelajaran

6 16 4 (80%) (20%)

7 Pada fikiran anda, adakah persekitaran pembelajaran berkolaboratif MOO sangat diperlukan dalam sesebuah sistem bantuan pengajaran dan pembelajaran ?

17 3 (85%) (15%)

Jadual 6.13 : Soalan-soalan bahagian A berkaitan kemahiran teknologi maklumat untuk soal selidik prototaip kusMOO

Keputusan mendapati sebelum didedahkan dengan kusMOO, hampir

keseluruhan responden memberi jawapan tidak pernah menyertai mana-mana sistem

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif di Internet sepertimana dinyatakan pada

soalan 4. Ia disokong oleh keputusan soalan 5 yang menunjukkan kebanyakannya

tidak pernah menggunakan sistem MOO. Keputusan ini menjadi asas menjelaskan

sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif MOO ialah sesuatu yang baru

bagi kebanyakan responden. Selepas melalui pengujian terarah pada kusMOO, ia

telah memberi satu pendedahan baru kepada responden. Pendedahan yang diberikan

menjadi asas kepada responden untuk memberi maklumbalas berkaitan sistem

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif MOO.

Ini dapat diteliti pada jawapan soalan 6. Maklumbalas yang diberikan

menunjukkan kebanyakan responden memberi jawapan bersetuju sistem MOO amat

sesuai digunakan sebagai sistem bantuan pengajaran dan pembelajaran. Pemerhatian

semasa sesi ujian terarah dan pengalaman menyertai prototaip juga mendapati

penerimaan responden terhadap persekitaran pengajaran dan pembelajaran

146

berkolaboratif amat baik. Kebanyakannya bersetuju keperluan yang disediakan dalam

persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif kusMOO seperti set

perlakuan, sokongan hipermedia dan arahan-arahan prototaip bersesuaian sebagai

sistem sokongan pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif. Keputusan

soalan 7 pula menunjukkan majoriti responden bersetuju persekitaran pembelajaran

berkolaboratif MOO sangat diperlukan dalam sesebuah sistem bantuan pengajaran

dan pembelajaran selain beberapa responden yang tidak bersetuju dengan

jawapannya.

Keseluruhannya, analisis ini boleh dijadikan asas menjelaskan ianya selari

dengan keputusan analisis yang dicapai oleh soal selidik pada sesi ujian prototaip

kusMOO (ujian terarah) dan soal selidik penilaian kajian prototaip kusMOO untuk

bahagian B. Analisis ini juga menjelaskan pengenalpastian keperluan MOO dalam

pembangunan persekitaran pengajaran dan dan pembelajaran dicapai dan keperluan

kandungan prototaip memenuhi keperluan sebuah persekitaran pengajaran dan

pembelajaran bahasa berkolaboratif. Penerimaan responden juga menjadi asas

bahawa keberkesanannya teruji melalui maklumbalas yang diterima.

6.6 Rumusan

Sistem pengajaran dan pembelajaran bahasa kusMOO telah dikenalpasti

memenuhi keperluan komputer sokongan pembelajaran berkolaboratif. kusMOO

ditunjukkan boleh meningkatkan kemahiran dan penguasaan bahasa di kalangan

pelajar. Selepas melalui pengujian terarah, penerimaan pelajar terhadap kusMOO

dikenal pasti memenuhi keperluan pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif yang

disokong oleh penggunaan MOO. Pendedahan yang dilalui oleh pelajar menunjukkan

kesan positif kepada perspektif pengajaran dan pembelajaran. Penyertaan aktif dalam

persekitaran kusMOO menunjukkan interaksi menggunakan medium teks diterima

baik oleh pelajar.

Penerimaan terhadap kandungan yang disediakan menunjukkan kusMOO

memenuhi keperluan pembangunan sebuah persekitaran pengajaran dan

147

pembelajaran bahasa berkolaboratif. Sokongan penggunaan hipermedia dan set

arahan yang mudah dan senang dikendalikan membolehkan proses penyampaian

maklumat semasa pengajaran dan pembelajaran berjalan dengan baik. Pendekatan

yang telah digunakan menggabungkan pelbagai media di dalam sebuah persekitaran

maya.

Set perbuatan yang dilengkapkan di dalam setiap bilik maya diterima baik

oleh kebanyakan pelajar. Hasil analisis menunjukkan set perlakuan dapat

meningkatkan aktiviti kolaboratif dan merangsang sikap dan penyertaan pelajar

untuk aktif dalam persekitaran maya. Keadaan ini menjelaskan kusMOO berupaya

mengaktifkan penyertaan pelajar dalam persekitaran seterusnya meningkatkan

kemahiran berbahasa. Keberkesanan kusMOO teruji melalui maklumbalas yang

diterima oleh pelajar yang menyertai persekitaran pengajaran dan pembelajaran

kolaboratif.

Penerimaan pelajar terhadap prototaip juga boleh dijadikan asas kepada

keberkesanan kusMOO. Didapati pelajar lebih banyak memilih skala 5 dan 4 dalam

memberi penilaian kepada kusMOO pada setiap bahagian kajian yang ditanya. Ini

melambangkan pelajar berpuas hati dengan keberkesanan persekitaran pengajaran

dan pembelajaran yang digunakan dalam kusMOO.

Merujuk kepada kesemua elemen yang telah dibincangkan, kusMOO telah

menjelaskan keperluan-keperluan yang perlu di dalam sebuah persekitaran

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif dipenuhi. Set perlakuan dan sokongan

hipermedia telah berjaya membawa peranan mewujudkan aktiviti pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif yang efektif. kusMOO menepati pembangunan sebuah

aplikasi pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif yang dilengkapi dengan

set perbuatan untuk tujuan aktiviti kolaboratif.

BAB 7

KESIMPULAN

7.1 Pengenalan

Bab ini menjawab permasalahan dan persoalan-persoalan kajian yang

dikemukakan dalam bab pengenalan. Sebagaimana dinyatakan matlamat kajian ini

ialah untuk membangunkan set perlakuan yang bersesuaian bagi sebuah

pembangunan aplikasi pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif di dalam

persekitaran MOO. Ia bertujuan mencapai beberapa objektif iaitu mengenal pasti

keperluan pengajaran dan pembelajaran maya yang disokong oleh penggunaan MOO,

mengkaji rekabentuk sistem MOO yang bersesuaian untuk keperluan pembangunan

persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif dan membangunkan

sebuah prototaip sistem pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif MOO

yang dilengkapi dengan set perlakuan yang bersesuaian. Perbincangan dimulai

dengan perbincangan penyelidikan, sumbangan penyelidikan, kekangan

penyelidikan, cadangan masa depan dan kesimpulan kajian.

7.2 Perbincangan penyelidikan

Teknologi baru selalu menjadi asas kepada inovasi pendidikan secara besar-

besaran. Inovasi pendidikan ini menyebabkan munculnya banyak bidang sokongan

komputer dalam pengajaran dan pembelajaran yang dipersembahkan dalam pelbagai

149

pendekatan dan konsep bermula daripada sistem sokongan tanpa talian hingga

kepada sistem berasaskan rangkaian. Perubahan terus berlaku dalam inovasi

pendidikan sehingga muncul komputer sokongan kerja berkolaboratif (Computer

Supported Collaborative Working (CSCW) yang menggabungkan perkongsian di

antara teknologi komputer dan sains sosial.

Hasil penyelidikan yang berterusan dalam bidang CSCW telah melahirkan

komputer sokongan pembelajaran berkolaboratif (Computer Supported Collaborative

Learning (CSCL). CSCW dan CSCL telah membuka lembaran baru kepada inovasi

pendidikan. Ini sekaligus mempelbagai pendekatan sedia ada dan dapat menyediakan

nilaitambah kepada pengajaran dan pembelajaran. Menyedari potensi komputer

sokongan pengajaran dan pembelajaran maya, MOO yang menyokong CSCL

dikenalpasti untuk keperluan persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa

berkolaboratif.

Kajian ini dimulakan dengan mengkaji keperluan MOO dalam pengajaran dan

pembelajaran. Pernyataan masalah kajian dikenal pasti dan objektif-objektif kajian

diberikan. Kajian literatur dilakukan untuk mengetahui isu-isu berkaitan aktiviti

kolaboratif yang boleh ditambahnilai dalam persekitaran MOO. Kemudian,

rekabentuk sistem MOO dilakukan dengan mengenal pasti spesifikasi-spesifikasi

yang diperlukan dalam persekitaran pengajaran dan pembelajaran MOO.

Hasilnya, kusMOO dibangunkan sebagai memenuhi prototaip sistem MOO

untuk persekitaran pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif. KusMOO

melibatkan pembangunan topologi kelas-kelas maya, objek-objek yang terlibat dalam

kelas maya, sokongan hipermedia dan set perlakuan yang bersesuaian untuk setiap

bilik maya. Oleh kerana keberkesanan persekitaran kolaboratif biasanya diukur

dengan aktiviti kolaboratif maka pembangunan set perlakuan kusMOO merupakan

penambahbaikan yang dilakukan untuk persekitaran pengajaran dan pembelajaran

bahasa berkolaboratif MOO. KusMOO dilaksana dengan jayanya. Potensinya diuji

untuk melihat keperluan dan peranannya dalam persekitaran maya. Dapatan kajian

diperolehi dan dilakukan analisa untuk melihat potensi dan keberkesanannya.

150

Objektif-objektif kajian yang dinyatakan berjaya dicapai. Hasil analisis

terhadap ujian terarah pada prototaip kusMOO menunjukkan aktiviti pengajaran dan

pembelajaran kolaboratif bersesuaian dan set perlakuan membantu meningkatkan

keberkesanan pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif. Maklumbalas yang

diterima daripada soal selidik kajian terhadap rekabentuk dan kandungan prototaip

dan kajian terhadap aktiviti kolaboratif menunjukkan set perlakuan diterima dengan

baik dan berupaya mengaktifkan penyertaan dan meningkatkan kemahiran bahasa. Ia

menunjukkan set perlakuan yang dilengkapi dikenal pasti memenuhi keperluan untuk

pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif MOO.

Pengalaman pelajar menyertai kusMOO menunjukkan ianya mengaktifkan

penyertaan semasa perbincangan. Kesan positif dapat dilihat daripada maklumbalas

soal selidik terhadap aktiviti kolaboratif yang mendapati pelajar-pelajar yang pasif

dapat meningkatkan kebolehan berbahasa melalui teks semasa menyertai

perbincangan maya. Pelajar senantiasa berinteraksi dan berkomunikasi untuk

menyelesaikan masalah. Hasil analisis terhadap ujian terarah juga mendapati set

perlakuan dan sokongan hipermedia membantu meningkatkan keberkesanan


Di samping itu, kusMOO berjaya mengaktifkan penyertaan dan

meningkatkan kemahiran bahasa di kalangan perserta. Persekitaran kusMOO yang

dilengkapi set perlakuan teruji keberkesanannya melalui pengujian terarah dan hasil

analisis yang diperolehi. Ini juga menjelaskan isu pedagogi iaitu bagaimana

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif dapat merangsang tahap penggunaan

pemikiran peserta melalui penyertaan dalam interaksi dapat dicapai.

Pendekatan kumpulan belajar yang kecil adalah antara kelebihan kusMOO.

Interaksi membantu menjana ilmu pengetahuan dapat dilakukan dengan penglibatan

kawal selia oleh pensyarah dalam kumpulan belajar yang kecil. Maklumbalas soal

selidik kajian terhadap keberkesanan prototaip menjelaskan faktor pemantauan dan

kawal selia oleh pensyarah di dalam persekitaran meningkatkan keberkesanan aktiviti

pengajaran dan pembelajaran. Set perlakuan tertentu telah digunakan untuk kawalan

persekitaran agar dapat mengendalikan pelaksanaan proses pengajaran dan

pembelajaran dengan baik.

151

Selain itu, hasil analisis menunjukkan aktiviti kolaboratif telah memberi kesan

kepada kemahiran pelajar. Keyakinan pelajar menggunakan bahasa melalui medium

teks adalah bertambah apabila berada dalam satu kumpulan belajar yang kecil. Ini

menjelaskan pembangunan kusMOO sebagai prototaip sistem pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif tercapai.

Elemen penggunaan sokongan hipermedia untuk pengajaran dan

pembelajaran serta paparan rekabentuk skrin bergrafik juga diakui membantu

menjelaskan kelebihan kusMOO. Analisis kajian terhadap rekabentuk dan kandungan

prototaip menunjukkan penerimaan yang baik terhadap elemen-elemen ini.

Hasil analisis penilaian secara keseluruhan pula menyatakan potensi MOO

sebagai sebuah sistem bantuan untuk pengajaran dan pembelajaran bahasa diterima

dengan baik. KusMOO yang dilengkapi dengan set perlakuan, sokongan hipermedia

dan objek-objek yang bersesuaian mampu digunakan sebagai sistem bantuan

pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif.

Daripada hasil analisis dan permerhatian yang dibuat, kusMOO diterima baik

sebagai sistem sokongan pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif.

Maklumbalas yang diperolehi daripada soal selidik dan pemerhatian mendapati

kusMOO yang dilengkapi dengan set perlakuan, sokongan hipermedia dan objek-

objek di dalam kelas maya boleh digunakan sebagai sistem sokongan dalam

pengajaran dan pembelajaran bahasa.

Daripada analisis deskriptif dan pemerhatian yang dibuat, maka persoalan-

persoalan kajian berikut terjawab:

a. Mengapakah set perlakuan amat diperlukan dalam persekitaran

berkolaboratif MOO ?

Persekitaran kusMOO yang dilengkapi dengan set perlakuan yang

bersesuaian telah memberi kesan positif pada pelaksanaan pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif. kusMOO yang dilengkapi dengan set perlakuan,

152

sokongan hipermedia dan objek-objek di dalam kelas maya diterima baik dan boleh

digunakan sebagai sistem sokongan dalam pengajaran dan pembelajaran bahasa.

Kepentingan penggunaan set perlakuan teruji melalui pengujian dan

pemerhatian yang dilakukan terhadap persekitaran pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratifnya. Rekabentuk, kandungan dan set arahan prototaip yang dihasilkan

bersesuaian dengan keperluan sebuah persekitaran pengajaran dan pembelajaran

bahasa berkolaboratif. Penyataan ini menjelaskan set perlakuan amat diperlukan

dalam persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif MOO.

b. Bagaimanakah set perlakuan memainkan peranan mewujudkan aktiviti

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif yang efektif ?

Pendekatan kumpulan belajar yang kecil telah meningkatkan interaksi dan

kemahiran berbahasa. Penggunaan set perlakuan tertentu bagi tujuan kawal selia oleh

pensyarah telah dapat mengendalikan pelaksanaan proses pengajaran dan

pembelajaran dengan baik. Faktor pemantauan dan kawal selia oleh pensyarah telah

meningkatkan keberkesanan aktiviti pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif.

kusMOO juga berjaya mengaktifkan penyertaan semasa perbincangan.

Pelajar berjaya meningkatkan kebolehan berbahasa melalui medium teks semasa

menyertai perbincangan maya. Pemerhatian pada penyertaan dan tindakbalas pelajar

dalam persekitaran mendapati para peserta senantiasa berinteraksi dan berkomunikasi

untuk menyelesaikan masalah. Pernyataan ini menjelaskan peranan set perlakuan

mewujudkan aktiviti pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif yang efektif.

c. Apakah set perlakuan yang sesuai untuk persekitaran pengajaran dan

pembelajaran berkolaboratif ?

Penggunaan set perlakuan dan sokongan hipermedia telah diterima mampu

meningkatkan keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif.

Peranannya diterima dapat mengaktifkan penyertaan pelajar dan menyokong

153

interaksi dalam persekitaran maya. Pemilihan set perlakuan yang khusus untuk setiap

interaksi semasa pengujian, juga dapat menjelaskan kesesuaian set perlakuan yang

digunakan.

Kesesuaian set perlakuan dapat dijelaskan melalui hasil analisis kajian

terhadap aktiviti kolaboratif dan keberkesanan prototaip. Penggunaan set perlakuan

dalam kelas maya mampu mewujudkan kerjasama antara peserta serta meningkatkan

keberkesanan persekitaran prototaip. Penyataan ini menjelaskan set perlakuan yang

sesuai untuk persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif berjaya

dipenuhi.

7.3 Sumbangan penyelidikan

Penyelidikan ini memberi sumbangan dari segi :

a. Memperkenalkan MOO sebagai aplikasi sokongan untuk pengajaran dan


Maklumbalas daripada penilaian secara keseluruhan mendapati kebanyakan para

responden tidak pernah terdedah dengan sistem pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif MOO. Selepas melalui pengujian terarah, penerimaan di kalangan

responden didapati bersetuju MOO boleh digunakan sebagai sistem sokongan


b. Memberi nilaitambah pada persekitaran pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif MOO dengan menyediakan set perlakuan yang bersesuaian.

Sumbangan ini didasarkan pada perbincangan isu-isu CSCL di dalam

persekitaran pembelajaran berkolaboratif dan kekurangan enCore Xpress dalam

bab 2. Set perlakuan disediakan untuk memberi nilaitambah dalam persekitaran

154

pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif bagi mengatasi isu-isu berkaitan

dengan pedagogi dan sistem berkolaboratif, interaksi dan kemahiran berbahasa.

c. Menambah keberkesanan persekitaran pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif dengan sokongan penggunaan hipermedia.

Sumbangan ini didasarkan pada perbincangan isu-isu berkaitan dengan MOO

dalam bab 2. Persekitaran kusMOO direkabentuk menggabungkan sokongan

hipermedia dan paparan grafik. Maklumbalas hasil analisis kajian terhadap

rekabentuk dan kandungan prototaip menunjukkan keberkesanan bertambah

dengan sokongan penggunaan hipermedia

d. Mengenal pasti faktor-faktor yang boleh membantu meningkatkan keberkesanan

persekitaran pengajaran dan pembelajaran maya.

Kajian ini dapat menjelaskan faktor-faktor yang boleh membantu meningkatkan

keberkesanan persekitaran pengajaran dan pembelajaran kolaboratif. Set

perlakuan dan sokongan hipermedia adalah antara faktor-faktor yang dikenal

pasti. Hasil analisis penilaian terhadap prototaip kusMOO dalam bab 6

menjelaskan faktor-faktor berkenaan.

e. Melaporkan beberapa isu teknikal berkenaan pelayan lambdaMOO dan

pembangunan persekitaran MOO.

LambdaMOO dikenal pasti disokong oleh semua platform dari UNIX hinggalah

ke PC dan ia berasaskan protokol yang terbuka. Pengujian mendapati

lambdaMOO disokong dengan baik oleh spesifikasi PC yang disambung dengan

klien kusMOO daripada komputer pengguna. Selain itu, bahasa pengaturcaraan

MOO ditonjolkan untuk pembangunan set perlakuan dan persekitaran maya

kusMOO.

155

7.4 Kekangan penyelidikan

Dalam melaksanakan penyelidikan ini beberapa kekangan dihadapi iaitu :

a. Kemahiran menguasai bahasa pengaturcaraan MOO. Oleh kerana keperluan

membangunkan perlakuan MOO ialah menggunakan bahasa pengaturcaraan

MOO, banyak masa telah dihabiskan untuk memahami dan mengetahui teknik-

tekniknya. Kekangan hanya dapat diatasi apabila sudah mampu menguasai

kaedah pengaturcaraan dalam bahasa pengaturcaraan MOO.

b. Kekurangan rujukan berkaitan dengan senibina dan rekabentuk sistem MOO

sedia ada. Kekurangan ini menyebabkan banyak kajian literatur perlu dilakukan

untuk mengenal pasti spesifikasi rekabentuk yang bersesuaian. Kekangan ini

telah melambatkan pemilihan konsep dan bentuk pelaksanaan persekitaran

pengajaran dan pembelajaran kusMOO.

c. Merangka set perlakuan yang bersesuaian. Beberapa siri pertemuan telah dibuat

dengan pensyarah Pusat Bahasa KUSZA untuk merangka set perlakuan yang

bersesuaian. Penentuan set perlakuan mengambil masa agak lama kerana berlaku

beberapa perubahan. Kelambatan ini memberi kesan pada fasa pengaturcaraan

prototaip.

d. Kemahiran mengendalikan pengujian ialah kekangan yang dihadapi semasa

melakukan ujian terarah. Oleh kerana pengujian melibatkan pelajar dan

pensyarah maka beberapa prosedur mesti diikuti untuk mendapatkan kebenaran

menggunakan masa pensyarah dan pelajar yang mengikuti kursus bahasa Inggeris

untuk menguji sistem kusMOO. Masa yang dipilih mestilah tidak bertembung

dengan masa lain. Oleh itu beberapa siri pertemuan telah dirancang untuk

memilih masa yang paling sesuai supaya tidak menganggu kelas mereka.

e. Memilih pendekatan analisis yang bersesuaian pada data kerana tiada pendedahan

menggunakan perisian SPSS. Banyak masa diluangkan untuk mempelajari

kaedah-kaedah membuat analisis sebelum menulis bab 6 analisa dan pengujian

sistem.

156

7.5 Cadangan masa depan

Penyelidikan yang dilakukan masih di peringkat awalan, maka sudah tentu

masih banyak potensi MOO boleh dikembangkan dalam penyelidikan-penyelidikan

seterusnya demi kebaikan bersama. Beberapa cadangan dikemukan iaitu :

a. Menambahbaik aktiviti kolaboratif sedia ada untuk meningkatkan keberkesanan

persekitaran. Visualisasi pada objek-objek yang diwujudkan dalam kelas maya

boleh dibuat agar penerimaan semasa pengajaran sehala daripada pensyarah ke

pelajar semakin berkesan. Kesemua ciri ini dapat ditambah menggunakan

VRML.

b. Memberi nilaitambah pada set perlakuan sedia ada agar tidak bergantung kepada

medium teks sahaja. Set perlakuan boleh diwakilkan dalam bentuk perwakilan

grafik, animasi dan elemen interaktif.

c. Melakukan kajian terhadap objek pemain yang merupakan objek terpenting

menghidupkan aktiviti kolaboratif di dalam sesebuah kelas maya. Objek ini boleh

diwakilkan dalam pelbagai bentuk di dalam persekitaran. Visualisasi sepenuhnya

boleh dibuat semasa menjelajah kelas maya dan mencapai.

d. Mencipta satu tetingkap courseware dalam persekitaran MOO. Ia bertujuan

membolehkan penjelajahan bahagian nota dan latihan dilakukan tanpa

menganggu proses pengajaran dan pembelajaran maya.

e. Melaksana dan menguji persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

MOO pada matapelajaran yang lain seperti matematik, sains, kejuruteraan dan

lain-lain. Ia bertujuan mempelbagai pendekatan dan bentuk persembahan.

157

7.6 Rumusan

Komputer sokongan pembelajaran berkolaboratif telah membuka lembaran

baru di dalam pembangunan sistem bantuan pendidikan. Potensi MOO mampu

mencetus inovasi pada keperluan pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif. Secara

keseluruhan, penyelidikan telah berhasil mencapai objektif-objektifnya dan

menyelesaikan pernyataan masalah yang dinyatakan serta seterusnya menjawab

persoalan-persoalan kajian yang dikemukakan.

Semoga kajian seumpamanya lebih diberi perhatian agar dapat meningkatkan

lagi potensi dan keupayaannya. Diharapkan kajian ini memberi manfaat yang besar

kepada kemajuan akademik dan pendidikan.

158

RUJUKAN

Alavi, M. (1994). "Computer Mediated Collaborative Learning and Empiricial

Evaluation." MIS Quarterly, 18(2),159-174.

Allen, C. (1990). "Definitions of Groupware." Applied Groupware, 1(1), 1-5.

Awang Abu Bakar, N.A. (2002). “Implementasi Realiti Maya Dekstop Dalam

Pendidikan: Fizik SPM – Potensinya.” Tesis Sarjana: Universiti Utara Malaysia.

Azah Kamilah, Hisyamuddin Asmuni, Mohd Razak, Nor Bahiah, Norsham Idris,

Puteh Saad, Radziah Mohamad, Shahliza Halim dan Suhaizan Kaiat (2002).

"Pengaturcaraan Orientasi Objek, UML & JAVA." McGraw Hill Education.

Baker, M.J. dan Lund, K. (1996). "Flexibly Structuring the Interaction ia a CSCL

Environment" Proceddings of the European Conference on Artificial Intelligent in

Education”, Lisbon, Portugal.

Bannon, L. (1989). "Issues in computer supported collaborative learning" In C.

O'Malley (Ed.)., Computer Supported Collaborative Learning, (pp. 267-282), Berlin:

Springer-Verlag.

Barfurth, M. A. (1995). "Understanding the Collaborative Learning Process in a

Technology Rich Environment: The Case of Children's Disgareement" Proceedings

of the Computer Supported Cooperative Learning.

159

Barrios, J. R. dan Gibbs, D. W. (1998). "A Guide to the Virtual Communities Known

as MOOs”, In Haynes and Holmevik (Eds), High Wired: On the Design, Use and

Theory of Educational MOOs, (pp 120-135), University of Michigan Press.

Becker, H. J. (1992). "Computer education" Encyclopedia of educational research,

New York, MacMillan.

Biocca, F. (1992). "Communication Design in Virtual Reality: VR becomes a

Business" Proceddings of Virtual Reality 92. San Jose, California.

Bott, M. F. (1989). "The ECLIPSE Integrated Project Support Environment"

Stevenage, Peter Perigrinus.

Brandt, S. dan Lonsdale, M. (1996). "Technology Supported Cooperative Learning in

Secondary Education" Proceedings of the 29th Hawaii International Conference on

System Science.

Brooks, J., Grennon, J. dan Martin G. (1993). "In Search of Understanding: The Case

for Constructivist Classrooms." Alexandria. VA: Association for Supervision and

Curriculum Development.

Brown, J. S., Collins, A. dan Duguid, P. (1989). "Situated Cognition and the Culture

of Learning" Educational Researcher, 18 (1), 32-41.

Bruckman, A. (1998). "Community Support for Constructionist Learning, in

Computer Supported Cooperative Work: Special Issue on Interaction and

Collaboration in MUDs" Computer Supported Cooperative Learning, 7(1), 47-56.

Bruckman, A. dan Resnick, M. (1993). "Virtual Professional Community: Result

from the MediaMOO Project." The Third International Conference on Cyberspace,

Austin. Texas.

160

Bruning, R., Schraw, G. dan Ronning, P. (1995). "Cognitive psychology and

instruction." Second Edition. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall.

Capper, J., dan Copple, C. (1985). "Computer Use in Education" Research Review

and Instructional Implications. Washington, DC: Center for Research into Practice.

Carroll, J. M. dan Rosson, M. B. (1996)."Developing the blacksburg electronic

village" Coomunications of the ACM, 39 (12), 69-74.

Comer, D. E. (1994). "The Internet Book" Prentice Hall, Englewood Cliffs, New

Jersey.

Chua, S.Y. (2003). “Intergration of Workspace Awareness in Collaborative Case

Tools.” Tesis Sarjana: Universiti Teknologi Malaysia.

Cook, N dan Stanley, T (1999). "MUD/MOO environments in the delivery of user

support and training." VINE, 9(109), 53-58.

Craighill, E., Lang, R., Fong, M. dan Skinner, K. (1993). "CECED: A System for

Informal Multimedia Collaboration." Proceeding Multimedia 93 ACM, Anaheim,

California.

Curtis, P. (1992). "Mudding: Social phenomena in Text Based Virtual Realites"

Proceedings of the Conference on the directions and Implications of Advanced

Computing, Berkeley. CA.

Curtis, P. (1997). "MUDDING: Social phenomena in Text Based Virtual Realites" In

Kiesler S. (Eds).Culture of the Internet, (pp. 121-142), Mahwah, NJ: Lawrence

Erlbaum.

Curtis, P. dan Nichols, A. D. (1994). "MUDs Grow Up: Social Virtual Reality in the

Real World" IEEE Communication, 12(4), 193-200.

161

Czerniak, C.M. (1999). “Teachers' belief about using educational technology in the

science classroom.” International Journal of Educational Technology , 1(2), 12-32.

Dillenbourg, P. dan Schneider, D. (1995). "The Mechanisms of Collabortive

Learning" University of Geneva, Switzerland.

Elizabeth, A. D., Bell, P. dan Linn, M. C. (1995). "The Knowledge Integration

Environment: Theory and Design" Journal of Science Education and Technology,

4(5), 9-21.

Ellis, C. A., Giggs, S. J. dan Rein, G. L. (1991). "Groupware: Some Issues and

Expriences" Communication of the ACM, 34(1), 87-96.

Fetterman, R. L. dan Gupta, S. K. (1994). "Mainstream Multimedia" Van Nostrand

Reinhold, New York.

Fluckiger, F (1995). "Understanding Networked Multimedia: Application and

Technology" Prentice Hall, Edinburh Gate, Harlow, Essex England.

Gardner, T. (2001). “Ten Tips for Teachers Using MOOs for Teaching and Ten Tips

for MOO Administrators” Conference on Computers and Writing, Ball State

University.

Geisler, C., Rogers, E. H. dan Haller, C. (1995). "The Role of Language in

Conceptual Design: The Nature of Expertise in Software Engineering" American

Educational Research Association, San Francisco.

Ginige, A. dan Murugesan, S. (2001). "WebEngineering: An Introduction." IEEE

Multimedia, 25(3), 14-18.

Grudin, J. (1991). "Interactive Systems: Bridging the Gap Between Developers and

User." IEEE Computer, 24(4), 59-69.

162

Grudin, J. (1994). "Computer Supported Cooperative Work: History and Focus"

IEEE Computer, 27(5), 19-27.

Haynes, C. dan Holmevik, J. R. (1998). "High Wired: On the Design, Use and

Theory of Educational MOOs", University of Michigan Press, Michigan.

Haynes, C. dan Holmevik, J. R. (2000). "MOOniversity: A Student’t Guide to Online

Learning Environment", Copyright Allyn and Bacon: A Pearson Education

Company.

Haythornthwaite, C. (1999). "Collaborative Work Networks Among Distributed

Learners" Proceeding of the 32nd Hawaii International Conference on System

Sciences.

Jamaluddin Harun, Baharuddin Aris dan Ziadatun Tasir (2001). "Pembangunan

Perisian Multimedia: Satu Pendekatan Sistematik." Kuala Lumpur: Venton

Publishing.

Kaiya, H. dan Saeki, A. (1993). "A Supporting Tool for Face to Face Meetings to

Develop Software Specifications (in japanese)." Tech.Report KBSE93-13, Inst. Of

Electronics, Information and communication Engineers (IEICE) Tokyo.

Kaye, A. (1995). "Computer Supported Collaborative Learning." Information

technology and society, 9(2), 192-210.

Klemets, A. (1994). "The design and Implementation of a Media on Demand System

fo WWW." Proceddings of the first International World-Wide Web Conference,

CERN, Geneva.

Klemme, M. (1996). "Semantic Spaces: A new Access Paradigm to Hypermedia

System" Technical Report 134, University of Auckland, Department of Computer

Science.

163

Klobas, J. E. dan Renzi, S. (2000). "Step Toward Computer Supported Collaborative

Learning for Large Class.” Journal of Educational Technology and Society, 3(3),

317-328

Kulik, J. A., Bangert, R. L. dan William, G. W. (1983). "Effects of Computer Based

Teaching on Secondary School Students." Journal of Ecudational Psychology, 75(1),

19-26

Lafford, P. A. dan Barbara A. L. (1997). "Learning Language and Culture with

Internet Technologies." In Michael and Bush, Technology-Enhanced Language

Learning, (pp. 215-262), Lincolnwood, IL: NTC.

Linn, M. C., diSessa, A. dan Pea, R. D. (1994). "Can Research on Science Learning

and Instruction Inform Standards for Science Education" Journal of Science

Education and Technology, 3(1), 7-15.

Linn, M. C. (1995). "Designing Computer Learning Environments for Engineering

and Computer Science: The Scaffolded Knowledge Integration Framework" Journal

of Science Education and Technology, 4(2), 103-126.

Looi, C. dan Ang, D. (2000). "A Multimedia Enhanced Collaborative Learning

Environment" Journal of Computer Assisted Learning, 16(1), 2-13.

Lopez, C. L., dan Harper, M. (1989). "The Relationship Between Learner Control of

CAI and Locus of Control Among Hispanic Students." Educational Technology

Research and Development, 2(3), 19-28.

MacGregor, S. K. (1986). "Computer Assisted Writing Environments for Elementary

students." Procedings of the National Educational Computing Conference, NECC.

Marca, D. dan Geoffrey, B. (1992). "Groupware: Software for Computer Supported

Cooperative Work" IEEE Computer society Press, Los Alamitos, CA.

164

McFadzean, E. (2001). "Supporting Virtual Leaning Groups. Part 1: A Pedagogical

Perspective" Team Performance Management, An International Journal, 7 (3), 53-

62.

Moore, P (1995). "Learning and teaching in virtual worlds: Implications of virtual

reality for education" Australia Journal of Educational technology, 11(2), 91-102.

Mores, M. R., Winograd, T. dan Flores, F. (1993). "The Action Workflow Approach

to Workflow Management Technology" Information Society, 9(5), 391-406.

Muffoletto, R. (1997). "Reflections on Designing and Producing an Internet Based

Course" TechTrends, 42(2), 50-53.

Murfin, B. (2001). “A Case Study of Math and Science Teacher Education in a

Collaborative Virtual Learning Environment.” Journal of Computers in Mathematics

and Science Teaching, 20(4), 405-425.

Noam H. A. dan Daniel A. U. (1999), “Looking to the Year 2000: Alternatives in

Campus Data Networking”, Realizing the Potential of Information Resources:

Information, Technology, and Services, CAUSE Annual Conference.

Okamoto, T. dan Cristea, A. (2001). "A Distance Ecological Model for Individual

and Collaborative Leaning Support" Educational Technology and Society, 4(2), 1-16.

Owen, M. (2000). "Structure and Discourse in a Telematic Learning Environment"

IWALT, Palmerston North, New Zealand.

Pinto, D. (1996). “What does ‘schMOOze’ mean?: Non-native speaker interactions

on the Internet.” Telecollaboration in Foreign Language Learning: Proceedings of

the Hawaii Symposium, Honolulu, HI: University of Hawaii.

Ragoonaden, K. dan Bordeleau, P. (2000). "Collaborative Learning via the Internet"

Educational Technology and Society, (3), 23-37.

165

Repman, J. dan Logan, S. (1996). "Interactions at a Distance: Possible Barriers and

Colaborative Solutions" TechTrends, 9(2), 35-38.

Rieber, L. P. (1995). "Using computer-based microworlds with children with

pervasive developmental disorders: An informal case study." Journal of Educational

Multimedia and Hypermedia, 4(1), 75-94

Robinson, J. A. (1994). "Communication Services Architecture for CSCW."

Computer Communication, 17(5), 23-32

Sachs, P. (1995). "Transforming Work: Collaboration, Learning and Design."

communications of the ACM, 38(9), 36-46.

Schneider, D. K. dan Gorard, R. (1997). "The Evolving TecfaMOO Book – part II."

Technical Manual of TECFA, FPSE, University of Geneva.

Schneider, D. K., Jeffrey, D. dan Silke D. E. (2000). "Brave New (Virtual) World:

Transforming Language Learning into Cultural Studies through Online Learning

Environments (MOOs)." ADFL Bulletin, 4(3), 18-26.

Schweller, K. G. (1997). "MOO Educational Tools” In Haynes and Holmevik (Eds),

High Wired: On the Design, Use and Theory of Educational MOOs, (pp. 321-370),

University of Michigan Press.

Sekaran, U. (2000). “Research Methods for Business A Skill-Building Approach”

New York : John Wiley.

Sherwood, R. D., Hasselbring, T. S., Kinzer, C. K. dan Williams, S. M. (1990).

"Anchored Instruction: Why We Need It And How Technology Can Help" Hillsdale,

NJ: lawrence Erlbaum.

Smith, L., Rieber, L. P. dan Noah, D. (1998)." The value of serious play"

Educational Technology, 38(6), 29-37.

166

Sommerville, I. dan Rodden, T. (1993). "Environments for Cooperative Systems

Development." IEEE Computer, 21(5), 144-45.

Turbee, L. (1996). “MOOing in a foreign language: How, why, and who?”

Information Technology Education Connection's International Virtual

Conference/Exhibition, Schooling and the Information Superhighway.

Turbee, L. (1997). “Educational MOO: Text-based Virtual Reality for Learning in

Community”, ERIC Digest, Clearinghouse on Information and Technology Syracuse,

New York.

Turoff, M. (1999). "Education, Commerce, Communication: The Era of

Competition" WenNet Journal, 1(1), 22-31.

Vaughan, T. (1994). "Multimedia: Making it work" Osborne McGraw-Hill, Berkeley,

California.

Vick, R. M., Crosby, M. E. dan Ashworth, D. E. (2000). "Japanese and American

Students Meet on the Web: Collaborative language learning through everyday

dialogue with peers" Computer Assisted Language Learning, 13 (3), 199-210.

Warschauer, M. (1996). "Virtual Connections: Online Activities and Projects for

Networking Language Learners" Technical report, University of Hawaii.

Warschauer, M. dan Turbee, L. (1994). "Computer Learning Network and Student

Empowerment" NFLRC Research Notes.

LAMPIRAN A

CARTA GANTT

LAMPIRAN B

GAMBARAJAH KES GUNA DAN GAMBARAJAH JUJUKAN

169

Bahagian A. Gambarajah kes guna

Terdapat tujuh gambarajah kes dalam prototaip ini. Ia melibatkan tiga actor

iaitu pentadbir, pensyarah dan pelajar.

a. Pentadbir :- orang yang bertanggungjawab menguruskan sistem. Beliau

mempunyai kuasa sepenuhnya ke atas sistem ini.

b. Pensyarah :- pengguna sistem yang akan diberi kuasa oleh pentadbir untuk

mengguna dan mengawal kelas maya.

c. Pelajar :- pengguna yang diberi capaian biasa kepada sistem.

a. Kes guna memulakan dan menutup operasi pelayan

Proses ini melibatkan dua aktiviti iaitu memulakan dan menutup operasi

pelayan dan hanya dimiliki sepenuhnya oleh actor pentadbir sistem kusMOO. Beliau

melakukan segala operasi pada pelayan seperti menghapus, menambah dan

mengubahsuai mana-mana objek di dalam sistem. Selepas sistem digunakan maka

beliau akan menutup, mengemaskini dan mengekalkan perlaksanaan program

pelayan mengikut keperluan penggunaan sistem.

2 Tutup

Pentadbir

Memulakan pelayan

Tutup pelayan

Kes guna memulakan dan menutup operasi pelayan

170

b. Kes guna mengurus akaun pengguna

actor pentadbir sistem memiliki sepenuhnya kuasa untuk mencipta akaun

pengguna. Lazimnya pengguna akan memohon akaun pengguna dan pentadbir akan

memprosesnya dan menghantar balik ID dan kata laluan kepada pengguna melalui e-

mail. Beliau juga berkuasa memberi hak status kepada pengguna samada sebagai

user, builder atau programmer. Beliau juga boleh menghapus dan menambah mana-

mana akaun pengguna.

c. Kes guna login ke dalam sistem

Mencipta akaun pengguna

Pentadbir

Buang dan tambah akaun pengguna

Kes guna mengurus akaun pengguna

Pentadbir

Login sistem kusMOO

Pensyarah

Pelajar

Kes guna login ke sistem

171

Kesemua actor terlibat di dalam proses login ke dalam sistem. Proses login ke

dalam sistem hanya sah kepada pengguna yang sudah diberi akaun pengguna oleh

pentadbir sistem iaitu pengguna yang memiliki kata pengenalan dan kata laluan

pengguna. Sistem akan menyediakan satu tetingkap paparan untuk login ke sistem

dan pengguna dikehendaki memasukkan kata pengenalan dan kata laluan yang betul

untuk memasuki persekitaran sistem. Sekiranya pengguna berjaya login ke dalam

sistem maka tetingkap skrin sistem akan dipaparkan kepada pengguna.

d. Kes guna menjelajah bilik-bilik maya kusMOO

Pensyarah Pelajar

Kesemua actor terlibat di dalam kes guna menjelajah bilik-bilik maya yang

disediakan di dalam kusMOO. Actor pentadbir dan pensyarah bebas menyertai mana-

mana bilik maya tanpa halangan manakala actor pelajar tidak memiliki kebebasan

tersebut. Sesetengah bilik seperti virtual classroom dan arabic section hanya

Kes guna menjelajah bilik-bilik kusMOO

Student lounge

Student union club

Library Creative room

Arabic Section

Virtual classroom

Pentadbir

172

dibenarkan masuk sekiranya arahan perlakuan door_opened disetkan. Sekiranya

arahan perlakuan door_closed disetkan maka pelajar kena memohon terlebih dahulu

kepada pensyarah untuk dibenarkan memasuki kelas tersebut. Sesetengah bilik pula

seperti student lounge, student union club dan creative room tidak mempunyai

halangan ini dan bebas dijelajahi oleh mana-mana pengguna.

e. Kes guna menggunakan set perlakuan

Pentadbir

Proses menggunakan set perlakuan ialah aktiviti menghidupkan persekitaran

bilik maya agar menyerupai fungsi seperti bilik-bilik dunia sebenar. Pada umumnya

kesemua actor terlibat menggunakan set perlakuan yang disediakan. Namum begitu

terdapat sebahagian set perlakuan yang hanya dikhususkan kepada actor pensyarah.

Sistem mengkhususkan beberapa jenis set perlakuan iaitu general untuk

kesemua actor dan authorized untuk actor pensyarah sahaja. Tujuan diadakan

sedemikian ini ialah agar pensyarah dapat mengawal bilik terutamanya pada masa

pembelajaran maya.

Penggunaan set perlakuan

Pensyarah

Pelajar

Kes guna menguna set perlakuan

173

f. Kes guna capaian pada audio dan video

Pentadbir

Pensyarah

capaian

audio dan video

Pelajar

Kes guna capaian pada audio dan video

Kesemua actor boleh mencapai objek audio dan video. Objek ini bertindak

sebagai penyokong untuk persekitaran pembelajaran maya. Pentadbir akan setkan

objek audio dan video yang dikehendaki untuk kegunaan sistem manakala actor

pensyarah dan pelajar pula akan menggunakannya semasa pembelajaran maya. Objek

audio dan video senantiasa berubah mengikut kandungan semasa pembelajaran.

g. Kes guna mengemaskini pangkalan data

Pentadbir

Pensyarah pengemaskinian pangkalan data

Kes guna kemaskini pangkalan data

174

Hanya actor yang boleh melakukan proses pengemaskinian pangkalan data iaitu

pentadbir dan pensyarah. Namum begitu hanya actor pensyarah yang diberi status

programmer sahaja boleh melakukan pengemaskinian pada pangkalan data manakala

pentadbir pula bertanggungjawap sepenuhnya melakukan pengemaskinian dari masa

ke semasa pada sistem. Selain itu, sistem sendiri juga akan membuat pengemaskinian

melalui arahan bina dalam checkpointing database.

Bahagian B. Gambarajah jujukan

Gambarajah jujukan akan menunjukkan interaksi di antara objek sistem

kusMOO di dalam satu jujukan masa. Ia juga akan menunjukkan secara terperinci

objek yang terlibat dalam suatu interaksi dan jujukan perubahan mesej. Terdapat lima

gambarajah jujukan yang akan ditunjukkan dalam spesifikasi sistem kusMOO.

a. Memulakan dan menutup operasi pelayan

Pelayan ialah elemen terpenting di dalam rekabentuk pelanggan-pelayan

kusMOO. Di dalam prototaip ini, jujukan peristiwa pelayan diterangkan dalam dua

kes iaitu memulakan operasi pelayan dan menutup operasi pelayan.

Terdapat beberapa langkah yang berlaku semasa proses memulakan

perlaksanaan pelayan yang melibatkan operasi berikut :-

a. Pentadbir memulakan operasi pelayan (klik shortcut kuscoreweb.db)

b. Sistem mulakan membaca fail-fail pelayan

c. Sistem membaca objek-objek sistem

d. Sistem membuat pengesahan hirarki objek

e. Sistem membaca set perlakuan sistem

f. Sistem aktifkan hubungan rangkaian

g. Sistem bersedia untuk mulakan hubungan

175

Objek-objek Perlakuan

Apabila pelayan selesai melaksana operasi tersebut maka barulah pelanggan

dibenarkan melakukan hubungan pada sistem. Proses yang berlaku untuk menutup

operasi pelayan pula melibatkan beberapa perlaksanaan iaitu :-

a. Pentadbir memberi arahan menutup operasi ( ctrl C)

b. Sistem menerima isyarat menutup pelayan

c. Sistem mengemaskini objek-objek sistem

d. Sistem mengemaskini perlakuan-perlakuan sistem

2.Initialise fail, objek dan perlakuan

1.Memulakan operasi pelayan

17.Hantar mesej menutup operasi pelayan

11.Arahan menutup operasi pelayan

16.Selesai membuat proses simpan

15.Simpan fail, objek dan perlakuan sistem

14.Kemaskini perlakuan sistem

13.Kemaskini objek

12.Hantar isyarat menutup pelayan

10.Hubungan sedia dimulakan

9.Aktifkan hubungan rangkaian

8.Selesai takrif perlakuan

7.Takrif perlakuan

6.Selesai buat pengesahan hirarki objek

5.Buat pengesahan hirarki objek

4.Selesai takrif objek

3.Takrif objek

:pentadbir Sistem

Pangkalan

data

sistem sistem

Proses memula dan menutup pelayan

176

e. Sistem membuat proses simpan pada semua program pelayan

f. Sistem mengeluarkan isyarat memberhentikan sistem (dumping server)

b. Login dan exit daripada kusMOO

Proses login dan exit ialah berkaitan dengan pelanggan sistem. Dalam

prototaip ini, acara pelanggan diterangkan untuk menunjukkan jujukan peristiwa

yang berlaku semasa pelanggan menghubung pada pelayan. Setiap pengguna iaitu

pensyarah dan pelajar telah diberi ID dan kata laluan masing-masing. Pelanggan

terlebih dahulu dikehendaki login dalam tetingkap login sistem dengan memberikan

ID dan kata laluan yang betul.

Kata laluan pelanggan melibatkan case sensitive di mana sistem akan

memeriksa setiap kata laluan agar bertepatan dengan akaun pelanggan yang disimpan

di dalam pangkalan data. Selepas ID dan kata laluan diberikan, sistem akan

mensahkannya dan sekiranya betul maka tetingkap sistem akan dipaparkan kepada

pengguna.

Sekiranya ID dan kata laluan salah, maka pelanggan dikehendaki mencuba

sekali lagi dan sekiranya gagal juga maka hendaklah dibuat rujukan pada pentadbir

sistem. Untuk keluar daripada sistem pula semua pengguna hanya dikehendaki klik

pada butang exit yang disediakan pada tetingkap sistem. Selepas itu sistem dengan

segera akan mula membaca arahan memberhentikan sistem.

177

c. Menjelajah bilik-bilik kusMOO

Bahagian ini menerangkan tentang kemampuan pelanggan bergerak dan

menyertai mana-mana bilik maya kusMOO. Terdapat enam bilik maya yang dicipta

di dalam kusMOO yang terdiri daripada dua kelas maya, satu perpustakaan dan tiga

bilik aktiviti pelajar. Kelas maya lazimnya hanya dikunjungi apabila pengguna

menyertai pengajaran dan pembelajaran maya manakala tiga bilik aktiviti pelajar pula

boleh dikunjungi pada bila-bila masa semasa menyertai persekitaran sistem.

14.Mesej sistem logout



11.Klik butang exit

10.Klik butang exit

9.Klik butang exit

8.Login berjaya dan masuk sistem



5.Sahkan login sistem

4.Mohon pada sistem

3.Masukkan ID dan kata laluan pengguna



Tetingkap:pentadbir :pensyarah :pelajar

Sistem Login sistem kusMOO

Rajah jujukan login dan exit daripada sistem

178

Dalam prototaip kusMOO, pengguna hanya perlu klik pada mana-mana

panduan bilik maya dalam tetingkap kusMOO map untuk ke bilik maya. Selain itu

dalam setiap bilik maya juga dibuat panduan untuk ke mana-mana bilik yang

dikehendaki tanpa berpatah balik kepada tetingkap kusMOO map.

Tetingkap

d. Aktiviti pengajaran dan pembelajaran maya

Bahagian ini merupakan yang terpenting di dalam pembangunan prototaip

sistem kusMOO. Terdapat dua kelas maya dalam sistem kusMOO iaitu virtual

classroom dan Arabic section. Setelah pensyarah dan pelajar memasuki kelas maya,

pensyarah hendaklah membuat beberapa perkara iaitu setkan nama kelas dan subjek

serta mendaftar nama pelajar. Ini bertujuan untuk rujukan kedatangan pelajar pada

pensyarah. Pensyarah boleh mengawal kelas maya di mana authorized verb diberikan

khusus kepada pensyarah.

1.Masuk ke tetingkap (kusmoo map)



4.Pilih bilik maya

5.Tentukan pilihan

8.Masuk bilik maya yang dipilih



:pentadbir :pensyarah Bilik-bilik

:pelajar KusMOO map maya

1. Virtual classroom 2. Arabic section 3. Library 4. Student lounge 5. Student union club6. Creative room

Rajah jujukan menjelajah bilik-bilik maya

179

Antara kawalan kelas yang boleh dilakukan oleh pensyarah ialah menutup

kebenaran masuk kelas, set kelas dan lain-lain lagi. Kesemua ini dinyatakan di dalam

arahan helproom. Selepas pensyarah selesai melakukan acara tersebut, maka kelas

sudah bersedia untuk dimulakan. Terdapat tiga tetingkap sistem di mana pensyarah

dan pelajar boleh menggunakan semasa perlaksanaan sistem iaitu tetingkap

perbincangan, tetingkap paparan grafik kelas maya yang akan memaparkan ahli kelas

serta objek-objek yang digunakan di dalam kelas dan tetingkap menu utama sistem

kusMOO.

Semasa perlaksanaan kelas maya, pengguna boleh mencapai objek-objek

sistem seperti audio atau video. Selain itu pengguna juga boleh menggunakan set

perlakuan yang disediakan untuk menghidupkan kelas maya. Peserta juga disediakan

set komunikasi untuk berinteraksi antara satu sama lain. Ini termasuklah seperti say,

emote, speakup, berkata, kata dan emote-to. Kesemua set komunikasi boleh

digunakan oleh pengguna bergantung kepada kesesuaiannya. Terdapat satu objek

khas yang disediakan di dalam bilik maya ini iaitu merekod perbincangan. Tujuan

diadakan objek ini ialah untuk merekodkan setiap interaksi pensyarah dan pelajar

semasa sesi perbincangan maya.

Aktiviti pengajaran dan pembelajaran maya ini melibatkan perbincangan

secara kerjasama berkumpulan di antara pensyarah dan pelajar. Objek-objek sistem

disediakan untuk menyokong semasa perbincangan sementara set perlakuan

disediakan untuk menghidupkan suasana kelas. Apabila kelas bermula pensyarah

mula merekodkan perbincangan dan apabila selesai kelas maka pensyarah akan

menyimpan rekod perbincangan tersebut. Daripada rekod perbincangan ini,

pensyarah akan menilai kemampuan setiap pelajarnya.

180

Kelas Objek set

8.Pilih objek

18.Simpan rekod perbincangan

17.Perbincangan maya

16.Perbincangan maya

15.Rekod perbincangan

14.Guna perlakuan

13.Guna perlakuan

12.Papar capaian objek

11.Papar capaian objek

9.Capai objek

10.Capai objek

7.Interaksi dengan objek

6.Papar kelas maya

5.Semak daftar

4.Daftar pelajar

2.Masuk kelas maya

1.Masuk kelas maya

3.Setkan nama kelas dan subjek

:pensyarah :pelajar maya dalam

Rekod perlakuan perbincangan

Rajah jujukan aktiviti pembelajaran maya

181

e. Penggunaan audio dan video

Bahagian terakhir gambarajah jujukan ialah berkenaan penggunaan audio dan

video di dalam sistem kusMOO. Dalam prototaip ini, elemen hipermedia digunakan

untuk melengkap perlaksanaan sistem kusMOO. Sebagaimana dinyatakan di dalam

senibina sistem bahawa objek hipermedia akan dicapai daripada pelayan web. Apa

yang cuba diketengahkan di dalam prototaip ini ialah sistem MOO tidak lagi terhad

kepada asas teks sahaja bahkan boleh digabungkan dengan elemen yang lain. Elemen

hipermedia pula hanya dilaksanakan di dalam mod WYISWIS iaitu setiap pengguna

yang menyertai sistem boleh melihat dan mencapai fail hipermedia melalui program

pelayar Internet.

Apabila pengguna memasuki kelas atau bilik maya, ia akan disediakan

dengan objek audio dan video. Pentadbir akan mensetkan objek audio dan video ini

mengikut kesesuaian penggunaan bilik. Sekiranya untuk kegunaan kelas maya maka

video berbentuk pendidikan akan diletakkan dan sekiranya untuk kegunaan bilik

aktiviti pelajar maka audio dan video berjenis hiburan diletakkan. Selepas itu,

pengguna boleh memilih untuk memainkan objek audio atau video yang dikehendaki.

Untuk aktiviti pengajaran dan pembelajaran maya, pensyarah terlebih dahulu

memilih dan kemudian mengarah kepada pelajar untuk memainkan fail audio atau

video yang dikehendaki.

Selepas pengguna sudah memberi arahan memainkan objek audio atau video,

sistem akan membaca arahan tersebut dengan mencapai pada fail pelayan web yang

menyimpan fail-fail hipermedia ini. Selepas itu, sistem akan memulangkan balik fail

audio atau video yang dicapai kepada pengguna. Semasa objek audio atau video

dimainkan, pengguna boleh memberhentikan atau meneruskan semasa dimainkan.

182

Bilik-bilik Objek

1.Masuk kelas maya

17.Hantar fail video

16.Hantar fail video

15.Proses fail video

14.Minta fail video

13.Pilih fail video

12.Akses fail video

11.Akses fail video

8.Proses fail audio

10.Hantar fail audio

7.Minta fail audio

5.Akses fail audio

9.Hantar fail audio

4.Akses fail audio

6.Pilih audio

3.Setkan topik perbincangan

2.Masuk kelas maya

maya Objek video

Fail Pelayan web

audio :pensyarah :pelajar

Rajah jujukan capaian pada audio dan video

LAMPIRAN C

BORANG SOAL SELIDIK KAJIAN TERHADAP

KEPERLUAN SISTEM PENGAJARAN DAN

PEMBELAJARAN BERKOLABORATIF

183

KAJIAN TERHADAP KEPERLUAN SISTEM PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN BERKOLABORATIF

BAHAGIAN A :

Nyatakan jawapan anda dengan menandakan √ pada petak yang disediakan. 1. Jantina : a. Lelaki b. Perempuan

2. Jawatan : a. Pensyarah b. Pengajar

3. Sek. Pengajian : Nyatakan ____________________

BAHAGIAN B : SOAL SELIDIK KAJIAN

ARAHAN : Sila tandakan √ pada kotak yang disediakan

SKOR :

1 2 3 4 5

Sangat tidak setuju Kurang setuju Tidak pasti Setuju Sangat setuju

BIL KRITERIA SKALA

1. Pernah didedahkan dengan sistem pengajaran dan


2. Pernah menyertai sistem pengajaran dan


3. Persekitaran sistem pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif yang disertai sangat menarik.

4. Arahan-arahan dalam sistem yang pernah disertai

bersesuaian dan amat efektif.

Soal selidik ini bertujuan untuk mendapat maklumat di kalangan pensyarah tentang keperluan sebuah persekitaran sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif. Ia juga bertujuan melihat kepekaan semasa pensyarah terhadap penggunaan hipermedia dan bantuan media dalam sistem pendidikan masa kini. Kami memohon kerjasama anda agar dapat menjawab soalan dengan jujur. Semua jawapan adalah betul dan akan dirahsiakan. Segala kerjasama yang diberikan amat dihargai. Sekian terima kasih.

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

184

5. Pernah didedahkan penggunaan media di dalam

pengajaran dan pembelajaran. 1 2 3 4 5

6. Sokongan media melibatkan penggunaan

hipermedia amat perlu dalam proses pengajaran

dan pembelajaran.

1 2 3 4 5

7. Penggunaan hipermedia dapat mempelbagaikan

kaedah pengajaran dan pembelajaran. 1 2 3 4 5

8. Penggunaan hipermedia dapat meningkatkan

kemahiran dan pemahaman pelajar terhadap

sesuatu topik.

1 2 3 4 5

9. Pelajar amat perlu didedahkan kepada kaedah


dengan sokongan penggunaan elemen multimedia.

1 2 3 4 5

10. Sistem pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif yang lebih baik diperlukan. 1 2 3 4 5

Terima kasih diucapkan kerana sudi membantu pihak kami di dalam menjalankan kajian ini.

LAMPIRAN D

BORANG SOAL SELIDIK KAJIAN PADA SESI UJIAN

PROTOTAIP KUSMOO

185

KAJIAN PADA SESI UJIAN PROTOTAIP KUSMOO

BAHAGIAN A :

Arahan–arahan yang perlu dipatuhi oleh pelajar 1. Pelajar dikehendaki login pada sistem mengikut kata laluan yang diberikan.

2. Pelajar dikehendaki memasuki bilik maya yang diarahkan oleh pensyarah.

3. Tunggu arahan lanjut daripada pensyarah sebelum melakukan sesuatu acara

dalam bilik maya.

4. sebarang pertanyaan dan masalah bolehlah dinyatakan pada pensyarah atau

pentadbir sistem menggunakan ruang sembang.

BAHAGIAN B : KEPUTUSAN UJIAN PROTOTAIP

ARAHAN : Sila tandakan √ pada kotak yang disediakan

SKOR :

1 2 3 4 5

Sangat tidak setuju Kurang setuju Tidak pasti Setuju Sangat setuju

BIL KRITERIA SKALA

1. Aktiviti pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif ini amat menarik.

2. Kaedah pengajaran dan pembelajaran yang

diperkenalkan dalam prototaip ini amat sesuai.

3. Arahan yang digunakan teratur, senang dan

mudah.

Soal selidik ini bertujuan mendapat maklumat daripada pelajar yang menyertai sesi ujian terarah prototaip KusMOO. 20 orang pelajar dibahagikan kepada 4 kumpulan telah dipilih untuk menyertai sesi ujian ini. Taklimat dan penerangan ringkas telah diberikan selama 30 minit sebelum sesi ujian bermula. Semua kumpulan akan melalui sesi ujian terarah selama 30 minit dan kemudiannya dibenarkan melakukan aktiviti bebas selama 30 minit. Pelajar-pelajar dikehendaki mengikuti segala arahan dari pensyarah secara maya semasa sesi ujian berjalan. Adalah diharapkan anda dapat memberikan jawapan denganikhlas untuk menjayakan sesi penilaian ini. Sekian terima kasih

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

3 4 51 2

186

4. Set perlakuan yang disediakan mudah digunakan

dan dapat mewujudkan persekitaran

berkolaboratif yang efektif.

1 2 3 4 5

5. Penggunaan audio dan video dapat membantu

keberkesanan persekitaran kolaboratif. 1 2 3 4 5

6. Kebolehan prototaip ini dapat meningkatkan

pemahaman dan penyertaan pelajar. 1 2 3 4 5

7. Prototaip ini dapat mengaktifkan pelajar

menggunakan kemahiran bahasa. 1 2 3 4 5

Terima kasih diucapkan kerana sudi membantu pihak kami di dalam menjalankan kajian ini.

LAMPIRAN E

BORANG SOAL SELIDIK KAJIAN TERHADAP PROTOTAIP KUSMOO

187

BORANG SOAL SELIDIK PROTOTAIP KusMOO

Disediakan oleh : Mat Atar bin Mat Amin

Diselia oleh : Prof. Madya Dr. Shamsul bin Sahibuddin

Tujuan penilaian :

Kajian ini bertujuan membuat penilaian terhadap prototaip KusMOO sebagai sistem

pengajaran dan pembelajaran bahasa berkolaboratif.

BAHAGIAN A : Arahan : Pilih dan bulatkan jawapan yang tepat serta penuhkan maklumat di bawah ini.

i. Maklumat Umum

1. Jantina

a. Lelaki b. Perempuan

2. Jenis pengajian

a. Sijil b. Diploma c. Sarjana Muda

d. Lain-lain (nyatakan) ______________________

3. Program pengajian

a. Teknologi Maklumat b. Teknologi Multimedia c. Pengajian Pengurusan

d. Lain-lain (nyatakan) ______________________

ii. Kemahiran teknologi maklumat

1. Di manakah anda paling kerap menggunakan Internet ?

a. Makmal komputer b. Siber Kafe c. Komputer di rumah

d. Lain-lain (nyatakan) _________________________

188

2. Sekerap manakah anda membuat capaian Internet ?

a. Setiap hari b. Beberapa kali dalam seminggu c. Sekali seminggu

d. Beberapa kali dalam sebulan

3. Apakah kegunaan paling utama anda melayari Internet ?

a. Melayari WWW untuk mendapatkan informasi

b. Memeriksa dan membalas e-mail

c. Menyertai ruangan sembang siber (IRC)

d. Menyertai perbincangan atas talian (online forum/mailing list/discussion)

Lain-lain (nyatakan) __________________________________

4. a) Pernahkah anda menyertai sistem pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

di Internet ?

a. Ya b. Tidak

b) Jika ‘Ya’, sila nyatakan nama dan jenis sistem tersebut.

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

5. a) Pernahkah anda mendengar dan menggunakan sistem MOO ?

a. Ya b. Tidak

b) Jika ‘Ya’ , sila nyatakan nama dan jenis sistem tersebut ?

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

6. Adakah anda rasa sistem MOO amat sesuai digunakan sebagai sistem bantuan

pengajaran dan pembelajaran ?

a. Ya b. Tidak

7. Pada fikiran anda, adakah persekitaran pengajaran dan pembelajaran

berkolaboratif sangat diperlukan dalam sesebuah sistem bantuan pengajaran dan

pembelajaran ?

a. Ya b. Tidak

189

BAHAGIAN B : PENILAIAN PROTOTAIP KusMOO

Arahan :

Pilih kenyataan yang anda rasa paling tepat dan bulatkan skor yang disediakan pada

setiap soalan yang disediakan.

Kenyataan Ringkasan Skor

Sangat Tidak bersetuju STS 1

Kurang Setuju KS 2

Tidak Pasti TP 3

Setuju S 4

Sangat Setuju SS 5

A . Kajian terhadap persekitaran pengajaran dan pembelajaran kusMOO 1. Persekitaran kolaboratif yang dibangunkan adalah

bersesuaian untuk pengajaran dan pembelajaran maya.

1 2 3 4 5

2. Persekitaran pengajaran dan pembelajaran yang dihasilkan

mampu menarik minat pelajar.

1 2 3 4 5

3. Kelas-kelas maya yang dibangunkan menepati keperluan

pengajaran dan pembelajaran maya.

1 2 3 4 5

4. Aktiviti kolaboratif yang disediakan dalam persekitaran

amat berkesan.

1 2 3 4 5

5. Persekitaran yang dihasilkan mudah dan senang disertai. 1 2 3 4 5

190

B. Kajian terhadap rekabentuk dan kandungan prototaip

1. Kandungan prototaip mencukupi dan bersesuaian 1 2 3 4 5

2. Rekabentuk skrin amat menarik dan bersesuaian. 1 2 3 4 5

3. Arahan yang dihasilkan adalah konsisten, teratur dan jelas. 1 2 3 4 5

4. Penggunaan sokongan hipemedia membantu menjelaskan

pemahaman pelajar terhadap sesuatu topik yang

dibincangkan.

1 2 3 4 5

5. Kelas-kelas maya yang dihasilkan mampu membuat

transformasi kepada persekitaran pengajaran dan

pembelajaran sebenar.

1 2 3 4 5

C. Kajian terhadap aktiviti kolaboratif

1. Set perlakuan yang dihasilkan berjaya mewujudkan

persekitaran pengajaran dan pembelajaran berkolaboratif

yang berkesan.

1 2 3 4 5

2. Penggunaan set perlakuan dalam setiap bilik maya berjaya

mewujudkan kerjasama antara peserta.

1 2 3 4 5

3. Aktiviti sembang dalam sesebuah bilik maya meningkatkan

kemahiran menulis dan berinteraksi.

1 2 3 4 5

4. Perbincangan dalam kumpulan yang kecil dapat

mengaktifkan pelajar.

1 2 3 4 5

5. Perbincangan dalam kumpulan boleh meningkatkan

keyakinan pelajar terhadap penguasaan bahasa.

1 2 3 4 5

191

D. Kajian terhadap keberkesanan prototaip 1. Prototaip ini mudah dikendalikan. 1 2 3 4 5

2. Set perlakuan dan arahan komunikasi dalam persekitaran

amat berkesan dan sesuai. 1 2 3 4 5

3. Sokongan hipermedia dalam setiap bilik berjaya

meningkatkan keberkesanan aktiviti kolaboratif.

1 2 3 4 5

4. Pendekatan kumpulan belajar yang kecil amat sesuai dan

efektif 1 2 3 4 5

5. Penyertaan dan pemantauan oleh pensyarah semasa

perbincangan berjaya meningkatkan kefahaman dan

pengetahuan pelajar.

1 2 3 4 5

E. Komen lain mengenai prototaip ini :

______________________________________________________________

______________________________________________________________

_____________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________

Terima kasih kerana sudi meluangkan masa untuk menilai prototaip ini

LAMPIRAN F

CONTOH KOD ATURCARA SET PERLAKUAN UNTUK VIRTUAL CLASSROOM

CONTOH KOD ATURCARA SET PERLAKUAN UNTUK VIRTUAL CLASSROOM #167:0 "return player location: 0 for not at table, else tablenumber";

192

p = args[1]; table = 0; for t in [1..length(this.tables)] recipients = $list_utils:append(this.tables[t][2], this.tables[t][3]); if (p in recipients) table = t; endif endfor return table; "Last modified Tue Jan 14 14:10:46 2003 Malay Peninsula Standard •æ©#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:1 "finds object location: 0 for nf, else tablenumber"; thingy = args[1]; table = 0; for t in [1..length(this.tables)] if (thingy in this.tables[t][3]) table = t; endif endfor return table; "Last modified Tue Jan 14 14:11:28 2003 Malay Peninsula Standard ••ª#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:2 table = 0; for t in [1..length(this.tables)] if (index(this.tables[t][1], args[1]) == 1) table = t; endif endfor return table; "Last modified Tue Jan 14 14:12:22 2003 Malay Peninsula Standard •Fª#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:3 if (!argstr) pass(@args); else if (index(dobjstr, "white") == 1) this:readboard(); elseif (t = this:is_table(dobjstr)) player:tell(this.tables[t][4]); folks = setremove(this.tables[t][2], player); if (folks) player:tell("Seated at ", this.tables[t][1], " you see ", $string_utils:title_list(folks), "."); endif stuff = this.tables[t][3]; if (stuff) player:tell("On ", this.tables[t][1], " you see ", $string_utils:title_list(stuff), "."); endif else pass(@args); endif endif "Last modified Tue Jan 14 15:25:04 2003 Malay Peninsula Standard •P»#>èð• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:4 player:tell("==================== WHITEBOARD ==========================="); if (this.writing) player:tell(); for line in [1..length(this.writing)]

193

player:tell(line, ") ", this.writing[line]); endfor player:tell(); else player:tell(""); endif player:tell("==========================================================="); "Last modified Tue Jan 14 15:31:11 2003 Malay Peninsula Standard •¿¼#>èð• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:5 this:announce_all(player.name, " writes on the whiteboard.."); this.writing = {@this.writing, argstr}; "Last modified Tue Jan 14 15:22:58 2003 Malay Peninsula Standard •Òº#>èð• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:6 answer = $command_utils:yes_or_no("Do you really want to clean the whiteboard"); if (answer) this.writing = {}; this:announce_all(player.name, " cleans the whiteboard with a duster.."); else player:tell("OK, will erase later!!"); endif "Last modified Tue Jan 14 14:15:43 2003 Malay Peninsula Standard ••«#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:7 if (!argstr) player:tell("Sign is currently ", this.session ? "on" | "off", ". It reads: '", this:title(), "'"); return; endif if (argstr == "on") if (this:is_authorized(player)) this.session = 1; this:announce_all(player.name, " turns on @who room message to read: '", this:title(), "'"); endif elseif (argstr == "off") if (this:is_authorized(player)) this.session = 0; this:announce_all(player.name, " adjusts @who room message to read: '", this:title(), "'"); endif else player:tell("Usage: session on|off"); endif "Last modified Tue Jan 14 14:16:29 2003 Malay Peninsula Standard •=«#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:8 if (this:is_authorized(player)) if (argstr) if (this:is_table(argstr)) player:tell("Sorry, there is already something here by that name. . ."); return; endif player:tell("Please describe ", argstr, ". . ."); descrip = $command_utils:read(); s = $command_utils:yes_or_no("Is this object sittable? "); this.tables = {@this.tables, {argstr, {}, {}, descrip, s}}; this:announce_all(player.name, " sets up a ", argstr, " in the room. . ."); else

194

player:tell("To add a new object you must give it a name: '@addfurniture <name>'"); endif endif "Last modified Tue Jan 14 14:17:18 2003 Malay Peninsula Standard •n«#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:9 if (this:is_authorized(player)) if (!argstr) player:tell("To remove something you must name it: '@rmfurniture <name>'"); return; endif if (found = this:is_table(argstr)) this:announce_all(player.name, " removes ", this.tables[found][1], ". . ."); this.tables = listdelete(this.tables, found); else player:tell("Sorry, there is no furniture here by that name. . ."); endif endif "Last modified Tue Jan 14 14:18:00 2003 Malay Peninsula Standard •˜«#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:10 if (t = this:player_loc(player)) player:tell("You are already sitting at ", this.tables[t][1], ". . ."); return; endif n = 0; if (!argstr) sittables = {}; for n in [1..length(this.tables)] if (this.tables[n][5]) sittables = {@sittables, n}; endif endfor if (sittables) n = random(length(sittables)); endif else n = this:is_table(argstr); endif if (n) if (this.tables[n][5]) this:announce_all(player.name, " sits down at ", this.tables[n][1], ". . ."); this.tables[n][2] = {@this.tables[n][2], player}; else player:tell("Sorry, that is not something you can sit on..."); endif else player:tell("Please try again. I see no ", dobjstr, " to sit at. . ."); endif "Last modified Tue Jan 14 14:18:56 2003 Malay Peninsula Standard •Ð«#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:11 if (t = this:player_loc(player)) this.tables[t][2] = setremove(this.tables[t][2], player); this:announce_all(player.name, " stands up from ", this.tables[t][1], ". . ."); endif if ((!t) && (caller == player)) player:tell("You already are standing..."); endif .

195

#167:12 for t in [1..length(this.tables)] for p in (this.tables[t][2]) if (!((p in this.contents) && (p in connected_players()))) this.tables[t][2] = setremove(this.tables[t][2], p); endif endfor for p in (this.tables[t][3]) if (!(p in this.contents)) this.tables[t][3] = setremove(this.tables[t][2], p); endif endfor endfor "Last modified Tue Jan 14 14:20:21 2003 Malay Peninsula Standard •%¬#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:13 player:tell("You speak up, \"", argstr, "\""); this:announce(player.name, " speaks up, \"", argstr, "\""); "Last modified Tue Jan 14 14:21:34 2003 Malay Peninsula Standard •n¬#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:14 if (!valid(thingy = $string_utils:match_object(dobjstr, this))) if (valid(thingy = $string_utils:match_object(iobjstr, this))) thingy:put(@args); return; else player:tell("huh?"); return; endif endif if (!(t = this:is_table(iobjstr))) if (valid(thingy = $string_utils:match_object(iobjstr, this))) thingy:put(@args); return; else player:tell("I see no ", iobjstr, " here..."); return; endif endif if (!(thingy.location == player)) player:tell("You don't have that!"); return; endif if (is_player(thingy)) this:announce_all(player.name, " horses around. . ."); return; endif thingy:moveto(this); if (thingy.location == this) this:announce_all(player.name, " puts ", thingy.name, " on ", this.tables[t][1], "."); this.tables[t][3] = setadd(this.tables[t][3], thingy); else player:tell("Hmm, for some reason you can't put that there..."); endif "Last modified Tue Jan 14 14:22:33 2003 Malay Peninsula Standard •©¬#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:15 if (!valid(thingy = $string_utils:match_object(dobjstr, this))) player:tell("huh? get what?"); return; endif loc = this:object_loc(thingy); if ((x = $object_utils:has_callable_verb(dobj, verb)) && (verb_args(@x, verb) == {"this", "none", "none"})) dobj:(verb)(@args); else

196

$last_huh:(verb)(@args); endif if (thingy.location == player) if (loc) this.tables[loc][3] = setremove(this.tables[loc][3], thingy); endif endif "Last modified Tue Jan 14 14:23:35 2003 Malay Peninsula Standard •ç¬#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:16 if (verb[1] == "`") if (length(verb) > 1) name = verb[2..length(verb)]; else name = argstr[1..index(argstr, " ") - 1]; endif text = argstr; else name = argstr[1..index(argstr, " ") - 1]; text = argstr[index(argstr, " ") + 1..length(argstr)]; endif who = $string_utils:match_player(name, player); t = this:player_loc(player); if ((t && (!this.emote_ok)) && (!(who in this.tables[t][2]))) if ((!valid(who)) || (who.location != player.location)) player:tell("I see no ", name, " here."); else who:tell(player.name, " whispers from ", this.tables[t][1], ", \"", text, "\""); player:tell("You whisper, \"", text, "\" to ", who.name, "."); endif else if ((!valid(who)) || (who.location != player.location)) who = $string_utils:match_object(name, player.location); endif who = valid(who) ? who.name | name; argstr = tostr("[to ", who, "]: ", text); if ($object_utils:has_callable_verb(player, "emote")) player:emote(argstr); elseif ($object_utils:has_callable_verb(player.location, "emote")) player.location:emote(argstr); endif endif "Last modified Tue Jan 14 14:24:35 2003 Malay Peninsula Standard •#-#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:17 this:correct(); player:tell("You fix the room so tables have correct persons and objects..."); "Last modified Tue Jan 14 14:25:21 2003 Malay Peninsula Standard •Q-#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:18 who = args[1]; if (((((who == this.owner) || this.door_open) || (this.current && (who in this.classes[this.current][2]))) || (!is_player(who))) || (args[1] in this.authorized)) return pass(@args); else return 0; endif "Last modified Tue Jan 14 14:27:08 2003 Malay Peninsula Standard •¼-#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:19 if (!argstr) player:tell("The door to ", this.name, " is presently ", this.door_open ? "open." | "closed.");

197

return; endif if (index(argstr, "op")) if (!this.door_open) if (this:is_authorized(player)) this:announce_all(player.name, " opens the door to ", this.name, ". . ."); this.door_open = 1; endif else player:tell("Uh, the door is already open..."); endif elseif (index(argstr, "clos")) if (this.door_open) if (this:is_authorized(player)) this:announce_all(player.name, " closes the door to ", this.name, "..."); this.door_open = 0; endif else player:tell("Uh, the door is already closed..."); endif else player:tell("Usage: door open|closed"); endif "Last modified Tue Jan 14 14:28:37 2003 Malay Peninsula Standard ••®#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:20 found = 0; for c in [1..length(this.classes)] if (index(this.classes[c][1], argstr) == 1) found = c; endif endfor return found; "Last modified Tue Jan 14 14:29:17 2003 Malay Peninsula Standard •=®#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:21 if (this:is_authorized(player)) class = this:find_class(argstr); if (class) this.current = class; this:announce_all(player.name, " sets up room for ", this.classes[this.current][1], ". . ."); else player:tell("Sorry, there does not appear to be any class by that name..."); endif endif "Last modified Tue Jan 14 14:29:56 2003 Malay Peninsula Standard •d®#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:22 if (this:is_authorized(player)) c = this:find_class(argstr); if (c && (this.classes[c][1] == argstr)) player:tell("Sorry, there is already a class by that name..."); else this.classes = setadd(this.classes, {argstr, {}}); this.current = this:find_class(argstr); this:announce_all(player.name, " sets up a new class called ", argstr, ". . ."); endif endif "Last modified Tue Jan 14 14:30:36 2003 Malay Peninsula Standard •Œ®#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:23

198

if (this:is_authorized(player)) c = this:find_class(argstr); if (!c) player:tell("Sorry, there does not appear to be a class by that name..."); else this.classes = listdelete(this.classes, c); this.current = this.classes ? 1 | 0; this:announce_all(player.name, " removes a class called ", argstr, ". . ."); endif endif "Last modified Tue Jan 14 14:31:16 2003 Malay Peninsula Standard •´®#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:24 if (this:is_authorized(player)) if (!valid(dobj)) dobj = $player_db:find(dobjstr); endif if ((!valid(dobj)) || (!is_player(dobj))) player:tell("Could not find a person named \"", dobjstr, "\"."); return; endif if (this.classes) this.classes[this.current][2] = setadd(this.classes[this.current][2], dobj); this:announce_all(player.name, " adds a name to ", this.classes[this.current][1], "."); else player:tell("You must @mkclass <classname> before you can register students.."); endif endif "Last modified Tue Jan 14 14:32:00 2003 Malay Peninsula Standard •à®#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:25 if (this:is_authorized(player)) if (!valid(dobj)) dobj = $player_db:find(dobjstr); endif if ((!valid(dobj)) || (!is_player(dobj))) player:tell("Could not find a person named \"", dobjstr, "\"."); return; endif if (this.classes) if (!(dobj in this.classes[this.current][2])) player:tell("Sorry, ", dobj.name, " does not appear to be in ", this.classes[this.current][1], "."); else this.classes[this.current][2] = setremove(this.classes[this.current][2], dobj); this:announce_all(player.name, " removes a name from ", this.classes[this.current][1], "."); endif else player:tell("Sorry, there are no classes established yet..."); endif endif "Last modified Tue Jan 14 14:32:39 2003 Malay Peninsula Standard ••¯#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:26 if (((args[1] == this.owner) || (!this.restrictions)) || (args[1] in this.authorized)) return 1; else player:tell("Sorry, you are not allowed to do that . . ."); return 0;

199

endif "Last modified Tue Jan 14 14:33:19 2003 Malay Peninsula Standard •/¯#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:27 if (!valid(dobj)) dobj = $player_db:find(dobjstr); endif if ((!valid(dobj)) || (!is_player(dobj))) player:tell("Could not find a person named \"", dobjstr, "\"."); return; endif if ((player == this.owner) || (player in this.authorized)) this.authorized = setadd(this.authorized, dobj); player:tell("You add ", dobj.name, " to the list of authorized users."); else player:tell("Sorry, you are not allowed to do that..."); endif "Last modified Tue Jan 14 14:34:12 2003 Malay Peninsula Standard •d¯#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:28 if (!valid(dobj)) dobj = $player_db:find(dobjstr); endif if ((!valid(dobj)) || (!is_player(dobj))) player:tell("Could not find a person named \"", dobjstr, "\"."); return; endif if ((player == this.owner) || (player in this.authorized)) this.authorized = setremove(this.authorized, dobj); player:tell("You remove ", dobj.name, " from the list of authorized users."); else player:tell("Sorry, you are not allowed to do that..."); endif "Last modified Tue Jan 14 14:34:52 2003 Malay Peninsula Standard •Œ¯#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:29 if (!argstr) player:tell("Restrictions to verb functions are currently ", this.restrictions ? "in effect. " | "not in effect. "); return; endif if ((player == this.owner) || (player in this.authorized)) if (argstr == "on") this.restrictions = 1; player:tell("Restrictions to verb functions are now in effect. "); elseif (argstr == "off") this.restrictions = 0; player:tell("Restrictions to verb functions are no longer in effect. "); else player:tell("Usage: restrictions on|off"); endif else player:tell("Sorry, you are not allowed to do that..."); endif "Last modified Tue Jan 14 14:35:37 2003 Malay Peninsula Standard •¹¯#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:30 player:tell("======================== Room STATUS Report ========================"); player:tell("The door to ", this.name, " is presently ", this.door_open ? "open." | "closed."); player:tell("Restrictions are currently ", this.restrictions ? "in effect. " | "not in effect. ");

200

if (this.current) player:tell("Room can be setup for any of the following:"); for c in [1..length(this.classes)] player:tell(" ", $string_utils:left(this.classes[c][1], 25), length(this.classes[c][2]), " registered"); endfor player:tell("Room is currently setup for ", this.classes[this.current][1], "."); if (this.classes[this.current][2]) player:tell("Class generate includes: ", $string_utils:title_list(this.classes[this.current][2])); else player:tell("Generate classes is empty."); endif endif if (this.authorized) player:tell("Authorized list includes: ", $string_utils:title_list(this.authorized)); else player:tell("Authorized list is empty."); endif player:tell("Session Sign is currently ", this.session ? "on. " | "off. ", "It reads: '", this:title(), "'."); player:tell("====================================================================="); "Last modified Tue Jan 14 14:36:26 2003 Malay Peninsula Standard •ê¯#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:31 set_task_perms(caller_perms()); ok = this:acceptable(@args); if (!ok) args[1]:tell("Sorry, the door to ", this.name, " is closed..."); endif return ok; . #167:32 if (this.writing == {}) player:tell(this.empty_msg); return; else new_note = $recycler:_create($note, player); if (typeof(new_note) == ERR) player:tell(this.printout_failed_msg); return; endif player:tell($string_utils:pronoun_sub(this.success_msg)); player.location:announce_all_but({player}, $string_utils:pronoun_sub(this.room_sucess_msg)); new_note.name = this.name + "_blackboard(copy)"; new_note.description = ((((("A clean white sheet of paper containing the data from the blackboard in " + this.name) + ". Printed on ") + $time_utils:mmddyy(time())) + ". 'Read ") + this.name) + "_blackboard(copy)' for details..."; new_note.text = this.writing; new_note:moveto(player); endif "Last modified Tue Jan 14 14:37:58 2003 Malay Peninsula Standard •F°#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:33 x = $code_utils:tonum(dobjstr); if ((x < 1) || (x > length(this.writing))) player:tell("item number must be between 1 and ", length(this.writing), "."); return; endif y = $code_utils:tonum(iobjstr); if (x == y) player:tell("..no changes made");

201

return; endif if ((y < 1) || (y > length(this.writing))) player:tell("location must be between 1 and ", length(this.writing), "."); return; endif if (y > length(this.writing)) y = length(this.writing); endif first = this.writing[1..y - 1]; last = this.writing[y..length(this.writing)]; this.writing = $list_utils:append(first, {this.writing[x]}, last); if (x < y) this.writing = listdelete(this.writing, x); else this.writing = listdelete(this.writing, x + 1); endif this:announce_all(player.name, " reorders a blackboard item..."); player:tell("... done"); "Last modified Tue Jan 14 14:38:42 2003 Malay Peninsula Standard •r°#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; . #167:34 if (this.writing == {}) player:tell(this.empty_msg); return; else new_note = $recycler:_create($note, player); if (typeof(new_note) == ERR) player:tell(this.printout_failed_msg); return; endif player:tell($string_utils:pronoun_sub(this.success_msg)); player.location:announce_all_but({player}, $string_utils:pronoun_sub(this.room_sucess_msg)); new_note.name = this.name + "_blackboard(copy)"; new_note.description = ((((("A clean white sheet of paper containing the data from the blackboard in " + this.name) + ". Printed on ") + $time_utils:mmddyy(time())) + ". 'Read ") + this.name) + "_blackboard(copy)' for details..."; new_note.text = this.writing; new_note:moveto(player); endif "Last modified Tue Jan 14 14:39:35 2003 Malay Peninsula Standard •§°#>üï• by KusmooAdmin (#2)."; .

PEMBANGUNAN SET PERLAKUAN DALAM PERSEKITARAN -...

Documents

Transcript of PEMBANGUNAN SET PERLAKUAN DALAM PERSEKITARAN -...