Percukaian Negara Islam: Perbandingan Percukaian Moden dengan Islam

8/13/2019 Percukaian Negara Islam: Perbandingan Percukaian Moden dengan Islam

1/94


2/94

J P J B i C U I E ~ J E k l ~ 1NEGARAISLAM

Perbandingan Percukaian

Moden dengan Is lam


3/94


4/94

~~JBiCUIE~NEGARAISLAM

Perbandingan PercukaianModen denganIs lam

Zulkornain bin Yusof

Dewan Bahasa dan Pustaka

Kementerian Pendidikan Malaysia

Kuala Lumpur

1994


5/94

KK657-7035 4101

CetakanPertama 1994

ZulkornainbinYusof1994

HakCipta Terpelihara. Tidakdibenarkan mengeluarulangmana-mana

bahagian artikel, ilustrasi, danisi kandungan buku m i dalam apajugabentuk dan dengan cara apajua sama ada secara elektronik, fotokopi,

mekanik, rakaman, atau caralain sebelum mendapat izinbertulis daripadaKetua Pengarah, Dewan Bahasa danPustaka,Peti Surat 10803,50926 Kuala

Lumpur, Malaysia. Perundingan tertakluk kepada perkiraan royaltiatau

honorarium.

PerpustakaanNegara Malaysia Data Pengkatalogan-dalam -Penerbitan


Percukaian negara Islam perbandingan percukaian moden

dengan Islam/Zulkornain binYusof.Bibliografi: hlm.7176

Mengandungi indeks

ISBN983-62-4359-3

1. Taxation. 2. TaxationIslamiccountries. 3. NationalincomeIslamiccountriesTaxation. I.Judul.

297.19785091761

Diatur Hurufoleh Rosli & ZubirTrading

Muka TaipTeks: BaskervilleSaiz Taip Teks:10/12 poin

Dicetakoleh

Percetakan DewanBahasa dan Pustaka

Lot1037, Mukim Perindustrian PKNSAmpang/Hulu Kelang

Selangor Darul EhsanRM8.00


6/94

Luqmanul Hakhn,

Abmad Al-Amin,

NorMarjandanNorJannah


7/94


8/94

Prakata xi

Penghargaan xiii

PENGENALA.N 1

Cukai 3

Asas Kutipan Cukai 4

Nota 7

2 PERCUKAIAN 9

SejarahPercukaian 9

Malaysia dan NegaraIslamyang Lain 11

TujuanCukai 13

KiasifikasiCukai 15

Prinsip-Prinsip Cukai 16

Nota 17

3 INSTITUSIPERCUKAIANMODEN 20

Pengenalan 20

Cukai Pendapatan 20

Cukai PendapatanIndividu 21

GukaiPendapatanPerniagaan (Korporat) 22

CukaiHartaTetap 22

CukaiTidakLangsung 23

DutiEksais 24

vii


9/94

PERCUKAIANNEGARAISLAM

GukaiJualan 24

Cukai terhadap Tambahan Nilai 24

Cukai Perkhidmatan 26

Nota 26

4 INSTITUSI PENDAPATANNEGARA

ISLAM 28

Pengenalan 28

Zakat 28

Binatang Ternakan 29

Pertanian 29

Wang,Emas danPerak 29

Perniagaan 30

Galian 30

Fitrah 30

Pencukaian NegaraIslam 30

Jizyah 31

Kharaj 32

Usyur 33

Ghanimah dan Faiy 33

Pentadbiran Kewangan NegaraIslam 34

DiwanBaitulmal 34

Diwanal-Nafaqat 39

Nota 40

5 ISU-ISUBERKENAAN PERCUKAIANDALAM ISLAM DAN MASAKINI 42

Pengenalan 42

Tanggungan Muslimin Selain Zakat 42

KerajaanMemungut Cukai 43

Penambahan dan Pengurangan Cukai oleh Kerajaan 44

KerajaanMemungut Cukai Berlebihan 45

CukaiDua Kali 46

Zakat terhadap Gajidan Perkhidmatan Ikhtisas 47

Keberkesanan Penggunaan Hasil Pungutan Zak~it 54

KegiatanEkonomi Haram dan Pandangan Islam 58

Pengelakan Cukai 59

Pelarian Cukai 60

Kesamarataan 61


10/94

KANDUNGAN

Nota 63

6 PENUTUP 67

Nota 69

Bibliografi 71Indeks 77

x


11/94


12/94

Percukaian merupakan satu fenomenayang menarikdalam setiap

negara, tanpa mengira apajugabentukkerajaan. Mungkin kerajaan

komunistidakbanyak menitikberatkan perkarain namun dalam

beberapa keadaan, ia tetap dilaksanakan terhadap pihak-pihak

tertentu untukmendapatkan pulangankepada negara. Pemerintah

negara Islamsejak dahululagi pernah mengenakan beberapajenis

levi terhadap penduduk Islam dan bukan Islam. Penulis buku m icuba mengetengahkan beberapa perbincangan asas tentang

percukaian berdasarkan percukaian sekarang danyang pernahdiamalkan oleh pemerintah Islamterdahulu. Buku m i amat sesuaiuntuk para pembaca yang cuba memahami struktur percukaian

dalamkedua-dua sistem negara Islam. Keadaan m i amat pentingapabila kita dapati sudah tidakada model atau contoh negara Islam

yang mengamalkan sistem tradisi Islamtersebut.Terdapat beberapa

contoh yang digunakan agaksukar difahamioleh pembaca umum,

tetapi ia dikemukakansekadar menunjukkan asas pengiraanuntuk

pertimbangan pembuatkeputusan dalam proses percukaian.

Bukum i diharapkan dapat dijadikan sebagai panduan asasuntuk memahami sistem percukaian terutama yang diamalkan

dalam negara Islam. Kumpulan pelajar terutamanya dapat

menjadikan buku m i sebagai teks asas dalammemahamisebahagiandaripada sistem kewangan dalamnegara Islam. Sistem kewangan

sebenarnya merangkumi aspekyang lebih luas, termasuk sistem

pengumpulanpendapatan dalambentukhasil pelaburan, pinjaman,pemberian dan pendapatan bukan hasil sama adalebihan akaun

semasa, denda dan sebagainya.

Diharapkan buku m i dapat memenuhi sebahagian daripada

x


13/94

PERCUKAIAN NEGARAISLAM

kekurangan bahan bacaan terutama dalambentuk perbandingan

antara pentadbiran dan pemerintahan Islamdengan bukanIslam.

Walaupun sebenarnya buku m i masih belum mampu memper-jelaskan dengan lebih baiksecara perbandingan, tetapi sekurang-

kurangnyadapat menunjukkan bentukamalan yang pernah dan

sedang diamalkan dalamkedua-dua sistem itu.


1993

XII


14/94

Alhamdulillah kerana akhirnya buku m i dapat diusahakan untukditerbitkan dengan kerjasama beberapa pihak, terutama Dewan

Bahasa dan Pustaka.

Saya amat menghargai isteri dan anak-anak kesayangan,

Luqmanul Hakim danAhmadal-Amin yang terpaksaberkorbanmasa dan perasaan dalam usaha menyiapkan buku in Tanpa

kesabaran, kesefahaman dan kerjasama yang mereka berikan,

buku mi tidak mungkin disiapkan, terutama pada saat-saat

akhir penulisan. Kepada isteri saya yang beberapa kalimembaca dan membetulkan kandungan buku m i, diberikanpenghargaan yang istimewa.

Tidak lupa rakaman ingatan kepada kedua-dua ibu bapa,

abang dan adik-adik saya yang secara langsung memberikan

aspirasi untuk terus menyiapkan buku mi dan peringkatawal hingga tamat disempurnakan.


1993

xm


15/94


16/94

1

PENGENALAN

Belanjawan merupakan suatu proses yang dilakukan oleh setiap

negara yang wujud dewasa in sama ada bagi jangka pendek

seperti untuktempoh satu tahun ataujangkapanjangsepertilima

tahun, sepuluh tahun dan sebagainya. Belanjawan negara mem-bawa maksud perencanaan untuk mendapatkan segala sumber

pendapatan negara bagimengimbangi perbelanjaannya. Biasanya

kedua-duafakta pendapatan dan perbelanjaan dirumuskan oleh

kerajaan untuktempoh satutahun. Kalau diperhatikandan aspek

pendapatan, kerajaan mendapat sumber daripada tiga bentukperolehan, iaitu daripada pencukaian, hasil bukan cukai dan

bukan hasil.

Segala pendapatan tadi akan dikumpulkan ke dalam per-

bendaharaan negarasebelum dibelanjakan. Perbelanjaannegara

pula mengandungi duacorakutama,iaitu berbentukpengurusan

dan pembangunan. Jadi kedua-dua aspek pendapatan danperbelanjaan negara perlu sama banyak, atau dengan kata lain,

pendapatan bersamaanperbelanjaan. Jika terdapatkurangan dan

segipendapatan, kerajaan akan bertindakmenjual bon, menjualsurat-surat bank pusat atau berhutang. Kedua-dua bentuk

perbelanjaan biasanyaakan diimbangioleh belanjawan tahunan

sama ada dengan menaikkan ataupun menurunkan kadarpungutan cukai. Perbelanjaan pengurusan negara seperti mem-

bayar gaji pegawai awam dan peralatan pejabat mestilah tidak

melebihi daripada punca pencukaian yang diperoleh dalamsatu-satutempoh tersebut.

Penulisan

m i menitikberatkan salahsatu puncapendapatan

kerajaan, iaitu sistempercukaian. Tumpuan diberikanterhadap as-

1


17/94

P ERCU K A JA N N EG A RA ISLAM

pek persejarahan, kepentingan, pentadbiran, aspek teknikal

secara mudah dan aspekperdebatan berkenaan permasalahan

yang timbul. Aspek-aspek lain berkaitan dengan pendapatan

negarajuga disentuh sedikit sebanyak bagimemperjelaskan lagiperbincangan tentangnya terutama berkenaan institusi-institusi

sumber pendapatan yang wujud untuk perbendaharaan negara.Bidang dan struktur institusi percukaian yangwujud masa kini

dibandingkan dengan institusi semasa Islam dahulu juga akan

dijelaskansecara terperinci.

Walau bagaimanapun, bukanlah menjadi tujuan tulisan m iuntukmembandingkancukai dengan zakat,kerana kedua-duanya

datang daripada punca keabsahan yang berbeza. Zakat di-

terangkan sebagai satu daripada puncayangdimasukkan ke dalambaitulmal untukkepentingan umat Islam. Manakala cukai pula

dikutip daripada semua oranguntukkegunaan umum sesebuah

negara. Terdapat perbezaan dan persamaan dan segi teknik an-

tara kedua-duanya, tetapi persoalanpokokdanmatlamat akhirnya

tetap berbeza. Terdapat cadangan yang menyarankan peng-hapusansistemkadar bunga (nba) untukmembentukmasyarakat

yang adildansaksama. Tetapi cuba lihat sejauh manapulaperan-

an sistem percukaian dapat memenuhi matlamat keadilan sosial

dalam pembangunan negara yang kian pesat.Penegasanpenlulahdiberikan kepada sistem percukaian yang ideal serta amalanterhadap tuntutan pokok iaitu zakat tidak perlu dilupakan di

dalamsesebuah.negaraIslam.

Penulisan m i dilakukan memandangkan amalan percukaianyang wujud pada masa m i 2 sudah berbeza dengan amalan per-cukaian pada masa lalu terutama dan segi nama, peratusanpungutan serta aspek-aspekteknikyang lain lantaran perubahan

masa, tuntutan, keperluan dan teknologi dunia di samping pe-

ngaruh ideologi, politik danekonomi sekular yang kian meluas.Apakah sistemamalan semasa Islam sudah tidakwujudatautidak

sesuai padamasa m i? Atauapakah alternatifyang perludijalankandemi mematuhi tuntutan ajaran danamalan Islam sejati?

Penulisanbukum idilakukan secara makro danberdasarkanteori yang dibuat secara umum terhadapaspek-aspekpentadbiran

dan asal usulnya. Penulisan m i tidak banyakmelibatkan aspekteknikyang dibincangdengan terperinci, tetapidisentuhsekadar

menerangkan fenomena yang wujud secara mudah sahaja.

Pendekatan inijugabanyakberpandukanteori percukaianmoden

2


18/94

PENGENALAN

dengan melihat pengukuran terhadap keadilan dan segi

kesamaan yang bendasarkan beberapa sistem percukaian

terdahulu. Sebagai seonang yangbukanpakandalam amalan dan

keilmuan, cadangan dan pandangan merupakan pandanganpensendiniandansekadar pemahaman danipadapembacaan yangmungkin kurang tepat dan segikejituannya yangsudah tentunya

memenlukan pemerhatian yang lebih mendalam oleh setiap

pembaca terhadap kajian m i kelak. Namun begitu segala kan-dungannya adalah berbentuk pencanian fakta danipada nanatif

sahaja, bukannya cadangan, yang sudah pasti mengandungikekurangan dan dangkaldan segipandangan.

CUKAI

Cukai merupakan cara utama pemindahan sumber danipada

pemilikan individukepadapenggunaan awam. Ia dipungut secara

paksaan, bukan secara sukaneladalam bentukwang dan bukanbarangan.

3 Perkataan cukai itu membawa makna pungutan

berbentukwang secara bukan dendaolehkenajaan tenhadaprak-

yat secara perseorangan atau organisasi.4 Definisim idigunakan diAmenika Syanikatpadamasain Mengikut definisi yang lain,cukai

menupakan tuntutan kewangan yang dipungut oleh kerajaanterhadap nakyat dan bukan warganegara sekadan yang menye-nangkan terhadap pembayan cukai untuk kegunaan umum.5

Dengan kata lain, cukai itu ialah pungutan berbentukwang olehkerajaan terhadap individudanorganisasiyangberkaitan dengan

negaraitu untukkegunaan negara secana umum. Ia boleh dikutip

secara langsung atau secara tidak langsung kepada pembayan

cukai sebenar yangmenenima beban cukai itu.Gukai langsung menupakan cukai yang dibebankan terhadap

pembayan cukai secana langsung atau terus dan tidak bolehdipindahkan kepada orang lain. Contohnya adalah cukai

pendapatan. Manakala cukai tidak langsung pula menupakan

tanggungan beban cukai yang boleh dipindah oleh pembayar

cukaikepada pihakketigaataupenenima manfaat akhir tenhadapbarangan atau perkhidmatan itu. Contohnya cukaikastam, eksais,

cukai jualan, cukai terhadap tambahan nilai (VAT) dan seba-

gainya.Fenomena pencukaian pada masa m i merupakan suatu

perkara yang hampir sama wujud di selunuh dunia. Kedua-dua

3


19/94


sistempercukaian tadi diamalkan dikebanyakan negara. Negara

membangun biasanya mempunyai satu pola pencukaian yang

tinggi terhadapcukai tidaklangsung. Manakalanegara majupulabanyakbergantungpadapencukaian secara langsung, iaitu cukai

pendapatan.

ASASKUTIPANCUKAI

Pengenaan cukaimestilahberasaskan beberapa konseptertentu,

supaya dapat diukur tentang keberkesanannya dalam menen-

tukan matlamat cukai seperti bagi tujuan agihan pendapatan,

mempertingkatkan pendapatan dan ekonomi negara disamping

melihat kesan terhadap pembayarnya dan segi keadilan,persamaandanfaedah.Pertama,asas cukai,

6biasanya berdasarkan

harga atau nilai sesuatu barang bagi cukai tidak langsung dankeuntungan bersih atau pendapatan yang dikenakan cukai bagi

cukai langsung. Kedua, kadar cukai yang boleh dibahagikan

kepada dua iaitu tertentu dan ad valorem. Kadar cukai tertentu

dirujukpadasatukadar sahaja padasetiap unit atau nilai asascukai

itu dikenakan, manakala ad valorem pula adalah kadar yang

berubah atau berbezamengikutperubahan nilai asas cukai,samaada semakin banyakasascukai itu, semakinrendahpulakadarnya.

Kedua-dua asas cukai dan kadar cukai mi menentukan tang-gungan cukai yang perlu dibayar olehpembayar cukai tersebut.

Kadar cukai tadi pula boleh diukur kebenkesanannya

terhadap pembayar cukai. Mengikut formula yang biasa

digunakan terhadap cukai pendapatan adalah seperti yangbenikut:

Keberkesanan kadar Jumlah cukaipendapatancukai pendapatan7 Jumlah pendapatanyang dicukaikan

Ukuran mi akan dilakukan mengikut andaian peratusankeberkesanannya sama adalima, 10 dan sebagainya. Ambil contoh

di Malaysia sehinggatahun taksiran 1984:

Cukai pendapatan maksimum ialah RM100 000, manakalapada kadar 5 peratus keberkesanannya ialah RM5000. Cukai

terhadap RM5000 ialah RM375:

375 375KKCP = = 0.075 @ 7.5%

100000 5000

4


20/94

PENGENALAN

Jika padakadar 10 peratus keberkesanannya ialah RM1O 000,

maka cukai terhadap RM1O000 ialah RM1O5O:

1050

JadiKKCP =

=

[email protected]%10 000

Ataupun kalau dilihat pada cukai terhadap harta,8 formula asas

yang benikut boleh dijadikan panduan. Perlu terlebih dahulu

ditinjau nilai harta tersebut, iaitu:

A~(1) W =

dengan W =nilai harta

A~=

jangkamasaperolehan untukn masai =kadar diskaun

Kalau diandaikan harga tanah jatuh daripada RM100 000

kepada RM5O 000 akibat kenaikan kadar diskaun danipada 10

peratuskepada20 peratus, formulaituboleh menjadi:

A~tEA~ A~(it5) RM100 000RM5O 000

(2)W= = =

i i 1 0iaitu kadar cukai bergantung pada pemboleh ubah pulangan

sebanyak50 peratus.

Pulangan sebanyak RM5000 di sini boleh dibiayai melalui

kenaikan 10 peratus kadar cukai. Kadar pulangan t5dan kadar

cukai terhadap nilai harta t~sepentiyangbenikut:

A~-t~W(3) W = ataumenjadi:

A~

(4) W =_____i + tw

Persamaan kedua (2) dan keempat (4) boleh digabungkan

menjadi:

Afl(1tE) _____(5)

i i+tw

5


21/94

PERCUKAIAN NEGARA ISLAM

Bagi melihat kadar cukai terhadap harta, formula mi bolehdikembangkan dan akhirnya menjadi:

it

9(6) t,~ = _____

1 tE

Untuk andaian yang paling mudah, kadar tersebut boleh

disandarkan seperti yangbenikut:

tE =.50

i =.10

dan t,,~ =.10

Ketiga, beban cukai9 yang dirujuk pada kesan pengenaancukai terhadap individu dan organisasi sebagai pembayar cukaiterhadap kegiatan ekonomi mereka akibat daripada pengenaan

cukai oleh kerajaan. Ukuran terhadap beban yang ditanggung

olehpembayar cukai adalah danipadakadar cukai yang dikenakan

itu iaitu:

Gukai =Kadarcukai x asascukai

@ C =kc XacC

Oleh itu kc =

as

Kitabolehnilaikandarjah beban cukai itumelalui tiga ukuran

Jadual 1 .1 Kadarcukairnalar, progresifdan regresif

Tanggungan Asas Radar Radar

Kadar Cukai Cukai Cukai Cukai

Malar 1 0 0 0 50 000 2 2

2000 100000 2

Progresif 1 000 500 00 2 64000 100000 4

Regresif 1 000 50 000 2 10

1500 100000 1 .5

6


22/94

PENGENALAN

kadarcukai,iaitu progresif,regresifdanberkadarmalar.Progresifadalah kadar cukai yang akan naik dengan meningkatnya

pendapatan. Kadar mi biasanya dikenakan terhadap cukaipendapatan dan eksaisyang banyakdiamalkan oleh kebanyakannegara. Regresif pula adalah sebaliknyaiaitu kadar cukai yangakan naik dengan berkurangnya pendapatan. Kadar mi amat

jarang-jarang didapati secara pencukaian langsung, kecuali

terhadap cukai keselamatan sosial dan cukai senarai gaji sepertiKumpulan Wang Simpanan Pekerja (KWSP)diMalaysia.Kadar

cukai malar pula merupakan jumlah cukai yang dibayar

bergantung pada pendapatan dengan kadar yang tetap sama,

biasanya dikenakan terhadap cukaijualan. Untuk memerhatikansecara empinik, (lihatJadual 1.1).

Keempat, insidens cukaipula menggambarkan polapengu-rangan peudapatan benar dan sumber-sumber jati pembayar

cukai akibat cukai yang terpaksa ditanggung olehnya. Mungkin

ada setengah-setengahpenulis menyamakanantarakonsepbebancukai denganinsidens cukaimitetapi lebihbaik dilihat dan sudutyanglebih terpeninci lagi antara kedua-duanya.

NOTA

1 Cadangan yang dilakukan oieh segolongan ahii ekonomi Islam agar

dihapuskan kadar bunga (nba) dan dikenakan zakat bagi membaiki

pertumbuhan ekonomi dan membasmi kemiskinan. Lihat Lampiran IIdaripadabuku Mohammad Ariff(Ed.) 1982. Monetary andFiscalEconomics of

Islam. Jeddah:King AbdulAziz University, him. 387.

2 Fenomena percukaian pada masa mi adaiah lebih kurang sama sahaja dansegi struktur, jenis dan pentadbirannya. Kadar, pada umumnya berbentuk

progresifbagi cukai pendapatan dan maiar bagi kebanyakan cukai tidaklangsung. Untuk meiihat struktur percukaian di negara-negara

membangun, iihat C.J. Piatt. 1982. Tax System~f Africa, Asiaand the MiddleEast: Guidefor Business andthe Professions.Edisi 1 . London: Gower Pub. Co..

3 J. Richard Aronson 1985. Public Finance. International Student Edition.Singapore:McGraw-Hiii BookCo., him, 303.

4 Charles N. Nickerson dan J. F. Nasuti 1982. Taxes and You. New York: APetrocelli Book Inc., him. 2.

5 Dr. Badawi Abd LatifAwad 1972. al-Nizam al-Mali al-Islam al-Muqaran.Kaherah: Lujnah al-Taanifbi al-Islam, him.32.

6 BruceF. Davie dan Bruce F. Duncombe 1972.PublicFinance.New York:Hoit,

Rinehart & Winston Inc., him. 1 0 8 1 2 .7 Formula mi didasarkan pada tuiisan Angel Q. Yoingco dan Ruben F.

Trindad 1968. Fiscal System andPractises in Asian Countries. New York:FrederickAPreigerPub., him, 35. if

7


23/94


8 J. Richard Aronson. Op. cit., him.33334.9 John F. Duedan AnnF . Fniedleander 1973. GovernmentFinance:Economics of

The Public Sector.Illinois:Richard D.Irwin Inc., him.219.

1 0 KWSP di Malaysia dikategonikan sebagai satujenis cukai yang dikenakankepada pekenjaawam dan swasta yangdisumbangkan secarabersama antara

majikan dengan pekerjayang biayanya pada kadar 1 2 dan 1 0 peratus yangmasing-masing bertujuan untuk membenijaminan keselamatan semasa danselepas bensara. Sumbangan dibenikan secana regresif kenana penenima

pendapatan yang semakin tinggi, iebih tenjamin kedudukannya dan selepas1 0 tahun, ia dikecuaiikan danipada dikenakan bayaran. Selain KWSP,pembayaran kepada Pentubuhan Kebajikan Sosial (PERKESO) juga

merupakan sumbangan wajib bagi setiap majikan yang memiliki iebih

danipada lima orang pekerja. Ia dikutipuntuktujuan menjagakepentinganpekenja dan majikanjikabeniaku kemaiangan kepada pekerja. Di Amenika,sumbangan mi amat banyak dan benkesan terhadap negara dan kaum

pekerja. Lihat JosephA. Pechman 1971. Federal Tax Poli~y.Edisi yang telahdisemak. New York: W.W. Norton & Co. Inc., him. 169.

1 1 J.F.Due dan A.F.F. Fniedlaender. Op. cit., him.229.

8


24/94


25/94


untuk perbelanjaan sosial, ekonomi dan pentadbiran negaramemerlukan satu sistem kewangan yang tersusun rapi dan segi

hasil atau pendapatan dan perbelanjaannya. Keadaanm i timbul

disebabkan negaraIslamamatluas dan terdiridaripadapelbagaibangsa yang banyakdipengaruhi oleh persekitarannya, terutama

dalam soalperhubungan dengannegara-negarabukanIslamyanglain. Suasana begini seterusnya diikuti dan diperbaiki olehpemerintah pada zaman Khalifah Umaiyah dan Abbasiyah

terutama pada zaman UmarbinAbdul Aziz dan Harunal-Rasyid.Dalamabadkeempat Hijrah terdapatsatu sistem yang kompleks

dalampengumpulan pendapatan negarahasil daripada beberapapunca tertentu terutama percukaian yang berbagai-bagai.

3 Pada

masa itu, kebanyakan hartainilikanpersendirian sudahdikenakan

cukai sama ada dan segi hasil perdagangannya sehinggalahpadang rumput tempat menternak binatang. Semakin komplekskerajaandan keadaan semasa, semakinbanyakdankomplekspula

sistem pungutan pendapatan negara yang dilaksanakan olehpemerintah Islam hingga kepada kerajaan Uthmaniah yangterakhir.

Dalamabadkeempatbelas Masihi hingga sekarang terdapatbanyaksejarah berkenaan percukaian sama adadiBarat atau di

Timur,4terutama akibat perdagangan yang kianmeluasdi seluruh

dunia. Dalam abadkeenam belasbanyakdiperkenalkanjenis-jenis

cukai perdagangan diEngland dan di negara Eropah yang lainterutama semasa revolusi perindustrian bermula. Selain itu,

pengenalan sistem percukaian juga merupakan akibat daripadatuntutan perbelanjaan peperangan yang berlaku dalam sesebuahnegara.5 Cukai miterdiridaripada terutamanya cukaipendapat.anatau sebelumnya dalam bentukyang berlainan terkenal sebagai

cukai kepala.6 Cukai pendapatan menjadi popular selepas

diperkenalkan di England pada tahun 1799 apabila diluluskanrangundang-undang untukmemungut cukai in Tujuan utama

pungutan cukai bentuk m i adalah untuk menampung per-belanjaan peperangan. Cukaim i dipungut sebanyak 10 peratusdaripada pendapataw rakyat.7

Amalanm ikemudiannya meluaske negara-negara lainsepertiPerancis, Amerika dan sebagainya. Di Amerika,8 pungutan cukai

amat popular selepas sahaja meletus Perang Saudara yangmenelan belanjayang besar, tetapi kadarnya berbeza-bezaantaratiga hingga 10 peratus mengikut kadar pendapatan rakyat yang

dikenakan cukaiitu.

10


26/94


27/94


28/94

PERCUKAIAN

dan mempunyai corak pemerintahan yang banyakdipengaruhiolehsistem Barat terutamanya dalam soalpercukaian m isejakawalabad kesembilan belaslagi.

Keadaan yang berlainan berlaku di negara-negara yang

memperoleh sebahagian besar punca pendapatan daripadaminyak seperti Arab Saudi dan Kuwait. Arab Saudi, selainmemperoleh sebahagian besar hasil pendapatan negaradaripada

puncaminyak,juga dipengaruhi oleh keadaan yangsediawujud

dan zaman berzaman terutama aspekzakat. Oleh itu kitadapatistruktur pungutan pendapatannya berbeza daripada nega-ra-negara tadi. Halm i bolehditerangkan dengan kewujudan tigasistem percukaian sahaja tanpa wujud cukai-cukai yang lain.

Ketiga-tigapercukaian itu adalah:(a) Zakatyang dipungut daripada orang perseorangan dan

syarikat-syarikat kepunyaan warganegara Arab Saudi.(b) Cukai pendapatan tambahanyangdikenakan terhadap

syarikat-syarikat minyakdan hidrokarbon.(c) Cukai pendapatan yang dipungut daripada individudan

syarikat-syarikat asing.1

Fenomena yanghampir sama berlaku di Kuwait.12 Hanya cukai

pendapatan daripada syarikat minyak sahaja sudah menyum-

bangkan lebih 90 peratus belanjawan negara dan hanya sedikitsahaja cukai dikutipdalam bentukduti import-eksport.

TUJUANCUKAI

Jika diperhatikan dan segi sejarah dan amalan percukaianyang

dilakukansepertidi negara-negara yang disebutkan diatas,dapatdibuat kesimpulan bahawatujuan utamamemungut cukai adalah

untuk memenuhkan perbendaharaan dalam menghadapi

perbelanjaan negara. Dan segi asal usul, cukai diperkenalkanbertujuan untukmembiayai peperangan.Peristiwa yang berlaku di

Britain dalam abad kelapan belas, di Perancis semasa berlakurevolusi dan di Amerika semasa berlaku perang saudara

merupakan contoh-contoh utama. Jadi, pemerintah memerlukan

wang untukmembiayai peperangan terutama untuk membelisenjata dan menyara mereka yang terlibat dalam peperangan.Tuntutanm i kemudiannya diteruskan walaupun selepas perang.

Kemudian tujuan amalan percukaian berubah kepadauntuk

membangunkannegarayang peradabannya sudahhancur.Dalam

13


29/94

PE RCUKAI AN N EG A RA ISLAM

halm iwangdiperlukan untuktujuan pembinaan semula negarayang hancur itu. Rakyatjugadijanjikan akan diberijaminan untukdilindungi oleh pemerintah. Bayaran cukai yang dikenakan itu

juga dijadikan sebagai ganti atau alat menjamin keselamatanmasing-masing.Seterusnyawang tadi digunakan untukmembiayai

atau membayar gaji para pekerja awam yang mula popular padaawal abadketujuh belas di Eropah setelah berkembangnya apa

yang dikenal sebagai perkhidmatan awam. Dengan itu bermulalahera baru yang menuntut sistem percukaian diteruskan dan

dikembangkan di kebanyakan negara yang akhirnya menjadiinstitusiterpentingdalampentadbiran negara.

Fungsi yang kelima percukaian adalah sebagai punca

pendapatan negara. Selepas

berlakunya kepelbagaian tujuan per

-cukaian tadi,kerajaan pada zaman kebelakanganmi memikirkanbahawa negara memerlukan sumber kewangan yang banyakdanstabildemikeutuhan negara.Jadi kerajaanperlumenjamin agar

pendapatan yang maksimum perlu diperoleh daripada segalaurusan perdagangan dan perhubungan dengan rakyatnya

terutama pada zaman popularnya sistem ekonomi kapitalis.Syarikat dan individu perlu dibebankan dengan tanggungjawabuntukmembiayai aspek-aspekpembangunan negara, keselamatan

sosial dan sebagainya. Maka diperkenalkan sistem percukaianyang berbagai-bagai termasukcukai pencemaran, jaminan sosialdansebagainya.

Keenam, ahli-ahli ekonomi percukaian melihat perlunya

cukai untuktujuan agihanpendapatan. Orangperseorangan dansyarikatyang kaya perlumengagihkanpendapatanmerekakepadamasyarakat yangtidak berkemampuan. Bentuk agihan m i dapatdilakukan dengan berkesan melalui sistem cukai pendapatan

progresif atau cukai tidak langsung bercorak ad valorem yang

progresif. Keberkesanan bentuk agihan tersebut sebenarnyabergantung padakesediaan pembayar cukai untuk taat kepada

undang-undang dalam erti kata tidak melakukan kecuranganmelarikandin ataumengurangkannya.

Akhir sekalidanyang terpentingadalah aspek kesamaanyang

banyak dibincangkan oleh ahli-ahli ekonomi percukaian. Aspekmi boleh wujud dan segi persamaan beban cukai yang harusdibayar oleh pembayarnya sama adadan aspekpersamaan secaramendatar atau secara persamaanmenegak. Persamaanmendatar

merujukpadabeban cukai yang perlu dibayar oleh kumpulanatauindividu daripada golongan yang mempunyai pendapatan yang

14


30/94

PERCUKAIAN

sama, manakala persamaan menegak pula merupakan bayaranyanglebihbagigolongan danindividuyang berpendapatan tinggi.

Dengan kata lain, ia adalah beban cukai mengikut kelas

pendapatanyang berbezaantara golonganberpendapatan rendahyang membayar cukai yang kurang dengan golongan

berpendapatan tinggi yang menanggung beban cukai yang lebih.Dalamkebanyakan kajian yang dilakukan terhadap aspekm i,

beban cukai yang ditanggung oleh pembayar cukai didapatiberbentuk U dengan jumlah bayaran yang banyak oleh

golongan berpendapatan rendah, kurang bagi mereka yangberpendapatan sederhana dan kembali tinggi bagi golongan

berpendapatan tinggi. Keadaan m i wujud secara keseluruhan

dalam sistem percukaian yang berkesan di Malaysiapada awal-awaltahun 1970-andahulu)3 Hingga kini, fenomena itu masih wujuddengan sedikitperubahansahaja yangberlaku.

KLASIFIXASI CUKAI

Semua faktor dalamdunia moden m i dikenakan cukai. Kutipanyang dibuat secara langsungatau tidaklangsung terhadap semua

faktor bolehdikategorikan kepada empat4jenisperkara, iaitu:

(1) Cukai dikenakan terhadap sesuatu hasil keluaran atausesuatu faktor dalam pasaran. Cukai yang dikenakan m iadalah dalam bentuk cukai jualan atau kutipan eksaisdaripada sesuatukeluaran.

(2) Penjual atau pembeli dalam sesuatu pasaran. Cukai yangdikenakan terhadap sesuatu keluaran merupakan cukai

jualan samaada dalambentukcukaijualan runcit atau nilai

tambah bagi pengeluar. Kadang-kadang ia termasuk cukaiterhadap perbelanjaan bagisektorrumahtangga.

(3) Sektor rumahtangga ataufirma, iaitu cukai yangdikenakan

terhadap harta benda, pendapatan individu, pendapatankorporat, kenderaan, kematian danpemberian serta cukaikepala.

(4) Penggunaan atau sumber terhadap sesuatu keluaran. Ia

mungkin dalam bentukkutipan secara langsung daripada

15


31/94


pengguna seperti kutipan tol terhadap penggunaan lebuh

raya.

PRINSIP-PRINSIP CUKAI

Dalam melaksanakan sistem percukaian tadi kita dapati

berbagai-bagai bahan tulisan yang memberikan panduan agar

wujud keseragaman dan faedah yang maksimum tentangpengenaannya kepada masyarakat. Kesan yang dikehendaki

adalah untuk pembangunan negara yang pesat dalam keadaanrakyat menikmatikeamanan, kebahagiaan danpersamaan. Adam

Smithmengemukakan empatprinsiputama sistem percukaianm i,

iaitu:

(1) Persamaan dan faedah antara pembayar cukai dengan

negara.

(2) Kemantapan dan segimasa danjumlah pungutan.(3) Kesenangankepadapembayar dan segimembuat bayaran.

(4) Ekonomi dalam pungutan.5

Manakala Musgrave dan Musgrave6menyenaraikan enam asasutamauntukmencapai tingkat struktur yang baik, iaitu:

(1) Beban cukai yang dikenakan mestilah sama. Setiap orang

mestilah membayar dengan kadar sumbangan yang adil

setakatkemampuan masing-masing.

(2) Beban cukai yangdikenakan mestilah tidak digangguolehkeputusan-keputusan ekonomi yang boleh mengganggu

tahapkeadilan dalam pasaran.

(3) Dasarpercukaianyang diwujudkanuntuktujuanlain,seperti

untukmenggalakkan pelaburan tidaklah boleh mengatasiprinsipkeadilan.

(4) Struktur cukai mestilah menjurus kepada dasarfiskal yang

bertindakuntuktujuan penstabilan dan sekali guspertum-buhan ekonomi.

(5) Sistem pentadbiran cukai mestilah senang difahami dan

dilaksanakan oleh pembayardan kerajaan.

(6) Kos pentadbiran pungutan cukai mestilah palingminimum,supaya tujuan pungutan untukpengagihan danpembiayaan

awam dicapai.

16


32/94


33/94


cukai-cukai terhadap tanah dan garam amat banyakdikumpulkan. Lihat

Ray Huang 1974. TaxationandGovernmentFinancein SixteenthCentury Ming

China. London: Cambridge UniversityPress.

5 LihatInternationalEncyclopedia ofSocial Sciences.him. 550.

6 Perbincangan tentang hubungan cukai kepaia dengan cukai pendapatandapat dijelaskan bahawa cukai kepala iebih bersifat umum terhadap

pembayar cukai, termasuk keluarga atau kepala keluarga dan tidak ada

piawai pengukuran. Cukai pendapatan pula merupakan pungutan

berdasarkan pendapatan individu pembayarcukai dan ahlisendiri,bukan

terhadap keiuarga dan ahli keluarga. Cukai m i lebih khusus kepadapenerima pendapatan dan keuntungan. Lihat H.W.T. Pepper. Poll

Taxes, Payroll Taxes and SocialSecurity dalamBulletinfor InternationalFiscalDocumentation,Jii.XXIII,Jan. 1969, him. 1 dan 9.

7 The BritishofTaxation.London: H.M.S.O. 1970., him.7 .

8 Semasa pentadbiran Abraham Lincoln, tercetus Perang Saudara di

Amerikayang memerlukan perbelanjaan yang besar oleh pihakpeme-rintah. Kerajaan-kerajaan negeri pada masaitu sudah memungut cukaisejak abad keenambelas lagi, tetapi dengan tuntutan perang tersebut,

kerajaan meluiuskan rang undang-undang untukmemungut cukai yang

dikenalisebagai International Revenue ActJuly 1, 1862. Cukai-cukai yang

diperkenal olehkerajaan pusat adalah daripada cukai langsung terutama

cukai pendapatan, cukai kematian dan cukailadang. Lihat,Sidney Ratner

1942.AmericanTaxation:ItsHistoryAsA SocialForce inDemocracy. NewYork:

W.W. Norton and Co., him.73, dan Randolph E.Paul 1954. Taxation in the

UnitedStates. Boston:Little Brown and Co., Bab 1 .

9 Contohpercukaiannya boleh dilihat daripada tuiisan Saadai-Nimry Re-

cent Development in Taxation in the Hashemite Kingdom ofJordandalam BulletinforInternational Fiscal Documentations, Jil.XXIII, Jan. 1969,

him.27 36 .

1 0 Untuk meneliti sistem percukaian m i di Iraq secara mendalam bolehdidapati daripada tulisan Tariq El-Mutawaiii 1957. The TaxSystemofIra q: AStudy ofTaxation In ADevelopingCountry. Disertasi Ph.D. TheAmerican

University Washington D.C.

1 1 NizarRafai 1969. Income Tax In Saudi Arabia, dalamBulletinforInterna-

tionalFiscalDocumentations,Jil. XXIII. Bil. 10., him. 483.

1 2 Lihat Haytham Muliahi. Tax System In Kuwait dalam ibid., him. 160 2.

1 3 Untuk melihat dengan lebih terperinci lagi secarakeseluruhan fenomenacukai yang berlaku diMalaysia pada awal tahun 1970-an, lihat Ismail

MuhammadSalleh. Tax Incidence and IncomeRedistribution in WestMalay-

sia: Disertasi Ph.D. University ofIllinois at Urbana Campaign U.S.A.,

terutama him.246.

1 4 Richard A. Musgrave dan Peggy B. Musgrave1983.PublicFinance in TheoryandPractice. Edisi 3 . Asian Student Edition. Singapore:McGraw-Hillm t.Book Co.,him. 232.

1 5 Adam Smith 1950. AnInquiry into the Nature and Causes ofThe Wealthof

Nations. Edisi 6 . Jil. II. (Ed.) Edwin Cannan. London: University Paper-

back, him. 34950.

1 6 Richard A.Musgrave dan Peggy B. Musgrave. Op. cit., hIm.235.

18


34/94

PERCUKAJAN

1 7 TheBritish SystemofTaxation(1970).O p . cit., him. 7.1 8 Di Amerika umpamanya konsep keadiian, ekuiti, kompleksiti dan

ekonomi menjadiasas dasarpercukaiannya pada masam i . Lihat CharlesN. Nickerson dan James F. Nasuti 1978. Taxes and You. New York: APetroceili BookInc., Bab15.

1 9


35/94


36/94

INSTITUSIPERCUKAJANMODEN

atau negara. Kebanyakan negara kapitalis memperoleh sebaha-

gian besar daripada pendapatannya berdasarkan cukai m i. NegaraAmerika Syarikat dan Eropah Barat memperoleh hampir 90

peratus pendapatan negara daripada cukai pendapatanberbanding dengan negara membangun seperti Malaysia

memperoleh hanya lebih kurang 65 peratussahaja.

Cukai pendapatan m i terbahagikepada duajenis, iaitu cukaipendapatan individu dan cukai pendapatan korporat atau

syarikat. Di Malaysia kedua-dua jenis cukai mi ditadbirkan olehJabatan Hasil Dalam Negeridi bawah Akta GukaiPendapatan1967.2

CukaiPendapatan Individu

Kumpulan cukai yang diistilahkan sebagai cukai pendapatan

individu ialah pendapatan seseorang daripada gaji yang dibayar

oleh majikan. Cukai yang perlu dibayar adalah cukai terhadap

pendapatan bersih atau pendapatan yang kena cukai, iaitujumlah

pendapatan tahunan ditolakperbelanjaan sara hidup din sendiri,

tanggungan, isteri, anak-anak serta sumbangan kepada badan-

badan yang diluluskan oleh undang-undang termasukjaminan

pencen dan badan kebajikan. Pendapatan bersih mi akan dikena-kan cukai mengikut kadar-kadar yang ditetapkan, biasanya ber-bentukprogresif, iaitusemakin tinggipendapatan, semakin tinggi

pula kadar cukai yang dikenakan. Walaupun begitu, kadar ter-

sebutakan menjadi malar pada suatu tingkat pendapatan.

Selain cukai pendapatan individumi yang dahulunya dikenalisebagai cukai kepala, terdapat satu lagijeniscukai yang dikenakan

terhadap individu yang mempunyai majikan, iaitu cukai jaminan

sosial. Cukai mi merupakan satu bentukjaminan sosial kepadapekerja itu sama adaberlaku kemalangan, kematian, kehilangan

pekerjaan dan selepas pencen. Iadikenalisebagai cukai gaji yang

faedahnya adalah un tuk pembayarnya sendin. Negara-negara

kapitalis memungut sebahagian besar daripada cukai jenis miterutama daripada pekerja yang mempunyai pendapatan yang

kecil kerana bentukcukaimi adalah regresif, iaitu semakin besarpendapatan, semakin kecil sumbangan yang dikenakan kerana

jaminan sosialnya yang sudah terjamin. Di Malaysia, cukai mi

disebut sebagai Kumpulan Wang Simpanan Pekerja (EmployeesProvident Fund) yang ditadbirkan oleh satu badan khusus.

21


37/94

PERCUKAJANNEGARAISLAM

Cukai Pendapatan Perniagaan (Korporat)

Yang dimaksudkan dengan cukai perniagaan adalah cukai yang

dipungut danipada orang perseorangan atau syanikat yang men-

jalankan unusan penniagaan. Individu yang dikategonikan dalamurusan penniagaan ialah seseorang yang mendapat punca

pendapatan hasil danipada bekenja sendini, ahli profesional,

peniaga dan sebagainya yang tidak termasuk dalam kategoni

makangaji.Institusibukan perseonangan pulaterdinidanipada dua

atau lebih yang menjalankan urusan penniagaan yang berdaftan

dalamsesebuah negara itu.

Pendapatan perniagaan itu akan dikenakan cukai setelah

pendapatan kasannya ditolak segala perbelanjaan yang di-

keluankan untuk menghasilkan pendapatan itu, yang disebutsebagai pendapatan bersih atau pendapatan yang dikenakan

cukai. Biasanya kadar cukai yang dikenakan adalah mengikut

kadar iaitukadar yang malar pada setiap peningkatpendapatan. Di

Malaysia, sebagai contoh, kadar yang dikenakan ialah 40 peratus

terhadap setiap pendapatan yang dicukaikan.

Cukai Harta Tetap

Cukai m i dikenakan terhadap harta-harta tetap yang dimilikisecarapersendinian. Harta tetapyang paling popular dicukaikan

ialah tanah dan bangunan. Terdapat dua cara utama untuk

mengenakan cukai tersebut. Pentama berdasarkan nilai harta

tetap atau modal itu sendini seperti yang diamalkan di Amerika

Syanikat, Kanada, Afrika Selatan, Jenman, Austria dan Denmark.

Kedua, amalan tnadisi British yang berdasarkan nilai sewa semasa

atau nilai guna sebenar tenhadap harta tersebut.

Dalam kebanyakan negara, pentadbiran pungutan cukaim i

diletakkan di bawah kawalanyang sama dengancukai pendapatan.Keadaanm i wujud kerana ia dikategonikan dalam cukai langsungyang menghadapi masalah penaksiran dan pungutan yang sama

antara kedua-duanya. Sebagai contoh, di Malaysia pentadbiran

pungutan cukai m i diletakkan di bawah kuasa kerajaannegeni dantempatan. Manakala keuntungan penjualannya diuruskan oleh

Jabatan Hasil Dalam Negeri di bawah peruntukan~cukai keun-

tungan harta tanah.3 Biasanya kadar yang dikenakan adalah

berbentuk regresif atau dalam bentuk regresif yang berlainan

mengikut jumlah tahun pemilikan harta tadi serta kedudukan

nilai semasanya.

22


38/94

INSTITUSI PERCUKAIAN MODEN

Suatu fenomenayang timbul ialah cukai m i ditadbirkan secaraberbeza antana sebuah negara dengan negara yang lain. Malah

dalam sesebuah negana itu terdapat beberapa bentuk pentadbinan

yang berkaitan dengan cukai tanahm i. Di Malaysia terdapat duaaspek percukaian. Pertama, yang berkenaan dengan keuntunganterhadap tanahdan berdasankan hanga yang dikenakan cukai oleh

kerajaan pusat mengikut RealProperty GainsTaxAct1976. Cukaim idilepaskan berdasarkan kegunaan tanah selain untuk tujuan

kediaman, digunakanjuga untuktujuan perniagaan. Kedua,cukai

terhadap tanah yang dimiliki oleh individu. Cukaim i dipungutoleh kerajaan negeri lantaran tanah ialah perkara atau hak

kerajaan negeni.4

Kadar yang dikenakan adalah benbeza antara sebuah negeni

dengan negeriyang lain. Pungutan cukai hasil tanahm i biasanyaberdasarkan jenispendaftaran penggunaan dan keluasannya. Di-

negeri Kelantansebagai contoh, satu ekartanah getah dikenakan

cukai sebanyak RM1O.00, manakala cukai terhadap lot padi pula

sebanyakRM1 .00sahajadengan keluasanyang sama.

CUKAJ TIDAKLANGSUNG

Cukai tidak langsung merupakan cukai barangan atau manfaatperkhidmatan yang boleh dipindahkan cukai tersebut oleh

pembayarnya kepada pengguna akhir sesuatu barangan atau

manfaat perkhidmatan. Apabila membincangkan cukai tidak

langsung, kita akan dapati bahawa aspek perbincangannya

merupakan perkhidmatan dan bukannya terhadap orang

perseorangan atau syanikat. Aspekpentadbirannya lebih kompleks

berbanding dengan cukailangsung keranabeberapa perkarayang

terlibat sukaruntukdinilai. Pertama, masalah dan segi penilaian

terhadap nilai barangan dan perkhidmatan tersebut, kerana iaagakberbeza di pasaran dan dikilang. Kedua, masalah dan segi

penjenisan barangan iaitu dan segi barang mewah, barang

keperluan atau barang biasa. Perbezaan m i akan mewujudkankelainan dan segi pengiraan dan pengenaan cukai terhadap

barangan tersebut.

Ketiga, masalah pengiraan terhadap kadar cukai yang harus

dikenakan. Apabila merujuk cukai tidaklangsung, terdapat dua

kadar cukai, iaituspesifikdan advalorem. Spesifikadalahkadar yang

malar kepada setiap pengeluaran, manakala ad valorem pula

23


39/94


adalah kadan yang berbeza. Kadar ad valorem inilah yang banyak

menimbulkan masalahdalam penentuanjumlah cukai yang hanus

dikenakan.

Duti Eksais

Eksais merupakan cukai yang dikenakan terhadap banangan

terpilih sepenti tembakau, arak, kenderaan, televisyen, peti sejuk

dan petroleum. Duti eksais m i adalah sejenis cukai tradisi yangkebanyakannya diamalkan oleh kebanyakan negara sejak dahulu

lagi,5 seperti cukai terhadap ganam dan sebagamnya. Kalau kita

perhatikan di negeni China sebagaicontoh, tendapat cukai yang

telah lamadipungut terhadap garam sejak permulaan sejarahnya

lagi. Malah negara-negara maju juga mengamalkan percukaian

jenis in terutama dikenakan terhadap arakdan tembakau, seperti

Amerika Syanikatdan negara-negara Eropah.

Malaysia juga mengenakan cukai m i terutama terhadaptembakau, arak dan petroleum di bawah kawalan Akta Eksais

1976 , 6 selain Akta Kastam 1967.~Kadar yang dikenakan lebihmendekati cukai spesifikpada keseluruhannya.8

CukaiJualan

Dan segi sejarahnya cukaim i merupakan cukai yang paling lamadiamalkan dan selalu dihubungkan dengan duti eksais. Perbezaan

antara kedua-duanya adalah dan segi aspek pungutan. Dalam

cukaijenism i aspek pungutannya lebih meluas termasuksemuajenis barangan yang diperdagangkan. Kebanyakanbarangan yang

dicukaikan di bawah kategoni m i merupakan barangan yangdibuat didalam negeri danjuga barangan yang diimport.

Bentuk pungutannya tentumpu pada soal kawalanpengeluaran kilang, iaitu bayaran berdasarkan pengeluarannya.

Bayaran yang dilakukan olehpembayar cukaim i biasanya berda-sankan penentuan yang ditetapkan oleh pihak berkuasasesebuah

negara. Di Malaysia, bayaran dibuat berdasarkan bulanan meng-

ikutjumlah keluaran yang dikawal oleh Akta Cukaijualan 1972.~

Cukai terhadap Tanibahan Nilai

Cukai m i merupakan pengenaan cukai kepada setiap peringkat

24


40/94


pembeli terhadap sesuatu barangan bermula danipada pengeluar

atau pengilang kepada pengguna akhir. Cukai diambil berdasar-

kantambahan nilai sahaja. Sebagaicontoh, pengilangmengeluar-

kan suatu barangan, dan dibeli oleh pemborong. Beliau

dikehendaki membayar cukai tenhadap harga tadi. Pemborong

menjual kepada peruncit, dan pemborong dikehendaki mem-

bayarcukai terhadap tambahan nilai harga tadi hinggalah kepada

pembeli atau pengguna yang akan membayar cukai tersebut

terhadap tambahan nilai harganya.

Jadi sesuatu barang itu dikenakan terhadap cukai sebelumdigunakan. Beban cukainya ditanggung oleh setiap penenima

manfaat atau keuntungan terhadapnya dan tidak dipindahkan

kepada orang lain secara keseluruhannya.

Jadual di bawah menunjukkan cara cukai berdasarkan nilaitambah dipungut. Katakan seonang pengembala bin-bin

mengeluarkan bulu bin-bin untukdipendagangkan. Iadijualkan

kepada pengilang dengan harga RM100. Nilai yang

diwujudkan(ditambahkan) pada peningkat m i adalah sebanyakRM100. Dengan andaian cukai sebanyak 10 peratus dikenakan

terhadap urus niaga in sebanyak RM1O.00 dipungut oleh

kerajaan daripada pembeli.

Jadual 3 .1 Cukaiberdasarkan nilai tambah

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

Penjual Barangan Harga

belian

(RM)

Nilai

tarnbah-

an

Pembeli Harga

jualan

(RM)

Cukai

ter-

kumpul

Cukai

kena

bayar

Pembekal

bahan

mentah

Bulu 100 Pengi-

lang

110 1 0 1 0

Pengilang Kain 110 500 Pem-

borong

6 60 6 0 5 0

Pemborong Kain 660 200 Peruncit 880 80 2 0

Peruncit Kain 100 100 Pengguna 990 90 1 0

JUMLAH 900 9 0

25


41/94


42/94


7 Laws ofMalaysia. Customs Act1967.

8 Dr. Mukul Asher 1980 (Oktober). ExciseTaxation inMalaysia and Singa-poredaiam SecuritiesIndustiyReview.Jil. 6. Bil. 2 , him. 1 4 dan 16.

9 Law ofMalaysia. Sales TasAct1972.

1 0 Contohnya lihatAlanA. Tait 1972. Value AddedTax. London: McGraw-Hill.Alan ATait 1988. Value Added Tax: International Practice and Problems.

Washington D.C.: International Monetary Fund.

1 1 Laws ofMalaysia. Service TaxAct 1975.

27


43/94


44/94

INSTITUSI PENDAPATAN NEGARA ISLAM

(2) Merdeka.(3) Milikyangsempurna.(4) Cukuphaul (setahun Hijrah).

(5) Cukupnisab (kadar minimum).

Terdapat beberapa kumpulan harta yang diwajibkan zakat,

mengikutjenisnya sepertiyang berikut:

Binatang Ternakan

Binatangyangdikenakan zakatterdiridaripada lembu (termasuk

kerbau), kambingbin-bin dan unta. Pada umumnya kadar yang

wajib dikeluarkan ialah 2.5peratusiaitujika dikirapadanilainya.3

Nisabbagi unta ialah 5ekor,lembu 30 ekordan kambing 40ekor.Syarat untuk dikenakan zakat adalah dengan memastikan

binatang ternakan dipelihara di kawasan peliharaan bukanmilikpersendirian.4 Perkara m i difahamkan daripada hadis NabiMuhamad s.a.w. tentangsyarat pemeliharaan tersebut.

Pertanian

Kewajipan zakat terhadaphasil pertanianjelas dinyatakandalam

al-Quran surah al-Anam, ayat 141.~Jenis-jenis pertanian yangdikenakan zakat merupakan makanan ruji termasuklah anggur,

tamar dan tanaman asasi yang lain. Kadar minimum ialah lima

ausuk.6 Manakala bagi padi pula ialah 400 gantang Baghdadsetahun. Kadar yang dikenakan terbahagi tiga, iaitu sekiranyadiairi dengan menggunakan tenaga manusia dikenakan pada

kadar 2.5 peratus, manakala menerusi hujan dengan kadar 10

peratus dan jika diairi serta menerima air hujan pada kadar 5

peratus.

Wang, Emas danPerak

Had minimumzakattersebutadalah pada nilai 20 dinaratau 200

dirham. Kadar m i berbeza mengikut nilai wang antarabangsasemasa yang sentiasa berubah turun naik dalam pasaran pada

masa in Kadar yang wajib dikeluarkan zakat ialah 2.5 peratus

secara spesifik. Emas dan perak tersebut bukanlah terdiridaripadaalat perhiasan wanita. Kalau dijadikan perhiasan tidakwajib di-

keluarkan zakat.

29


45/94


46/94

INSTITUSI PENDAPATAN NEGARAISLAM

secara satupersatu cara-cara pengumpulannya berdasarkan seja-

rah yang berlaku pada masa-masadahulu.

Jizyah

Kebanyakan hasil tulisan mendefinisikan jizyah sebagai cukai

kepala. Jizyah dikenakan kepada orang kafir yang menetap dibawah lindungan negara Islam. Sebelum pemerintahan Islam,

bentuk cukai m i sudah pun wujud, terutama dalam kerajaanYunani, Rom dan Farsi.

7 Perbezaan yang utama ialah pungutan

sebelum Islam bukan berbentukagama, tetapi dipungut untukkepentingan raja dan negara. Jizyah dipungut sejak zaman

Rasulullahlagi selepas diberi pilihan antara tiga, iaitu samaada

menerima Islam, membayar jizyah atau berperang. Ini bukanberertimelalui pungutanjizyah, Islam mengenakan dendakepadamerekakeranatidakmenerima Islam. Berdasarkan ayat al-Quran

surah al-Taubah ayat 29,8jizyahdikenakan dengan tujuan untuk

memberikan jaminari keselamatan dan sosial yang baik denganharapan hati mereka akan menjadi lembut dan bersedia untuk

memelukIslamkemudiannya.9

Walaupunjizyah telah diwajibkan sejakzaman Rasulullah lagi,tetapi sernasaitudanpadamasazaman KhalifahAbuBakar,belum

terdapat suatu peraturan dan segi pentadbiran pungutannya.1Umar al-Khattab mula memperkenalkan peraturan yang

sistematik terhadap pungutanjizyahdisebabkan keadaan negaraIslam yang lebih meluas dan kompleks. Di Mesirsebagai contoh,

Umar al-Khattab menyuruh gabenornya di sana, iaitu Amru binal-As memungutjizyahdaripada ahlijizyah yang terdiri daripada

lelaki dewasa sahaja. Pungutanyang dilakukan berbezamengikut

status pembayarnya, iaitu sebanyak 48 dirham terhadap orangkaya, 24 dirhambagi yang sederhana dan yangmi skm n sebanyak12

dirham.Jizyah sebenarnya merupakan bayaran yang dikenakan

sebagai bayaran perkhidmatan untukmenjaga keamanan oleh

pemerintahIslam terhadap orang-orang dhimmi, kerana merekatidak diwajibkan untukberjuangdanmenjaga keamanan melawanmusuh Islam.Sebagai ganti, merekaperlumembayarjizyah untuk

perkhidmatan keselamatan itu dan mereka dijamin tidakdiganggu.Apabila pemerintah Islam tidakberkuasamenjaga kese-

lamatan, bayaran tersebut perlu dihapuskan, malah perlu

dipulangkan kembali kepada mereka. Semasa pemerintahan

31


47/94


Umar didapati banyakperjanjian berkenaan keamanan bersamayang diadakan antara orang Islam dengan orang kafir danmereka

bersetuju untuk membayar jizyah. Antaranya termasuklahperjanjianyangdilakukan oleh Khalid al-Walid denganSahib Qusal-Natif, antara Abu Ubaidah bin al-Jarrah dengan ahli Syam,antaraSuwaiddengan ahliJarjanserta AbdulRahman bin Rabiah

dengan Saraqah bin Amru.2

Padaumumnya terdapatduajenisjizyah, iaitujizyah sulhdan

jizyah ruus.3 Jizyah sulh merupakan jizyah yang dikenakanterhadap penduduknegara yang kalahperang, enggan memeluk

Islam tetapi bersetuju melalui perjanjian untukmembayar jizyahm i serta taat tidak melanggar perjanjian itu. Kadar dan syaratbiasanya bergantung pada perjanjian antara kedua-dua belah

pihakyang berdamai. Kedua,jizyah ruus atau lebih merupakancukai kepala, iaitu bayaran yang dilakukan oleh orang perse-orangankafir dhimmi yangtinggal di dalamnegaraIslam dengan

aman damai serta tidak boleh menceroboh dan dicerobohi hakasasimasing-masing antaradhimmi itudengan orang Islam. Kadar

jm~ahbiasanya ditentukan oleh pemerintah Islam secaraadil.

Kharaj

Kharajmembawa maksud cukai terhadap tanahmilikbukan orangIslam. Kutipanm ipopular sejakkerajaan RomdanFarsi lagiyangdikenakan terhadap tuan tanah.. Dalam Islam, sebelum peme-

rintahan Umar al-Khattab, kharaj belum diamalkan lagi, sehing-galahUmar memperkenalkannya untukmendapatkan punca ke-

wangan demi menjamin keutuhan kerajaan yang luas dankompleks itu.4

Ketika memperkenalkannya Umar al-Khattab menganggap

bahawa kharaj merupakan bayaran terhadap tanah milik orang

kafir dhimmi, manakala jizyah pula ialah bayaran terhadap dinmereka sendiri yang menjadi suatu pemberian (faiy) kepada

negaradan orang Islam. Peristiwam i berlakuapabila tanahyangditakluk oleh tentera sebagai ghanimah setelah dibahagikankepadayangberhak sebanyaksatu perlima, tetapm setelah banyakkawasan ditawan, Umar berijtihad untuk mengekalkan

tanah-tanah tersebut kepada tuan masing-masing dan sebagaigantinyadikenakanbayaran kharajm idi sampingjizyah terhadaptuan tanah itu. Cukai tersebut dipungut berdasarkanjenistanah

dan segi kesuburan danjenis tanamannya, mengikut keluasan

32


48/94

INSTITUSI PENDAPATAN NEGARAISLAM

tanah itu. Di Suwad, kharaj dipungut pada setiapjarib5 tanah

mengikut penjenisan tanamannya. Begitujuga di Syam, Jazirah

dan Mesir. Pada pendapat Umar, bayaranm i wajib disegerakan.Pada suatu ketika beliau pernah menegur gabenornya di Mesir,

iaitu Amru bin al-Askerana kelewatan memungutnyadisana.6

Usyur

Usyur merupakan pungutan cukai terhadap perniagaan yangdijalankan dalamnegara Islam. Pada asalnya cukaim i dikenakansebanyak 10 peratus terhadap nilai perdagangan. Sejarah per-

mulaan syariat usyur m i berlaku pada zaman Umar al-Khattabyang sudah banyak mengalami tuntutan perubahan akibat

perhubungan perdagangan dengan negara-negara bukan Islamdengan meluas dan secara terbuka. Abu Musa al-Asyaariy mem-

beritahukhalifahUmar al-Khattab bahawa pedagang Islam yangmemasuki negara bukan Islam untuktujuan berniaga dikenakan

cukai sebanyak 10 peratus oleh pemerintah negara tersebut.Lantas Umarberijtihad dan menyuruh diambilsebanyaksepuluh

peratusjuga daripada pedagang dan negara kafir harbi apabila

mereka memasuki negara Islam untuk berniaga. Orang-orangkafir dhimmi disuruh ambil sebanyak lima peratus, manakala

orang Islam sendiri sebanyak2.5 peratussebagai cukai usyur.7Zayad bin Hadir semasa pemerintahan Umar juga telah

memungut sebanyak sepuluh peratus daripada pedagang yangtinggal selama enam bulan dan limaperatus bagi pemastautin

selama setahun untuk berdagang di dalam negeri yangdiperintahnya.8 Tentangorang kafir yang memasuki negaraIslam

beberapa kali dalam masa setahun untuk berdagang, usyur

dipungut terhadap jumlah tambahan nilai perdagangan itusahaja, kerana tidakwajib diambilcukaim i lebih daripada sekali

dalam masasetahun.Selain itu, setengah pendapat mengatakan cukai m i perlu

mengikut nisab, manakala setengah pendapat ahli fiqh pulamengatakan tidak perlu mengikut nisab bagi pedagang kafir

harbi, tetapi bayaran usyur itu dikenakan pada setiap nilaiperdagangan merekasahaja.

Ghanimah danFaiy

Dalam perbendaharaan negaraIslam, terdapatsatu lagi sumber

33


49/94


pendapatan terdiri daripada rampasan perang dan barang

penemuan didalamnegeri bukan Islam (rikaz). Harta rampasanperang (ghanimah) merupakan sumberpendapatan negara yang

perlu diambil oleh pemerintah sebanyak satu perlima sebelumdibahagikankepadatentera yang berperang, menurut penjelasan

al-Quran surah al-Anfal ayat 41.~Bahagian yang diambil ituperbelanjaannya dikhususkan kepada kumpulan yangdisebutkanitusahaja dan tidakboleh digunakan untuktujuan yang lain.

Manakalafaiy pula merupakan harta yang diperolehdaripadanegarabukanIslam.

2Menurut AbuYusuf, faiyitu baginya adalahkharaj.21 Kebanyakan penulis mengkategorikannya ke dalam

bahagian yang sama dengan ghanimah. Walau bagaimanapun,kewujudanharta m i tetap adamengikut penegasanAllah dalamal-Quransurahal-Hasyrayat 722Hartam iadalah untukkegunaanorang-orang Islam secara keseluruhannya,23 iaitu untuk faedah

pembangunan fizikal danmentalmerekadalamhidup bernegara.

PENTADBIRAN KEWANGAN NEGARAISLAM24


50/94


menggunakan pendekatan kumpulan wang yang disatukan bagisemuaakaun pendapatan atau hasilnegara. Antara akaun-akaun

yang ditadbirkannyatermasuklah:

(a) Diwanal-Kharaj

Dalamhal mi akaun m m digunakan untukmentadbir segalahasil percukaian yangberkenaan dengantanah. Akaun m iamat penting dalam smstem penerimaan negara Islamsehingga zaman Fatimiyah kerana jumlah hasil yang

dipungut merupakan yangterbanyak. Selainitu, iaberfungsi

untukmenyimpan maklumat tentangdasar dan perakaunan

berkenaan segala perusahaan pertanian, dan segipenanaman, hasil keluaran, penjualan dan bekalan untukseluruh negara. Untuk tujuan kawalan yang rapi, beberapa

majlistelah ditubuhkan iaitu:

( i ) Majlis al-Kudar

Iaberfungsi untukmenentukan dasar-dasar berkaitan

dengan pertanian negara. Penggubalan dasar-dasarpertanian negara dibuat berpandukan maklumat yang

diterimadaripada semuaanggotamasyarakatsama adayang berkaitan dengan pertanian atau tidak.

Kemudian, ia dipadankan dengan keperluanmakanan

negaradan kemampuansektorpertanian itu sendiri.

(ii) Majlis al-Asi

Jawatankuasam i berfungsi untukmembuat anggarantentang kadar cukai yang akan dipungut. Anggaran

yang dibuat adalah berdasarkan anggaran kehendakpendapatan negara yang akan disesuaikan dengankemampuanpengeluaran sektorpertanian itu sendiri,

sama ada terhadap individu petani atau keseluruhansektor pertanian. Ini bertujuan untukmenggalakkan

keluaran pertanian sekali gus memperolehpendapatan daripadapencukaianuntuknegara.

(iii) Majlis al-Hisab

Majlisal-Hisabpulaberfungsi untukmembuat simpan

35


51/94


kiradan segi perakaunan.Segalahasil direkodkan dan

dmkemaskmnmkan untuk memastikan perjalanan sistem

perakaunan dapat dijadikan panduan ramalan

anggaran untuk tahun hadapan dan juga kawalandarmpadasegala bentuk penyelewengan.

(iv) Majlis al-Khamaah

Majims m i pula ditubuhkan untuk mengaudit segalaurus niaga yang telah dilaksanakan. Segala butmran

dalamjabatanm m , darmpadadasar hmngga pelaksanaanakan diauditoleh bahagian auditdalam m n i. Denganm i,

segala kemungldnan penyelewengan dapat dmhmndar-kandanprestasi pencapaian dapatdmpertingkatkan.

(v) Majlis al-Tafsil

Al-Tafsil merupakan bahagian smmpanan rekodperibadipemiliktanah danpedagangpertanian.Majlis

m i bertujuan untuk mengenalpasti sistem pemilikantanah dan perdagangan berjalan dengan lancar dan

tidak dmmonopolmkan tanpa kawalan daripada pihak

kerajaan. Dengan yang demikian, pembahagian

kekayaan tidakhanya berpusatdi tangansesuatu pihak

sahaja dansistempenentuan harta tidakmembabmtkan

pengagmhan yang tidak adml antara pengeluar, peniaga

dan pengguna.

(vi) Majlis al-Qays

Majlisal-Qays pulamerupakan bahagman khusus untuk

menganggarkan keperluan hasil untuk tentera.

Kebanyakan keperluan ketenteraan akan dmpungut

daripada sumberpencukaianpertanian keranasumber

m imerupakan hasm lyang terbanyakkepadanegara.

(vii) Majlis al-Sudan

Ia ditubuhkan untuk mengenalpasti dan menguruskan

36


52/94


simpanan rekod tentang beberapa perkara tertentuluar daripada perkara di atas, terutama berkenaan

dengan keperluan di luar jangkaan. Contohnya yangberkamtan dengan kes-kes kemarau, bencanaterhadap

sektorpertanman dan sebagamnya.

(b) Diwan aljizyah

Akaun pendapatan yang berkaitandengancukaikepalaatau

perlindungan terhadap kafir dhimmi. Sekarang ia lebihdikenali sebagai cukai kepala. Beberapa bentuk bayaran

telah ditentukan olehbahagman in Pada akhirzamanRasul-

ullah (s.a.w.), ia dibayar dalam bentuk barangan yangberguna kepada orang-orang Islam. Manakala pada zaman

Kerajaan Uthmaniyah, ia dibayar dalam bentuk wang.Contohnya, antara tahun 933 Hijrah (1527 Masihi) hingga

934 Hijrah (1528 Masihm) sebanyak 46 056 305 akce telahdipungut oleh pemerintah Islam. Di India, semasa

pemerintahan Muhammad bin Qazim, jizyah dipungutberpandukan amalan Mazhab Hanafi. Jmzyah dikenakan

kepada pengikut agama Hindu dan Buddha, kecualikanak-kanak, orang tuadan wanmta. Kadarnya berbeza-beza

mengikut kemampuan pembayar, seperti 10, 20 atau 40

tankas (nilai mata wangIndiapada masa itu) setahun.

(c) Diwanal-Usyr

Akaun hasml pencukaian terhadap pernmagaan dan bagi

setengah-setengah tempat yang berkaitan dengan cukai

pertanian.Padaumumnya,kadar cukai yang dikenakanialah10 peratus, tetapi mungkin dikurangkan sehingga lima

peratus, mengikutamalan negeri asalpedagang tersebut.

(d) Diwan al-Mustaghallat

Akaun m n i digunakan untuk mentadbir hasil tentang cukaitanah di bandar yangterdiri daripadacukai terhadap kedaiatau bangunanatau sekarang dmkenalm sebagai cukai pintu.

Kadarnya berbeza mengikut jumlah penduduk, saiz dan

jumlah bangunan, keperluan negara, khususnya kerajaantempatan tersebutdankemampuanpembayarnya.

37


53/94

PERCUKAIANNEGARA ISLAM

(e) Diwanal-Khizana

Akaun daripada sumber pencukaian terhadap jualan kain,

pakaian dan seumpamanya. Cukai m i hampir sama denganusyr, tetapi lebih dmkhususkan kepada perniagaan yangberkaitan dengan pakaian dan kain sahaja. Hasmlnya tmdakbegitu banyakberbandmng denganusyurataukharaj.

(1) Diwanal-Marafiq

Pengurusan harta milik gabenor yang diperoleh daripada

punca yang meragukan. Contohnya perolehan daripadasumber pemberian, buah tangan, hadiah perpisahan dan

lain-lain.Pernah dicatatkan di Syriasebanyak100 000 dinarsetahun dan di Mesir sebanyak 200 000 setahun dipungut

daripada punca pendapatan mi semasa pemerintahankerajaan Abbasiyah.

(g) Diwanal-Ahra

Perolehanpendapatandaripadasumbercukai terhadap per-

niagaan makanan dan seumpamanya. Iajuga tidak begins

banyakkerana kebanyakan perniagaanmakanan tidakdicu-kaikan, kecuali terhadap pedagang daripada negara bukan

Islam. Ia dipungut kalau kerajaan negarabukanIslam terse-but mengenakan cukai terhadap peniaga Islam di dalam

negaranya.

Akaun pentadbiran di atas merupakan puncapencukaiandan perolehan negara daripada berbagai-bagai sumber yang

berlainan. Disinijelas menunjukkanbahawapentadbirankewang-

anzaman pemerintahan Islam telahdiuruskandengan sistematikdanmenjadi asas kepada pentadbiran kewangan padamasam i.Sistem kawalanyangdipusatkan di bawahkuasa sahib dan dibantuolehpegawainya samalah dengan pembentukan kementerian ke-

wangan di bawah seorang Menteri Kewangan, Ketua SetiausahaKementerian dan pegawai-pegawai lain pada masai. Ataulebih

jelaslagidapatdilihatpersamaan sistem m idengansistem pentad-biran kewangan di Amerika Syarikat.Jabatan Perbendaharaandengan seorang Secretary ofStatemenguruskan kewangan negara

tersebut yang bertanggungjawab terus kepada presiden negara-nya.

38


54/94


Manakala penyelarasan pentadbiran antara jabatan pula

dilakukan menerusi Diwan al-Rasail (the bureau of correspond-

ence). Urusan surat-menyurat dilaksanakan dalamproses menga-wal setiap urus niaga yang dijalankan. Akaun m i amat pentingsupaya tidak berlaku penyelewengan akaun oleh pegawai yang

terlibat. Biasanya akaun ditutup setiap bulan. Dalam keadaan

tertentu, seperti padamasa ekonomi yang menggalakkan, pela-rasan akaunjuga dilakukan setiap minggu untukmenghindarkan

timbunan beban kerjayang banyakpada akhirbulan.Atau, dalam

keadaan lain, apabila ekonomm negara mengalami kemelesetan,

akaun ditutup secara mingguan untuk mengelakkan daripada

berlakukekurangan yang terukdalamakaun semasanegara.

Diwan al-Nafaqat

Diwanm i berfungsi untukmentadbirkan perbelanjaan negara.Segalahasilyang dikumpulkandi dalam baitulmal akan diuruskanmengikut sistembelanjawan yang seimbang. Rangka belanjawan

diramalkan dengan t e l i tm supaya tmdak berlaku kurangan dalamakaun semasanegara. Segala program dan aktiviti yang akan dilak-

sanakan diselaraskan dengan kemampuan baitulmal. Penekanan

utama adalah terhadap nilai wang dengan tujuan supaya tidakberlaku sebarang pembaziran terhadap wangawam. Sahibakanmenandatangani segala butiran perbelanjaan yang akan

dilakukan supaya setiap dinaryang dibelanjakan memberikan

pulanganyang maksimumkepadamasyarakat.

Prosedur m i tidak asing kepada kita dalam dunia modensekarang in Setiap tahun Menteri Kewangan akan memben-

tangkan belanjawan tahunannya yang merupakan dasar awam

yang terpenting negara padasetiap tahun. Iamendapat liputan

yang meluas dalam setiap buah negaradan menggambarkan arahaliransesebuah kerajaan.

Kumpulan penerima dalam golongan lapanjenis tersebut

akan dipastikan mendapat bahagian masing-masing tanpa

sebarang percampuran sumber dan tanpa dilengah-lengahkan.

Ini adalah disebabkan mereka merupakan golongan yang

istimewa dan perlu diberikan perhatian yang istimewa pula olehpemerintah. Begitulah Islam mengambil berat terhadap peme-

luknya yang lemah, miskin yang memerlukan bantuan danpenye-

lesaian masalah tersebut oleh pihakpemerintah negaraIslam.

39


55/94

PERCUKAIANNEGARA ISLAM

Dalam aspekyang lain pula, pembayar zakat perlu, dengan

rasa penuh tanggungjawab dan pengabdian kepadaAllah untuk

menunaikan pembayarannya. Harta zakat adalah hak pene-

rimanya. Enggan membayar zakat bererti memakan harta oranglain, iaitu penerimanya, kerana orang yangperlu membayar zakat

tidak berhak lagi terhadap harta tersebut.Jika smstem mi bolehdikekalkan, umat Islamakan mencapai tahap keharmonian dan

kedamaian dan segi ekonominya yang ternyata telah benlaku di

zaman pemerintahan Khalifah Umar Abdul Aziz dahulu.

Oleh itu bolehlah dikatakan bahawa pentadbiran zakat di

bawah Diwan al-Birr wa al-Sadaqatmerupakan satu keistimewaan

yang ada dalam sistem pengurusan kewangan Islam. Peranannya

yang secara terusantara pembayar dengan penenimazakat bolehmempercepatkan lagm urusan zakat dilaksanakan dengan

berkesan.

Pada masa m i pentadbmran hasil cukai sebegini dikenalisebagai cukai diuntukkan, iaitu cukai yang dipungut untuk tujuan

tertentu sahajaseperticukai lebuh raya di kebanyakan negara atau

cess sepertiuntuk penanaman semula getah dankokodi Malaysia.

Ternyata bahawa dalam keadaan yang tidak sebegitu

kompleks, pentadbiran kewangan negara Islam telah sempurna,

setanding dengan kewujudan sistem kewangan negara pada masa

m i.

NOTA

1 Dr. Ibrahimai-Tahawi 1973. Al-Iqtisad al-Islami Madhhaba wa Nizama:Dirasat

Muqaranah. Juz. 1 , Kaherah: Al-Haiah-Aamanah ai-Syuuan al-Matabi

ai-Amiriah, him. 377 8 .

2 m i dapat difahamkan daripada ayat-ayat ai-Quran yang menerangkantentang faisafah zakat itu dipungut atau dituntut terhadap umat Islam.Antaranya surahal-Taubahayat 103.

3 Abdul Samie al-Masri 1975. Muqawwamat al-Iqtisad al-Islami Kaherah:

MaktabahWahbiah,him. 131.

4 Ibid.5 Ai-Quran,surah al-Anam ayat 141.

6 Satu ausukitu bersamaan 211 liter atau 123 kg barli. Lihat Dr. M. NejatuliahSiddiqui Glossary dalamMonetaiy andFiscalEconomicsofIslam(ed.) Moham-

med Ariff.Jeddah 1982: ICRIE., KingAbdulAziz University,him. 393.

7 Lihat ShorterEncyclopedia ofIslam1974. Leiden: E.J. Brill,him. 92., juga The

EncyclopediaofIslam1978. Edisi baru.Jil. II. Leiden: E.J. Briii, him.559.8 Ai-Quran,surahal-Taubahayat 29.

40


56/94

INSTITUSI PE ND APATAN N EG A RA ISLAM

9 Dr. Badawi Au AbdulLatifAwad 1973. Al-Mizaniah al-Ulafi al-Islami. Beirut:Jamiah Beirut ai-Arabiah, him. 10.

1 0 Muhammad Alauddin ai-Haskafi. Al-Fiqh al-Islami al-Musamma bi al-Dar al-

Mukhtar fi al-Salat wa al-Siam wa al-Haj. Juz. 1 . Kaherah: Maktabah

Muhammad Mahmud (t.t.), him. 106 8 .1 1 Ahli jizyah itu terdiri daripada kaum ieiaki dewasa sahaja, tidak termasukperempuan, kanak-kanak, orang-orang cacat dan tua. Lihat Futuh Misr wa

AkhharuhaIi Ibn Abd ai-Hakam 1960. Leiden: E.J. Brili,him. 152.

1 2 Dr.Badawi Au. O p. cit., him. 15 16 .1 3 Haiiani Muji Tahir 1982. Baitulmal: Institusi Kewangan Negara Islam. Kuaia

Lumpur:Ai-Rahmaniah (BadanDakwah dan Kebajikan Isiam Maiaysia), him.548.

14 Daniel C. DrennetJr 1960. Al-Jizyah wa al-Islam. Terjemahan oiehDr. FawziFahimjadailah. Beirut: Muassasah Franklin, 1960, him. 52.

1 5 Dr.Ibrahim al-Tahawi 1978. O p. cit., him.371. Ukuran satujarib bersamaan

dengan 2400 meter persegi. Lihatjuga Daniel C. DennetJr. O p. cit., him. 17.,dan TheEncyclopedia ofIslam. Jii.IV . Edisi baru. Leiden: E.J. Briil, him. 1031.Satu faddan puia bersamaan 5929 meter persegi.

16 Futuh Misr waAkhbaruhaii Ibn Abdai-Hakam.O p . cit., him. 158161.

1 7 Dr. Badawi Abd Latif Awad 1972. al-Mizan al-Mali al-Islami al-Muqaran.Kaherah: Lujnah ai-Taarifbi al-Islam. him.66. LihatjugaAbu Yusuf. Kitab alKharaj. Kaherah: ai-Matbaahai-Saiafiah. (1352), him. 135.

1 8 Abd.Samie ai-Masri. O p. cit., him. 152.

1 9 Al-Quran, surah ai-Anfai ayat 41.

20 Dr.ibrahim al-Tahawi. O p. cit., him. 367.2 1 AbuYusuf.O p . cit., him. 152.

22 Al-Quran, surah al-Hasyrayat 7 .2 3 Al-Qurtubi 1981, Bidayatal-Mujtahid wa Nihayat al-Muqtasid.Juz. 1 . (Cet. 5).

Kaherah: Syarikat Maktabah wa Matbaah Mustaffa ai-Babi ai-Haiabi wa

Auiahu, 1981, him. 402.

24 Rujukan utama ialah Islamic Taxation: Two Studies1973. New York: Arno Press1973 dan Encyclopedia Islam 1983.Leiden: E.J. Brill,

4 1


57/94


58/94


59/94


60/94


61/94


62/94


63/94


Dewasa m i ramai umat Islam tidak mengambil berat tentangpengeluanan zakat, walaupun pengeluaran zakat merupakan satu

tuntutan nukun Islam. Khalifah Abu Bakan sebagai pengganti

Rasulullah (saw.) pernah memerangi golongan yang enggan

membayan zakat, sedangkan sekarang hanya sebahagian kecil

sahaja umat Islam yang menunaikannya. Tendapat dua sebab

utamabenlaku fenomena tensebut. Pertama, kurangnyakesedanan

tentang kefardhuan melaksanakannya lantanan kunangnya

penenangan secara tenpeninci danteknikal olehpihak-pihakyang

bentanggungjawab terhadap aspek-aspek dan cara-cara untuk

mengeluankannya. Kedua, ketiadaan penguatkuasaan un-

dang-undang oleh pemerintah. Bagi kategoni penniagaan, jelas

ditenangkan tentang dasar kefandhuan, nisab, haul dan kadannya

oleh syaniat Islam, tetapi mungkin aspek pendapatan penggajiandan profesion masih belum tendapatnas-nas atau fatwa yangjelas

dan diketahui umum. m i tenmasuklah tentang dasan yangdigunakan untuk urusan zakat dan cara untuk membuat

pengiraannya secara sistematik.

Di Malaysia semakin namai golongan yang bekenja makan gaji

sama ada dalam sektor awam atau swasta. Dewasa m i semakinramai yang menikmati tanaf hidup yang baik, malah

berkedudukan yang membanggakan. Menggunakan kendenaan

yang mewah, memiliki kediaman yang besan dan banyak ataumemiliki saham danharta tetap yang lainjuga tidakkunang namai-

nya. Meneka hanya dibebankan dengan cukai pendapatan oleh

kenajaan melalui Akta CukaiPendapatan 1967. Beban pembaya-nan wajib dan sah yang lain tidak ada. Mengikut buku fiqh dan

pendapat ulama Islam di negana kita (mazhab Syafie) tidak

mewajibkan pembayaran zakat danipada pendapatan penggajian

in Kesedanan untuk membayan zakat di kalangan sebahagian

masyanakat Islam kini mula tenserlah hanya apabila tendapat

bebenapa orang pemikir mengemukakan cadangan pelanasanantana cukaipendapatan denganzakat dilakukan.Tambahan pula

kerajaan menyokong amalan pembayanan zakat wajib oleh

individu muslim dengan membenankan potongan nebat kepada

jumlah cukai pendapatan yang perlu dibayar. Persoalannya kini,

masih namai yang tidakmengetahui kemudahan potongan rebat

tensebutsentaalasan dan hukumpembayanan zakat tenhadap pen-

dapatan danipada sumben penggajianm i.Dalam halm i tulisan Dr. AbdulRashid Dail4mungkin dapat

membenikan satu gambaran benkenaan dengan satu cadangan

prosedur yang boleh digunakan dalampnoses pembayanan zakat

48


64/94

PERCUXATANDALAMISLAM DAN MASAKINI

tersebut. Penulis sendini bensetuju dengan pendapat Dr. Abdul

Rashid Dail berkenaan kedudukan wang gaji sebagai satupunca

pendapatan yang menampakkan cini-cini pengembangan hanta.15

Kalau ditinjau dan segi mata wang yang diperoleh dan nilainya

sebagai faedah penolehan, memang wang gaji boleh berbentukmodal untuk pengembangan hanta. Olehitu dalamhal m i ia penludikeluarkan zakat. Benbeza dengan tanah, ia bukan menupakan

satu aspekpengembangan harta, kerana tanah itusendini tidak

berkembang, cuma nilai dan faedahnyasahaja yang benkembang.

Oleh itu tidakpenlu dikeluarkan zakat terhadap tanah,tetapi zakat

hanya dikenakan tenhadap manfaat dan faedah perolehan dan-

pada tanah sepenti pertanian dan penggembalaan.

Seonang ulama Mesir, Syeikh Muhammad al-GhazalP6

benhujah bahawa golongan profesional seperti doktor danjunuteraserta pegawaiawam yang mempunyai pendapatan yang

lebih berbanding dengan petani perlu mengeluankan zakat

pendapatan mereka.Duaalasandikemukakanoleh beliau dalam

konteks in Pentama, berdasarkan tafsiran ayatal-Quran sunahal-Baqanah ayat 317 dan 267,~berhubung dengan tuntutan wajib

membelanjakan rezeki yang halal kepada umat Islam. Kedua, dan

segi lojik, beliau membandingkan pendapatan yang dipenoleh

oleh petani sejumlah lima ekan dikenakan zakat, tetapi tuanpunya

numah sewa yang mempenoleh pendapatan sejumlah taksinan 50ekan tanah tidak dikenakan zakat adalah tidak lojik. Sebagai

memenuhi illah bersama, maka pemilik itujuga perlu dikenakan

zakat pendapatannya.

Berhubung dengan pninsip pemilikan, haul dan nisabnya,kesimpulan yang diambil oleh Dr. Abdul Rashid Dail9 boleh

dijadikan panduan utama. Beliau membuat numusan bendasarkan

pemahaman danipada pandangan Dr.Yusufal-Qandawi,2seorangulama Islam yang tenkenal dengan sensitivitinya tenhadapisu-isu

semasa dewasa in Ketiga-tiga syanat tensebut bolehlahditenangkan seperti yang benikut. Pentama, tentang pemilikan

yang sempunna, beliau menghujahkan bahawa pendapatan

danipada gaji memang sudah dimiliki dengan sempurna.

Seseorang pekenja itu sudah mengikatkontrak dengan majikan-

nya dan segi syanat penkhidmatan danjuga soal gaji. Jadi, gajinya

sudah dijamin dan segijumlah dan syaratpembayarannyadalammasakontrakitubenjalan, pada kebiasaannya sehinggapersaraan.

m i sudah menjamin pendapatan tersebut dan penkaram i sudahdiketahui umum, tenmasukpekenja,majikan danpihak berkuasa.

49


65/94

PERCUKAJAN NEGARA ISLAM

Biasanya tidakbanyak perubahan yang akan benlaku dalammasa

kontnak itu berjalan yang boleh melibatkan penbezaan dani segi

jumlah pembayanannya. Tambahan pula, tiada sesiapa yang akan

berhak terhadap pendapatan yang ditenima oleh seseorang

pekenja itu secana keseluruhannya. Kalaupun ada, mungkin

kenajaan akan mensyanatkan pencanuman ke dalam Kumpulan

Wang Simpanan Pekenja atau SOCSO untukhan tua danjaminan

keselamatan sosial,atau menuntut cukaipendapatan bagi meneka

yang mempunyai pendapatan yang banyak atau layak dibayar

cukaitersebut.m i sudahtentu menjadikanpekenjatensebutlayakmembayan zakatnya.

Kenyataan di atas boleh dipenkuatkan lagi apabila kita

membincangkan tentang nisab. Perbincangan kita akan

ditumpukan kepada meneka yang mempunyai pendapatan

penggajian yang agak tinggi. Meneka inilah yang telah

dibincangkan kenana mempunyai pendapatan yang banyakbenbanding dengan kenaan zakat kepada petani padi yang

memiliki 400 gantang setahun. Sudah tentu jika dinilai, hanyasebanyak RM420 sahaja (bendasankan penilaian hanga RM1.05

segantang pada tahun 1987 a t a u RM1 . 0 0 pada awal tahun 1980-annilai wangnya (sepenti yang ditetapkan oleh Majlis Agama Islam

danAdat Istiadat Melayu Kelantan). (Dalam hal m i, saya tidakpulamenafikan banyak lagi syanat yang lain tentang zakat pentanian

tensebut). Pen dapatan pekenja bengaji m i kadang-kadangmenjangkau RM100 000 setahun. Malah namai yang mempenoleh

pendapatan dalam lingkungan RM5O 000 setahun. Jadi di sini, di

manakah konsep keadilan dan insentif kepada petani? m imungkin menupakan salah satu fakton yangmenyebabkan sektorpertanian tidak menggalakkan, lantaran tidakdiambil penkinaan

tenhadap bebenapapenkana dalam konteks masyanakatIslam.jikaditinjautentangkonsephaul ataucukupsetahun, banyak

kecendenungan untuk membandingkannya dengan sekton

pentanian. Zakat pentanian dikina haul setelah dikinakanpendapatan tahunannya tanpa mengina bilangan dalam setahun

dilakukan penanaman, sama ada sekali atau lebih. Ramai orang

menghujahkanbahawagaji yang ditenima adalahtetapiaitu secana

bulanan. Persoalannya apakah bezanya dengan pendapatan

danipada pentanian tadi? Sedangkan kalau ditinjau kepadasyanat

pemilikan, telah dibincangkan tentang kontnak dan jaminanpenenimaan benbanding dengan pentanian yang belum tentuhasilnya. jadi, tidak syak lagi pendapatan danipada gaji penlu

50


66/94

PERCUKAIAN DALAMISLAM DAN MASA KINI

dikenakan zakat kenana jaminan pendapatan itu dan dan segi

cukup haul dan nisabnya.Penbincangan kita akan ditumpukan pula kepada aspek

penginaan.Dr. Yusufal-Qandawi2 yangjuga mencadangkan dua

kaedah yang dapat digunakan. Pentama, benpandukan canapengeluanan zakat pentanian.22 Ini mungkin disebabkan secanateknikalnya cara mempenoleh pendapatan mi senang, sepentimempenoleh hasil danipadapentanian ataupun dipenoleh secana

benmusim sepentihasil pentanian itu sendini. Adajuga pandangan

menyatakan pembayanannya hendaklah berpandukan zakathasilgaliankenana alasaniadipenoleh secara senentakdansenang.

Canakedua, berpandukan zakat emasdan penak. Pandanganmidisebabkan nilaian pendapatansama adawang atau faedah lain

sepenti tempat kediaman bolehlah dinilai dengan wang yangbersandankan nilai emas itu. Nilai emas dan penakjuga mem-

punyai nilaian semasayang sentiasa benubah-ubah dalam pasanan.Penulisjuga bensetuju dengan pandangan Dr. Abd. RashidHaji

Dail y

Percukaian Negara Islam: Perbandingan Percukaian Moden dengan Islam

Documents

Transcript of Percukaian Negara Islam: Perbandingan Percukaian Moden dengan Islam