Sejarah Perkembangan Politik Malaysia 1978-1987

TH30203 SEJARAH MALAYSIA PERKEMBANGAN POLITIK(1957-1990)

1

Pengenalan

Menelusuri tulisan Ahmad Atony Hussain (1998), dalam bukunya yang bertajuk Dari Berantakan

Menuju Pembangunan Politik Melayu mengemukakan konsep Demokrasi Ala- Malaysia atau

Model Demokrasi Malaysia. Konsep ini dikira menarik untuk direnungi misalnya, kebebasan

menurut modul demokrasi Malaysia yang mana dalam perlembagaan Malaysia terdapat

beberapa fasa yang menyebut bahawa semua warga negara adalah bebas bercakap,

berbahasa, berpersatuan, bebas mengamalkan agama, menulis, mengeluarkan akhbar,

menggunakan bahasa dan bebas menjalankan apa sahaja aktiviti masyarakat. kebebasan ini

tidaklah sama di negara barat dengan negara kita dan sering kali dinyatakan oleh

pembangkang sebagai menyekat kebebasan. Namun jika diberikan kebebasan mutlak seperti di

barat pastinya api perkauman akan merebak. Ini kerana bukan semua rakyat memahami erti

kebebasan dan demokrasi.

Satu lagi konsep politik Malaysia yang popular ialah Politik lalang atau Politik Pragmatik.

Di kalangan orang kampung ada yang menggelarkan ”kura-kura”. Gaya politik ini dianggap

lumrah diamalkan oleh ahli-ahli UMNO. Kebanyakan ahli-ahli UMNO dan masyarakat melayu

amnya mengamalkan budaya ”biduk lalu kiambang bertaut” atau ”carek-carek bulu ayam, lama-

lama bercantum juga”, ”air ditetak takkan putus”, ” kerja raja dijunjung, kerja sendiri dikelek”,

”pantang Melayu menderhaka” dan ”siapa kuat dia iradat”.

Dengan kata lain, dalam amalan seharian orang Melayu, apa sahaja kata pemimpin

utama (lazimnya Perdana Menteri), maka iitulah yang rakyat ikut. Barangsiapa tidak mematuhi

kata-katanya, ia dianggap orang serpihan dan tidak dikehendaki. Unsur-unsur ”keketuaan” itu

penting. Siapa yang ditunjuk atau disinis atau diberi isyarat awal oleh Ketua (Perdana Menteri),

maka ahli-ahli UMNO akan memberi sokongan walaupun sebelum itu mereka pernah tidak

memberi sokongan. Beberapa contoh boleh kita ambil iktibar iaitu pada tahun 19970, Tunku

Abdul Rahman menunjukkan Tun Razak sebagai penggantinya, ahli-ahli UMNO mematuhi

keputusan itu. Pada tahun 1973, Tun Razak pernah menunjukkan Tengku Razaleigh sebagai

pemengku Naib Presiden UMNO apabila Tun Hussein Onn dilantik menjadi Timbalan Perdana

Menteri dan secara tidak langsung dilantik memegang jawata pemangku Timbalan Presiden,

dan sekaligus pula jawatan yang disandang iaitu naib presiden menjadi kosong. Pada hal,


2

dalam masa itu, Dr. Mahathir Mohamad adalah ahli Majlis Tertinggi yang paling popular dan

mendapat undi terbanyak sekali daripada ahli-ahli UMNO. Ahli-ahli UMNO akur sahaja pilihan

Tun Razak tanpa bantahan. Begitu juga pada tahun 1977, apabila Tun Hussein Onn memberi

lampu hijau supaya Datuk Hraun Idris, Ketua Pemuda UMNO didakwa atas tuduhan rasuah,

walaupun terdapat bantahan dari sesetengah pemuda UMNO, tetapi keputusan Perdana Menteri

itu tetap dipatuhi. Begitu juga, semasa zaman Tun Dr. Mahathir Mohamad menjadi Perdana

Menteri, terdapat beberapa contoh betapa ahli-ahli UMNO mematuhi segala arahannya.

Konsep Politik yang diamalkan di Malaysia dari dulu hingga kini banyak memberi kesan

kepada perkembangan politik negara ini samada memberi kesan positif ataupun kesan negatif.

Kita boleh lihat semenjak dari zaman sebelum merdeka sehingga kini, ia membentuk sistem

masyarakat kita pada hari ini. Dengan ini juga pelbagai peristiwa sejarah yang boleh

dibanggakan dan juga tidak kurang mendukacitakan.

Melihat Perkembangan politik Sabah 1978

Semasa pemerintah Tunku Abdul Rahman, hubungan antara kerajaan negeri Sabah dengan

kerejaan Persekutuan amatlah baik. Namun apabila Tun Mustapha menjadi terlalu kuat dan

terlalu berkuasa, maka hubungan yang rapat dan erat itu mula regang. Tindak tanduk Tun

Mustapha semakin sukar dikawal dan banyak bercanggah dengan kerajaan pusat pimpinan Tun

Abd Razak. Pembaziran wang, penyelewengan dan penyalahgunaan kuasa berleluasa

memburukan lagi keadaan (Hairi Abdullah et al, 1986).

Pada tahun 1971, berlaku pergeseran serius antara Tun Mustapha dengan kerajaan

pusat terutamanya berkaitan dengan isu pengurusan ekonomi (hasil balak dan minyak) dan

autonomi Sabah. Bagi meredakan ketegangan, kerajaan pusat menawarkan jawatan Menteri

Pertahanan peringkat pusat kepada Tun Mustapha (Hairi Abdullah et al, 1986). Namun tawaran

tersebut telah ditolak oleh Tun Mustapha. Hal ini telah menyebabkan kerajaan Persekutuan

semakin memusuhi Tun Mustapha.

Hasil galakan daripada Perdana Menteri, Tun Abdul Razak, naib presiden USNO iaitu

Harris Salleh dan Tun Fuad telah menubuhkan parti Parti Bersatu Rakyat Jelata Sabah


3

(BERJAYA) pada 15 Julai 1975 (Hairi Abdullah et al, 1986). Pada peringkat awal parti ini

dipimpin oleh Datuk Harris Mohd Salleh yang dibantu oleh Timbalan Presiden Datuk Ganie

Gilong, Yeo Pao Tzu dan Haji Ampong Puyun. Tuan Haji Mohd Noor Mansur sebagai Setiausaha

Agung, Joseph Pairin Kitingan sebagai Timbalan Setiausaha Agung dan Datuk Peter Mojuntin

sebagai Bendahari.

Wujudnya sokongan daripada kerajaan Persekutuan terhadap parti BERJAYA

menyebabkan Tun Mustapha tidak dapat membunuh kemunculan parti ini. Sepertimana yang

beliau lakukan terhadap parti-parti lain. Selain daripada ahli-ahli politik tempatan, penubuhan

BERJAYA juga mendapat sokongan daripada ahli politik Persekutuan dan Sarawak. Antaranya

ialah Abd Gapar Baba, Abd Rahman Yaacub dan Yang Dipertua Negeri Sabah sendiri iaitu Tun

Fuad. Objektif penubuhan BERJAYA ialah:

1. Untuk mengekalkan dan menjamin integrasi, kemerdekaan dan status

demokrasi Malaysia serta perinsip-perinsip Rukun Negara.

2. Untuk menjaga dan menjamin hak-hak dan kepentingan Sabah dalam Malaysia

3. Untuk meningkatkan, memajukan dan menjamin sebuah kerajaan rakyat dan

untuk rakyat yang asli, progresif dan demokrasi.

4. Untuk mengagihkan kekayaan dan peluang-peluang dengan lebih seimbang

daripada yang terdapat dalam sistem Sabah pada masa tersebut

5. Untuk menjamin dan memajukan kedudukan istemewa penduduk tempaan serta

hak-hak perlembagaan dan keistemewaan setiap warganegara di Sabah yang

berbilang bangsa, budaya dan agama

Kemunculan BERJAYA mendapat sambutan yang amat mengalakkan daripada penduduk

tempatan. Hal ini terbukti semasa pilihanraya negeri bulan April 1976. Daripada 48 kerusi yang

dipertandingkan, BERJAYA telah memenangi 28 kerusi (Hairi Abdullah et al, 1986). Manakala

USNO hanya mampu memenangi 20 kerusi yang kebanyakannya dimenangi di kawasan

penduduk beragama Islam. Sebaliknya, BERJAYA hanya mampu menawan tiga buah kawasan

penduduk Islam iaitu Lahad Datu, Papar dan Kawang. Kemenangan BERJAYA sebenarnya

terletak pada undian yang diperolei daripada orang KadazanDusun dan Cina. Kekalahan USNO

adalah disebabkan oleh penyelewengan kerajaan USNO serta kebangkitan semangat

nasionalisme penduduk tempatan.


4

Pentadbiran kerajaan Parti Bersatu Rakyat Jelata (BERJAYA) 1976-1985

Kemenangan BERJAYA telah memberikan kesempatan kepada masyarakat KadazanDusun untuk

membina semula kuasa politik mereka yang tertekan dan terancam. Kemenangan ini juga

memberi peluang kepada pemimpin-pemimpin KadazanDusun memegang jawatan-jawatan

penting dalam kabinet Sabah. Tun Fuad Stephens telah dilantik sebagai Ketua Menteri dan

Datuk Haris Salleh sebagai Timbalan Ketua Menteri. Antara pemimpin-pemimpin KadazanDusun

yang menganggotai parlimen ialah Peter Mojuntin, James Ongkili, Joseph Pairin Kitingan, Darius

Binion, Clarence Mansul dan Fred Sinidol (Hairi Abdullah et al, 1986).

Walau bagaimanapun tragedi yang menimpa Tun Fuad Stephens, Peter Mojuntin, Salleh

Sulong, Darius Binion, Chang Thian Vun dan 6 orang yang lain dalam nahas pada 6 Jun 1976,

telah menjejaskan sedikit harapan masyarakat KadazanDusun (Emin bin Madi, 1995). Namun

demikian mereka masih mempunyai pemimpin-pemimpin lain yang berkebolahan dan berkaliber

seperti Datuk James Ongkili, Datuk Clarence Mansul dan Datuk Joseph Pairin Kitingan.

Kematian Tun Fuad Stephens telah memberi ruang kepada Datuk Harris menjadi Ketua Menteri

Sabah (Mohd Fauzi Patel, 2004).

Keadaan politik Sabah di bawah pentadbiran Datuk Harris

Semasa pentadbiran Datuk Harris, beliau telah memberi saluran baru kepada masyarakat

KadazanDusun untuk bersuara dan aktif dalam kegiatan-kegiatan politik dan sosial. Sebagai

Ketua Menteri Sabah, Datuk Harris Salleh turut memberi kebebasan kepada orang

KadazanDusun dan Kristian bergerak untuk bergerak persatuan-persatuan agama Kristian (Hairi

Abdullah et al, 1986). Malahan beliau juga telah mempertimbangkan peruntukan bagi membina

beberapa buah gereja seperti Sacred Heard Cathedral. Datuk Harris membuat dasar sedemikian

kerana beliau sedar bahawa kepentingan sokongan kuat masyarakat KadazanDusun bagi

menjamin keutuhan dan kemantapan parti BERJAYA. Selain menilai apa yang telah berlaku

terhadap parti USNO.


5

Pembangunan agama Islam tidak dilupakan, kerajaan negeri telah memperuntukan RM

12 juta kepada Majlis Ugama Islam Sabah (MUIS) melaksanakan projek-projek yang akan

memberi faedah kepada umat dan agama Islam. Bagi menjaga perpaduan orang Islam di

Sabah, Datuk Harris telah membiarkan United Sabah Islamic Association (USIA) dipimpin oleh

individu yang kebanyakannya adalah merupakan penyokong parti USNO (Mohd Fauzi Patel,

2004). Beliau juga telah menggalakkan MUIS menjalankan kegiatan dakwah secara lebih

sistematik. Beberapa buah masjid telah dibina di Keningau, Sandakan, Labuan dan Beaufort.

Kemuncak kepada pelaksanaan dasar ini ialah pembinaan ibu pejabat MUIS yang menelan

belanja RM 150 juta. Di mana RM 50 juta adalah sumbangan parti BERJAYA. Bangunan MUIS

telah siap dibina pada tahun 1986.

Bagi mewujudkan integrasi kaum, kerajaan BERJAYA telah menubuhkan Kementerian

Kebajikan dan Perpaduan Negara (Hairi Abdullah et al, 1986). Tujuan penubuhan Kementerian

Kebajikan dan Perpaduan Negara ialah untuk menggalakan dan memperbaiki kesejahteraan

rakyat dan untuk mencapai perpaduan selaras dengan matlamat Dasar Ekonomi Baru (DEB).

Pemuda-pemuda daripada parti BERJAYA dijadikan agen perpaduan. Tugas mereka ialah

memberi penerangan kepada masyarakat mengenai keadaan negeri serta dasar dan

perancangan pembangunan yang dilaksanakan oleh kerajaan BERJAYA.

Perkembangan aspek ekonomi turut menjadi fokus kepada agenda pentadbiran parti

BERJAYA. Sebagai langkah awal, kerajaan BERJAYA telah merancang beberapa projek

pembangunan secara menyeluruh kepada semua kaum bumiputra di Sabah. Parti BERJAYA

berpendapat unsur penyatuan boleh digerakkan menerusi pembangunan yang setara. Antara

projek pembangunan yang diadakan ialah penubuhan Koperasi Pembangunan (KPD), Koperasi

Serbaguna Nelayan (Ko-Nelayan) dan Koperasi Serbaguna Rakyat Jelata (KOJASA).

Dasar pemerintahan yang diamalkan oleh BERJAYA telah membawa kepada peningkatan

sokongan kepada parti BERJAYA. Perkara ini terbukti semasa pilihanraya Umum Sabah yang

diadakan pada 23 Mac 1981. Apabila parti BERJAYA mendapat kemenangan mudah dengan

memenangi 44 kerusi daripada 48 kerusi yang dipertandingkan. Musuh tradisinya iaitu parti

USNO hanya mampu memenangi 3 kerusi daripada 29 kerusi yang ditandingi (Hairi Abdullah et

al, 1986). Kelemahan parti USNO amat jelas semasa pilihanraya ini apabila gagal menandingi


6

populariti BERJAYA yang kian meningkat di Sabah. Kemenangan ini telah memberi ruang

kepada parti BERJAYA memerintah Sabah bagi penggal kedua selepas memenangi pilihanraya

pada tahun 1976.

Keputusan pilihanraya umum Sabah (1981)

Jumlah kerusi yang dipertandingkan ialah 48.

Parti Kerusi ditandingi Kerusi dimenangi

Bersatu Rakyat Jelata Sabah

(BERJAYA)

48 44

United Sabah National

Organisation (USNO)

29 3

Pertubuhan Kebangsaan Pasok

Nunukragang Bersatu (PASOK)

27 -

Parti Paerhimpunan Sosial Bersatu

(PUSAKA)

9 -

Sabah Chinese Consolidation Party

(SCCP)

7 1

Parti Tindakan Rakyat (DAP) 3 -

United Sabah People Organisation

(USPO)

1 -

(Sumber: Hairi Abdullah, Abdul Samad Hadi dan Zulkifly Hj Mustapha, 1986. Sabah

perubahan dalam pembangunan. Yayasan Sabah)

Kejatuhan pemerintahan BERJAYA di Sabah

Dasar pembangunan yang dijalankan oleh BERJAYA adalah selaras dengan DEB. Oleh itu,

segala usaha pembangunan yang dijalankan oleh kerajaan BERJAYA dipersetujui dan disokong

oleh kerajaan Persekutuan. Hal ini menyebabkan segala perancangan yang dilaksanankan

berjalan dengan licin dan pesat. Di samping itu, BERJAYA turut berjaya membina kemudahan

infrastruktur kepada rakyat Sabah. Namun pembangunan dari segi kebendaan masih tidak


7

mencukupi bagi memuaskan hati semua pihak. Misalnya parti USNO dan parti Sabah Chienes

Association (SCA) masih berasa tidak puas hati terhadap BERJAYA, terutamanya isu berkaitan

dengan pengagihan harta kekayaan negeri.

Dasar ekonomi yang diamalkan oleh BERJAYA dianggap mementingkan faedah ahli-ahli

parti BERJAYA dan sekutu mereka tanpa menghiraukan golongan-golongan lain. Agensi

kerajaan seperti KOJASA, KOSAN, KPD dan KO-Nelayan dikatakan dikuasai olehi penyokong

parti BERJAYA sahaja (Hairi Abdullah et al, 1986). Selain itu, kebanyakan program

pembangunan yang dijalankan adalah tertumpu di kawasan bandar telah menyebabkan

penduduk yang tinggal di kawasan luar bandar terpinggir daripada kemajuan. Dasar BERJAYA

ini ternyata banyak menimbulkan masalah yang membawa kepada halangan wujudnya

perpaduan antara kaum di Sabah.

Semasa menguasai pentadbiran negeri, BERJAYA telah bertindak membalas dendam

dengan parti USNO. Ramai penyokong-penyokong parti USNO menjadi mangsa apabila lesen

perniagaan dan pembalakan mereka dirampas serta ada juga di kalangan mereka yang dibuang

kerja (Hairi Abdullah et al, 1986). Keadaan ini telah menambahkan lagi api permusuhan di

antara parti BERJAYA dengan parti USNO. Hal ini sedikit sebanyak telah mengurangkan

sokongan rakyat terhadap parti BERJAYA.

Penduduk bumiputra yang beragama Islam juga mula membandingkan dasar parti

BERJAYA dengan parti USNO. Semasa pentadbiran USNO, kepentingan masyarakat Islam di

Sabah amat diambil berat. Misalnya Tun Mustapha telah menubuhkan United Sabah Islamic

Association (USIA) pada bulan Ogos 1969 bagi memperkembangan dakwah Islamiah dan

menambah bilangan penganut agama Islam di Sabah (Abdul Hadi Harman shah et al, 2003).

Selain itu bantuan kewangan turut diberi kepada golongan yang baru memeluk agama Islam.

Hal ini adalah berbeza semasa parti BERJAYA apabila parti ini dilihat lebih mementingkan orang

KadazanDusun dan Cina.

Sikap Ketua Menteri yang dikatakan berperwatakan ”kuku besi” sama seperti watak

Ketua Menteri terdahulu menjadi penyebab utama kejatuhan kerajaan BERJAYA di Sabah.

Datuk Harris dikatakan begitu berkuasa dan berpengaruh sehinggakan segala keputusan adalah


8

terletak dalam tangan beliau. Keputusan yang dibuat tidak boleh dicabar kerana beliau tidak

suka ditegur dan dikritik. Disebabkan oleh sikap beliau, ramai tokoh-tokoh politik sama ada dari

kalangan parti BERJAYA sendiri atau parti pembangkang sudah tidak sanggup berdiam diri

melihat ketidakadilan yang dilakukan oleh beliau. Misalnya, Pengiran Othman Rauf, Datuk

Yahya Lampong dan Datuk Joseph Pairin Kitingan telah bertindak keluar daripada parti

BERJAYA (Hairi Abdullah et al, 1986). Perkembangan ini telah membawa keretakan dalam

kepimpinan parti yang akhirnya membawa kepada perpecahan dan kelemahan parti BERJAYA.

Selain daripada masalah dalaman parti, wujud juga perasaan tidak puas hati di kalangan

pemimpin-pemimpin Kristian terhadap parti BERJAYA. Terutamanya tindak tanduk Datuk Harris

berkaitan dengan hal-hal bersangkutan dengan soal agama dan kaum mereka. Antaranya ialah

isu pengislaman parti BERJAYA yang dianggap serupa dengan apa yang dilakukan oleh parti

USNO suatu masa dahulu (Hairi Abdullah et al, 1986). Perkara ini menyebabkan ramai

penyokong Kadazan Dusun bertindak keluar daripada parti BERJAYA.

Isu pelarian tanpa izin kebanyakannya beragama Islam yang berasal daripada Filipina

dan Indonesia telah menimbulkan perasaan tidak senang di kalangan orang Kadazan Dusun dan

Cina. Mereka berpendapat bahawa kedatangan pendatang asing ini akan mengancam imbangan

kaum serta berupaya mengugat kedudukan sosioekonomi mereka. Sikap Datuk Harris yang

terlalu memandang mudah isu ini secara langsung menjejaskan sokongan masyarakat Kadazan

Dusun dan Cina terhadap parti BERJAYA. Tambahan pula apabila Datuk Harris cuba merujuk

istilah ”peribumi” kepada semua kaum di Sabah berserta dengan penduduk-penduduk yang

berasal daripada Filipina dan Indonesia (Hairi Abdullah et al, 1986).

Pada masa yang sama berlaku persengketaan di antara Datuk Harris dengan pemimpin-

pemimpin Kadazan. Persengketaan ini berlaku apabila Datuk Harris cuba menjadikan Pesta

Menuai sebagai Pesta Rakyat Sabah. Perubahan ini sebenarnya bertujuan menjadikan Pesta

Menuai sebagi alat membentuk perpaduan di kalangan rakyat Sabah. Namun tindakan beliau

mendapat tentangan daripada para pemimpin Kadazan Dusun. Mereka beranggapan bahawa

penukaran tersebut akan menjejaskan “the goodness of the festival”. Tentangan masyarakat

Kadazan Dusun diketuai oleh Datuk Pairin Kitingan. Beliau beranggapan bahawa pindaan


9

tersebut sengaja dilakukan bagi memusnahkan budaya orang Kadazan (Hairi Abdullah et al,

1986).

Pergeseran mengenai isu ini berterusan apabila kerajaan BERJAYA mengadakan Pesta

Menuai di Keningau pada tahun 1984 kerana mengambil sempena kedatangan Duli Yang Maha

Mulia Baginda Sultan Iskandar ibni Al-Marhum Sultan Ismail (DYMM ke lapan). Namun, Datuk

Pairin tidak bersetuju dengan keputusan tersebut lalu mengadakan Pesta Menuai di daerah

Tambunan. Hal ini disebabkan tuan rumah bagi mengadakan Pesta Menuai pada tahun tersebut

adalah daerah Tambunan bukannya daerah Keningau sepertimana yang telah ditetapkan

(Richard A. Lind, 2003). Bagi menyelesaikan masalah tersebut, pihak kerajaan terpaksa

mengambil jalan tengah dengan mengadakan Pesta Menuai sebanyak dua kali pada tahun 1984

iaitu di daerah Tambunan dan daerah Keningau.

Pertelagahan di antara Datuk Harris dan Datuk Pairin berlarutan sehingga akhirnya

membawa kepada pemecatan Datuk Pairin. Perkara ini adalah berpunca daripada percanggahan

ideologi politik dan pendirian antara kedua-dua pemimpin. Antaranya termasuklah peristiwa

perletakan jawatan Datuk Pairin sebagai Menteri dalam kabinet Kerajaan Negeri pada 21 Jun

1982. Namun tindakan Datuk Harris menghalau Datuk Pairin semasa Kongres BERJAYA pada 26

September 1984 telah meninggalkan kesan yang mendalam yang sukar diterima (Khusairie

Talib, 1991). Oleh sebab itu, Datuk Pairin telah bertindak keluar daripada parti BERJAYA pada

16 Ogos 1984, parti yang sama-sama diasaskan pada tahun 1975.

Setelah pemecatan Datuk Pairin, Datuk Harris masih tidak berpuas hati dan menaruh

dendam terhadap Datuk Pairin. Hal ini kerana kewujudan Datuk Pairin sebagai ADUN bebas

dalam Dewan Undangan Negeri. Pada 29 Ogos 1984, Datuk Harris telah bertindak

mengemukakan surat pengosongan kerusi tidak bertarikh kepada Speaker Dewan Undangan

Negeri bagi melucutkan jawatan Datuk Pairin sebagai wakil rakyat Tambunan (Khusairie Talib,

1991). Pada hari yang sama juga, writ pilihanraya kecil bagi DUN Tambunan dikeluarkan.

Pilihanraya kecil Tambunan telah diadakan pada 29 Disember 1984 telah memberi

pengajaran kepada Datuk Harris bahawa kuasa yang dipegangnya tidak cukup untuk

meruntuhkan sokongan rakyat berjuang membebaskan diri daripada cengkaman regim diktator.


10

Semasa pilihanraya tersebut, Datuk Pairin telah mendapat majoriti undi sebanyak 3685 undi

berbanding dengan calon BERJAYA yang diwakili oleh adik kepada Datuk James Ongkili iaitu

Roger Ongkili yang hanya mendapat 367 undi (Khusairie Talib, 1991).

Kemenangan yang diperolehi oleh Datuk Pairin telah menyebabkan kerajaan BERJAYA

bertindak memansuhkan taraf daerah bagi Tambunan dan meletakan Tambunan di bawah

pentadbiran daerah Keningau. Perintah ini berkuatkuasa pada 1 Januari 1985. Datuk Harris

memberi alasan perubahan ini adalah bertujuan untuk menyelaraskan dan memperkukuhkan

lagi pentadbiran di kawasan berkenaan. Tindakan Datuk Harris ini dianggap kejam dan tidak

demokratik (Hairi Abdullah et al, 1986). Disebabkan ia menafikan hak-hak penduduk Tambunan

dan tidak memahami kepekaan orang tempatan . Peristiwa-peristiwa ini akhirnya menjadi faktor

pencepat kejatuhan parti BERJAYA.

Penubuhan Parti Bersatu Sabah (PBS)

Parti Bersatu Sabah telah diasaskan oleh Datuk Pairin Kitingan yang merupakan seorang

peguam pertama daripada suku Kadazan Dusun yang berasal daripada daerah Tambunan. Parti

Bersatu Sabah (PBS) telah didaftarkan secara rasminya pada 5 Mac 1985. Kemunculan PBS

adalah atas kehendak dan aspirasi rakyat yang inginkan perubahan dalam kerajaan BERJAYA.

Bukannya atas galakan pihak lain sepertimana penubuhan BERJAYA yang dipengaruhi oleh

kerajaan Persekutuan bagi menjatuhkan USNO (Khusairie Talib, 1991). Namun kelahiran PBS

bermula akibat kezaliman, kediktatoran, penyelewengan, pengadaian hak, rasuah dan sekatan

kebebasan rakyat yang dilakukan oleh parti BERJAYA. Perinsip dan perlembagaan yang tidak

mengira kaum dan agama menjadi teras perjuangan parti PBS dalam memperjaungkan hak

rakyat.

Kemunculan PBS tidak dapat disekat oleh parti BERJAYA sepertimana yang pernah

dilakukan oleh USNO pada suatu masa dahulu. Disebabkan suasana politik yang tidak

mengizinkan. Hal ini adalah berbeza semasa pentadbiran Tun Mustapha, di mana beliau

mempunyai kuasa politik yang sangat kuat. Sehinggakan berkuasa untuk menggunakan ISA

(Akta Hasutan Dalam Negeri) bagi menahan sesiapa sahaja yang dikehendaki tanpa bicara

(Khusairie Talib, 1990). Tambahan pula pada masa tersebut tidak wujud lagi pertubuhan politik


11

yang dapat menandingi USNO. Justeru, parti politik baru yang baru mahu memulakan langkah

mudah sekali dipatahkan semangatnya. Misalnya penubuhan Union of Sabah People (USAP)

pimpinan Datuk Peter Majuntin telah gagal didaftarakan. Hal ini terjadi apabila penyokong-

penyokong USAP diancam akan ditahan sekiranya berdegil. Selain itu, sesetengah pemimpin

mudah disogok dengan wang di antara RM 5,000 hingga RM 10,000 (Khusairie Talib, 1991).

Semasa pentadbiran BERJAYA, rakyat Sabah telah sedar dan kebanyakannya telah

matang berpolitik. Mereka boleh menilai dan memilih pemimpin parti yang benar-benar jujur

dan memperjuangkan nasib mereka. Pada masa yang sama, corak parti yang bercirikan

demokrasi dan berbilang kaum tidak dapat diselaraskan dengan aspirasi para pemimpin yang

semakin meninggalkan konsep ”multi-racialisme”. Kebanyakan pemimpin-pemimpin sudah

memfokuskan kepada perjuangan bagi kaum masing-masing. Kemunculan PBS menjelang

pilihanraya Negeri pada bulan April 1985 telah mengubah senario politik Sabah pada ketika itu.

Pucuk pimpinan BERJAYA yang selama ini terlalu yakin dan angkuh akhirnya terpaksa tunduk

kepada keputusan pilihanraya 1985 dan memberi kemenangan kepada PBS.

Pilihan raya 1985

Kira-kira dua minggu setelah penubuhan PBS, Datuk Harris telah membubarkan Dewan

Undangan Negeri Sabah dengan tujuan mendapatkan mandat baru bagi parti BERJAYA dan

bagi menguji pengaruh parti PBS. Tarikh 2 April 1985 diambil sebagai hari penamaan calon

manakala 20 dan 21 April sebagai hari pembuangan undi. Semasa pilihanraya ini, PBS telah

meletakkan 46 orang calon daripada 48 kawasan yang dipertandingkan. Namun pencalonan

Datuk Clarense Bongkos Malakun di Moyog, Penampang telah ditolak pada saat akhir kerana

kesilapan teknikal (Hairi Abdullah et al, 1986).

Biarpun berhadapan dengan jentera pilihanraya parti BERJAYA yang kuat, lengkap

dengan bantuan kewangan, media massa dan sebagainya, namun parti tersebuat tidak berjaya

memenangi hati rakyat. PBS hanya berbekalkan semangat rakyat, PBS telah memenangi 25

kerusi, cukup untuk membentu kerajaan baru. Malahan pada pilihanraya tersebut, Datuk Harris

Salleh telah tewas kepada Datuk Kadoh Agondong di DUN Tenom. Manakala USNO berjaya


12

menambah kerusi kepada 16, BERJAYA 6 kerusi manakala PASOK menang 1 kerusi di Moyog

melalui Ignatius Malanjun yang kemudiaannya menyertai PBS (Hairi Abdullah et al, 1986).

Keputusan pilihanraya umum Sabah (1985)

Parti Kerusi ditandingi Kerusi dimenangi

Parti Bersatu Sabah (PBS) 45 25

Bersatu Rakyat Jelata Sabah

(BERJAYA)/ BN

48 6

United Sabah National

Organisation (USNO)

43 16

Pertubuhan Kebangsaan Pasok

Nunukragang Bersatu (PASOK)

9 1

Parti Paerhimpunan Sosial Bersatu

(PUSAKA)

9 -

Parti Tindakan Rakyat (DAP) 3 -

(Sumber: Hairi Abdullah, Abdul Samad Hadi dan Zulkifly Hj Mustapha, 1986. Sabah

perubahan dalam pembangunan. Yayasan Sabah)


13

Peristiwa hitam di Istana

Pada subuh 22 April 1985, satu sejarah politik hitam Sabah telah berlaku di Istana Negeri

apabila Tun Mustapha telah merampas jawatan Ketua Menteri dan secara paksa mengangkat

sumpah di hadapan yang Dipertuan Negeri Sabah, Tun Haji Adnan Robert. Pihak yang

bertanggungjawab menyokong Tun Mustapha ialah Datuk Harris, Datuk Yahya Lampong dan

Datuk Majid Khan. Punca kepada kejadian ini ialah disebabkan oleh sikap tamakkan kuasa

(Khusairie Talib, 1991). Mereka ini telah digelar sebagai ”Geng Empat” oleh Datuk Pairin kerana

menafikan haknya menjadi Ketua menteri Sabah hasil daripada mandat yang diberikan rakyat

kepada kerajaan PBS.

Kuasa rakyat sememangnya terbukti lebih berkuasa daripada kuasa yang dimiliki oleh

pemimpin. Usaha rampasan kuasa di Istana gagal dan Datuk Pairin dilantik menjadi Ketua

Menteri Sabah yang sah pada 23 April 1985 dan membentuk parlimen sehari kemudiannya.

Sebaik sahaja PBS berkuasa, Datuk Pairin telah mengumumkan bahawa parti PBS memohon

untuk menyertai Barisan Nasional. Pada 28 April 1985, Datuk Pairin secara rasmi menghantar

surat permohonan kepada pucuk pimpinan Barisan Nasional, Datuk seri Dr Mahathir Mohamad

(Khusairie Talib, 1991). Walau bagaimanapun, Kuala Lumpur enggan memberi jawapan segera

terhadap permohonan PBS. Permohanan seterusnya dibuat pada 1 Mei 1990, bagi meyakinkan

Kuala Lumpur bahawa PBS akan cuba mengikuti semangat dalam Barisan Nasional.

Ranjau setelah berkuasa

Mandat pilihanraya yang diperolehi oleh PBS adalah tidak kukuh. Pihak pembangkang cuba

untuk memancing wakil-wakil rakyat PBS untuk berpaling tadah dengan tujuan menjatuhkan

kerajaan Negeri di bawah pentadbiran PBS. Majoriti 2/3 adalah kurang selamat untuk mengubal

undang-undang. Parti-parti utama seperti USNO dan BERJAYA terus berusaha keras

melumpuhkan kerajaan baru PBS (Hairi Abdullah et al, 1986). Oleh itu, PBS tetap dengan

pendirianya ingin mendapatkan mandat baru daripada pilihanraya. Selang dua hari selepas

penolakan tersebut, PBS telah menarik balik penyertaannya


14

Selain itu, tindakan Tun Mustapha menfailkan kes di Mahkamah Tinggi bagi mencabar

kesahihan jawatan Ketua Menteri yang dipegang oleh Datuk Pairin turut mengganggu

pentadbiran PBS. Hal ini berlaku kerana Tun Mustapha mengatakan bahawa beliaulah yang

layak menjadi Ketua Menteri Sabah kerana terlebih dahulu mengangkat sumpah di hadapan

Yang Di Pertua Negeri.

Masalah dalaman PBS mula muncul apabila terdapat segelintir ahli Dewan Undangan

Negeri yang mewakili PBS mula berpaling tadah. Antaranya ialah ADUN Moyog, Ignatius

Malanjun, ADUN Kawang, Wences Lajingah dan ADUN Bingkor, Thomas Anggang yang keluar

daripada PBS dan menyertai PASOK. ADUN Sembulan, Francis Leong pula ingin membentuk

Parti Cina Sabah (PSC). Manakala ADUN Merotai telah keluar dari PBS dan menyertai semula

USNO (Hairi Abdullah et al, 1986).

Melihat kepada keadaan tersebut, Datuk Pairin telah mengadakan perjumpaan dengan

para sahabatnya bagi membincangkan mengenai situasi yang sedang berlaku. Hasil daripada

perjumpaan tersebut mereka telah bersetuju untuk membubarkan dewan bagi mendapatkan

mandat baru daripada rakyat serta membentuk kerajaan yang lebih kuat. Pada 26 Februari

1986, Datuk Pairin telah mengumumkan pembubaran Dewan Undangan Negeri.

Tindakan pembubaran Dewan Undangan Negeri oleh parti PBS amat mengejutkan USNO

dan BERJAYA, yang merasa bahawa pengaruh dan kekuatan mereka semakin lemah selepas

pilihanraya. Bagi menghalang pembubaran Dewan Undangan Negeri, USNO dan BERJAYA telah

mengambil tindakan undang-undang. Namun proses menghalang pembubaran melalui proses

mahkamah tidak berjaya.

Peristiwa Bom 1986

Setelah gagal menyekat pembubaran Dewan Undangan Negeri menerusi proses mahkamah,

USNO telah bertindak mewujudkan suasana huru-hara yang lebih dikenali sebagai ”Peristiwa

Bom” yang meletus pada 12 Mac 1986 (Khusairie Talib, 1991). Pergerakan rusuhan ini didalangi

oleh pendatang tanpa izin. Dengan mewujudakan suasana huru hara, pembubaran Dewan

Undangan Negeri tidak akan dapat dilaksanakan.


15

Pada masa yang sama terdapat pihak yang mendakwa beberapa pemimpin kanan

rusuhan telah menyembur cat di tembok Masjid Negeri dengan lambang salib. Tindakan ini

adalah bertujuan bagi menaikan api kemarahan penduduk beragama Islam dengan menuduh

perbuatan tersebut dilakukan oleh penduduk beragama Kristian. Tindakan tersebut juga

bertujuan bagi melemahkan sokongan penduduk beragama Islam terhadap parti PBS.

Tun Mustapha dan Datuk Harris turut mendalangi pergerakan tersebut. Mereka telah

mendesak Kerajaan Persekutuan supaya mengistiharkan darurat dan membentuk MEGERAN di

Sabah. Semasa rusuhan berlaku beberapa nyawa telah terkorban dan banyak harta benda

awam musnah (Khusairie Talib, 1991). Bagi mengawal keadaan bandar Kota Kinabalu dan

Penampang telah dikenakan perintah berkurung.

Formula Sabah

Pengistiharan darurat di Sabah tidak kesampaian sepertimana yang diharapkan oleh USNO dan

BERJAYA. Hal ini berikutan dengan penyataan Datuk Seri Dr. Mahathir yang mengatakan

bahawa keadaan di Sabah masih boleh dikawal dan pengistiharan darurat adalah tidak perlu

dilakukan (Khusairie Talib, 1991). Namun beberapa pemimpin UMNO menuduh keengganan

PBS berkongsi kuasa sebagai punca meletusnya rusuhan di Sabah. Dari peristiwa tersebut maka

timbullah ”Formula Sabah” ciptaan Dr Mahathir pada 24 Mac 1986. Antara kandungan Formula

Sabah ialah:

1. Parti PBS, USNO dan BERJAYA hendaklah berkongsi kuasa.

2. Parti PBS dan USNO akan diterima sebagai anggota Barisan Nasional

3. Datuk Pairin kekal sebagi Ketua Menteri Sabah dan menjadi pengerusi BN di

Sabah

4. Penarikan semula tuntutan terhadap Datuk Pairin dan PBS di mahkamah

5. Pembentukan sebuah kerajaan campuran antara kaum di Sabah

6. Pembubaran Dewan Undanga Negaeri di Sabah dibatalkan oleh Datuk Pairin

Bagi membuat penelitian yang lebih jelas, Datuk Pairin telah meminta pandangan ahli

Majlis Tertinggi PBS mengenai formula tersebut. Terdapat beberapa orang pemimpin kanan


16

parti PBS yang menolak cadangan tersebut dengan keras. Antaranya ialah ketua Pergerakan

Pemuda PBS, Datuk Wilfred Mojilip Bumburing. Namun wujud juga pemimpin PBS yang tertarik

dengan formula tersebut seperti Datuk Mark Koding (Khusairie Talib, 1991).

Konsep pembentukan kerajaan campuran tidak dapat diterima oleh kerajaan PBS

disebabkan parti tersebut beranggapan bahawa ia telah mewakili rakyat yang berbilang kaum.

Selain itu, PBS berpendapat bahawa rakyat Sabah hanya memerlukan kerajaaan pakatan kaum

bukannya pakatan parti-parti politik. Konsep multirasial PBS akan lenyap sekiranya kerajaan

campuran dilaksanakan(Hairi Abdullah et al, 1986). Keputusan rakyat memberi kemenangan

kepada PBS jelas menunjukkan bahawa rakyat inginkan perubahan dalam pentedbiran negeri.

Pilihanraya 1986

”Formula Sabah” yang diperkenalkan oleh Datuk Seri Dr Mahathir telah ditolak oleh PBS pada 7

April 1986 walau pun Kabinet Persekutuan telah meluluskan formula tersebut. Selang dua hari

selepas penolakan tersebut, PBS telah menarik balik permohonannya menyertai Barisan

Nasional. Pada masa yang sama, Datuk Pairin telah berjanji bahawa sekiranya PBS gagal

mendapatkan majoriti 2/3 dalam pilihanraya tersebut, beliau akan menerima pembentukan

kerajaan campuran (Khusairie Talib, 1991).

Pilihanraya yang diadakan pada 6 dan 7 Mei 1986 telah membuktikan bahawa rakyat

Sabah menolak kerajaan campuran, sebaliknya menyokong kerajaan pakatan kaum. PBS yang

berbilang kaum ini telah memenangi 35 daripada 48 kerusi yang ditandingi. Sementara USNO

memenangi 11 kerusi manakala BERJAYA dan SCCP masing-masing memenangi 1 kerusi sahaja

(Khusairie Talib, 1991).

Kini Datuk Pairin mempunyai mandat yang lebih kuat dan terjamin dalam membentuk

kerajaan di Sabah. Pilihanraya ini juga telah menunjukkan bahawa rakyat telah membuat

pilihan yang tepat bagi menjamin keharmonian negeri ini. Hal ini telah menjadi titik tolak

kepada perkembangan PBS menjadi sebuah yang benar-benar memperjuangkan konsep

berbilang kaum. Permohonan kemasukan rakyat Sabah yang beragama Islam ke dalam parti

PBS telah meningkat. Selain itu, terdapat juga segelintir pemimpin USNO yang menyertai PBS


17

antaranya ialah Encik Zaki @ Zakaria Haji Gusmiah (N22, Sukau) dan Datuk Haji Jawawi Haji

Isa (N38, Sipitang).

Selepas pilihanraya tamat, PBS telah sekali lagi memperbaharui permohonan bagi

menyertai Barisan Nasioanal. Memandangkan rakyat Sabah ingin menjadikan PBS sebagai

wakil mereka di peringkat Persekutuan, Kuala Lumpur tidak mempunyai pilihan lain selain

menerima PBS sebagai parti komponen BN. Timbalan Perdana Menteri ketika itu iaitu Encik

Ghafar Baba telah ditugaskan melaksanakan proses kemasukan PBS ke dalam BN. Akhirnya

pada 5 Jun 1986, PBS bersama-sama dengan USNO telah diterima secara rasmi sebagai parti

komponen BN (Khusairie Talib, 1991). Namun pada 19 Julai 1986, BERJAYA telah bertindak

keluar daripada BN kerana kecewa dengan pembahagian kerusi dalam pilihanraya Parlimen di

mana parti itu hanya diberi 1 kerusi berbanding dengan PBS mendapat 14 kerusi sementara

lima kerusi bagi USNO. Maka bermula peranan PBS dalam menyuarakan kehendak-kehendak

rakyat Sabah dengan lebih tegas di peringkat Persekutuan.

ISU PERKARA 20

Kontroversi 20 Perkara merupakan isu yang telah lama dipersoalkan bukan sahaja pada

zaman pemerintahan PBS tetapi isu ini telah dibangkitkan sewaktu Singapura disingkirkan dari

Malaysia pada tahun 1965. Selain itu, pemimpin-pemimpin terdahulu seperti Donald Stephens

dan Tun Mustapha juga telah mempersoalkan isu ini. Isu ini adalah isu yang menarik untuk

dibincangkan kerana isu ini adalah satu tuntutan yang dibuat sewaktu Parti Bersatu Sabah

(PBS) memerintah negeri Sabah yang mana meminta kerajaan Pusat untuk mematuhi syarat-

syarat penyertaan Sabah ke dalam Malaysia pada 1963. Perkara ini terkandung dalam laporan

Jawatankuasa Antara Kerajaan mengenai 20 perkara yang banyak menyentuh soal-soal hak dan

kepentingan rakyat negeri Sabah. Parti Bersatu Sabah menyuarakan tuntutan ini kerana

berpendapat pihak Persekutuan banyak mencemari perjanjian yang telah dibuat,

penyelewengan sewaktu pemerintahan USNO dan BERJAYA serta berbagai perubahan yang

dibuat mungkin atas arahan dan pujukan Kuala Lumpur dengan menjanjikan pengekalan kuasa

terutamanya kepada pemimpin-pemimpin sewaktu era pemerintahan USNO dan BERJAYA.

Selain itu, dikatakan juga bahawa Dr. Mahathir dan pemimpin Kerajaan Persekutuan pada masa

itu tidak memperdulikan rayuan-rayuan oleh Kerajaan Sabah bagi membetulkan “Perkara 20”


18

sudah tentulah Kerajaan Negeri Sabah atau Kerajaan Negeri tidak berpuas hati dengan tindakan

Kerajaan Persekutuan yang tidak wajar tersebut. Peneraju Parti Bersatu Sabah (PBS), Datuk

Pairin Kitingan pada masa itu juga merupakan penyokong kuat kepada Dr Mahathir yang mana

Datuk Pairin pernah memberi sokongan kepadanya selepas UMNO (lama) diistiharkan haram

oleh Mahkamah Tinggi di Kuala Lumpur pada 1987. Malah bagi Datuk Pairin dan Kerajaan

Negeri terus berikrar untuk terus menyokong Dr Mahathir untuk menjadi Perdana Menteri dan

menerajui tampuk pemerintahan. Sebelum itu juga meskipun PBS mengetahui yang Kerajaan

Persekutuan tidak menyukai Kerajaan Negeri yang diterajui oleh PBS namun Datuk Pairin tetap

mahu terus berada di dalam Barisan Nasional. Sungguhpun sokongan yang kuat ditunjukkan

oleh Datuk Pairin serta pemimpin-pemimpin lain kepada Dr Mahathir namun tuntutan-tuntutan

yang diutarakan oleh pemimpin-pemimpin di Sabah masih lagi diketepikan sedangkan tuntutan

PBS tersebut adalah untuk rakyat Sabah yang mempunyai hak ke atas perkara-perkara 20 dan

bukannya atas kepentingan parti ataupun orang perseorangan. Antara tuntutan PBS ialah:

1. Mengembalikan Labuan kepada Sabah

2. Menaikkan peratus royaliti minyak

3. Menubuhkan sebuah Suruhanjaya Siasatan untuk menyasat pemberian

kad pengenalan biru kepada rakyat asing dan pelarian

4. Melantik lebih banyak senator dari negeri Sabah

5. Menambah peruntukan pembangunan infrastruktur kepada Sabah

6. Menambah bilangan hospital dan sekolah

7. Membetulkan penyelewengan dalam ”20 Perkara”

8. Mendirikan sebuah stesen Radio dan Televisyen di Sabah

9. Memberikan keutamaan kepada anak watan Sabah

menerajui perkhidmatan awam Persekutuan di Sabah (Borneonisasi)

10. Menambah bilangan anggota kabinet kerajaan sabah

11. Menambah bilangan angghota kabinet Persekutuan dari Sabah.


19

Tuntutan Ke Atas Labuan

Labuan merupakan satu pulau yang pada asalnya dimiliki oleh negeri Sabah sehinggalah

sewaktu pemerintahan Datuk Harris yang mana telah menyerahkan pulau tersebut kepada

Kerajaan Persekutuan. PBS menuntut kembali Pulau Labuan daripada Kerajaan Persekutuan

kerana mengangap penyerahan tersebut adalah tidak adil kerana sewaktu penyerahan Pulau

tersebut negeri Sabah tidak mendapat pampasan. Selain itu, penyerahan tersebut juga

dilakukan tanpa meminta pendapat daripada rakyat serta mengangap pampasan bagi

penyerahan tersebut telah diberikan kepada orang perseorangan. Menurut Khusairie Talib

(1991), penyerahan Pulau Labuan kepada Kerajaan Persekutuan berlaku tanpa ada pampasan

dan tanpa meninjau pendapat dari rakyat negeri Sabah sedangkan jika dilihat negeri Selangor

mendapat berbilion-bilion ringgit kerana menyerahkan Kuala Lumpur untuk dijadikan Wilayah

Persekutuan. Oleh kerana penyerahan Pulau Labuan kepada kerajaan persekutuan tanpa ada

pampasan yang diberikan kepada kerajaan negeri Sabah. Ini sudah tentu tidak adil dan

merugikan negeri Sabah yang mana jika diberikan pampasan tersebut boleh digunakan untuk

membangunkan negeri ini yang mana sehingga kini masih jauh ketingalan berbanding negeri-

negeri yang lain. Bukan itu sahaja, pekara lain yang membuatkan PBS menuntut Labuan adalah

kerana beranggapan pampasan ke atas penyerahan Pulau Labuan itu telah dipampaskan

kepada orang perseorangan yang menjadi dalang di sebalik penyerahan tersebut.

Royalti Minyak dan Pembangunan

Kerajaan Negeri dibawah pemerintahan PBS merupakan sebuah kerajaan yang

berorientasikan kepada pembangunan khususnya bagi membangunkan negeri Sabah. Namun

apa gunanya segala perancangan ke arah pembangunan jika tidak ada peruntukan yang

mencukupi bagi membangunkan negeri ini. Walaupun sebenarnya negeri Sabah antara negeri

yang terbesar di negara Malaysia dan mempunyai banyak sumber alam namun Sabah juga

merupakan antara negeri yang mundur di negara ini. Ini adalah sangat tidak masuk akal tetapi

jika diteliti daripada sejarah kebanyakkan sumber alam tersebut berkurangan sewaktu

pemerintahan sabah oleh USNO dan BERJAYA dan kekurangan itu tidak diikuti dengan

kemajuan atau pembangunan negeri Sabah.


20

Oleh kerana kekurangan peruntukan bagi membangunkan negeri sabah maka PBS

memohon supaya peratus Kerajaan Royalti Minyak kepada Sabah dikaji semula supaya royalti

minyak yang asal iaitu 5 peratus dinaikkan atau ditambah sebanyak 5 peratus lagi disamping

peruntukan pembangunan bagi Sabah ditambah. Dengan itu, peruntukan pembangunan

kerajaan negeri akan lebih stabil bagi melaksanakan segala projek pembangunan di bandar dan

luar bandar. Dalam lima tahun akan datang, banyak rancangan pembangunan telah dirangka

menerusi ”Sabah Action Blue Print” untuk membawa Sabah dan rakyatnya kepada era baru

memasuki abad 2000.(Khushairie Talib, 1995) .

Sungguhpun tuntutan kerajaan negeri bermatlamat untuk membangunkan negeri Sabah

namun Kerajaan Persekutuan berangapan tuntutan itu sebagai ganjil malahan ada yang

menuduh kononnya tindakan PBS memohon tambahan roiyaliti minyak itu kerana segala

kekayaan hasil balak Sabah sudah dibolot oleh pada pemimpin kanan PBS (Khushairie Talib,

1991). Tetapi jikja ditinjau daripada segi sejarah, kekayaan balak di Sabah sebenarnya wujud

dalam zaman kerajaan USNO dan BERJAYA. Jika adapun saki-baki hasil balak PBS telah

menyalurkannya untuk pembangunan di luar-luar bandar yang telah diabaikan oleh Kerajaan

USNO dan BERJAYA. Contohnya peruntukan pembangunan setiap tahun bagi setiap kawasan

zaman PBS bermula daripada $250,000 pada 1986 dan meningkat kepada lebih $1 juta pada

1990.

Masalah Pendatang Asing Tanpa Izin

20 Perkara juga memuatkan masalah pendatang asing sebagai satu isu yang tidak boleh

dipandang ringan. Masalah ini memberikan kebimbangan kepada Parti Bersatu Sabah kerana

pada masa itu hampir 800,000 pendatang asing telah berhijrah ke Sabah. Bilangan ini adalah

lebih separuh daripada jumlah keseluruhan rakyat warganegara Malaysia yang menetap di

Sabah iaitu berjumlah kira-kira 1.4 juta. Perkara yang amat membimbangkan ialah pendatang

asing ini boleh mempengaruhi sistem politik di Sabah pada masa yang akan datang, mengubah

dominasi struktur politik dan kependudukan negeri ini. Pemimpin PBS terutamanya Datuk Yong

Teck Lee dan En James Ligunjang pernah mendakwa ramai dikalangan pendatang itu memiliki

kad pengenalan biru dan berdaftar pula sebagai pengundi di seluruh negeri. Pada April 1990

Kerajaan Persekutuan menubuhkan suruhanjaya siasatan diraja bagi membenteras operasi


21

mengeluarkan kad pengenalan biru kepada pendatang asing tanpa izin yang didalangi oleh

sebuah parti politik pembangkang terbesar di Sabah.

Kebanjiran pendatang asing ke negara ini telah bermula sewaktu pemerintahan USNO

dan BERJAYA lagi dan satu isu yang harus dibendung. Dengan itu, pihak PBS telah menawarkan

kerjasama bagi membolehkan perancangan yang lebih teratur tetapi apa yang sangat

mengecewakan adalah Kerajaan Persekutuan tidak menunjukkan minat yang mendalam bagi

mengatasi masalah ini. Terdapat pemimpin Kerajaan Persekutuan pada masa itu yang

menyokong tetapi sokongan itu adalah kata-kata kosong sahaja tanpa berbuat apa-apa

tindakan. Dr Mahathir sendiri pernah berkata ”semua pendatang haram di sabah akan dihantar

balik ke negra asal mereka” (Khusairie Talib, 1991). Bagi memperlihatkan keiinginan Kerajaan

negeri untuk berkerjasama dengan Kerajaan Persekutuan maka Kerajaan Negeri telah

menyediakan beberapa formula bagi menyelesaikan masalah pendatang tanpa izin ini antaranya

memberi satu tapak Pangkalan Tentera Laut Diraja (TLDM) di Sandakan bagi membendung

masalah kedatangan pendatang tanpa izin ini. Tetapi apa yang berlaku tidak terdapat usaha

yang dilakukan bagi membenteras masalah ini. Selain itu, Kerajaan Negeri juga telah

melancarkan ”program pengampunan” kepada pekerja haram dari Indonesia pada pertengahan

1988. Dalam program ini, para pekerja yang terlibat dibenarkan pulang ke negara asal mereka

tanpa ditahan bagi membolehkan mereka mendapatkan dokumen yang sah seperti pasport

sebelum datang kembali untuk bekerja di negeri ini.

Hasil daripada program ini kira-kira 65,000 pekerja asing tanpa izin telah melaporkan

diri dengan pihak berkuasa dan diberikan dokumen yang sah bagi membolehkan mereka

bekerja di negeri ini. Sungguhpun begitu program ini tidak dapat dilakukan bagi pendatang

haram dari Filipina kerana mereka tidak mempunyai konsulnya di Sabah bagin menguruskan

perkara itu. Sungguhpun begitu, Kerajaan Persekutuan pula telah menubuhkan sebuah Pasukan

Petugas Khas untuk menyelesaikan masalah ini. Antara tugas yang dilakukan oleh pasukan ini

ialah memnbuat gerakan pendaftaran para pendatang asing tanpa izin dan mereka yang

mendapat status pelarian sekjak 1960-an.


22

Senator dan Kouta Menteri

Kerajaan negeri Sabah pada masa itu telah meminta kepada Kerajaan Persekutuan

untuk menambah senator dari Sabah daripada dua orang yang ada pada masa itu. Begitu juga

dengan wakil Sabah di dalam Kabinet Kerajaan Persekutuan. Menurut Khusairie Talib (1991),

Datuk Pairin telah berkali-kali merayu supaya dapat dilakukan pertambahan khususnya

daripada PBS. Sebaliknya permohonan itu bukan sahaja tidak dilayan malah PBS kehilangan

satu kerusi Timbalan Menteri apabila bekas Ahli Parlimen kawasan Tuaran Kalakou Untol keluar

dari PBS dan menubuhkan AKAR. Dr Mahathir pernah berkata ”perlantikan dan pemecatan

Menteri Kabinet Persekutuan adalah di bawah bidang kuasa saya selaku Perdana Menteri”

(Khusairie Talib, 1991). Maka hanya tinggal seorang sahaja wakilk PBS di dalam kabinet iaitu

Datuk Kasitah Gaddam. Namun beliau gagal memainkan peranan berkesan sebagai jambatan

perhubungan anbtara rakyat Malaysia di Sabah dengan Semenanjung biarpun beliau adalah

seorang menteri penuh. Satu lagi permohonan yang dibuat oleh PBS adalah memohon supaya

bilangan ahli kabinet dalam kerajaan negeri ditambah. Tujuan PBS memohon demikian kerana

bilangan sembilan menteri penuh seperti yang ada sekarang sukar diagih-agihkan mengikut

bilangan suku kaum. Niat hati PBS ingin membentuk sebuah kabinet yang adil mengikut suku

kaum tetapi Kerajaan Persekutuan mengagalkannya dan menuduh Kerajaan Negeri hanya

mementingkan satu kaum sahaja.

Universiti Di Sabah

20 Perkara juga ada memuatkan tuntutan berkenaan mempertingkatkan kemudahan

pendidikan di Sabah yang mana kerajaan negeri Sabah telah meminta untuk mendirikan sebuah

universiti di negeri ini. Tujuan permohonan ini dibuat adalah kerana ramai rakyat yang tidak

berpeluang untuk melanjutkan pelajaran ke peringkat universiti di dalam dan luar negeri,

kerajaan negeri dapat menjimatkan perbelanjaan jika pelajar memasuki universiti di negeri ini

daripada menghantar mereka ke luar Sabah, para bijak pandai dari Sabah juga dapat

mengemukakan buah fikiran dan perkhidmatan demi kepentingan anak-anak Sabah dan

menggalakkan integrasi nasional kerana pelajar dari Semenanjung dan Sarawak juga akan

memasuki universiti tersebut. Namun hasrat Kerjaan Negeri tidak kesampaian kerana Kerajaan

Persekutuan memandang dingin hasrat tersebut. Menteri Pendidikan pada masa itu iaitu Datuk


23

Sri Anwar Ibrahim ada berkata ”keperluan yang utama di Sabah ialah sekolah menengh dan

bukannya universiti” (Khusairie Talib,1991). Jika dilihat kepada kenyataan yang dikeluarkan

tersebut seolah-oleh Kerajaan Persekutuan mengambil berat mengenai pembinaan sekolah

menengah tetapi apa yang berlaku adalah sebaliknya. Taraf sekolah menengah di Sabah masih

terlalu daif dan tidak membantu proses pengembangan mental pelajar. Selain itu, para guru

yang mengajar di kawasan luar bandar merungut kerana kekurangan bahan-bahan rujukan dan

sudah ketingalan zaman serta tempat tinggal para guru yang amat daif sehingga diibaratkan

sebagai Kandang Kambing.

Stesen Radio dan Televisyen di Sabah

Permintaan bagi membina Stesen Radio dan Televisyen juga merupakan permintaan

yang harus diluluskan bagi negeri Sabah. Terdapat beberapa sebab mengapa negeri Sabah

meminta supaya Stesen Radio dan Televisyen ditubuhkan antaranya ialah bagi membolehkan

Kerajaan Negeri menyampai dan melaksanakan dasar-dasarnya kepada rakyat kerana

rancangan televisyen dan radio yang ada pada masa itu dimonopoli oleh berita-berita dari

semenanjung sahaja dan memperuntukan masa yang sedikit sahaja untuk Sabah. Selain itu,

iklan Sabah juga menjadi mangsa yang mana kurang iklan bagi memperkenalkan kepada rakyat

di negeri-negeri lain terhadap sistem budaya rakyat Sabah dan bagi menggalakkan industri

pelancongan di Negeri Sabah Di Bawah Bayu ini. Disamping itu, permintaan ini adalah wajar

kerana jalan raya masih mundur di Sabah maka televisyen merupakan media utama untuk

menyampaikan maklumat dengan cepat kepada rakyat Sabah. Peranan yang dibawa oleh

akhbar pula adalah terhad kepada golongan yang celik huruf dan mereka yang tinggal

berdekatan dengan pekan atau bandar.

DASAR BORNEONISASI

Tujuan PBS menuntut dasar ini bertujuan bagi memberi peluang anak-anak watan

Sabah diberi peluang untuk memegang jawatan-jawatan penting dalam jabatan-jabatan dan

agensi-agensi Persekutuan di Sabah seperti Imigresen, Perkhidmatan Perubatan, Pendidikan,

KEMAS, FAMA dan lain-lain. Dasar ini memberi peluang kepada anak watan negeri Sabah

adalah kerana Ketua-ketua jabatan dan Agensi-asensi Persekutuan di negeri ini tidak dapat


24

tidak dimonopoli juga oleh orang-orang dari semenanjung yang kurang mengetahui aspirasi

rakyat di negeri ini. Adalah tidak wajar dan adil jika negeri Sabah diperintah oleh orang-orang

daripada luar kerana rakyat Sabah juga memiliki golongan cerdik pandai yang pernah menuntut

di Universiti dalam negeri dan luar negeri serta pentadbiran atau pemerintahan di negeri ini

akan berjalan dengan lancar jika diperintah oleh rakyat Sabah sendiri kerana mereka lebih

mengetahui kebudayaan rakyat negeri ini dan dasar-dasar kerajaan PBS. Sungguhpun begitu,

kebolehan anak-anak watan Sabah sering di rendah-rendahkan serta kebanyakkan anak negeri

didakwa menjadi pengintip” Kerajaan Persekutuan untuk meracuni fikiran para pemimpin politik

di Kuala Lumpur. Tuduhan seperti ini tidak seharusnya wujud kerana Sabah pada masa itu telah

memasuki pembentukan Malaysia dan rakyat seharusnya lebih kearah berkerjasama dan bukan

berpecah-belah. Oleh yang demikian, adalah wajar anak-anak watan Sabah diberi peluang

untuk bekerja dalam Kerajaan Persekutuan kerana mereka ini lebih mengetahui keadaan

tempatan dan tiada sebab kenapa Kerajaan Persekutuan tidak boleh melantik mereka

memegang jawatan-jawatan berkenaan kerana negeri Sabah merupakan negeri merupakan

milik rakyat Sabah dan patutlah ditadbir sendiri oleh orang Sabah.

Sejarah Politik Sarawak Dari Tahun 1978-1987

Dalam perkembangan politik negeri sarawak sering terjadi perpecahan. Perpecahan

kaum sememangnya telah wujud sebelum merdeka lagi kerana penduduk hidup terpisah antara

satu sama lain. Keadaan ini telah menggalakkan sesuatu kaum itu cenderung membela nasib

kaum masing-masing. Dalam keadaan demikian wujudlah parti politik yang berdiri atas

sokongan sesuatu akum masing-masing. Perpecahan juga berlaku dalam sesuatu kaum yang

tertentu apbila wujudnya dua buah parti yang mewakili satu kaum atau perpecahan dalam satu

parti induk sesuatu kaum.

Akibat daripada tiada parti politik pelbagai kaum yang mendapat sokongan yang benar-

benar meluas dan tiada kaum betul-betul dapat bersatu dibawah satu pertubuhan tunggal maka

setiap kaum menyokong parti yang mewakili kaum mereka. Sebagai contoh, pada tahun 1963

hingga 1966, penubuhan parti polotik berlandaskan etnik yang tertentu. Kecenderungan ini

disebabkan oleh semangat keetnikan yang mahu memperjuangkan kepentingan etnik masing-

masing. Keadaan ini telah berlaku semenjak sebelum merdeka lagi. Pada masa yang sama juga,


25

berlaku perpecahan dalam sesuatu etnik yang disebabkan oleh perbezaan ideologi. Keadaan

tersebut membawa kepada penubuhan dua buah parti bagi tiga kelompok etnik terbesar di

Sarawak. Perbezaan ideologi dan perjuangan juga boleh dilihat apabila dua buah parti yang

didominasi oleh kaum yang sama berada pihak kerajaan dan juga pembangkang. Sebagai

contoh, Sarawak United people’s Party (SUPP) dan Sarawak Chinese Association (SCA)

didominasi oleh orang cina, tetapi SUPP berada pada pihak pembangkang dan SCA di pihak

kerajaan. Begitu juga dengan parti politik kaum bumiputera Islam, Barisan Rakyat Jati Sarawak

(BARJASA) di pihak kerajaan dan Parti Negara Sarawak (PANAS) di pihak pembangkang. (Zainal

Abidin Abdul Wahid et al ,1996).

Namun bergitu, pada tahun 1966 hingga 1970 perubahan telah berlaku sama ada di

barisan pembangkang ataupun kerajaan perikatan. Di barisan pembangkang masih wujud dua

buah parti, tetapi berubah dari segi komponen Sarawak National Party (SNAP) yang pernah

membentuk kerajaan dengan SUPP telah menjadi pembangkang. Keadaan ini berlaku

disebabkan oleh krisis tahun 1965 hingga 1966 yang membawa kepada pemecatan Stephen

Kalong Ningkan. Di pihak kerajaan pula, berlaku penyatuan BARJASA dan PANAS yang

membentuk parti bumiputera. Sebelum ini PANAS pernah menjadi pembangkang.

Manakala pada tahun 1970 hingga 1974 telah wujud kerajaan campuran pertama di

Sarawak apabila SUPP sanggup menyertai pada tahun 1970 dan dengan itu, terdapat empat

buah parti dalam kerajaan campuran dan tinggal SNAP sebagai pembangkang tunggal. Pada

tahap ini juga SNAP memperluaskan lagi konsep keahlian berbilang kaumnya dan memperoleh

banyak kerusi dalam pilihan raya pada tahun 1974. SNAP menambahkan kerusi dariapda 12

kerusi (1970) kepada 18 kerusi pada tahun 1974 dalam Dewan undangan negeri.(Abdul

Rahman Haji Ismail, 2007)

Melihat perkembangan ini, Abdul Rahman Yaakub berusaha untuk menarik SNAP ke

dalam Barisan Nasional bagi memperkukuhkan lagi kedudukan beliau. Justeru itu, selepas

pilihan raya pada tahun 1974, beberapa berjumpaan telah diadakan oleh Abdul Rahman Yaakub

dengan pemimpin SNAP bagi membincangkan penyertaan SNAP ke dalam Barisan Nasional.

Dalam perjumpaan yang diadakan antara Abdul Rahman Yaakub dengan pemimpin SNAP


26

Stephen Kalong Ningkan, beberapa persetujuan dari segi prinsip tentang penyertaan SNAP ke

dalam Barisan Nasional telah tercapai. (Abdul Rahman Haji Ismail, 2007).

Namun, timbul masalah dalam Persidangan Perwakilan SNAP pada Julai 1975, apabila

presiden SNAP yang telah lama memegang jawatan iaitu Stephen Kalong Ningkan dikalahkan

oleh Dunstan Endawie. Sementara Leo Moggie pula telah menang tanpa pertanding sebagai

Setiausaha Agung SNAP. Kebuntuan perundingan tentang penyertaan SNAP ke dalam Barisan

Nasional dapat diatasi apabila James Wong, Timbalan Presiden SNAP dibebaskan daripada

tahanan ISA. Tidak lama kemudiaan, Abdul Taib Mahmud sebagai Menteri Persekutuan dan

Presiden PBB mengumumkan SNAP mungkin menyertai Barisan Nasional. Pada 22 Mac

1976,Leo Moggie sebagai setiausaha Agung SNAP memberitahu pihak akhbar bahawa dari segi

prisip satu persetujuan telah dicapai dan SNAP akan menjadi sebuah komponen Barisan

Nasional peringkat persekutuan dan negeri. Oleh itu, pada 21 Jun 1976 selepas Majlis Tertinggi

Barisan Nasional mengadakan mesyuarat, pengumuman dibuat bahawa SNAP telah diterima

secara rasmi sebagai sebuah parti komponen Barisan Nasional. Sekali gus tuntutan yang

bersifat keaerahan dan kenegerian yang khusus bagi sarawak dapat dikurangkan. (Ahmad

Nidzammudin Sulaiman et al, 1994).

Politik Sarawak pada tahun 1978

Politik di Sarawak mula goyang apabila berlaku perpecahan beberapa buah parti. Dalam

situasi yang agak tegang ini, bekas Timbalan pesuruhanjaya Polis Sarawak, Haji Kawi telah

menubuhkan Parti Rakyat Jati Sarawak (PAJAR) pada bulan Februari 1978 dan dengan ini

wujud sebuah parti alternatif untuk orang Melayu yang tidak berpuas hati dengan Parti Pesaka

Bumiputera Bersatu (PBB) di bawah pimpinan Abdul Rahman Yaakub. Sebagai persediaan

menghadapi pilihan raya pada tahun 1979, PAJAR mendedahkan isu rasuah, pilih kasih dalam

perkhidmatan awam dan program pembangunan yang tidak berkesan di Sarawak. Adbul

Rahman Yaakub beranggapan bahawa perjuangan PAJAR hanya untuk memenangi satu atau

dua kerusi bagi mencabar keupayaan beliau dalam membentuk kerajaan. Walau bagaimanpun,

menurut Ali Kawi penubuhan parti PAJAR adalah atas sebab kekecewaan masyarakat Melayu di

bawah pemerintahan Abdul Rahman Yaakub. (Ahmad Nidzammudin Sulaiman et al, 1994)


27

Tidak lama selepas penubuhan PAJAR, sebuah lagi parti baru iaitu SAPO (Sarawak

People’s Organization) pula ditubuhkan oleh golongan yang tidak puas hati dengan perjuangan

SNAP yang telah menyertai Barisan Nasional pada tahun 1976. SAPO yang mewakili orang cina,

dipimpin oleh Raymond Szetu yang melandaskan perjuangan parti tersebut dengan slogan

“Sarawak untuk Sarawak”. Isu ini sering ditengahkan oleh SAPO adalah tentang ketidakadilan

kerajaan pusat kepada negeri Sarawak, khususnya dalam hal pembahagian hasil minyak.

Menurut Raymond Szetu:

“we see our production sharing agreement between Sarawak

and Petronas and we can immediately realise who control our

state. Sarawak recieves only 5% from our oil produced whereas

in the days of the British colonialist, we recieves 10%”.

Walau bagaiamanapun, keputusan pilihan raya pada tahun 1979 telah menunjukkan

bahawa parti PBB di bawah pimpinan Abdul Rahman Yaakub masih lagi teguh. Dalam pilihan

raya Persekutuan , Barisan Nasional memenangi 23 kerusi dan calon bebas 1 kerusi. Dalam

pilihan raya Dewan Undangan Negeri yang diadakan pada 1979, anggoto Barisan Nasional-

PBB,SUPP dan SNAP masing-masing memenangi 18,11, dan 16 kerusi. Bagi parti PAJAR

mendapat kekalahan teruk dan tujuh daripada calonnya hilang wang pertaruhan. Manakala

SAPO menang satu kerusi parlimen yang dahulunya dipegang oleh calon SUPP.

Krisis Politik Dayak Tahun 1983

Krisis politik masyarakat Dayak di Sarawak tahap kemuncaknya pada tahun 1983. Terdapat

beberapa perubahan yang perlu diperhatikan. Antara perubahan ialah:

1. Pertama, didapati SNAP yang sebelum ini telah dilanda krisis akhirnya berpecah.

2. Kedua, penubuhan Parti Bansa Dayak Sarawak (PBDS) sebagai sebuah

parti perkauman Dayak.

3. Ketiga ialah semangat perkauman Dayak yang dibangkitkan oleh PBDS.

Krisis SNAP yang sebenarnya telah mula lebih awal dari tahun 1983. Ramai pemimpin Dayak

keluar secara berramai-ramai dari SNAP. Mereka yang keluar dari SNAP menubuhkan PBDS.


28

Sebelum ini SNAP telah dianggap sebagai parti memperjuangkan nasib orang Dayak. Orang

Dayak dari SNAP melihat bahawa PBB ialah perkauman Melayu dan SUPP untuk orang cina.

(Zainal Abidin Abdul Wahid et al ,1996)

Namun, pada akhir 1970-an dan awal 1980-an, sokongan kaum Dayak terhadap SNAP

mula goyang, berbelah bahagi dan pudar kerana wujud semangat berpuak dalam parti itu

sendiri. Hal ini telah melahirkan krisis dalaman parti yang lebih merupakan krisis kepimpinan.

Pada masa yang sama, isu perkauman Dayak telah digunakan untuk mendapatkan sokongan.

Semangat berpuak-puak ini telah mengancam perpaduan SNAP sebagaisebuah parti berbilang

kaum. Pada tahap ini juga menjadi titik tolak kepada perkembangan politik perkaum Dayak

yang lebih melampau dalam erti kata bahawa sesetengah menolak konsep berbilang kaumSNAP

dan menganggap diri mereka sebagai memperjuangkan semangat Dayak yang tulen. (Ahmad

Nidzammudin Sulaiman et al, 1994)

Perbezaan pokok dalam perjuangan SNAP dan PBDS ialah isu berbilang kaum (SNAP)

atau perkauman Dayak (PBDS). Kebanyakan pemimpin PBDS ialah kaum DAYAK danbergitu

juga dengan pengikutnya. PBDS sebenarnya ingin mengikuti jejak parti perkauman yang lain

seperti UMNO (untuk orang Melayu), MIC (untuk orang India) dan MCA (untuk orang cina).

Persoalan timbul iaitu apakah kehadiran PBDS dapat memenuhi aspirasi politik orang

Dayak? Apakah kebangkitan semangat perkauman Dayak akan melenyapkan pengaruh SNAP

terhadap orang Dayak? Perubahan ini akan dianalisis dengan lebih mendalam memandangkan

kedua-dua buah parti ini ingin mendapatkan sokongan daripada kaum yang sama, iaitu Dayak.

Dua kumpulan yang wujud dalam SNAP iala kumpulan Leo Moggie dan James Wong.

Kumpulan James Wong golongan yang memperjuangkan konsep berbilang kaum parti

manakala kumuplan Leo Moggie ialah mereka yang lebih condong kepada perkauman dan

menuntut supaya SNAP terus dipimpin oleh kaum Dayak. Mengikut kelompok Leo Moggie,

sekiranya kamu yang memimpin SNAP sedangkan terdapat pemimpin Dayak yang layak, maka

sudah tentu tidak akan direstui oleh penyokong mereka. Sebaliknya, bagi golongan Dayak yang

menekan konsep berbilang kaum berpendapat, sesiapa sahaja boleh menjadi presiden parti dan

tidak semestinya orang Dayak. Pada tahun 1981, James Wong telah menjadi presiden SNAP


29

selepas menewaskan Leo Moggie dalam permilihan presiden parti pada tahun itu. Bagi

meredakan krisis dalam SNAP, maka James Wong telah melantik Leo Maggie dan Daniel Tajem

menjadi Naib Presiden. Lantikan ini, bermakna mereka masih lagi menjadi ahli jawatankuasa

pusat. Namun demikian, tindakan ini tidak dapat meredahkan pergolahan dalam parti kerana

kumpulan yang menyokong Leo Moggie didapati tidak puas hati dengan konsesi yang diberikan.

(Ahmad Nidzammudin Sulaiman et al, 1994)

Kekalahan kumpulan Leo Moggie juga telah menimbul perasaan tidak puas hati pada

kalangan SNAP pada peringkat bawahan, terutama sekali mereka yang ingin parti terus

dipimpin oleh kaum Dayak. Mereka sangat mengharapkan intelek Iban seperti Leo Maggie,

Daniel Tajem, Gramong Juna dan Dr. Jawie Masing dapat memimpin SNAP dan sekaligus dapat

memperjuangkan nasib kaum mereka.

Berbalahan dalam SNAP tidak berhenti bergitu saja, malah semakin regang apabila

berikutan dengan sokongan Daniel Tajem terhadap calon bebas untuk menentang calon SNAP

dalam pilihan raya pada peringkat nasional pada tahun 1982, sehingga James Wong mendesak

Daniel Tajem untuk meletakkan jawatan. Bagaimana pun, Daniel Tajem menafikan dakwaan

tersebut. Oleh itu, pada 19 Jun 1983 Jawatankuasa Pusat SNAP telah memutuskan bahawa

Daniel Tajem mesti disingkirkan dari parti. Namun, keputusan ini telah mendapat bantahan

hebat oleh rakan-rakan Daniel Tajem. Pada masa yang sama, James Wong mencabar mereka

yang tidak bersetuju kepada keputusan ini agar meletakkan jawatan dan meninggal SNAP. Bagi

kelompok yang anti-James Wong membantah pemecatan ini secara terbuka. Menurut Patrick

Anek mendakwa pemecatan ini didalangi oleh James Wong sendiri. Manakala Leo Moggie pula

telah menyifatkan pemecatan itu sebagai satu usaha untuk menghalang kelahiran pemimpin

Dayak. (Barbara Watson Andaya & Leonard Y. Andaya, 1993)

Pilihan raya peringkat nasional pada 1982 telah memperlihatkan ramai wakil rakyat

Dayak dalam SNAP yang berasa diri mereka dipermainkan. Ada antara mereka yang tidak

disenaraikan sebagai calon, walaupun telah mewakili kawasan tertentu buah beberapa penggal.

Antara wakil yang tidak dicalonkan ialah Edwin Tangkun di Sri Aman, Patrick Anek di Bau dan

Edmund Lanngu di Saratok. Akhirnya, ketiga-tiga tokoh tersebut telah keluar dari SNAP

menjelang pilihan raya dan bertanding sebagai calon bebas menentang calon SNAP.


30

Keputusannya, Edwin Tangkun berjaya mengalahkan Rusuk Nanang, Edmund Langgu

menewaskan Dunstan Endawie dan Patrick Anek menewaskan Dr. Patau Rubis. (Abdul Rahman

Haji Ismail, 2007)

Bagi menyelesaikan krisis politik dalam SNAP, maka parti PBB yang diketuai oleh Abdul

Rahman Yaakub telah campur tangan bagi cuba menyelesaikan masalah dalam SNAP. Namun

begitu, bagi pemimpin Dayak yang berpecah dari SNAP berpendapat tindakan yang diambil oleh

PBB adalah takut jika perpecahan dalam SNAP terus berterusan makan akan mengganggu

kestabilan kerajaan Barisan Nasional pada peringkat Negeri. selain itu, tindakan PBB untuk

mengurangkan pengaruh parti tersebut kerana pada masas itu, SNAP merupakan parti yang

mempunyai kerusi terbanyak jika dibandingkan dengan parti lain. (Zainal Abidin Abdul Wahid et

al ,1996)

Oleh itu, dapat disimpulkan bahawa pemimpin tertentu telah memainkan peranan dalam

perpecahan dalam SNAP. Campur tangan pihak luar memang wujud, tetapi campur tangan itu

bukanlah punca utama perpecahan. Akhirnya, akibat krisis perpecahan dalam SNAP tidak

diselesaikan maka tertubuhnya Parti Bansa Dayak Sarawak (PBDS) pada 16 September 1983.

Krisis Politik antara SNAP dan PBDS

Penubuhan PBDS bermula dengan tindakan tiga orang parlimen dan sembilan orang Ahli

Dewan Undangan Negeri (ADUN) SNAP keluar dari parti pada bulan Julai 1983. Mereka ialah

Thomas Salang (Majlis Persekutuan-Julau), Justine Jinggut (MP-Rajang), Adrew Janggie (MP-

Lubuk Antu), Gramong Juna (ADUN-Machan), Mamal Samuel (ADUN-Tatau), Dr. Jawie Masing

(ADUN-Pakan), Jonathan Sabai (ADUN-Palagus), David Jemut (ADUN-Batang Air), Sandah

(ADUN-Dudong), Joseph Kudi (ADUN-Ngemah), Jonathan Nawin (ADUN-Engkelili) dan Ambrose

Gramong Jelian (ADUN-Meluan). Tindakan mereka ini diikuti oleh Leo Moggie (MP-Kanowit).

Kemudian tiga orang calon bebas turut menyertai kumpulan ini iaitu Edmund Langgu (MP-

Kalaka), Edwin Tangkun (MP-Lingga) dan Patrick Anek (MP-Tasik Biru). (Ahmad Nidzammudin

Sulaiman et al, 1994)


31

Tindakan keluar dari parti beramai-ramai ini diterima dengan perasaan kesal oleh

presiden parti, James Wong yang telah mendesak supaya mereka mengosongkan kerusi

masing-masing. Kumpulan yang keluar dari parti telah memenangi kerusi mereka di atas tiket

SNAP, tetapi sekarang dianggap pembangkang dan bukan lagi sebagai wakil Barisan Nasional.

Namun demikian, Timbalan Presiden SNAP, Edward Jeli telah menyifatkan penubuhan parti baru

ini (PBDS) tidak jujur dan bertujuan untuk melemahkan SNAP kerana kehilangan hampir

separuh daripada kekuatan mereka. PBDS mendapat sambutan hebat daripada kaum Dayak

yang tidak berpuas hati dengan kepemimpinan SNAP. Tambahan pula mereka yang

menubuhkan PBDS terdiri daripada wakil rakyat Dayak yang berpengalaman dan berpengaruh.

(Ahmad Nidzammudin Sulaiman et al, 1994)

PBDS ditubuhkan secara rasmi pada 16 September 1983. parti ini kemudian diterima

menjadi komponen Barisan Nasional pada 8 Januari 1984, iaitu kira-kira seminggu selepas

pilihan raya Dewan Undangan Negeri selesai dijalankan. Seperti yang telah dijelaskan, PBDS

ialah sebuah parti yang khaskan orang Dayak sahaja. Mengikut Leo Moggie, “PBDS is a

communal based party, as UMNO, MCA, MIC and others. There is no need to be apologetic

about this”. Seperti parti politik yang lain, PBDS mempuyai falsafah perjuangan yang tersendiri

untuk masyarakat Dayak. Antara objektif perjuangan PBDS ialah untuk memajukan orang

Dayak dari segi politik, ekonomi, kebudayaan dan juga pelajaran. Penubuhan PBDS juga

bertujuan untuk mengeratkan hubungan di antara orang Dayak dan kaum lain bagi memastikan

keadaan harmoni dan aman. (Abdul Rauf Mohd. Napis & Ramlah Muhamad, 1992)

Secara umumnya, kedua-dua parti ini tidak ada isu yang khusus yang digunakan untuk

mendapatkan sokongan daripada orang Dayak. Isu yang digunakan lebih kepada maki-hamun

termasuklah isu kepepimpinan SNAP dan semangat perkauman yang diperjuangkan oleh PBDS.

Mengikut penyokong SNAP dan PBDS berpecah kerana dipimpin oleh kaum lain. Golongan yang

merestui kepemimpinan SNAP secara tidak langsung ingin melihat perpecahan kaum Dayak.

Penubuhan PBDS dirasakan tepat pada masanya apabila kaum Dayak harus menubuhkan parti

kaum sendiri seperti kaum lain. Sebaliknya, penyakong SNAP telah mendakwa bahawa PBDS

ditubuhkan oleh mereka yang tidak sabar untuk memegang pucuk kepemimpinan parti dan

tamak kuasa. Kehadiran PBDS tidak perlu ditubuh kerana SNAP telah eujud sebagai sebuah


32

parti untuk kaum Dayak. Segala usaha untuk menubuhkan parti baru adalah untuk merosakan

perpaduan kaum. (Ahmad Nidzammudin Sulaiman et al, 1994)

Krisis SNAP amat mencabar kepemimpinan Abdul Taib Mahmud selaku ketua menteri

pada masa itu. Usaha awal yang diambil oleh beliau dalam menghadapi krisis ini adalah

membawa kedua-dua kumpulan yang bertelingkah ke meja perundungian. Usaha ini gagal

apabila kedua-dua pihak enggan berkompromi. Kegagalan ini menyebabkan SNAP dan PBDS

dibenarakan bertanding dengan menggunakan simbol parti masing-masing untuk memuaskan

hati kedua-dua pihak supaya pertandingan bebas diadakan. (Zainal Abidin Abdul Wahid et al

,1996)

Pilihan Raya Pada Tahun 1983

Pada pilihan raya 1983, dalam keputusan pilihan raya ini ialah kejayaan PBDS iaitu parti

yang baru ditubuhkan selama tiga bulan. Terdapat beberapa faktor yang perlu dikaitkan dengan

kejayaan PBDS dan kemerosotan SNAP dalam pilihan raya 1983. Sokongan yang diberikan oleh

pemimpin Barisan Nasional negeri terhadap PBDS memainkan peranan penting. Begitu juga

dengan langkah mewujudkan kerajaan Barisan Nasional Plus untuk menghidupkan PBDS dan

sokongan moral yang diberikan terhadap parti itu. Abdul Taib Mahmud pernah mengatakan

akan membawa masuk PBDS ke Barisan Nasional selepas tamat pilihan raya. (Abdul Rahman

Haji Ismail, 2007)

Faktor kedua ialah imej SNAP sebagai sebuah parti untuk orang Dayak di bawah

kepemimpinan James Wong telah tergugat. Sejarah menunjukkan bahawa parti ini tidak pernah

dipimpin oleh kaum lain dan keadaan ini menyukarkan mereka menerima kepemimpinan James

Wong. Kritikan dan selaran yang dibuat oleh parti lain terhadap SNAP telah menjejaskan imej

parti ini sebagai sebuah parti yang kuat. (Ahmad Nidzammudin Sulaiman et al, 1994)

Faktor ketiga ialah faktor perkauman dan semangat perjuangan kaum Dayak pada masa

itu. Hasrat mereka untuk menubuhkan sebuah parti yang khas untuk kaum mereka kian

terserlah apabila mereka mula meniru perjuangan kaum lain melalui politik perkauman.

Kesimpulannya, dari sudut lain, pilihan raya tahun 1983 telah menimbulkan kesan yang lebih


33

mendalam terhadap masyarakat Dayak di Sarawak kerana tidaka dapat menyelesaikan masalah

pokok yang dihadapi oleh kaum Dayak. Pilihan raya tersebut hanya digunakan sebagai cara

untuk mengesahkan bahawa kedua-dua pihak itu mendapat sokongan daripada kaum Dayak.

Dengan demikian pilihan raya ini bukannya cara yang baik untuk menyelesaikan masalah kaum

Dayak, malah memperhebatkan lagi sengketa pada kalangan masyrakat itu.

Sejarah Politik Semenanjung Malaysia Dalam Tahun 1978 – 1987.

Di dalam sejarah politik semenanjung dalam tahun 1978 – 1987 akan membincangkan

pergolakan politik UMNO dalam zaman pemerintahan Dato’ Hussein Onn dan dalam era

pemerintahan Dr. Mahathir Mohamad. 2 orang tokoh ini telah mewarnai arena politik negara

Malaysia dengan agenda mereka yang tersendiri sekitar tahun 1978 – 1987 yang akan di

bincangkan. Sepanjang tempoh pemerintahan 2 orang tokoh politik ini, banyak masalah yang

timbul yang telah menjadi sejarah politik negara Malaysia. Perbincangan ini akan di bahagikan

kepada 2 bahagian iaitu kita akan melihat pergolakan UMNO semasa Dato’ Hussein Onn dan

UMNO semasa era Dr. Mahathir Mohamad.

Pergolakan UMNO Semasa Dato’ Hussein Onn

Kita lihat latar belakang Dato’ Hussein Onn secara sepintas lalu, beliau merupakan anak

kepada Onn Ja’afar. Beliau menjadi Perdana Menteri yang ke-3 pada bulan Januari 1976

selepas kematian Tun Abdul Razak pada 14 Januari 1976. Ketika beliau hendak melantik

Timbalan Perdana Menteri, beliau ada bercadang hendak melantik Ghazali Shafei tetapi Tengku

Razaleigh memberikan pendapat yang positif terhadap Dr. Mahathir. Tengku Razaleigh berbuat

demikian dengan harapan semasa Dr. Mahathir menjadi Perdana Menteri, Dr. Mahathir akan

melantiknya sebagai Timbalan Perdana Menterinya. Dengan usaha Tengku Razaleigh ini, Dr.

Mahathir telah dilantik menjadi Timbalan Perdana Menteri di bawah pemerintahan Dato’

Hussein Onn. (Ahmad Atory Hussain,1993). Semasa Dato’ Hussein Onn menjadi Presiden UMNO

dan Perdana Menteri Malaysia, bibit perpecahan telah berlaku semasa beliau memegang

jawatan tersebut.


34

Antara masalah yang timbul semasa pemerintahan Dato’ Hussein Onn ialah keraguan di

kalangan ahli kanan parti terhadap kepimpinan beliau. Masalah ini timbul akibat daripada isu

Harun Idris yang di dakwa di mahkamah atas tuduhan rasuah. Masalah ini menjadi semakin

serius apabila pengikut Harun Idris mendesak beliau campur tangan menyelamatkan Harun

Idris dan hal ini telah menyebabkan keadaan politik UMNO berada dalam meruncingkan. Tetapi

Dato’ Hussein Onn tetap tidak mahu campur tangan dalam urusan mahkamah. Hal ini kerana,

beliau menghormati kewibawaan mahkamah dan bagi beliau undang-undang tetap undang-

undang. Akibatnya Harun Idris didapati bersalah dam menjalani hukuman penjara Pudu. Di

katakan Dr. Mahathir telah membantu beliau meringankan hukuman penjara dan seterusnya

kembali aktif dalam arena politik UMNO sehingga menjadi salah seorang Naib Presiden UMNO

dalam tahun 1981-1984. (Ahmad Atory Hussain,1993)

Persoalan yang timbul ekoran daripada masalah ini ialah, kenapa tokoh lain pada masa

sama yang mengamalkan rasuah tidak diambil tindakan yang sama. Mengikut pengkaji politik,

mereka berpendapat bahawa pada masa itu, Harun Idris merupakan seorang pemimpin Melayu

yang sangat berpengaruh yang jika tidak dilibatkan dalam kes mahkamah Harun Idris ini akan

mengugat kedudukan politik Dato’ Hussein Onn pada masa itu.

Ekoran daripada isu ini, timbul pula masalah perebutan jawatan Presiden UMNO.

Masalah ini wujud apabila Sulaiman Palestin, bekas Speaker Pulau Pinang telah mencabar Dato’

Hussein Onn merebut jawatan Presiden pada bulan September 1978. Tindakan Sulaiman

Palestin merebut jawatan tersebut adalah untuk menguji sejauh mana pengaruh Hussein Onn

ekoran daripada cara beliau menyelesaikan kes Harun Idris. Bolehkah seorang ahli bertanding

merebut jawatan presiden?. Perlembangan UMNO memang tidak menyekat sesorang ahli

daripada merebut Semarang jawatan dalam parti hatta presiden sekalipun kerana UMNO

mengamalkan demokrasi. (Ahmad Atory Hussain,1993)

Ketika krisis ini sedang hangat berlaku, Timbalan Perdana Menteri pada masa ini, Dr.

Mahathir tidak mengambil sebarang tindakan seperti menasihati Sulaiman Palestin supaya tidak

mencabar Dato’ Hussein Onn, tetapi Dr. Mahathir tidak berbuat demikian. Dr. Mahathir juga di

katakan bersikap dingin terhadap pertandingan tersebut. Diramalkan bahawa dengan adanya

pertandingan tersebut, Dato’ Hussein Onn berkemungkinan akan bersara, walaupun beliau


35

menang atau kalah. Perkara sebegini memang menjadi tabiat orang Melayu khasnya dalam

parti UMNO, biasanya Presiden akan meletakkan jawatan jika ditentang kerana berasa

maruahnya telah tercabar.

Perhimpunan Agung kali ke-29 pada tahun 1978 merupakan peristiwa yang amat

mendebarkan. Hal ini kerana, pada Perhimpunan Agung pada kali ini akan memperlihatkan

perebutan jawatan Presiden di antara Dato’ Hussein Onn dengan Sulaiman Palestin. Selepas

melihat keputusannya, jelas memperlihatkan pengaruh Hussein Onn masih kuat dalam parti

UMNO dengan memenangi undian sebanyak 898 undi manakala Sulaiman Palestin hanya

mendapat 250 undi sahaja. Meskipun Hussein Onn menang dalam pertandingan ini, ini tidak

bermakna beliau akan terus memegang jawatan sebagai Presiden UMNO. Bagi beliau yang jelas

semasa pertandingan tersebut terdapat 20 bahagian dalam UMNO menentang kepimpinan

beliau. Akibatnya Hussein Onn berasa yang beliau tidak lagi dikehendaki oleh sebilangan rakyat.

Walaupun dalam demokrasi, kemenangan dengan satu undi pun membolehkan seseorang

memegang jawatan Presiden, tetapi bagi Hussein Onn demokrasi harus diukur dari segi moral

serta maruah dan tidak hanya dari sudut angka sahaja. (Ahmad Atory Hussain,1993)

Biarpun terdapat beberapa isu yang berlaku semasa era Hussein Onn, namun orang

Melayu masih terus mencapai kemajuan yang menggalakkan. Terdapat pendapat yang

mengatakan, zaman Hussein Onn merupakan zaman yang mewah. Harga barang komoditi

meningkat dan gaji kakitangan kerajaan juga meningkat dalam semua kategori sebanyak 25

peratus. Jika pada zaman Tun Abdul Razak, gaji siswazah bermula dengan RM750 sebulan,

maka pada zaman Hussein Onn gaji mereka dinaikkkan kepada RM1000 sebulan. Manakala gaji

menteri daripada RM5000 kepada RM9000 sebulan. Jumlah ini tidak termasuk elaun yang

mereka peroleh. Insentif seperti inilah merupakan faktor utama menggalakkan ahli bergiat

dalam parti yang akhirnya membawa unsur kejengkilan dalam politik. Ringkasnya pencapaian

kemajuan ekonomi begitu menggalakkan sekali semasa era Hussein Onn.

Di sini timbul persoalan mengapa Hussein Onn perlu ditentang oleh Sulaiman Palestin

padahal dalam pada ketika itu Harun Idris yang sedang menjalani hukuman penjara

menasihatkan Sulaiman Palestin agar jangan menentang Hussein Onn dan mengapa Hussein

Onn perlu meletakkan jawatan. (Ahmad Atory Hussain,1993) Beliau juga pernah menahan


36

beberapa orang yang disyaki menjadi tali barut komunis yang bergerak sejak dari zaman Tun

Abdul Razak lagi seperti Abdullah Ahmad, Abdullah Majid dan Samad Ismail. Maka di sini boleh

dilihat terdapat satu pakatan yang dirancang secara halus supaya Hussein Onn mengundurkan

diri dengan memperalatkan Sulaiman Palestin menentang beliau pada tahun 1978.

Semasa Hussein Onn hendak meletakkan jawatannya sebagai Perdana Menteri, beliau

telah memanggil Dr. Mahathir dan Tengku Razaleigh untuk memilih siapakah yang layak

menjadi Perdana Menteri. Dikatakan Tengku Razaleigh telah mencadangkan Dr. Mahathir

mengambil alih tugas sebagai Perdana Menteri dengan harapan Dr. Mahathir akan memilih

beliau sebagai Timbalan Perdana Menteri. Pada tahun 1981 Dato’ Hussein Onn telah

meletakkan jawatannya sebagai Perdana Menteri dengan rasmi.

UMNO Semasa Era Dr. Mahathir Mohamad

Sebelum membincangkan perpecahan UMNO semasa pemerintahan Dr. Mahathir lebih

elok kita lihat latar belakang Dr. Mahathir secara sepintas lalu. Dr. Mahathir merupakan seorang

aktivis politik yang di segani pada masa kini. Beliau dilahirkan pada 20 Disember 1925 di Kedah.

Anak daripada keturunan Wan Saman di sebelah ibunya iaitu pembina Empangan Wan Mat

Samad. Manakala di sebelah bapanya pula berketurunan india. Beliau mula bergiat dalam arena

politik pada tahun 1946 lagi semasa Malayan Union ditentang hebat oleh orang Melayu.

(http://sejarahmalaysia.pnm.my/portalBM/detail.php?section=sm02&spesifik_id=101&ttl_id=5)

Dr. Mahathir juga pernah di gugurkan dari arena politik. Hal ini berlaku semasa era

pemerintahan Tunku Abdul Rahman di mana Dr. Mahathir lantang menentang pucuk pimpinan

Tunku melalui surat terbukanya yang bertarikh 17 Jun 1969. Akibatnya, beliau telah digugurkan

daripada menjadi ahli Majlis Tertinggi UMNO pada 12 Julai 1969. kemudian beliau dipecat dari

UMNO pada 22 september 1969. (Ahmad Atory Hussain, 1993) Selama 21 bulan beliau tidak

menyertai mana-mana parti telah mematangkan beliau tentang falsafah kepimpinan politik,

UMNO dan pemodenan bangsa Melayu. Pada 6 Februari 1972 Dr. Mahathir telah diterima

memasuki semula UMNO berdasarkan surat beliau yang dihantar kepada Tun Abdul Razak.

(Ahmad Atory Hussain,1993)


37

Dr. Mahathir mula memegang jawatan sebagai Perdana Menteri dan Presiden UMNO

pada bulan Julai tahun 1981. Apabila Dr. Mahathir memegang jawatan Perdana Menteri, beliau

telah melaksanakan beberapa dasar yang drastik. Beliau telah melakar sejarah apabila beliau

telah menukar waktu Greenwich kepada waktu tempatan dengan melewatkan satu jam untuk

menyamakan waktu Sabah dan Sarawak. Perubahan waktu ini telah diikuti oleh negara

Singapura. Selain itu, beliau telah melancarkan beberapa dasar antaranya Bersih, Cekap dan

Amanah, dan Dasar Pandang ke Timur.

Bersih, Cekap dan Amanah

Dasar ini telah dilancarkan oleh Dr. Mahathir pada bulan April 1982 untuk menjadi

amalan pegawai kerajaan. Dasar ini dibuat bagi meningkatkan mutu kerja dan produktivii.

Objektif utama dasar ini ialah untuk mewujudkan satu etika kerja dan sikap baru bagi rakyat

Malaysia dengan memberi keutamaan kepada peningkatan produktiviti dan mutu kerja. Beliau

rasa amalan rasuah telah menular dalam segelintir kakitangan kerajaan dan merupakan punca

kelemahan jentera kerajaan. Bagi Dr. Mahathir pembangunan dan kejayaan sesebuah negara

bergantung kepada nilai-nilai hidup dan kerja yang bermutu di kalangan pekerja. Oleh yang

demikian, nilai seperti bersih,cekap, dan amanah amat penting untuk ditaman ke dalam jiwa

setiap kakitangan kerajaan khususnya dan di kalangan rakyat amnya.

Dasar Pandang ke Timur

Dasar Pandang ke Timur telah diumumkan oleh Perdana Menteri Datuk Seri Dr. Mahathir

pada 8 Februari 1982. negara Jepun dan korea merupakan dua buah negara yang pesat

membangun. Mereka adalah lebih maju dari negara-negara Barat sendiri. Kejayaan-kejayaan

negara ini telah dijadikan contoh dan teladan oleh Malaysia bagi mencapai matlamat

pembangunan negara dengan mempertingkatkan prestasi pengurusan dan pembangunan

sektor awam.

Perkara-perkara yang telah ditumpukan oleh kerajaan Malaysia melalui dasar ini ialah

kerajinan dan disiplin berkerja, kesetiaan pada negara dan perusahaan, keutamaan kepada

kumpulan, tekanan terhadap produktiviti dan mutu yang tinggi, peningkatan kecekapan,


38

pengurangan perbezaan antara eksekutif dan pekerja am dan sistem pengurusan yang

menitikberatkan kejayaan jangka panjang. Sebagai sebuah negara yang membangun, nilai-nilai

etika kerja tersebut amat penting untuk diamalkan kerana ia dapat membantu ke arah kejayaan

pembangunan negara.

Dasar Pandang Ke Timur merupakan satu usaha yang positif dan cemerlang oleh

kerajaan Malaysia bagi meningkatkan prestasi pengurusan dan pembangunan negara kita.

Dasar ini telah memberi kesan yang besar ke atas usaha-usaha kerajaan untuk meningkatkan

produktiviti negara di samping mewujudkan sebuah masyarakat yang dinamik dan progresif.

Bibit Perpecahan Dalam Umno

Bibit perpecahan dalam UMNO bermula apabila Dr. Mahathir tidak bertindak cepat untuk

melantik Timbalan Perdana Menteri sebaik sahaja beliau dilantik menjadi Perdana Menteri.

Tetapi sebaliknya, beliau menunggu selesai pertandingan merebut jawatan Timbalan Presiden

UMNO antara Musa Hitam dan Tengku Razaleigh Hamzah. Dengan membuka gelanggang bagi

perebutan jawatan Timbalan Presiden tersebut ahli UMNO mula berkempen untuk mencalonkan

Musa Hitam atau Tengku Razaleigh Hamzah. Kalau dikaji jika Dr. Mahathir melantik Timbalan

Perdana Menteri dengan lebih awal perkara sebegini tidak akan berlaku. Hal ini kerana, jika Dr.

Mahathir melantik salah seorang di antara Musa Hitam atau Tengku Razaleigh Hamzah ahli-ahli

UMNO akan terima saja keputusan beliau, tetapi beliau silap kerana tidak melantik salah

seorang daripada mereka dengan lebih awal. (Zainal Abidin Abdul Wahid et al ,1996)

Dalam pertandingan merebut jawatan Timbalan Presiden itu, Musa Hitam telah

memenangi pertandingan tersebut. Seterusnya Dr. Mahathir telah secara automatik melantik

Musa Hitam sebagai Timbalan Perdana Menteri Malaysia pada zaman pemerintahan beliau.

Perlantikan ini telah meninggalkan banyak kesan pahit kepada Tengku Razaleigh Hamzah

kerana Musa Hitam berkedudukan nombor tiga dalam barisan Naib Presiden. Oleh yang

demikian wujudlah puak-puak dalam politik UMNO yang terbahagi kepada puak Dr. Mahathir

dan Musa Hitam dengan puak Tengku Razaleigh Hamzah.


39

Dalam buku berjudul Dimensi Politik Melayu, 1991 pertelingkahan dalam UMNO yang

melibatkan Team A dan Team B. Di seksyen ini memadai dengan menyentuh tentang budaya

klik atau puak ini begitu memeuncak berlaku di peringkat Majlis Tertinggi UMNO pada 24 April

1987 yang lalu, klik yang dipimpin oleh Dr. Mahathir Mohamad dipanggil Team A manakala klik

yang dipimpin oleh Tengku Razaleigh Hamzah digelar sebagai Team B. Tengku Razaleigh

sebelum itu menjadi Menteri Kewangan dan Menteri Perdagangan di bawah kabinet Dr.

Mahathir Mohamad telah bertindak menentang pucuk pimpinan UMNO. Sebelum itu, budaya klik

di klangan UMNO peeringkat tertinggi tidaklah ketara walaupun diakui memang wujud tetapi

tidaklah sampai menjadi porak peranda sehingga UMNO boleh diharamkan dan ahli UMNO

berpecah dua. Misalnya, dalam masa Tunku Abdul Rahman, wujud klik yang dipanggil order

baru dan order lama. Tetapi Tun Abdul Razak mengambil alih jawatan Presiden UMNO dan

Perdana Menteri, klik-klik yang tidak puas hati bersatu kembali dan patuh kepada pucuk

pimpinan. Begitu juga, dalam masa Tun Hussein Onn menjadi Perdana Menteri, memeng wujud

klik yang dipimpin oleh Datuk Harun Idris yang tidak puas hati dengan kepimpinan Hussein

Onn. Tetapi apabila tindakan mahkamah di ambil ke atas Datuk Idris atas dakwaan rasuah,

maka pengikut-pengikut klik Datuk Harun akur dan seterusnya memberi kerjasama terhadap

kepimpinan Hussein Onn. Keadaan UMNO kembali kukuh, hingga Tun Hussein di gelar ”Bapa

Perpaduan”. (Ho Khai Leong & James Chin, 2001)

Politik klik mula bangkit semula semasa Dr. Mahathir Mohamad mengambil jawatan

Perdana Menteri. Sebelum Tengku Razaleigh bangkit menentang Dr. Mahathir, beliau telah

bertarung merebut jawatan Timbalan Presiden UMNO bersama-sama dengan Datuk Musa Hitam

pada tahun 1981. Tetapi Tengku Razaleigh kecundang. Pada tahun 1984, sekali lagi Tengku

Razaleigh dan kliknya menentang Datuk Musa Hitam bagi merebut jawatan Timbalan Presiden

UMNO, tetapi tewas lagi. Tengku Razaleigh tidak berhenti atau habis di situ sahaja, tetapi

bertekad menentang Dr. Mahathir pula pada 24 April 1987. Kali beliau berganding dengan

Datuk Musa Hitam untuk menjatuhkan Dr. Mahathir. Beliau bertanding merebut jawatan

Presiden melawan Encik Ghafar Baba. Sekali lagi budaya klik begitu hebat di mana puak atau

Team B yang dipimpin oleh Tengku Razaleigh kalah dengan undi yang sedikit iaitu 43 undi

menentang Dr. Mahathir dengan Team A.


40

Kali ini satu dimensi baru berlaku di mana klik atau Team B tidak mahu mengaku kalah

dan tidak mengakui kemenangan Dr. Mahathir dan kliknya. Walaupun berbagai argumen dan

alasan dihamburkan oleh Team B bagi menjustifikasikan mengapa pimpinan Dr. Mahathir mesti

ditentang, dan juga kewajarannya akan sesetengah hujah iitu, namun bagi kebanyakkan ahli

UMNO tidak bersetuju dan Team Tengku Razaleigh meneruskan tentangan mereka terhadap

Perdana Menteri namun tidak mendapat sokongan kerana bagi oarang Melayu, menentang

Presiden UMNO itu memeng boleh, dan tradisinya, tetapi hendak menang memenag susah,

belum pernah terjadi pun yang Presiden UMNO menerima kekalahan di hadapan mata kepala

mereka di dalam dewan persidangan UMNO itu. Jadi, pada perkiraan ahli-ahli UMNO, bila tamat

pertandingan, Team yang kalah menyerahkan segala taat setia mereka kepada Team yang

menang dan teruskanlah perjuangan bangsa, agama dan negara. Tetapi, hal ini tidak berlaku.

Dengan sebab itulah, banyak usaha dilakukan untuk mengamankan keadaan UMNO dan

sehingga pada tahun 1990 yang lalu barulah UMNO dan sehingga pada tahun 1990 yang lalu

barulah UMNO berjaya memulihkan perpaduan dan kekuatan mereka. Dimensi kepimpinan dan

stail UMNO terus berlaku sehingga ke hari ini.


41

Penilaian Politik di Semenjung Malaysia 1978-1987

Ribut Taufan yang melanda UMNO sehingga pengharaman UMNO disebabkan oleh

factor terdahulu yang semakin hari semakin mengarah kepada perpecahan. Ibarat pantai yang

dihakis oleh arus yang menggila, jika tidak ditahan dengan benteng pantai akan rebah. Begitu

juga dengan perpaduan UMNO. Bermula dengan krisis demi krisis sejak era Hussein Onn telah

berlarutan kepada pertandingan antara Tengku Razaleigh dan Musa Hitam merebut jawatan

Timbalan Presiden pada 26 Jun 1981, hingga ke pertandingan pada tahun 1984 pula. Tiada

usaha dibuat untuk membendung supaya pertandingan ini tidak diadakan. Usaha kearah

kompromi gagal diketengahkan sama ada oleh Dr. Mahathir sendiri atau kedua-dua pihak yang

bertelagah. Selepas pemilihan Majlis Tertinggi UMNO pada tahun 1984, keadaan politik Malaysia

semakin bergolak. Sesungguhnya telah wujud pelbagai krisis semenjak pertandingan yang lalu.

Peristiwa yang dahulunya manis dan indah telah menjadi sesuatu yang pahit. Pihak yang

dahulunya manis dan indah telah menjadi sesuatu yang pahit. Pihak yang dulu bersetuju kini

menggeleng kepala masing-masing. Mereka berada di persimpangan kerana berasa bersalah

jika mempersetujuinya dan kalau tidak bersetuju periuk nasi mereka akan terancam. Hal ini

dapat diibaratkan seperti kejadian pada zaman kesultanan Melaka dahulu. Pelbagai perkara

timbul sebelum berlaku peristiwa kemuncak .

Hal inilah yang menyebabkan UMNO ditubuhkan dengan manifestasi daripada

penentangan terhadap Malayan Union sehingga mendapat kemerdekaan Tanah Melayu telah

diharamkan pada 14 Februari 1988 bertitik tolak daripada wujudnya ketidakpuasan hati di

kalangan pemimpin-pemimpin UMNO dengan tebaran rasuah dan tuduh menuduh sehingga

porak-perandanya terkesan kepada rakyat jelata. Pengharaman UMNO menjadi titik hitam

dalam dimensi politik oaring Melayu, Tanah Melayu , Bangsa Malaysia dan Negara Malaysia itu

sendiri sehingga terpaksa tubuhkan UMNO (Baru). Sejarah perjuangan UMNO bermula dengan

semangat yang menyala pada tahun 1946, Jika ditoleh ke belakang apabila Onn Ja’afar

memimpin parti itu dan seterusnya berjaya menumbangkan Malayan Union, perjuangan UMNO

sangat gemilang. UMNO ketika diambang permulaan, perjuangannya kental dengan prinsip

untuk memperjuangkan hak orang melayu, ahlinya kaya dengan prinsip dan miskin dengan

kebendaan tapi kini UMNO dikatakan telah berjaya melahirkan segolongan orang melayu yang

senang hidupnya, mengutamakan prinsip ganjaran.


42

Kesimpulan

Kesimpulannya, isu politik yang berlaku di semenanjung Malaysia, Sabah dan Sarawak

adalah berbeza walaupun berlaku dalam tempoh yang sama iaitu dari tahun 1978 hingga 1987.

melihat kepada perkembangan politik di Sabah, parti PBS merupakan sebuah parti yang sangat

berpengaruh. Usaha yang dilakukan oleh PBS adalah untuk mempertahankan hak rakyat Sabah.

PBS telah menyuarakan suara hati rakyat Sabah dengan membangkitkan Isu Perkara 20 selepas

Singapura keluar dari Tanah Melayu.

Manakala politik di Sawarak pula lebih bersifat perkauman. Kewujudan dua buah parti

politik yang berpengaruh, iaitu SNAP dan PBDS. SNAP lebih bersifat berbilang kaum manakala

PBDS lebih cenderung kepada kaum Dayak sahaja. Dari sudut lain, pilihan raya tahun 1983

telah menimbulkan kesan yang lebih mendalam terhadap masyarakat Dayak di Sarawak kerana

tidak dapat menyelesaikan masalah pokok yang dihadapi oleh kaum Dayak. Pilihan raya

tersebut hanya digunakan sebagai cara untuk mengesahkan bahawa kedua-dua pihak itu

mendapat sokongan daripada kaum Dayak. Dengan demikian pilihan raya ini bukannya cara

yang baik untuk menyelesaikan masalah kaum Dayak, malah memperhebatkan lagi sengketa

pada kalangan masyrakat itu.

Jika memerhatikan politik di semenanjung Malaysia, boleh dikesan bahawa sejarah

perjuangan UMNO bermula dengan semangat yang menyala pada tahun 1946, Jika ditoleh ke

belakang apabila Onn Ja’afar memimpin parti itu dan seterusnya berjaya menumbangkan

Malayan Union, perjuangan UMNO sangat gemilang. UMNO ketika diambang permulaan,

perjuangannya kental dengan prinsip untuk memperjuangkan hak orang melayu, ahlinya kaya

dengan prinsip dan miskin dengan kebendaan tapi kini UMNO dikatakan telah berjaya

melahirkan segolongan orang melayu yang senang hidupnya, mengutamakan prinsip ganjaran.


43

Bibliografi

Buku

Abdul Hadi Harman shah, Junaenah Sulehan, Mohamed Yusoff Ismail, Nor Azizan Idris

dan Zahra Yaacob, 2003. Tun Mustapha dan pembangunan Sabah. Kota Kinabalu:

Yayasan Sabah.

Abdul Rahman Haji Ismail, 2007. Malaysia: Sejarah Kenegaraan dan Politik. Kuala Lumpur

Dewan Bahasa dan Putaka.

Ahmad Atony Hussain, 1998, Dari Berantakan Menuju Pembangunan Politik Melayu 1990-

2000. Kuala Lumpur: Utusan Publication & Distributor Sdn. Bhd.

Ahmad Nidzammudin Sulaiman er al. 1994. Politik Sarawak. Kuala Lumpur : Dewan

Bahasa dan Putaka,

Barbara Watson Andaya & Leonard Y. Andaya, 1993. A History of Malaysia. Edisi Kedua.

Kuala Lumpur: The Sultan Abdul Samad Building.

Dimensi Politik Melayu 1980-1990. ahmad atory hussain. 1993. Selangor: Dewan Bahasa

Dan Pustaka.

Emin bin Madi, 1995. Tataba yang hilang. Penerbit Emin bin Madi.

Hairi Abdullah, Abdul Samad Hadi dan Zulkifly Hj Mustapha, 1986. Sabah perubahan dalam

pembangunan. Universiti Kebangsaan Malaysia. Kota Kinabalu: Yayasan Sabah.

Khusairie Talib.1991. PBS Keluar Membela Maruah. Kota Kinabalu:Golden Corporation

Sdn Bhd

Khusairie Talib.1995. Kontroversi 20 Perkara Sabah VS Sabahan Kota Kinabalu: Golden

Corporation Sdn Bhd.


44

K.L. Ho & J. Chin, 2001. Pentadbiran Mahathir: Preatasi dan Krisis dalam Pemerintahan:

Tines Books International, Kuala Lumpur, Singapura.

Mohd Fauzi Patel, 2004. The Harris vision for Sabah. Gaya House Sdn. Bhd.

Nidzam Sulaiman.1996. Perkara 20 Sabah-Sarawak.Kota Kinabalu: Perpustakaan

Penyelidikan Borneo Tun Haji Mohd. Fuad Stephens:Dewan Budaya.

Richard A. Lind, 2003. My Sabah: Reminiscences of a former state secretary. Natural

History Publications (Borneo).

R.S. Milne & Diane K. Mauzy. Penterjemah Abdul Rauf Mohd. Napis & Rahman Muhamad.

1992. Politik Dan Kerajaan di Malaysia.Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Putaka.

Zainal Abidin Abdul Wahid et al. 1996. Malaysia Warisan dan Perkembangan. Edisi Kedua.

Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Putaka.

Rujukan Internet

http://sejarahmalaysia.pnm.my/portalBM/detail.php?section=sm02&spesifik_id=101&ttl_id=5

Sejarah Perkembangan Politik Malaysia 1978-1987

Documents

Transcript of Sejarah Perkembangan Politik Malaysia 1978-1987