Sensori dan Laluan Motor

LALUAN SENSORI & LALUAN MOTOR

Proses p’hantaran maklumat/impuls b’mula apb rangsangan diterima reseptor, iaitu organ deria.

Maklumat rangsangan berasal dari 2 sumber, iaitu: ** P’sekitaran luar – m’cetuskan gerak balas yang disedari. ** P’sekitaran dalam – m’cetuskan gerak balas yang tidak disedari.

Impuls yg dicetuskan kemudian m’galir di sepanjang neuron aferen dlm bentuk gelombang/isyarat bioelektrik.

Impuls m’galir dr jasad sel menuju ke akson.

Impuls kemudian dihantar ke sis. saraf pusat.

Di sistem saraf pusat, otak mengintegrasikan semua impuls yg diterima secara serentak dr semua organ deria & m’terjemahkannya atau menginterpretasikan kpd bentuk yg b’makna.

Otak seterusnya m’hantar impuls melalui neuron eferen kpd organ efektor spy gerak balas yg sewajarnya dpt dilakukan o organ efektor.

Proses penghantaran maklumat diringkaskan seperti rajah di bawah.

Rangsangan Reseptor Sis. saraf

pusat

Efektor Gerak balas yg sesuai

Neuron aferen

Neuron eferen

Reseptor rangsangan lazimnya t’diri drp gentian neuron aferen. Lokasi reseptor b’gantung kpd jenis rangsangan yg dikesan. Setiap jenis reseptor biasanya peka t’hadap sejenis rangsangan yg t’tentu.

Reseptor dikelas b’dasarkan jenis rangsangan yg dikesan. ** Fotoreseptor – m’gesan cahaya. ** Termoreseptor – m’gesan perubahan suhu. ** Kemoreseptor – m’gesan bahan kimia. ** Baroreseptor – m’gesan perubahan tekanan. ** Osmoreseptor – m’gesan perubahan tekanan

osmosis. ** Glukoreseptor – m’gesan perubahan kepekatan glukosa.

Sistem Saraf Autonomik

B’gantung pd sis. saraf pusat, dan ant keduanya dihubungkan o urat2 saraf aferen dan eferen.

Memiliki sifat2 seolah-olah sbg sebhgian drp sis. saraf pusat, yg tlh b’migrasi dr saraf pusat utk sampai ke kelenjar, pembuluh darah, jantung, paru-paru dan usus.

Oleh krn sis. saraf autonomik itu t’utama b’kenaan dgn p’gendalian organ2 dlm secara tdk sedar, maka kadangkala juga disebut sis. saraf involuntari.

Hanya b’tanggungjawab t’hadap kawalan otot bebas & kilang di dlm tubuh.

Pusat tindakan pantulan dr sis. saraf autonomik blh dibahagi kpd: ** Pusat autonomik tinggi - b’tempat di bbrp bhgian otak, t’utamanya di hipotalamus. ** Pusat autonomik rendah – didpti di jirim kelabu dlm saraf tunjang & di pangkal otak.

M’gikut fungsinya, sis. saraf autonomik dibhgikan kpd 2 bhgian: ** Sistem simpatetik ** Sistem parasimpatetik

P’BEZAAN ANT. SIS. SARAF AUTONOMIK DGN SIS. SARAF YG LAIN

Sis. saraf autonomik m’gandungi saraf2 yg tdk dikawal o otak, o itu, ia tdk dibekalkan o bhgian t’kawal sis. saraf.

Setiap struktur dlm badan dibekalkan o 2 kump. gentian saraf iaitu menerusi saraf simpatetik & saraf parasimpatetik.

Impuls motor yg tiba di organ2 efektor & otak/saraf tunjang bukan melalui 1 neuron tunggal ttp melalui 1 rangkaian 2/3 neuron.

Sis. saraf autonomik hanya m’punyai neuron2 motor shj.

Badan sel neuron pertama dikenali sbg neuron praganglion dan yg ke2 dikenali sbg neuron pascaganglion.

Badan sel neuron pascaganglion dlm sis. simpatetik t’letak selari dgn ruas tulang belakang b’hampiran dgn batang saraf tunjang manakala pd sis. parasimpatetik yg dipanggil ganglion parasimpatetik adalah t’tanam dlm dinding organ2 efektor yg dihubungi.

SISTEM SIMPATETIK

T’letak di depan turus vertebra dan b’hubungan serta b’sambung dgn sumsum tulang belakang melalui fiber saraf.

T’diri drp serangkaian urat kembar yg m’gandungi ganglion2.

Urat2 itu b’gerak dari dasar tengkorak ygg terletak di depan turus vertebra, lantas berakhir dlm pelvis di depan koksiks, sbg ganglion impar.

Ganglion2 itu t’susun b’pasangan & disebarkan dr kws2 berikut: ** Leher : 3 pasang ganglion servikal ** Dada : 11 pasang ganglion toraks ** Pinggang : 4 pasang ganglion lumbar ** Pelvis : 4 pasang ganglion sakral ** Di depan koksiks : ganglion impar

Ganglion2 ini b’sambung erat dgn sis. saraf pusat melalui sumsum tulang belakang, dgn m’gunakan cabang2 p’hubung, yg b’gerak keluar dr sumsum tulang belakang menuju ke ganglia, dan dr ganglia masuk menuju ke sumsum tulang belakang.

Ganglion simpatetik lainnya b’hubungan dgn 2 rangkaian besar ganglia ini, dan b’sama fibernya m’bentuk pleksus simpatetik. ** Pleksus jantung t’letak dekat dasar jantung serta m’garahkan cabang2nya ke situ dan ke paru2.

** Pleksus seliak t’letak sebelah belakang perut & m’bekalkan organ2 dlm rongga abdomen.

** Pleksus mesenterik t’letak di depan sakrum dan m’bekalkan organ2 dlm pelvis.

Saraf simpatetik mensarafi otot jantung, otot2 involuntary semua pembuluh darah, serta visera seperti perut, pankreas dan usus.

Ia m’bekalkan fiber motor kumuhan pd kelenjar peluh, fiber motor pd otot involuntari dlm kulit, iaitu arrectores pilorum serta m’gekalkan tonus semua otot, termasuk tonus otot voluntari.

SISTEM PARASIMPATETIK T’bhgi kpd 2 bhgian yg t’diri drp saraf autonomik kranium

dan saraf autonomik sakral.

Saraf kranial autonomik adalah saraf kranium ke3, ke7, ke9 dan ke10.

Saraf2 ini merupakan p’hubung, melalui mana fiber parasimpatetik lalu dlm p’jlnannya keluar dr otak menuju ke organ2 yg sebhgiannya dikawal olehnya.

Fiber yg sampai ke fiber otot bulat pd iris, dan dgn demikian merangsang gerakan2 yg menentukan ukuran anak mata, m’gunakan saraf kranial ketiga, iaitu saraf okulo-motor.

Fiber otot motor kumuhan sampai ke kelenjar air liur melalui saraf ketujuh, fasial, serta saraf ke9, glossofaringeal.

Saraf vagus atau saraf kranium ke10 adalah fiber saraf autonomik yg t’besar.

Kws p’gagihannya luas, serta fibernya disebarkan kpd sejumlah besar kelenjar dan organ.

P’gagihan ini b’gabung dgn p’yebaran fiber simpatetik.

Saraf parasimpatetik sakral keluar dr sumsum tulang belakang melalui daerah sakral.

Saraf2 ini m’bentuk saraf pd visera pelvis & b’sama saraf simpatetik m’bentuk pleksus yg m’bekalkan usus besar, rectum & pundi kencing.

Fungsi Sensori

DERIA UMUM

Organ deria digunakan utk m’gesan rangsangan luar dan gerak balas kerana m’punyai saraf2 reseptor.

Manusia mempunyai 5 organ deria yang utama iaitu: ** kulit** hidung** lidah** telinga** mata

DERIA SENTUH (KULIT) Organ deria sentuhan.

Meliputi seluruh badan dan merupakan organ deria yg t’besar di dlm badan kita.

M’punyai reseptor2 yg peka t’hadap rangsangan sejuk, panas, sakit, sentuhan, dan tekanan. Reseptor adalah hujung saraf yang peka t’hadap rangsangan.

Apb kulit menerima rangsangan, reseptor akan m’hasilkan impuls. Impuls dihantar ke otak melalui saraf tunjang dan kemudian ditafsirkan.

Tindak balas rangsangan pada kulit ialah:

Rangsangan Reseptor Deria Impuls

Otak

Tafsiran Impuls Gerak Balas

Bhgian badan yg b’lainan m’punyai kepekaan rangsangan yg b’lainan krn kepekaan b’gantung pd bil. reseptor & ketebalan epidermis kulit. Kulit yg nipis m’punyai byk reseptor. Hujung jari lebih peka drp tapak kaki krn hujung jari m’punyai lebih byk reseptor dan epidermisnya yg lebih nipis.

M’gawal suhu badan serta mencegah kemasukan bacteria ke dlm badan.

STRUKTUR KULIT MANUSIA

DERIA BAU (HIDUNG)

Organ deria bau.

Sel-sel bau atau reseptor bau t’letak di bahagian atas rongga hidung.

Sel-sel bau yg dirangsang akan m’geluarkan impuls ke otak utk ditafsirkan.

Tindak balas rangsangan pada hidung ialah:

Bau Larut dlm Mukus Reseptor Bau

Impuls

Otak

Impuls Gerak Balas Tafsiran

Kepekaan deria bau b’gantung pd kuantiti mukus yg t’dapat di dlm rongga hidung. Kecekapan menurun apb m’hidu t’lalu lama, rongga hidung m’jadi t’lalu kering, m’hidap selesema, atau m’hidu bau yg kuat spt. asid, ammonia, dan hidrogen sulfida disedut.

DERIA RASA (LIDAH)

Organ deria rasa.

Reseptor2 rasa t’letak pd tunas rasa di p’mukaan lidah.

Lidah m’punyai reseptor2 yg dpt m’gesan rasa manis, masin, masam, dan pahit.

Makanan yg larut dlm air liur akan merangsangkan tunas rasa dan m’hantar impuls ke otak utk ditafsirkan.

Tindak balas rangsangan pada lidah ialah:

Makanan Larut dlm air liur

Reseptor Rasa

Impuls

Otak

Impuls Gerak Balas Tafsiran

DERIA P’DENGARAN (TELINGA)

Organ deria p’dengaran yg peka kpd bunyi.

T’diri drp 3 bhg: telinga luar, telinga tengah, dan telinga dalam.

fungsi bhg2 telinga adalah spt. di dlm jadual berikut:

Bahagian telinga Fungsi

Cuping telinga M’gumpulkan gelombang bunyi.

Salur auditori M’yampaikan gelombang bunyi ke gegendang telinga.

Gegendang telinga B’getar m’gikut frekuensi bunyi & m’yampaikan gelombang bunyi ke tulang osikel.

Tulang osikel M’guatkan getaran bunyi & m’hantar getaran bunyi dr gegendang ke jendela bujur.

Tiub Eustachio M’gimbangkan tekanan udara di sebelah dalam dan luar gegendang telinga.

Jendela bujur M’hantar getaran bunyi dr tulang osikel, ke dlm koklea.

Koklea Menerima dan menukarkan getaran bunyi kpd impuls.

Saraf auditori M’hantar impuls dr koklea dan salur separuh bulat ke otak utk ditafsirkan.

Saraf separuh bulat Mengimbangkan badan.

Apb gegendang telinga menerima gelombang bunyi, getarannya akan dihantar ke tulang2 oksikel, tingkap bujur dan akhirnya ke koklea yg m’gandungi sel-sel deria. Impuls yg t’hasil akan dihantar ke otak utk ditafsirkan.

Tindak balas rangsangan pada telinga ialah:

Bunyi Gegendang Tulang Osikel

Tingkap Bujur Koklia

Impuls

Gerak Balas

Tafsiran

Reseptor Bunyi

Impuls

Otak

DERIA P’LIHATAN (MATA)

Struktur bhgian2 di dlm mata ialah:

fungsi bhg2 mata adalah spt. di dlm jadual berikut:

Struktur Fungsi

Lapisan sklera Lapisan luar b’warna putih utk melindungi dan m’gekalkan bentuk mata.

Lapisan koroid Lapisan tengah b’warna gelap utk m’bekalkan makanan dan oksigen.

Lapisan retina Lapisan dlm yg b’fungsi utk m’gesan rangsangan cahaya.

a. Bintik kuning Peka cahaya, m’fokuskan cahaya dan m’bentuk imej.

b. Bintik buta Kws saraf optik yg tdk peka cahaya.

Kornea Lapisan lutsinar di hadapan mata utk m’benarkan cahaya masuk & m’bantu m’fokuskan cahaya ke atas retina.

Konjunktiva Lapisan epitelium nipis di hadapan mata utk melindungi kornea.

Iris Lapisan koroid di hadapan mata utk m’gawal saiz bukaan anak mata & m’yerap cahaya utk m’gurangkan pantulan cahaya.

Kanta mata Kanta dwicembung lutsinar utk m’fokuskan dan m’biaskan sinar cahaya ke atas retina.

Anak mata Bukaan di hadapan mata utk m’gawal jumlah cahaya y masuk ke dlm mata.

Otot silia M’gawal ketebalan kanta mata.

Gelemair dan gelemaca

Cecair lutsinar yg m’gekalkan bentuk mata & m’bantu m’biaskan cahaya dan imej di retina.

Saraf optik M’hantarkan impuls ke otak.

Ligamen penggantung

Memegang kanta mata.

Sinaran cahaya yg masuk melalui anak mata akan difokus o kanta mata dan m’jatuhkan imej di atas retina. Imej pd retina akan merangsangkan reseptor cahaya dan impuls akan dihantarkan ke otak utk ditafsirkan.

Tindak balas rangsangan pada mata ialah:

Cahaya Kanta mata m’fokus

Imej pd Retina

Reseptor Cahaya Impuls

Tafsiran Gerak balas

Otak

Impuls

PENDENGARAN Suara ditimbulkan o getaran atmosfera yg dikenali sbg

gelombang suara, dgn kadar & isipadu b’beza-beza.

Gelombang suara b’gerak melalui rongga telinga luar yg m’yebabkan membran timpanik b’gerak.

Getaran2 t’sebut selanjutnya dihantar menuju ke inkus dan stapes, melalui malleus yg b’tembung pd membran itu.

Oleh krn gerakan2 yg timbul pd setiap tulang ini sendiri, maka tulang2 itu m’perbesar getaran, yg kemudian disalurkan melalui fenestra vestibular menuju perilimfa.

Getaran perilimfa dihantar melalui membran menuju endolimfa dlm saluran koklea, dan rangsangan sampai ke hujung akhir saraf dlm organ Corti, untuk kemudian dihantar menuju ke otak & saraf auditori.

Deria pendengaran ditafsirkan o otak sbg suara yg merdu/tdk, hingar-bingar/muzik.

Gelombang suara yg tdk teratur m’hasilkan bunyi bising.

Gelombang suara beritma teratur m’hasilkan bunyi muzik yg merdu.

Suara bergerak dgn kadar 343 meter per saat dlm udara tenang, pd suhu 60°F (15°C - 16°C).

KESEIMBANGAN Saraf vestibular diagihkan hingga saluran

semibulatan, m’hantar impuls2 menuju ke otak.

Impuls2 itu dibangkitkan dlm saluran tadi, krn adanya perubahan kedudukan cecair dlm saluran2 itu yg m’punyai hubungan dgn kesedaran kedudukan kepala t’hadap badan.

Apb seseorg tiba2 ditolak ke arah satu sisi, maka kepala orang itu cenderung utk serong ke arah lain b’lawanan dgn arah badan yg ditolak utk m’gekalkan keseimbangan, berat badan disesuaikan, posisi b’diri dikekalkan & jatuhnya badan dpt dihindarkan.

Perubahan kedudukan cecair dlm saluran semibulatan inilah yg merangsang impuls, yg segera dijawab o badan yg berupa gerakan refleks, utk memindahkan berat badan serta m’gekalkan keseimbangan.

Sekian,

terima kasih….