1

TEMA 1 SISTEM BUMI

Bab 1: Konsep Sistem dan Sistem Suria

Konsep Sistem1. Sistem bermaksud satu set angkubah atau

komponen unsur fizikal yang salingberinteraksi antara satu sama lain untukmencapai tahap keseimbangan.

2. Setiap sistem mempunyai tenaga dan jisimyang boleh masuk(input) dan keluar(output)dalam sesebuah sistem tersebut. Terdapattiga jenis sistem alam sekitar fizikal, iaitu :

a) Sistem terpencil ialah sistem yangmempunyai sempadan tertutupyang tidak membenarkanpemindahan tenaga dan jisimmelalui sistem tersebut. Contohnya,sesebuah bekas gelap yang tertutupdi dalam bilik tanpa cahaya makadalam bekas gelap itu wujudnyasatu sistem terpencil.

b) Sistem tertutup ialah sistem yangmempunyai sempadan tertentuyang hanya membenarkan masukdan keluar tenaga tetapi tidakmembenarkan pengeluaran jisim.

c) Sistem terbuka ialah sistem yangmembenarkan masuk dan keluarjisim serta tenaga menerusisempadannya untuk berfungsi danmencapai tahap keseimbangan.

Sistem Bumi1. Sistem bumi bermaksud satu gabungan

saling kebergantungan antara komponenatmosfera, litosfera, biosfera danhidrosfera dengan tenaga mataharisebagai sumber tenaga utamanya.

2. Antara jenis sistem ialah :a) Atmosfera ialah ruang udara dari

permukaan bumi hingga keangkasa lepas. Contohnya, awan,nitrogen, oksigen, karbon dioksidadan wap air.

b) Litosfera ialah bahagian bumiyang terdiri daripada komponenpelbagai jenis batuan. Contohnya,lapisan kerak bumi yang terdiridaripada batuan, mineral dan tanahhasil daripada proses luluhawabatuan.

c) Biosfera ialah unsur hidupan yangterdapat dalam sistem bumi.Contohnya, flora dan fauna.

d) Hidrosfera ialah unsur air semulajadi dalam sistem bumi. Contohnya,lautan, tasik, sungai, paya dan airbawah tanah.

Kedudukan Bumi dalam Sistem Suria1. Bumi adalah satu planet yang berbentuk sfera.

Ini dapat dibuktikan melalui :a) Gambar-gambar bumi yang

diambil melalui satelit dari udarab) Pelayaran kapal mengelilingi dunia

yang bermula dan berakhir dilokasi yang sama

c) Melihat kapal dari lautan yangmenghala ke pelabuhan ataudaratan di mana struktur palingtinggi akan kelihatan terlebihdahulu diikuti dengan struktursebuah kapal.

d) Gambaran kaki langit yangmelengkung apabila dilihat dilautan dan kawasan terbukaterutama dari arah tepi laut ataudari tempat tinggi.

e) Bukti kejadian gerhana bulanapabila imej atau bayang bumiyang terkena pada bulan kelihatanmelengkung di permukaan bulan.

2. Bumi berputar di atas paksinya yang condongiaitu (23 ½°) daripada garisan tegak. Bumiberputar dari arah barat ke timur selama 24jam untuk melengkapkan satu putaran. Kesanputaran bumi menyebabkan :

a) Kejadian siang dan malamapabila bahagian bumi yangmenghadap matahari mengalamiwaktu siang, manakala bahagianbumi yang membelakangi mataharimengalami waktu malam.

b) Kejadian pasang surut air lautpada bahagian permukaan bumiyang menghadap dan menerimatarikan graviti bulan.

c) Perbezaan waktu tempatankerana putaran bumi dari barat ketimur. Satu putaran lengkap (360°)mengambil masa 24 jam. Oleh itu,bahagian timur bumi menerima

2

sinaran matahari dan mengalamiwaktu siang terlebih dahulu.

d) Pembiasan arah angin lazim danarus lautan disebabkan dayakoriolis, iaitu daya pesongan akibatputaran bumi. Di hemisfera utara,pembiasan angin dan arus lautanberlaku ke arah kanan, manakala dihemisfera selatan pula ia terbias kekiri.

3. Bumi beredar mengelilingi matahari mengikutorbitnya yang berbentuk elips dan mengikutarah lawan jam yang mengambil selama satutahun untuk membuat satu edaran lengkap.Antara kesannya ialah :

a) Kejadian empat musim berlakuapabila pancaran matahari padawaktu tengah hari berada padalatitude bumi dan berubah-ubahsemasa peredaran bumi. Perbezaanpenerimaan jumlah bahang mataharimenyebabkan kejadian empatmusim di kawasan beriklimsederhana dunia.

era Utara, ekuinoks musim bunga(21 Mac) iaitu kedudukan matahariberada tegak di atas garisanKhatulistiwa, solstis musim panas(21 Jun) iaitu kedudukan matahariberada tegak di atas garisan Sartan,ekuinoks musim luruh (23 Sept)iaitu kedudukan matahari beradategak di atas garisan Khatulistiwadan solstis musim dingin (22 Dis)iaitu kedudukan matahari beradategak di atas garisan Jadi.

c) Waktu siang dan malam tidak samapanjang antara hemisfera utaradengan hemisfera selatandisebabkan peredaran bumi

mengelilingi matahari dankecondongan paksi bumi. Semasasolstis musim panas kedudukanmatahari berada di hemisfera utaradan tepat di atas garisan Sartan. Inikerana, pada waktu siang lebihpanjang di hemisfera selatan dantepat di atas garisan Jadi. Hal inimenyebabkan waktu malam lebihpanjang di hemisfera utara.

4. Fenomena gerhana bulan berlaku apabilabumi berada sebaris di antara matahari denganbulan. Hal ini berlaku kerana cahaya mataharidihalang oleh bumi menyebabkan bayangbumi melindungi bulan.

5. Fenomena gerhana matahari berlaku apabilabulan berada sebaris di antara matahari denganbumi. Hal ini berlaku kerana cahaya mataharidihalang oleh bulan menyebabkan bayangbulan melindungi atau jauh pada permukaanbumi.

6. Perihelion dan afelion berlaku keranaperedaran bumi mengelilingi mataharimengikut orbit yang berbentuk elips.

a) Perihelion merujuk kepada kedudukanbumi pada jarak paling hampir denganmatahari. ( 4 Julai / 147 juta km)

b) Afelion merujuk kepada kedudukanbumi pada jarak paling jauh daripadamatahari. (3 jan /152 juta km)

Soalan STPM 2013

2. a) Terangkan maksud sistem. [3]

b) Huraikan komponen persekitaranfizikal bumi sebagai suatu sistem[10]

c) Bincangkan kepentingankomponensistem bumi terhadap aktivitimanusia. [10]

Soalan STPM 2014

2. (a) Lukis dan labelkan kedudukan bumisemasa ekuinoks dan soltis. [7]

3

(b) Jelaskan kesan kejadian solstisterhadap unsur cuaca dan iklim disesuatu kawasan. [10]

(c) Huraikan bagaimana kejadianempat musim mempengaruhi aktivitimanusia di sesuatu kawasan. [8]

BAB 2 : TENAGA & PERANANTENAGA SURIA

KONSEP TENAGA

Tenaga bermaksud keupayaan untukmelakukan sesuatu kerja atau aktiviti.

JENIS TENAGA

1. TENAGA ENDOGENIK

a) Ia berpunca dari perut bumi digerakkanoleh tekanan arus perolakan magma yangberupaya menghasilkan tenaga pergerakanplat.

b) Contohnya, gempa bumi, tenaga hababumi, tenaga graviti dan tenaga radiogenik.

c) Tenaga endogenik dapat menggerakkanlapisan kerak bumi. Contohnya,pembentukan gunung berapi, proseslipatan kerak bumi, gelinciran, pergerakanplat tektonik & gempa bumi.

2. TENAGA EKSOGENIK

a) Tenaga ini merupakan tenaga yangberpunca dari luar bumi, iaitu matahariseperti tenaga haba matahari dipindahkanke bumi melalui sinaran gelombangelektromagnet pendek & melaluibahangan.

b) Matahari mempengaruhi unsur unsuriklim & cuaca yang seterusnyamempengaruhi agen agen geomorfologiseperti pancaran matahari, hujan, airmengalir, ombak & angin.

c) Proses eksogenik berlaku di permukaanbumi seperti proses luluhawa, hakisan,pergerakan jisim, pengangkutan & prosespemendapan.

3. TENAGA KINETIK

a) Tenaga yang terhasil akibatpergerakkan sesuatu jirim dantenaga kinetik ini amat bergantungkepada halaju pergerakkan. Tenagaini datangnya daripada mataharidan bumi.

4. TENAGA POTENSI

a) Tenaga keupayaan yang dimiliki olehsesuatu jirim.

b) Contohnya, semakin banyak isipadu airsungai maka semakin besarlah tenagapotensinya.

5. TENAGA KIMIA

a) Tumbuh-tumbuhan hijau menggunakantenaga matahari untuk membuat makanansendiri melalui proses fotosintesis denganbantuan larutan mineral & gas karbondioksida.

6. TENAGA ELEKTRIK

a) Tenaga ini berlaku akibat ribut dan petirserta pembentukan awan yangmengandungi cas-cas positif dan negatifyang berupaya menghasilkan tenagaelektrik apabila berlakunya kilat.

7. TENAGA GEOTERMA

a) Tenaga ini dihasilkan oleh pancutan airpanas yang terdapat di kawasan gunungberapi dan kawasan berhampiran denganmagma di dalam bumi.

FAKTOR-FAKTOR YANGMENYEBABKAN VARIASI TENAGAMATAHARI BERBEZA

1. Putaran bumi

a) Putaran bumi di atas paksinya menyebabkanberlakunya kejadian siang dan malam.Bahagian bumi yang menghadap mataharimengalami siang manakala bahagiansebaliknya akan mengalami waktu malam.

2. Peredaran bumi

a) Peredaran bumi mengelilingi mataharimengwujudkan kejadian empat musim

4

mengikut kedudukan garisan lintang dankecondangan paksi bumi.

b) Ini menyebabkan berlakunya kejadian siangdan malam yang tidak sama panjang dankejadian empat musim iaitu musim bunga,musim panas (soltis), musim luruh, danmusim sejuk.

3. Jarak di antara bumi dengan matahari dapatdibuktikan melalui :

a) Bahang matahari yang diterima adalahlebih maksimum ketika perihelion kerana jarakbumi terletak paling dekat dengan matahari, iaitukira-kira 147 juta Km.

b) Bumi menerima paling sedikit bahang mataharisemasa keadaan afelion, iaitu ketika bumi terletakpaling jauh daripada matahari kira-kira 152 jutaKm.

4. Tempoh waktu siang

a) Jumlah bahang matahari adalah lebih banyakditerima oleh bumi jika berlaku waktu siang yanglebih panjang dan waktu malam yang lebihpendek.

b) Tempoh waktu siang bergantung kepadakedudukan garisan lintang sesuatu tempat danmusim.

Peranan Tenaga Suria

1. Peranan Tenaga Suria TerhadapProses-Proses Fizikal

a) Sistem geomorfologi

i. Pancaran tenaga suria secara langsungmenyebabkan berlakunya prosesluluhawa fizikal.

ii. Contohnya, proses pengembanganbatuan pada waktu siang semasa suhuyang tinggi dan pengecutan batuan akanberlaku pada masa waktu malamsemasa suhu yang rendah.

iii. Secara tidak langsung, tenaga matahariyang menghasilkan hujan dan anginboleh menyebabkan kejadian luluhawakimia, tanah runtuh, dan hakisanpermukaan.

b) Sistem atmosfera

i. Taburan tenaga suria di bumimenyebabkan kesan pemanasan dantekanan udara yang berbeza.

ii. Perbezaan tekanan udara inimenyebabkan kejadian angin monsundan angin tempatan seperti bayu lautdan bayu darat.

c) Sistem hidrologi

i. Tenaga matahari berfungsimenggerakkan kitaran air secaramenegak (sejatan, kerpasan, danresapan) dan kitaran air secara mendatar(air lintang atmosfera, air larianpermukaan, aliran air bawah tanah).

d) Sistem ekologi

i. Tenaga matahari membantu tumbuhanmembuat makanannya sendiri melaluiproses fotosintesis dan pemindahan tenagamelalui siratan dan rantaian makanan.

5

2. Peranan Bahangan Suria Terhadap Tumbuhanialah :

a) Menjalankan proses transpirasi/pepeluhan, iaitu proses kehilangan airdari liang stoma daun dan tisu tumbuhan.

b) Proses fotosintesis adalah tumbuhtumbuhan menghasilkan makanansendiri dengan menggunakkan cahayamatahari.

c) Menggalakkan pokok berbunga danberbuah.

d) Jenis hutan yang berbeza seperti hutankhatulistiwa, hutan pokok tirus danhutan tundra.

3. Peranan Bahangan Suria Terhadap Haiwan :

a) Menentukan sifat fizikal haiwan seperti,warna ketebalan kulit dan bulu.

b) Proses respirasi bagi mengimbangi suhubadan haiwan.

c) Burung berpindah habitatnya keranamengikut perubahan musim.

4. Peranan Bahangan Suria Terhadap AktivitiManusia

a) Aktiviti Pertanian

i. Aktiviti seperti pembajakan,penanaman, pembajaan,penyemburan, racun serangga danpenuaian. Aktiviti-aktiviti tersebutdijalankan sepanjang tahun keranapenerimaan bahangan matahari.Hal ini, menggalakkan tanamanmelakukan proses fotosinteis,berbunga dan berbuah.

b) Aktiviti Penternakan

i. Sepanjang tahun kawasan tropikalembap menerima tenaga suria untukmenjanakan makanan kepada haiwanseperti, rumput dan pelbagai jenistumbuhan yang boleh dimakan olehhaiwan.

c) Aktiviti pembalakan

i. musim panas sesuai untukmenjalankan aktiviti pembalakan

ii. musim sejuk tidak sesuai untukmenjalankan aktiviti pembalakankerana gangguan hujan danmasalah pengangkutan darat.

d) Aktiviti perlombongan

i. tenaga suria sepanjang tahunmenggelakkan kejadian hujanlebat dan banjir.

e) Aktiviti Perikanan

i. Cahaya matahari memudahkannelayan pergi ke laut danmenggalakkan pertumbuhanplankton untuk pembiakan ikan.

f) Aktiviti Pelancongan

i. Contohnya, berjemur di pantai,berkelah, berkhemah danmenjalankan aktiviti sukan dipantai.

g) Aktiviti industri kecil dan sederhana (IKS)

i. Contohnya, mengeringkan ikandan menjemur hasil pertanianseperti padi, sagu, koko, dan ladahitam.

Soalan STPM 2015/ 2014(U1)

1. a) Mengapakah berlaku perbezaanpenerimaan bahagian suria dipermukaan bumi?[12]

b) Jelaskan perubahan terhadap prosesfizikal di permukaan bumi akibatpeningkatan suhu dunia.[13]

Soalan STPM 2016 /( U1 )STPM 2015

2. a)Jelaskan jenis-jenis tenaga dalamsistem bumi.[10]

b)Bagaimanakah tenaga suriamempengaruhi aktiviti manusia dikawasan tropika lembap?[15]

6

TEMA 2 : SISTEM GEOMORFOLOGI.

BAB 3 : KONFIGURASI BENTUK MUKA

BUMI.

Struktur dan Kandungan Lapisan Bumi

1. Struktur bumi terdiri daripada tiga lapisanutama iaitu lapisan kerak bumi, lapisanmantel dan teras bumi.

2. Kerak bumi terdiri daripada sial dan sima.Lapisan sial adalah lapisan kerak bumi danmempunyai benua daripada batuan granit.Lapisan sima ialah lapisan bawah yangterdiri daripada batuan basalt.

3. Lapisan ketakselanjaran Mohorovicicmenjadi pemisah bagi lapisan mantel darikerak bumi. Di bahagian zon mantel,terdapat lapisan astenosfera separa cairyang menyebabkan litosfera seolah-olahterapung di atasnya.

4. Pergerakan tektonik seperti kejadiangempa bumi, aktiviti gunung berapi,gelinciran dan lipatan terjadi disebabkan

arus perolakan magma dalam lapisanmantel yang berupaya menggerakkanlapisan kerak bumi.

5. Teras bumi merupakan lapisan bumi yangdalam dan kaya dengan logam besi sertanikel. Ia dipisahkan daripada lapisanmantel oleh ketakselanjaran Gutenberg.

Taburan Daratan dan Lautan

1. Permukaan bumi diliputi oleh 29% daratandan 71% lautan.

2. Dataran benua terdiri daripada pentasbenua dan pergunungan. Pentas benuaterletak terletak dari pinggir benua hinggake tubir benua. Bahagian gunung diliputi

sistem gunung lipat, gunung lipat, gunungbongkah, gunung berapi dan banjaran.

3. Lautan pula terdiri daripada lembanganlautan, tubir benua, jurang lautan, datarantinggi dasar laut dan permukaan dasar laut.

Batuan

JENIS-JENIS BATUAN

1. BATUAN IGNEUS

a) Terbentuk daripada penyejukan danpemejalan magma di dalam lapisankerak bumi atau di luar permukaankerak bumi.Terdapat dua jenis batuanigneus iaitu igneus rejahan dan igneusterobosan.

b) Igneus rejahan terbentuk apabilaterdapat pembekuan magma di dalamrekahan kerak bumi. Batuan igneusrejahan seperti granit mempunyaiwarna yang cerah, tekstur kasar dankandungan mineral utama ialahfeldspar, kuartza dan mika. Manakalabatuan gabro pula berwarna lebihgelap, tekstur kasar dan kandunganmineral utama ialah feldspar,piroksin dan olivine. Batuan granitmenghasilkan bentuk muka bumiseperti kubah, kelupasan, tanahtinggi dan banjaran gunung.Contohnya Banjaran Titiwangsa.

c) Igneus terobosan merupakanpenyejukan magma di permukaan

bumi. Basalt dan obsidian ialah antaracontoh batuan igneus terobosan.Kedua-duanya mempunyai warna yang gelapdan kandungan mineral utama ialahfeldspar. Basalt mempunyai teksturhalus manakala obsidian berteksturberkaca.

2. BATUAN ENAPAN

a) Ia terbentuk daripada bahan-bahanyang dimendapkan oleh air mengalir,ais dan angin. Bahan enapan berbentukberlapis-lapis. Pembentukan batuanenapan dapat dilihat melalui dua prosesiaitu proses pemadatan bahan-bahanmendapan (sedimen dan fosil) dan

7

proses penyimenan. Fosil ialah bahan-bahan enapan yang terdiri daripadalumpur, pasir, kerikil, kulit-kulitkerang, sisa tumbuhan dan haiwanyang telah mati.

b) Proses pemadatan berlaku apabilabahan-bahan enapan berkumpul secaralapisan, selapis demi selapis. Apabilabahan enapan menjadi semakin tebal,lapisan bawah akan mengalamitekanan daripada lapisan atasnya.Lama-kelamaan bahan-bahan enapanakan mampat dan melekat di antarasatu sama lain.

c) Penyimenan adalah proses pelekatanmineral-mineral dengan adanya bahanperikat. Bahan enapan yang kasar tidakmelekat di antara satu sama lain danhanya akan terlekat apabila adanyabahan terikat. Bahan-bahan perikat initerdiri daripada lempung, kalsit, silikayang bertindak memasuki ruang-ruangyang wujud di antara mineral-mineralkasar. Tekanan daripada lapisan atasmenyebabkan ia terkeluar dan bahan-bahan perikat akan terhablur danmengikat mineral-mineral kasar.

3. BATUANMETAMORFOSIS

a) Batuan metamorfosis ialah batuanjelmaan, ia terbentuk apabila batuanigneus dan batuan enapan mengalamitekanan dan suhu yang tinggi semasagerakan tektonik di dalam kerak bumi.Hasilnya menyebabkan batuanberkenaan berubah bentuk, warna dankomposisi mineralnya.

b) Proses ini akan membentuk batuanbaru. Batuan baru ini lebih stabil, amatkeras, bersinar-sinar, cantik danmenarik.

c) Terdapat dua jenis batuanmetamorfosis iaitu batuan berjaluryang mempunyai susunan mineralberlapis-lapis secara selari. Batuantidak berjalur pula tidak mempunyailapisan.

KEPENTINGAN BATUAN KEPADAAKTIVITI MANUSIA

AktivitiManusia

Kepentingan

Pertanian Batuan basalt (igneusterobosan) mudahterluluhawa membentuktanah yang subur untuktujuan pertanian- PulauJawa

Riolit (igneus rejahan)terluluhawa hasil lateritsesuai untuk tanamangetah dan kelapa sawit.

Perlombongan Batupermata (metamorfosis)digunakan sebagai batupengisar, pemotong dangerudi dalamperlombonganpetroleum keranasifatnya yang palingkeras.

Perindustrian Arang batu (enapanorganik) bahan bakarutama dalamperusahaan besi dankeluli.

Arang batu melaluiproses pemisahan kimiaboleh menghasilkanlebih kurang 200, 000hasil sampingan sepertitar, minyak wangi,racun rumpai, baja,racun serangga danbahan letupan.

Lempung (enapanklastik) jenis kaolinpenting dalamperusahaan tembikar

Fostat (enapan) buatbaja

8

Pembinaan Batuan marmar(metamorfosis)digunakan sebagailantai, dindingbangunan danperhiasan.

Granit (igneus) binajalanraya, rumah,bangunan, pelabuhandan sebagainya.

Perhiasan Batu metamorfikmenghasilkan pelbagaijenis batu permata yangdigunakan untukmembuat barang kemas.Antaranya ialah intan,garnet, delima, nilamdan zirkon.

PROSES ENDOGENETIK

1. Tenaga yang berpunca dari dalam kerakbumi iaitu lapisan mantel bumi yangmenghasilkan berbagai fenomena dilapisan kerak bumiseperti gampa bumi,letusan gunung berapi, lipatangelinciran,gerakan tektonik termasuk jugaproses metamorfosisme batuan.

PROSES LIPATAN DAN KESANNYA.

1. Berlaku akibat adanya daya mampatan dantekanan secara mendatar semasapertembungan antara plat-plat tektonikyang menyebabkan lapisan kerak bumiterhimpit lalu terlipat.Iajuga dipengaruhioleh tarikan graviti berhampiran denganpermukaan bumi.

2. Antara proses lipatan ialah :a) Proses peleburan batuan yang pejal

dalam lapisan kerak bumi. Lapisanbatuan yang berada dalam bumiadalah cair lalu mudah lentur.

b) Proses mampatan secara mendatar.Apabila berlaku mampatan atautolakan dari kiri dan kanan lapisan

kerak bumi maka lapisan kerakbumi yang cair dan mudah lenturtadi akan melengkung keatas ataukebawah.

PROSES GELINCIRAN DANKESANNYA

1. Retakan pada kerak bumi apabila berlakuanjakan lapisan kerak bumi atau blokbatuan secara mendatar atau menegak.

2. Antara jenis gelinciran ialah :a) Gelinciran biasa berlaku apabila

adanya daya-daya tekanan yangmenarik kerak bumi atau daya-dayamenolak bumi dari bawah.Mempunyai satah rekahan curamatau hampir tegak.Ia menghasilkansesar curam dan lurus danketinggian berbeza-beza mengikutketinggian anjakan blok.

b) Gelinciran songsang terjadiapabila daya mampatan dantegangan yang bertindak terhadapblok batuan dari dua arah yangbertentangan menghasilkan garisgelinciran pada blok batuantersebut. Salah satu daripada blokbatuan tersebut terangkat ke atas.

c) Gelinciran rabak apabila dayamampatan dan tegangan padalapisan kerak bumi menyebabkanterjadinya pergerakan secaramelintang blok-blok batuantersebut dari kedua-dua arah yangbertentangan. Pergerakan secaramendatar.

EMBENTUKAN GUNUNG BERAPIDAN KESANNYA.

9

1. Letusan gunung berapi ialah pergerakankeluar asap, debu, piroklas dan lava darilohong gunung berapi. Terdapat aliranmagma dari dalam gunung berapi yangakan mencipta bentuk muka bumi igneusrejahan dan igneus terobosan.

JENIS-JENIS GUNUNG BERAPI

Gunung Berapi Dunia Gunung berapi hidup/aktif

Gunung berapi yang masih aktif dan bolehmeletus bila-bila masa sahaja.

Terdapat lebih kurang 500 buah gunungberapi di seluruh dunia yang termasukdalam kategori ini.

Contoh gunung berapi hidup/aktif ialahGunung Etna, gunung Pelee, GunungMayon,gunung Krakatua dan gunungStromboli.

Gunung berapi pendam

Gunung berapi yang pernah meletup danakan meletup lagi di masa depan.

Gunung ini masih menunjukkan adanyaaktiviti gunung berapi seperti terdapatnyamata air panas di sekelilingnya.

Contoh gunung berapi pendam ialahgunung Kalimanjaro, Gunung Fujiyamadan Gunung Vesuvius.

Gunung berapi mati

Gunung berapi mati ialah gunung berapiyang tidak aktif dan tidak lagi akanmeletup lagi di masa depan.

Gunung berapi di kategori sebagai matiatau tidak aktif kerana tidak ada lagiaktiviti gunung berapi di sekitarnya.Contoh gunung berapi mati ialah gunungberapi Kenya.

BAHAN- BAHAN HASIL LETUPANGUNUNG BERAPI

Lava

Merujuk kepada magma yang mengalirkeluar daripada bahagian manteldan mengalir keluar melalui rekahan

batuan atau lohong gunung berapi lalumenyejuk dan membeku di ataspermukaan bumi.

Terdapat dua jenis lava gunung berapi iaitulava bes dan lava asid.

Lava asid - Lava yang sangat pekat danmengalir dengan perlahan, cepat membeku,mengandungi kandungan silika yang tinggidan mempunyai takat lebur yang tinggi.

Lava Bes – Lava yang cair dan mengalirdengan laju, lambat membeku danmengalir lebih jauh di permukaan bumi,mengandungi sedikit silika tetapi banyakmengandungi besi dan magnesium.

Piroklastik

Piroklastik merupakan bahan-bahanserpihan seperti debu halus, lapili, bomdan pumis akibat daripada letupan gunungberapi yang kuat.

Lapili berbentuk batu-batu bersaiz kecilBahan-bahan pejal yang besar danberbentuk bulat, bujur atau bersegi-segidikenali sebagai bom.

Batuan tempatan seperti batuan pumisyang terdapat disekitar gunung berapi turutdiletup keluar.

Contoh letupan yang menghasilkan bahanpiroklastik ialah semasa letusan gunungberapi Visuvius di pantai barat Itali.

Abu dan gas

Abu gunung berapi merupakan serbukhalus yang berdiameter kurang daripada 4mm. Semasa letupan gunung berapi abugunung berapi akan menyelibungiatmosfera bumi dan jatuh ke bumi dalambentuk salji hitam.

Contoh semasa letusan gunung berapiPelee di kepulauan Antiles.

Letusan gunung berapi juga bolehmenghasilkan wap-wap air (60-70%) dangas-gas seperti gas karbon dioksida,nitrogen, karbon dioksida, sulfur danklorin.

Konsep igneus jalar dalam ( rejahan )

10

Igneus jalar dalam atau rejahan merujukkepada bentuk muka bumi dalamanyang dihasilkan oleh magma yangmenyejuk dan membeku pada strukturrekahan dan retakan batuan sebelumtiba ke permukaan bumi.

Daik

Daik terbentuk apabila magma yang keluardaripada lapisan mantel

Melalui rekahan dan retakan batuan danmenyejuk dan membeku dalam kerakbumi secara tegak Kadang kalanya daikterbentuk secara berkelompok sepertiyang terdapat di barat laut Scotland,terutama di pulau- pulau Mull dan Arran.

Sil

Sil terbentuk apabila magma yang keluardaripada lapisan mantel

Melalui rekahan dan retakan batuan dankemudiaannya menyejuk dan membekudalam kerak bumi secara mendatar ataucondong.

Contoh sil yang paling terkenal ialahGreat Whin Sil di utara England.

Lakolit

Lakolit berbentuk seperti cendawan.Magma yang mengalir keluar Membekudalam bentuk dom besar yang mempunyaisatu lohong bawah.

Contoh lakolit ialah gunung Henry di Utah( Amerika Syarikat )

Lapolit

Lapolit terbentuk apabila magma yangmengalir keluar menyejuk dan membeku

di bawah permukaan bumi dalam bentukpiring yang bahagian tengahnya berbentuklembangan.

Contoh lapolit yang terkenal ialah yangterdapat di Ontario dan di Bushveld,Transvaal.

Pakolit

Pakolit terbentuk seperti sebuah kanta.Magma yang mengalir keluar membeku dibahagian kemuncak lintap mungkum ataudi dasar lintap lendut dalam lapisanberlipat.

Apabila lapisan batuan di atasnya digondolkan oleh agen-agen gondolanseperti luluhawa dan hakisan pakolit akanterdedah ke permukaan bumidan membentuk kubah, atau gunung.Corndon Hill di Shorpshire England dipercayai berasal daripada pakolit.

Batolit

Batolit merupakan jisim batuan igneusjalar dalam yang paling besar. Batolitterbentuk akibat pembekuan magmasecara besar-besaran dalam kerakbumi.

Biasanya jisim batuan ini apabilaterdedah di permukaan bumiakibat yang merupakan batolit ialahTanah Tinggi Dartmoor dan BodminMoor di barat daya England danBanjaran Pantai British Columbia.

IGNEUS JALAR LUAR GUNUNGBERAPI

Konsep igneus jalar luar ( terobosan )Igneus jalar luar atau terobosan merujukkepada bentuk muka bumi yang dihasilkanoleh lava yang menyejuk dan membeku diatas permukaan bumi.

Bentuk muka bumi jalar luar gunungberapi

Dataran tinggi lava / Penara Basalt

11

Dataran tinggi lava terbentukapabila lava mengalir keluar kepermukaan bumi melalui saturekahan atau beberapa siri rekahan.

Proses pengaliran ini biasanyaberlaku secara senyap tanpamelibatkan letupan.

Dataran Tinggi Deccan di Indiamerupakan satu contoh datarantinggi lava. Menurut kajian

Dataran ini mempunyai 29 aliranlava yang berlainan.

Geiser / Pancutan Air Panas.

Terdapat di kawasan gunung berapi. Terdiri daripada punca air dari

dalam bumi yang dipanaskan olehmagma panas di lapisan batuanrejahan jalar dalam.

Tekanan yang amat panasmenyebabkan airnya terpancuttinggi yang boleh dijanakan tenagaelektrik.

Contoh terdapat banyak di Iceland,Filipina.

Kon komposit

Kon komposit mempunyai bentukdan struktur yang lebih kompleks.

Lava atau bahan akan diletuskanmelalui lohong tengah dan jugalohong-lohong sisinya.

Di bahagian tengah gunung berapiterdapat sebuah konyang agak besar dan di cerun-cerun tepinya pula terbentuk anak-anak kon yang lebih kecil hasildaripada pengeluaran bahandaripada rekahan-rekahan yangterdapat di bahagian sisinya.

Contoh gunung berapi jenis konkomposit ialah Fujiyama di Jepun,Vesivius di Itali, Shasta di AmerikaSyarikat, dan Mayon diFilipina.

Krater

Krater atau kawah gunung berapimerupakan satu lekukan yangberbentuk bujur atau bulat dipuncak gunung berapi.

Krater di kelilingi cerunbahagian tepi yang agak curamdengan garis pusat kurang daripada1.6 kilometer.

Contoh Krater ialah tasik crater diAmerika Syarikat dan TasikHaleakala di PulauMaui, Hawaii

Kaldera

Kaldera terbentuk disebabkan olehletusan gunung berapi yang kuatsehinggakan sebahagian besardaripada kon sebelah atas runtuh.

Bentuk kaldera seakan-akankawah gunung berapi tetapi saiznyalebih besar, luas dan cetek.

Lekukan kaldera ini biasanyamembentuk tasik yang besar danluas.

Contoh kaldera yang terkenal didunia ialah Tasik Toba, Sumatera,Indonesia, tasik Aira, diJepun, Kilauea di Hawaii.

Gunung Berapi Kon Perisai( Kubah Lava)

Gunung berapi perisai mempunyaikubah yang lebar dan cerun yanglandai. Bahagian atasnya adalahcembung.

Terdiri daripada beberapa lapisanlava basalt ( batuan igneus yangterdapat di lembangan lautan) yangterobos melalui lohong pusat ataulohong tepi/ parasit.

Gunung berapi ini adalah gunungberapi pulau seperti Pulau Hawaii,Samoa dan Galapagos.

Kon Perisai Gunung Berapi Lava Asid.

Mempunyai takat lebur dan kadarkelikatan yang tinggi.

Berwarna agak cerah dan suhukurang panas berbanding lava bes.

12

Cepat membeku di lereng gunungmembentuk cerun yang curam..

Contoh gunung berapi kon asidialah Puy de Dome di Perancis.

Kon Lava Asid Gunung Berapi Lava Bes

Bersuhu tinggi, agak cairberbanding lava asid dan berwarnaagak gelap.

Lambat membeku dan dapatmengalir jauh kebawah cerun.

Bentuk kon yang landai Subur kerana mengandungi unsur

besi dan magnesium. Ct. G.Merapi di Indonesia.

Kon Lava Bes Kon abu / Kon Piroklastik

Kon abu merupakan kon kecil yangterbentuk daripada bahan-bahanpiroklastik seperti abu, debu, lapili,pumis dan tuf dilonggokkan disekitar cerunnya

Biasanya bahan letusan kasar bolehdidapati dibahagian bawahmanakala yang lebih halus dibahagaian atas kon. .

Kon-kon abu mempunyaicerun yang curam ( lebih kurang40 darjah ), tinggi dan tirus.

Antara contoh gunung berapi jeniskon abu ialah gunung berapiVesivius, di Itali dan Krakatoa diIndonesia.

2. Faktor-Faktor Yang MempengaruhiBentuk Dan Saiz Gunung Berapia) Jenis lavab) Jenis bahan yang diletupkanc) Sifat lohong gunung berapid) Kekerapan letusan dan kuantiti bahane) Faktor hakisan yang berterusan

3. Antara kesan aktiviti gunung berapiterhadap alam sekitar fizikal dan manusia.

a) Mewujudkan tanah yang suburb) Sumber galian (perlombongan)c) Sumber tenaga (geometra)d) Aktiviti riadah dan pelancongane) Kematian dan kerosakan harta bendaf) Traumag) Hujan asidh) Kemusnahan flora dan fauna

TEORI HANYUTAN BENUA

1. Hanyutan benua berlaku disebabkan dayamampatan dan daya tegangan yang wujuddalam bumi boleh menggerakkan lapisanbumi. Kedua-dua daya ini wujud akibatadanya arus perolakan yang panas.

2. Batuan di dalam lapisan mantelmengalami suhu dan tekanan yang tinggidan berada dalam keadaan separa cair, arusperolakan wujud di lapisan ini dan lapisankerak bumi dikatakan terapung di ataslapisan astenosfera.

3. Teori peluasan dasar laut ialah magmayang panas dari lapisan mantel tertolaknaik ke lapisan kerak bumi, mengisi ruangrekahan yang dihasilkan oleh sempadanpencapahan di dasar laut. Magma ini akanmembeku dan membentuk permatangdasar lautan. Proses yang berterusan,rekahan menjadi semakin besar, magmaberterusan keluar dan membeku.

TEORI PLAT TEKTONIK

1. Tektonik, lapisan kerak bumi bolehdibahagikan kepada kepingan-kepingan yang dikenali sebagai plat.

2. Terdapat plat benua dan plat lautan. 7plat benua yang besar seperti PlatPasifik, Plat Amerika Utara, PlatAmerika Selatan, Plat Eurasia, PlatAfrika, Plat Indo-Australia dan PlatAntartika.

3. Plat-plat ini boleh bergerak dengan 3cara iaitu secara pertembungan,pencapahan atau pemisahan dansecara perselisihan.

13

a) Pertembungan plat ialahpertembungan dua plat antara satusama lain. Pertembungan inimelibatkan plat benua dengan platbenua dan sebaliknya.i. Dua plat lautan yang

bertembung, plat yangtumpat akan terjunam kebawah. Di zon initerbentuk jurang lautanyang sangat dalam.

ii. Contohnya, JurangMindanao di Filipina yangterhasil menerusipertembungan Plat Pasifikdengan Plat Filipina. Platyang terbenam ke bawahini akan membentukmagma setelah mengalami

pencairan dan peleburan akibat suhu dantekanan yang tinggi di lapisan mantel.

(b) Percapahan plat ialah plat-plat akanberpisah dan bergerak menjauhi antarasatu sama lain.I.Pencapahan menghasilkan tegangan yangkuat pada lapisan kerak bumi, kesannyakawasan sempadan pencapahan yang akanmerekah. Ini telah menyebabkan wujudsatu garisan kelemahan pada kerak bumi,magma yang panas akan mengalir keluar.

i. Contohnya, PermatangTengah Lautan Atlantikyang berada di tengahlautan Atlantik.

b) Perselisih plat ialah Pergerakanplat tektonik juga berlaku secaraberselisih di sepanjang garisgelinciran.i. Fenomena yang sering

berlaku di kawasan iniialah gelinciran dan gempabumi.

4. Bukti kejadian hanyutan benua ialah :a) Bukti fosil tumbuhan dan haiwanb) Bukti kaji iklim purbac) Bukti kemagnetan purbad) Bukti geologi

Soalan STPM 2015/ 2014(U1)

3. a) Bincangkan bukti yang dapatmenyokong teori hanyutan benua.[13]

b) Jelaskan proses pembentukan mukabumi yang terhasil akibat pergerakanplat tektonik.[12]

Soalan STPM 2019 / U1 2018

3. a)Jelaskan 6 kepentingan pelbagai jenisbatuan kepada manusia.[12]

b)Bincangkan 6 kesan eksploitasi batuankepada alam sekitar fizikal.[13]

BAB 4 : PEMBENTUKAN LANDSKAP DIKAWASAN TROPIKA LEMBAP

Luluhawa

Konsep Luluhawa

1. Luluhawa ialah proses pemecahan,pereputan, penguraian batuan kepadakumin-kumin kecil dengan bantuanunsur-unsur iklim atau agen-agengeomorfolgi seperti air, suhu, embundan lain-lain. Proses ini akanmengubah rupa bentuk fizikal sertakandungan kimianya.

2. Proses luluhawa batuan menghasilkanregolit yang membantu proses-prosesgeomorfologi yang lain. Contohnya,proses pergerakan jisim, hakisan,pengangkutan dan pemendapan.

Jenis-jenis Luluhawa

Luluhawa Fizikal

1. Proses pemecahan batuan yang besarkepada kumin-kumin kecil denganbantuan unsur-unsur iklim seperti air,suhu, ibun dan cahaya matahari. Iniakan mengubah rupa bentuk fizikalsahaja.

2. Antara proses-prosesnya ialah :a) Proses Pensuriaan

i. Proses ini berlaku dikawasan gurun panas.

14

ii. Pada waktu siang, suhudi kawasan gurun panasmencapai antara 35-45°C. Keadaan cuaca yangketerlaluanmengakibatkan baatuanmengembang.

iii. Pada waktu malam,ketiadaan awanmenyebabkan suhumenurun secaramendadak sehingga 10°C. Ini menyebabkanbatuan menjadi sejukdan mengecut.

b) Proses pensuriaan ini berlakusetiap hari. Dalam jangkapanjang, proses ini menjadikanbatuan retak dan pecah.Terdapat pemecahan batuanberlaku dalam bentuk :i. Kelupasan batuan :

Batuan yang keras akanterkupas dalam bentukkepingan yang nipis.

ii. Pemecahan bijian :

Batuan yang keras danmempunyai strukturberlapis serta pelbagaimineral akan pecah menjadibutiran batuan yang halus.

iii. Pemecahan bongkah:

Batuan yang keras danstruktur berlapis keras akanpecah dalam bentukbongkah besar.

Proses Ibun atau Tindakan Fros1. Di iklim sederhana sejuk, fros

akan memasuki rekahan batuandan membeku didalamnya.

2. Cecair yang memasuki kedalam rekahan batuan akanmembeku di dalamnyadisebabkan kejatuhan suhu dibawah 0°C.

3. Ini menyebabkan kenaikan isipadu sekitar 10 peratusdaripada asalnya.

4. Keadaan ini akan menciptatekanan kuat sehinggamembesarkan rekahan batuan.

Pembasahan dan pengeringan

1. Ia berlaku dikawasantropika lembap ataukhatulistiwa

2. Pada musim hujan, batuanakan menyerap air dan mulamengembang

3. Manakala pada musimpanas pula, batuan akanmengecut akibat suhu yangmelampau.

4. Proses kembang-kecut iniakan memberi tekanansehingga menyebabkanrekahan terhadap batuan.

c) Penghabluran Garam

1. Penghabluran garam ialahproses pemecahan batuanakibat pembentukan hablurgaram di dalam rekahanbatuan.

2. Kadar sejatan yang tinggikhususnya di kawasangurun menarik garam galiandari dalam bumi naik kepermukaan melalui dayatarikan kapilari.

3. Apabila garam galian dalambentuk larutan ini naik kepermukaan bumi, airtersejat ke udara danmeninggalkan garam galiandalam rekahan tersebut.

4. Proses yang berlaku secaraberterusan ini menyebabkangaram galian itu bertambahbesar lalu membentukhablur yang keras.

15

5. Hablur garam yang semakinmembesar ini akanmewujudkan kuasategangan dan tekanan keatas dinding-dindingrekahan sehinggamenyebabkan rekahanmenjadi semakin luas,dalam dan akhirnya pecah.

6. Kawasan gurun panas yangmempunyai aliran airbawah tanah sepertiDataran Tinggi Coloradomengalami proses yangsangat aktif.

d) Pelepasan tekanan

1. Pelepasan tekanan ialah prosespengurangan tekanan kepadabatuan. Batuan bawahpermukaan bumi mengalamitekanan tinggi disebabkanbeban yang dikenakan keatasnya daripada lapisan ataspermukaan bumi.

1. Hakisan secaraperlahan-perlahan olehagen penggondolanseperti tindakanpengangkutan airmengalir, angin danglasier akanmenyebabkan lapisanbatuan bawah terdedahdan mengembangkerana tekananberkurangan.

2. Lapisan atas rekahanakan mengalami retakandan pecah berkecaidisebabkan tekananyang dilepaskan.

3. Gelinciran atau letusangunung berapi akanmenyebabkan batuandari lapisan bawah buminaik ke atas permukaanbumi.

Luluhawa Biologi

1) Luluhawa biologi terjadi disebabkanoleh benda hidupan seperti tumbuh-tumbuhan, haiwan dan manusia.

2) Antara prosesnya ialah :a. Tindakan Asid Bakteriai. Air yang diserap oleh akar pokok

dan pengeluaran asid organik akanmereputkan batuan.

ii. Pereputan akar, sisa dahan, batangdan daun akan menghasilkan asidhumik.

b) Tindakan Haiwan dan Akar

tumbuh-tubuhan

i. Akar tumbuhan yang menjalar kedalam batuan akan menghasilkanrekahan disebabkan tekanan yangkuat.

ii. Haiwan seperti arnab yangmenggali lubang dalam tanah bolehmenyebabkan penguraian tanah.

c) Aktiviti Manusia

i. Aktiviti manusia sepertipembalakan, perlombongan,pembinaan dan lain-lain akanmemecahkan batuan.

ii. Penyemburan racun dan baja kimiaakan menggalakkan lagi prosesluluhawa kimia berlaku.

Luluhawa Kimia

1. Luluhawa kimia merupakan prosespereputan/penguraian batuan yangbesar kepada kumin-kumin kecildengan bantuan unsur-unsur iklimseperti hujan, suhu dan faktor biotik(tumbuhan, haiwan dan organisma). Iniakan mengubah rupa bentuk fizikal dankandungan kimia.

2. Antara proses luluhawa kimia ialah :

a) Penghidratan ialah prosespenyerapan air oleh mineral batuanmenyebabkan batuan mengembangdan melemahkan struktur batuan.

16

b) Hidrolisis ialah proses tindak balaskimia yang berlaku antara mineralbatuan dengan air. Proses inimelibatkan batuan mengembangdan terurai.

c) Pengoksidaan ialah proses tindakbalas antara oksigen denganmineral dalam batuan dan menciptaoksida mineral.

d) Pengkarbonan ialah tindak balas diantara asid karbonat dengan batukapur. Tindakan pengkarbonan danlarutan akan membentukpandangan darat di kawasan batukapur seperti stalakit, tiang dan gua.

Antara Faktor yang Mempengaruhi ProsesLuluhawa Kimia

1. Hujan lebat2. Suhu tinggi3. Tumbuh-tumbuhan4. Haiwan5. Organisma seni6. Akar pokok

Kepentingan Luluhawa kepada AktivitiManusia

1. Aktiviti pelancongan di kawasan guabatu kapur. Contohnya, gua batukapur, stalakit dan stalagmite

2. Aktiviti pertanian dapat dijalankan dikawasan regolit yang mudah menyerapkanair untuk menggalakan akar pokok dankesuburan tanaman.

3. Industri kraf tangan dapat dimajukandengan adanya bahan luluhawa sepertitanah liat dan silika.

4. Aktiviti perlombongan di kawasan batuandapat dijalankan dengan mudah keranaregolitnya longgar akibat luluhawa.

5. Industri binaan dapat digunakan dengantanah liat untuk membuat jubin atau batu-batuan.

PERGERAKAN JISIM

Konsep Pergerakan Jisim1. Pergerakan jisim ialah proses pergerakan

regolit atau tanah yang menuruni cerundisebabkan pergerakan jisim.

2. Terdapat dua jenis pergerakan jisim iaitu :

a) Aliran perlahan seperti kesotanbatuan dan kesotan tanah.

b) Aliran cepat seperti aliran tanah,tanah runtuh dan aliran aliranlumpur.

Jenis-jenis Pergerakan Jisim di KawasanTropika Lembap.

1. Tanah runtuh melibatkan pemindahanbahan seperti tanah liat dan lumpur yangsangat basah di cerun-cerun bukit. Hujanyang lebat dalam jangka masa yang lamaakan menyebabkan lapisan atas tanahbertambah berat kerana tepu dengan air.Tekanan tinggi terhadap lapisan bawahmenyebabkan lapisan bawah geluncur danmengalir menjadi aliran tanah.

2. Kesotan tanah adalah hasil pengaruhtarikan graviti. Pergerakan jenis inidigalakkan oleh resapan air hujan,perubahan suhu serta aktiviti haiwan.Kesotan tanah dipercayai membentukcerun bentuk cembung.

3. Aliran lumpur lebih pantas pergerakannyaberbanding pergerakan jisim yang lain.Hujan berkala dan lebat menyebabkanlapisan tanah yang longgar di permukaanyang tepu dengan air menghasilkan lumpur.Bahan lumpur ini akan bergerak dengancepat melalui alur-alur atau lurah-lurah dilereng-lereng bukit atau gunung.

4. Runtuhan batuan ialah pergerakanbongkahan batu secara tiba-tiba di cerunyang sangat curam, seperti di tebing tinggi.Terdapat dua jenis runtuhan iaitu runtuhanbatu iaitu :

a) Pergerakan jisim jenis runtuhanbatu biasanya disebabkan strukturbatuan yang telah menjadi lemahakibat proses-proses luluhawa danpelbagai aktiviti manusia. Tarikan

17

graviti penting terhadap pergerakanjenis ini.

b) Pergerakan runtuhan puin pulamelibatkan pergerakan serpihanbatuan di cerun-cerun curamseperti di tebing tinggi. Pergerakanini mungkin merupakankesinambungan dari prosesgeluncuran puin di cerun-cerunyang lebih landai.

Kesan Pergerakan Jisim terhadap AlamSekitar Manusia.

1. Kehilangan nyawa / kematian.2. Kemusnahan harta benda – rumah

kediaman.3. Kesan psikologi - penduduk dalam

keadaan ketakutan / fobia.4. Kesan kepada aktiviti ekonomi –

kemusnahan kawasan pertanian,perniagaan, industri dan sebagainya.

5. Kesan kepada infrastruktur - kemusnahanjalan raya, bekalan air, elektrik.

Cara-cara Mengatasi Pergerakan Jisim.1. Langkah Perundangan

a) Meguatkuasakan undang-undang danperaturan seperti Akta PemeliharaanTanah dan Akta Parit dan Bangunan.

2. Langkah Bukan Perundangana) Menanam tumbuhan tutup bumi seperti

rumput dan tumbuhan kekacang untukmencengkam akar pokok danmengelakkan hakisan tanah

b) Membina banteng dan tembokhalangan untuk menahan hakisan tanah

c) Penyimen cerun bukit dapatmengelakkan hakisan dan serapan airhujan sehingga menjadi tepu.

d) Peneresan secara bertingkat pada bukitdapat mewujudkan kestabilan cerun.

e) Mewujudkan sistem perparitan dansaluran air yang mantap untukmengelakkan hakisan disebabkan airlarian permukaan.

Soalan STPM 2019 / U1 2018

3.a)Jelaskan 6 faktor yangmempengaruhi pergerakan jisimcepat.[12]

b)Bincangkan 6 kesan pergerakanjisim cepat terhadap aktivitimanusia di kawasan bandar.[13]

Soalan STPM 2017 / U1 STPM 2016

3.a)Jelaskan faktor yangmempengaruhi proses luluhawa disesebuah kawasan[12]

b)Bincangkan kesan luluhawaterhadap aktiviti manusia.[13]

BAB 5 LEMBANGAN SALIRAN

Konsep Lembangan Saliran

1. Lembangan saliran ialah kawasan tadahanatau sistem sungai yang disempadani olehlegeh. Legeh adalah garisan yang menjadipemisah aliran air antara lembangan saliran /sistem sungai di sepanjang rabung banjarangunung / tanah tinggi.

Lembah Sungai Terdiri Daripada:

1. Permukaan atas lembah- berlaku prosesluluhawa, pergerakan jisim, hakisan permukaan,pengangkutan dan pemendapan.

2. Alur Sungai- berlaku proses hakisan sungai,pengangkutan bahan dan pemendapan.

Proses Hakisan Permukaan

Bermaksud pengukiran atau penghausanpermukaan bumi yang melibatkan prosespeleraian / pencungkilan serta pemindahan butirantanah di permukaan cerun oleh agen agen hakisantanah seperti titisan hujan, air larian permukaandan angin.

Proses Hakisan Permukaan ( Cerun )

1. Hakisan percikan air hujan- apabila titisan airhujan yang mempunyai tenaga kinetik jatuh kepermukaan tanah yang terdedah bertindakmencungkilkan tanah dan menyebabkanmembentuk lekukan -lekukan kecil di permukaantanah.

18

2. Hakisan kepingan- berlaku apabila butirantanah yang telah terlerai oleh titisan air hujan akandihakis serta diangkut oleh air larian permukaandalam bentuk lapisan nipis. Hal ini menyebabkanlapisan tanah di permukaan cerun menjadisemakin nipis.

3. Hakisan galir- butiran tanah dihakis dandiangkut oleh air larian permukaan daripadabahagian atas ke bawah cerun menerusi alur- alurkecil semasa hujan.

4. Hakisan galur- butiran tanah dihakis sertadiangkut oleh air larian permukaan daripadabahagian atas ke bawah cerun menerusi alur aluryang lebih luas.

Faktor-Faktor Fizikal Yang MenyebabkanHakisan Permukaan.

1) Hujan- Menyebabkan peningkatan jumlahserta halaju air larian permukaan dan hakisasanpermukaan cerun. Hal ini berlaku kerana saiztitisan air hujan yang kasar.

2) Kecerunan- Kenderasan atau halaju air larianpermukaan dan air larian permukaan yang derasakan bertindak menghakis dan mengangkutbutiran tanah daripada bahagian atas ke bawahcerun.

3) Litupan tumbuhan- Ketiadaan litupantumbuhan menyebabkan permukaan tanahterdedah dan longgar kerana tiada cengkaman olehakar pokok. Hal ini menyebabkan hakisanpercikan oleh titisan air hujan yang jatuh kepermukaan tanah secara langsung ke permukaantanah akan

berlaku hakisan galir dan galur.

Kesan-kesan Fizikal Hakisan Permukaan

1) Lapisan tanah menjadi semakin nipis danhilang kesuburan kerana lapisan tanah yang atasmengandungi nutirien telah dihakis oleh air larianpermukaan.

2) Pencemaran sungai berlaku apabila bahan tanahyang dihakis masuk ke dalam sungai. Hal inimengakibatkan air sungai menjadi keruh keranalumpur dan kelodak.

3) Proses luluhawa fizikal, hakisan tanahmenyebabkan lapisan batuan akan terdedahkepada pemanasan sinaran matahari yangmenyebabkan batuan pecah kepada kumin kuminkecil.

4) Pergerakan jisim seperti kejadian tanah runtuhakan meningkat kerana galur-galur di lereng bukitmenyebabkan cerun bukit menjadi semakin curamdan tidak stabil.

5) Berlaku pemendapan bahan atau longgokantanah di kaki cerun bukit dan peningkatanpemendapan dalam alur sungai. Hal inimenyebabkan sungai menjadi cetek.

6) Perubahan bentuk bumi seperti bentuk cerunbukit berubah apabila bahagian atas cerun bukityang mengalami hakisan dan tanah runtuh danruntuhan semakin curam. Bahagian kaki cerunyang menerima longgokan tanah menjadi semakinlandai.

Langkah-langkah Mengatasi Hakisanpermukaan.

1. Membina teres-teres di cerun bukit untukpenanaman dan petempatan. Hal ini dapatmengurangkan halaju larian air permukaan.

2. Menanam tumbuhan tutup bumi seperti rumputdan pokok kerana akar pokok dapat mencengkamdan menguatkan struktur tanah di cerun.

3. Penggunaan sungkupan plastik dan rantingpokok, pelepah serta daun dapat menutup danmelindungi permukaan tanah daripada terdedahsecara langsung kepada titisan hujan dan larian airpermukaan.

4. Menyimpan atau menutup cerun bukit denganlapisan konkrit untuk mengelak hakisan secaralangsung oleh titisan hujan dan larian airpermukaan.

5. Penguatkuasaan undang- undang sepertimenjatuhkan denda dan hukuman.

6. Pendidikan formal dan tidak formal melaluiinstitusi pendidikan dan media tentang kaedahmengelakkan hakisan tanah.

7. Kempen mencegah hakisan tanah sepertimenggalakkan penanaman pokok danpenghutanan semula melalui media dan sambutanhari hutan sedunia.

19

Hakisan Sungai

( Jenis Hakisan Sungai )

1. Hakisan mendalam- biasanya berlaku diperingkat hulu sungai yang bergunung-ganang.Aliran air sungai mengalir dengan deras danmenghakis bahagian dasar sungai dengan giat.

2. Hakisan melebar- tertumpu pada bahagian tepiatau tebing sungai. Hakisan melebar lazimnyanberlaku di bahagian pertengahan sungai terutamadi bahagian tebing luar likuan sungai.

3. Hakisan ke belakang- Hakisan dasar lurahsungai ke arah hulu. Hakisan mengundur biasaberlaku kawasan tapak air terjun yang terhakis kearah hulu.

Proses Hakisan Sungai

1. Tindakan hidraul- iaitu tekanan aliran air sungaiterhadap alur sungai yang mempunyai rekahanbatuan. Tekanan air yang kuat menyebabkanlubang-lubang atau rekahan batuan pada dasarsungai mengalami himpitan air yangmenyebabkan rekahan batuan pecah dan terhakis.

2. Proses lelasan- sungai membawa bahan - bahanserpihan batuan seperti tongkol, batu lada dankelikir bertindak melelelas dasar sungai.

3. Proses lagaan- apabila tongkol, batu kelikirberlanggar antara satu sama lain menyebabkan iamenjadi semakin kecil dan senang dipindahkanoleh aliran sungai.

4. Proses larutan- aliran sungai mengalir dikawasan batu kapur atau kawasan batuan yangmengandungi mineral yang mudah dilarutkan olehair.

Faktor-faktor yang mempengaruhihakisan sungai.

1. Isi padu air mempengaruhi tenaga potensisungai, hujan yang lebat mengambil tempoh masayang lama di kawasan lembagan saliran akanmenambahkan isi padu air. Hal ini menyebabkanpeningkatan kadar hakisan sungai.

2. Halaju aliran sungai yang deras akanmeningkatkan tenaga kinetik sungai, Hakisansungai berlaku di bahagian hulu sungai yangcuram kerana aliran deras. Hal ini menambahkanhakisan sungai secara mendalam di bahagian hulusungai.

3. Kecerunan alur sungai yang curam akanmeningkatkan tenaga kinetik. Aliran air sungaiyang deras menambah keupayaan sungaimelakukan hakisan secara hidraul dan hakisanmendalam di bahagian hulu sungai yang curam.

4. Jenis batuan- Lurah sungai yang berbatu lembutseperti batuan syal dan lurah sungai berbatu kapurjuga lebih mudah dihakis oleh aliran sungai.

5. Litupan tumbuhan- hakisan berlaku di bahagiantebing sungai kerana tiada cengkaman akar pokokpada tebing sungai. Hal ini menyebabkan berlakutanah runtuh di kawasaan tebing sungai.

6. Aktiviti manusia seperti aktiviti perlombonganpasir sungai dan pembalakan berhampiran tebingsugai menyebabkan terdedah kepada hakisansungai.

Bentuk Muka Bumi Hasil HakisanSungai.

1. Gaung atau jurang ialah bentuk lurahsungai yang dalam , sempit dan bertebingcuram. Gaung terbentuk kerana hakisanmendalam yang giat di bahagian hulu sungaiyang curam. Aliran yang deras di kawasanpergunungan menyebabkan berlaku hakisandi dasar sungai.

2. Air terjun terbentuk di bahagian hulusungai kerana halangan lapisan batuan kerasyang lambat dihakis oleh aliran sungai.Tonjolan batuan granit yang kerasmenyebabkan aliran sungai terjunam sebagaiair terjun.

3. Jeram terbentuk di bahagian hulu sungaiapabila sungai mengalir di kawasan lapisanbatuan keras dan lembut secara berselang-seli.Lapisan batuan keras yang lambat dihakis

20

lebih menonjol berbanding lapisan batuanlembut yang mudah dihakis. Ini menyebabkanaliran sungai melompat lompat yang dikenalisebagai jeram

4. Lubang periuk ialah lekukan hampir bulatakibat dari pusaran air di dasar sungai yangtidak sama rata. Hal ini menyebabkan batulada, kelikir dan pasir kasar yang diangkutoleh aliran sungai yang bertindak denganmengorek dan melelas dasar sungai.Contohnya seperti di Telaga tujuh danLangkawai.

Pengangkutan Bahan Sungai

1. Sungai mengangkut muatan yang pelbagaisaiz seperti batu tongkol, batu lada, batukelikir, tanah liat dan kelodak.

2. Terdapat 3 jenis muatan sungai;

a) Muatan dasar berpijak di sepanjang dasarsungai.

b) Muatan ampaian bergerak dalam aliransungai tetapi tidak jejak dasar.

c) Muatan larutan diangkut dalam bentukcecair yang larut dalam air.

3. Proses pengangkutan beban sungai;

a) Golekan atau gulingan berlaku padabeban sungai yang berat, kasar seperti batutongkol dan batu lada yang bergerak disepanjang dasar sungai kerana tekanan aliransungai. Muatan yang berbentuk leper sepertiserpihan batuan diangkut secara seretan.

b) Lompatan atau loncatan ialah muatandasar yang agak kasar seperti kelikir dan pasirkasar diangkut secara loncatan

c) Ampaian terjadi pada muatan yang halusdan ringan seperti tanah liat dan kelodak yangdiangkut secara aliran sungai tetapi tidakmenjejak dasar. Hal ini menyebabkan aliransungai menjadi keruh.

d) Larutan berlaku pada muatan yang larut didalam air seperti mineral garam dan larutanbatu kapur yang diangkut dalam bentuk cecair.

Faktor-faktor yang mempengaruhipengangkutan beban sungai.

1. Isi padu air- mempengaruhi tenaga sungai danjumlah beban yang dapat diangkut. Isi padu airakan meningkat semasa hujan lebat dalam tempohmasa yang lama berlaku banjir. Hal inimengakibatkan meningkat tenaga potensi danhalaju sungai membolehkan banyak beban kasardan halus dapat diangkut oleh sungai.

2. Halaju air- mempengaruhi jumlah saiz bebandiangkut. Aliran sungai lebih deras semasa hujanlebat dan banjir membolehkan lebih banyak bebanyang kasar seperti kelikir dan pasir diangkut.

3. Kecerunan alur- menyebabkan aliran yangderas di bahagian hulu berbanding bahagianpertengahan sungai. Hal ini membolehkan banyakbeban yang kasar seperti batu tongkol, batu ladadan kelikir diangkut di bahagian hulu sungai.

4. Bentuk alur- Alur sungai yang lurusmempercepatkan aliran sungai dan memudahkanlebih banyak bahan diangkut.

5. Saiz bahan- yang kasar seperti batu tongkol danbatu lada diangkut secara golekan di dasar sungaiterutama di bahagian hulu sungai. Manakalabahan halus seperti tanah liat dan kelodakdiangkut secara ampaian di sepanjang alur sungai.

6. Jenis bahan- sama ada berat atau ringan, bahanorganik, bahan mudah larut dan kelodak yangringan mempengaruhi proses pengangkutan.Bahan yang bersaiz kecil dan ringan banyakdiangkut secara ampaian

7. Kekerasan batuan- Sungai yang mengalir dikawasan tanah liat lebih mudah mengalamihakisan dan lebih banyak muatan ampaian dapatdiangkut,

8. Litupan tumbuhan di tebing sungai- tebingsungai yang gondol mudah dihakis danmengalami proses pergerakan jisim, iaitu runtuhantebing. Proses ini menambahkan bekalan bahan kedalam sungai.

Pemendapan Sungai

1. Pemendapan sungai bermaksud prosespenimbunan atau longgokan bahan yang diangkutapabila tenaga dan halaju sungai semakin

21

berkurangan setelah memasuki hilir sungai yangsemakin landai.

Faktor- faktor yang MempengaruhiPemendapan Sungai.

1. Isi padu air sungai berkurang kerana tiada hujanpada musim kemarau. Hal ini menyebabkanbanyak pemendapan berlaku kerana tenagapotensi atau keupayaan sungai untuk mengangkutbeban semakin berkurangan.

2. Halaju air berkurangan menyebabkankeupayaan sungai untuk mengangkut bahansemakin merosot menyebabkan prosespemendapan bahan berlaku di sepanjang aliransungai.

3. Kecerunan semakin landai menyebabkan gravitidan halaju sungai semakin perlahan. Hal inimenyebabkan bahan yang diangkut dimendapkandi bahagian hilir sungai.

4. Bahan muatan sungai bertambah melebihikeupayaan sungai untuk mengangkutmenyebabkan pemendapan banyak berlaku.

5. Jenis batuan terutamanya batu lada dan batukelikir yang berat dan kasar akan dimendapkanlebih awal di peringkat hulu sungai. Manakala,tanah liat dan kelodak dimendapkan di bahagianhilir sungai.

6. Bentuk alur yang berliku - liku di bahagiantengah dan hilir sungai menggalakkan prosespemendapan di sebelah dalam selekoh sungai.

7. Aktiviti manusia di lembah sungai sepertipembalakan, perlombongan dan pertanianmenyebabkan kegondolan hutan serta peningkatanhakisan permukaan dan jumlah beban yang masukke dalam sungai.

Bentuk Muka Bumi Hasil PemendapanSungai

1. Dataran banjir, Air banjir yang melimpah kiridan kanan sungai akan memendapkan lumpur,kelodak, aluvium, pasir dan kelikir apabila surut.Kejadian banjir yang berulang akan membentukdataran banjir yang lebih luas dan rata.

2. Tetambak, terbentuk apabila air sungaimelimpahi tebing sungai. Bahan-bahan yangdimendapkan di belakang tebing sungai akanterbentuk benteng semula jadi yang rendah dikedua-dua belah sungai. Timbunan atau beting iniakan dikenali sebagai tetambak. Proses yangberterusan akan menjadikan tetambak semakintinggi.

3. Delta. Terbentuk apabila timbunan bahanmendak berlaku secara meluas di muara sungaiyang dibawa oleh aliran sungai. Di muara sungaihalaju air amat perlahan kerana pertembunganarus sungai dengan arus laut. Oleh itu,pemendapan bahan berlaku dengan giat. Bahan-bahan seperti kelodak, lumpur, lempung, koloiddan bahan ampaian akan dimendapkan hinggamemenuhi sungai utama dan cawangan-cawangannya lalu membentuk delta yang rata,luas dan berbentuk segi tiga.

22

4. Tasik ladam, Terbentuk akibat daripada likuansungai yang terpisah atau terpenggal atau terputusdaripada sungai utama melalui proses hakisansungai dan pemendapan bahan sungai.

Pengaruh Bentuk Muka Bumi Hakisandan Pemendapan Sungai terhadap aktivitiManusia.

Bentuk muka bumi

( hakisan )

kepentingan

Aair terjun

Pelancongan

Jjeram

Pelancongan

Llubuk

Perikanan

Ggaung/ lurah

Pelancongan

Bentuk muka bumi

( pemendapan )

Kepentingan

Ddataran banjir

Pertanian,perhubungan,akuakultur

Ddelta

Pertanian,perhubungan,akuakultur

Ttasik ladam

Perikanan, rekreasi,akuakultur

Ttetambak

Perhubungan,petempatan

Ppulau

Rekreasi /pelancongan ,pertanian

Bbeneting pasir

Perlombongan,rekreasi.

Langkah-langkah Mengatasi MasalahPemendapan Sungai.

1. Meluruskam alur sungai yang berliku supayaaliran sungai bergerak lurus dan melancarkanproses pengangkutan bahan ke laut.

2. Mendalamkan dasar sungai yang cetek denganmenggunakan jentera pengorek yang menyedumendapan pasir

3. Melebarkan sungai terutama di kawasan yangbanyak mengalami pemendapan.

4. Membina tembok atau benteng konkrit disepanjang tebing sungai untuk mengelakkankejadian hakisan dan runtuhan.

5. Menguatkuasakan undang-undang denganmengenakan denda dan hukuman terhadap

23

individu dan syarikat yang menyebabkanpemendapan sungai.

6. Melancarkan kempen melalui media massa danmelakukan aktiviti gotong- royong untuk menjagakebersihan sungai.

7. Mengadakan pendidikan alam sekitar di sekolahuntuk mengetahui pembangunan lestari dankepentingan sungai untuk kehidupan manusia,haiwan dan alam sekitar fizikal.

BAB 6 PINGGIR PANTAI

Konsep Pantai

1. Zon pinggir pantai ialah jaluran pertemuanantara daratan dengan lautan yang merangkumikawasan yang saling mempengaruhi daratan danlautan antara satu sama lain.

2. Konsep pinggir pantai ialah kawasan pantaiyang menerima pengaruh ombak. Dengan katalain, Zon pesisir merangkumi pesisir belakang,pesisir hadapan pantai dan perairan pinggir pantai.

3. Pantai ialah kawasan pemendapan ataulomggokan bahan peroi seperti pasir yang terletakdi antara aras air pasang dengan aras air surut.

4. Konsep pantai seimbang ialah pantai yangmengalami kadar hakisan dan kadar pemendapanyang seimbang.

Ombak

1. Ombak ialah bentuk permukaan air laut yangberalun yang bergerak dari laut ke darat. Ombakterjadi kerana faktor tiupan angin dan gempa bumi.

2. Panjang ombak ialah jarak di antara puncakombak dengan puncak ombak yang berdekatan.Manakala tinggi ombak ialah jarak di antarapuncak ombak dengan lengkung ombak.

3. Ombak pecah akan menghasilkan damparanombak dan unduran ombak. Damparan ombakialah hempasan air laut ke pantai, manakalaunduran ombak ialah bahagian air yang mengalirsemula ke laut.

Proses Hakisan Ombak

1. Tindakan hidraul- Damparan ombak akanmemampatkan udara dalam rekahan batuan danmenyebabkan tekanan pada rekahan batuan.Proses yang berulang ini akan menyebabkanrekahan semakin besar dan pecah.

2. Geselan- Bahan yang dibawa oleh ombakseperti serpihan batuan, batu tongkol, batu lada,dan kelikir yang bertindak melelaskan bahagianbawah tebing tinggi semasa damparan ombak danunduran ombak.

3. Lagaan- Proses ini melibatkan pelanggaranantara bahan yang diangkut oleh ombak. Proseslagaan menyebabkan batu tongkol, serpihanbatuan dan batu lada menjadi semakin kecil.

4. Larutan- Tindakan air laut melarutkan mineralbatu kapur pada tebing tinggi pinggir laut. Tebingtinggi batu kapur dan dolomit akan dikakis secaralarutan oleh air laut.

Faktor-faktor yang mempengaruhiHakisan pinggir Pantai.

1. Kekuatan tenaga ombak- Ombak besar danbertenaga tinggi lebih berupaya menghakis pantaidan pinggir laut. Rempuhan ombak menyebabkantindakan hidraul yang kuat pada rekahan batuanpinggir laut. Ombak tsunami mempunyai tenagayang sangat kuat untuk menghakis danmemusnahkan pantai.

2. Ombak pemusnah- Ombak pemusnahmempunyai tenaga unduran ombak yang lebihkuat berbanding damparan ombak. Ombakpemusnah giat menghakis pinggir pantai danmengangkut bahan pantai ke laut.

3. Arus seret- Arus seret berupaya menghakis danmengangkut pasir pantai ke laut. Arus seretberlaku apabila ombak dari laut datang secaraberturutan ke pantai menyebabkan unduran ombakterpaksa melalui bahagian bawah permukaan laut

24

sebagai arus seret ia juga berupaya mengangkutpasir pantai hingga zon ombak pecah.

4. Arus pesisir- Giat menghakis dan mengangkutpasir sepanjang pantai. Hakisan pantai oleh aruspesisir berlaku apabila ombak datang secaramenyerong ke pantai. Damparan ombak yangserong dan unduran ombak yang lurusmenyebabkan bahan pasir diangkut secara zig-zagdi pantai oleh arus pesisir.

5. Kecerunan- Kecerunan luar pantai yang curamatau kedalaman air akan menambahkan kekuatantenaga ombak. Pantai yang curam akanmengalami hakisan yang lebih tinggi berbandingpantai yang landai.

6. Bahan mendak- Bahan mendak dalam bentukserpihan batuan yang bersegi dan tajam sepertibatu tongkol, batu lada dan kelikir berupayamenghakis kaki tebing tinggi pinggir laut secaralelasan semasa ombak.

7 .Faktor batuan- Batuan lembut mudah dihakissecara lelasan. Batuan keras seperti granit yangbanyak rekahan pula mengalami tindakan hakisansecara hidraul apabila ombak merempuh tebingtinggi. Mampatan udara dalam rekahan semasadamparan ombak menyebabkan rekahan semakinluas dan pecah.

Bentuk Muka Bumi Hasil Ombak

1. Tebing tinggi- Hakisan ombak secara hidrauldan lelasan berlaku di bahagian kaki cerun. Hal inimewujudkan kesan torehan pada bahagian kakicerun sehingga mewujudkan bahagian cerun yangtergantung. Hakisan ombak yang berterusanmenyebabkan bahagian cerun yang tergantungakan mengalami runtuhan dan membentuk tebingtinggi yang hampir tegak.

2. Pentas hakisan ombak- Proses pengundurantebing tinggi secara berterusan oleh hakisanombak akan membentuk pentas hakisan ombak.Hakisan ombak secara lelasan bertindak di antaraaras air pasang dengan aras air surut menyebabkanpentas hakisan ombak menjadi luas.

3. Gua laut, gerbang laut, batu tunggul dantunggul sisa- Guat laut terbentuk akibat hakisanombak secara hidraul terhadap tebing tinggi yangbanyak rekahan. Tindakan hidraul akan meluaskanlagi rekahan dan akhirnya membentuk gua di kakitebing tinggi. Gerbang laut terbentuk apabilatindakan hidraul menyebabkan dua buah gua yangterletak bertentangan di tanjung tebing tinggi.Batu tunggul dan tunggul sisa terbentuk akibatruntuhan bumbung gerbang laut yang mengalamiluluhawa dan hakisan ombak yang berterusanakan membentuk tunggul sisa yang dilihat semasaair surut.

5.Tanjung dan teluk- Terbentuk di kawasanpinggir pantai yang mempunyai susunan batuanjenis keras dan lembut secara berselang-selimenghadap laut. Tanjung ialah tebing tinggiberbatu keras yang menganjur ke laut keranasukar mengalami hakisan oleh ombak. Telukterdiri daripada batuan lembut yang lebih mudahdihakis oleh ombak dan melengkok ke daratan.

25

Cara Pengangkutan Bahan Pantai.

1. Hanyutan Pesisir Pantai- Terdiri daripadabahan seperti kelikir, pasir, dan kelodak yangdiangkut di sepanjang pantai secara zig-zag oleharus pesisir. Bahan yang diangkut bergerak selaridengan pantai.

2. Golekan- Bahan yang berat, bersaiz kasar danberbentuk bulat seperti batu lada dan kelikirdiangkut secara golekan atau gulingan olehdamparan ombak dan unduran ombak.

3. Seretan- Bahan yang bersaiz sederhana danberbentuk leper seperti serpihan batuan akandiangkut secara seretan ke atas pantai olehdamparan ombak dan menuruni pantai olehunduran ombak.

4. Ampaian- Bahan yang lebih ringan dan halusseperti kelodak dan lumpur diangkut denganmudah secara ampaian oleh ombak.

Faktor-faktor yang mempengaruhi prosespengangkutan bahan di pinggir pantai.

1. Kekuatan tenaga ombak- Semakin kuat tenagaombak semakin tinggi kadar pengangkutan.Ombak bertenaga tinggi dan ombak besar tsunamilebih berupaya melakukan pengangkutan bahanyang bersaiz kasar. Ombak yang lemah hanyaberupaya mengangkut bahan yang halus secaraampaian seperti kelodak dan lumpur.

2. Arus- Arus pesisir mengangkut bahan pasirsepanjang pantai. Bahan atau hanyutan pesisirpantai seperti kelikir dan pasir diangkut secarazig-zag di sepanjang pantai. Arus seret pulaberupaya mengangkut bahan pasir dari pantai kelaut sehingga ke kawasan zon ombak pecah.

3. Jenis ombak- Damparan ombak mengangkutbahan dari laut ke pantai. Unduran ombak pulamengangkut bahan menuruni pantai ke laut. Kadarpengangkutan bahan bergantung kepada jenisombak. Ombak pembina mempunyai tenagadamparan ombak lebih kuat berbanding unduranombak yang menyebabkan lebih banyak bahandiangkut ke pantai. Ombak pemusnah pulamempunyai tenaga unduran ombak lebih kuatberbanding damparan ombak yang bahan diangkutsemula ke laut.

4. Pasang surut- Proses pengangkutan bahan dipinggir pantai berlaku di antara aras air pasangdengan aras air surut. Semakin besar perbezaanaras air pasang dengan aras air surut akanmenyebabkan semakin banyak jumlah bahan yangdapat diangkut.

5. Cerun- Semakin curam cerun semakin tinggikadar pengagkutan. Pantai yang bercerun curamakan memudahkan bahan diangkut menurunipantai. Kawasan cerun pantai yang landaimengurangkan tenaga ombak untuk mengangkutbahan.

6. Halangan- Tumbuhan pantai seperti pokokbakau akan mengurangkan kadar pengangkutanbahan. Akar pokok bakau dapat menahan danmemerangkap bahan yang dibawa oleh ombak.Sebaliknya, pantai yang gondol atau tiadatumbuhan akan meningkatkan hakisan pantai danpengangkutan bahan.

7. Saiz bahan- Bahan yang halus dan ringanseperti kelodak dan lumpur lebih mudah diangkutsecara ampaian. Bahan yang kasar seperti batulada dan kelikir memerlukan tenaga ombak danarus yang kuat untuk digerakan.

8. Jenis bahan dan bentuk bahan- jenis bahan danberat dan berbentuk bulat seperti batu tongkol,batu lada dan kelikir akan diangkut secara golekan.Manakala bahan yang berbentuk leper akandiangkut secara seretan oleh ombak dan arus.

Faktor-faktor yang mempengaruhi prosespemendapan di zon pesisir.

1. Tenaga ombak lemah- Tenaga ombak dari lautmenjadi lemah apabila memasuki kawasan aircetek atau bertembung dengan aliran sungai. Halini menyebabkan bahan yang dibawa akandimendapkan.

2. Arus pesisir- yang membawa bahan sepanjangpantai akan kehilangan tenaga apabila tiba dikawasan teluk dan muara sungai. Bahan yangdiangkut akan dimendapkan sehingga membentukanak tanjung.

3. Jenis ombak- Ombak pembina mempunyaitenaga damparan ombak lebih kuat berbanding

26

unduran ombak yang menyebabkan lebih banyakbahan dimendapkan di pantai.

4. Kecerunan pantai yang landai- Tenaga ombakmenjadi lemah apabila memasuki kawasan cerunpantai yang ladai. Ombak mulai kehilangan tenagaapabila mengalami geseran dengan cerun pantaiyang landai dan mula memendapkan bahan.

5. Pokok bakau- Mengurangkan tenaga ombakyang sampai ke pantai dan menggalakkanpemendapan bahan. Akar pokok bakau yangberbentuk jangkang dapat menghalang danmemerangkap pasir daripada dibawa oleh ombak.

6. Orientasi pantai- Pantai yang berteluk akanmenerima ombak yang bertenaga rendah yangmenyebabkan proses pemendapan.

7. Jenis dan saiz bahan mendak- Bahan yang beratdan bersaiz kasar seperti batu tongkol dan batulada akan dimendapkan lebi awal apabila tenagaombak mulai lemah.

8. Bahan muatan- yang banyak mempengaruhipemendapan yang tinggi. Bahan muatan yangbanyak dibawa oleh aliran sungai dari daratan danoleh ombak dari laut.

9. Angin- dapat mengangkut pasir pantai yanghalus, kering dan ringan. Bahan yang diangkutakan dimendapkan di bahagian belakang pantaiapabila halaju dan tenaga angin mulain lemah.

10. Tindakan Manusia- Pengekalan danpenghutanan semula pokok bakau akanmenggalakkan proses pemendapan di pinggirpantai oleh akar pokok bakau yang memerangkapbahan.

Proses Pemendapan Ombak

Faktor-faktor yang mempengaruhipemendapan ombak.

Faktor Fizikal

1. Kekuatan dan jenis ombak- Ombak pembinamempunyai kuasa damparan ombak yang lebihkuat berbanding unduran ombak. Oleh itu, ombakpembina banyak menimbunkanpasir dan kelikir dipantai serta dapat membentuk patai yang landai.Manakala ombak pemusnah pula, mempunyaikuasa unduran ombak yang lebih kuat berbanding

damparan ombak. Ombak pemusnah yangmengangkut pasir dan kelikir ke luar pantaimembentuk pantai yang curam.

2. Bekalan bahan- Bahan sendimen yang banyakmenyebabkan banyak pemendapan di pantai danmembentuk pantai yang landai. Sebaliknyakekurangan bekalan bahan sedimen akanmenyebabkan hakisan pantai dan terbentuknyaprofil pantai yang curam.

3. Saiz bahan- Pantai pasir yang halus adalah lebihlandai berbanding pantai kelikir yang kasar.Ombak yang melalui pantai pasir yang landai akancepat mengalami kehilangan tenaga keranabergeser dengan dasar pantai. Hal inimenggalakkan proses pemendapan berlaku dankeadaan ini membentuk pantai pasir yang landai.Pantai kelikir yang kasar pula adalah curamkerana banyak bahan yang dilonggokkan dibahagian atas pantai tidak dapat diangkut semulake laut oleh unduran ombak.

4. Kewujudan arus seretan-- Arus seretan yangmengangkut pasir ke luar pantai juga membentukpantai yang curam. Arus seretan dapatmengangkut bahan ke luar pantai sehingga ke zonombak pecah.

5. Perbezaan pasang surut- Perbezaan air pasangsurut yang besar menyebabkan terhasilnya profilpantai yang lebih landai dan lebar. Manakalaperbezaan pasang surut yang kecil menghasilkanpantai yang curam.

6. Orientasi pantai- Kedudukan pantai sama adaterlindung oleh pulau-pulau atau menghadaplautan yang luas mempengaruhi profil pantai.Pantai yang menghadap lautan yang luas atauterdedah kepada ombak secara langsung lebihmudah mengalami hakisan dan membentuk profilpantai yang curam. Pantai yang terlindung olehpulau-pulau adalah lebih landai kerana menerimaombak yang bertenaga rendah.

7. Faktor tumbuhan tutup bumi- Pantai yangterdapat di hutan bakau adalah lebih landaidaripada kawasan pantai yang tiada tumbuhan.Akar pokok bakau dapat mengurangkan tenagaombak yang sapai ke pantai dan dapatmengurangkan hakisan pantai oleh unduranombak. Akar pokok bakau juga dapatmemerangkap pasir dan kelodak semasa unduranombak. Hal ini menggalakkan proses pemendapanpantai.

27

Faktor Manusia

1. Pengorekan dan perlombongan pasir pantaimenyebabkan pantai semakin curam dan mudahterhakis.

2. Pembalakan pokok bakau menyebabkan pantaiterhakis dan curam.

3. Kegiatan tebus guna melalui penambakan lautmelindungi pantai daripada hakisan.

4. Pemupukan pasir pantai, iaitu penimbunan pasirpantai yang disedut dari luat akan membentukpantai yang lebih landai dan luas.

5. Pembinaan tembok pemecah ombak, pantaiyang terlindung oleh pemecah ombakmenyebabkan pemendapan bahan.

6. Pembinaan groin dapat mengelakkan hakisanpantai oleh arus pesisir.

7. Penghutanan semula pokok bakaumenggalakkan semula proses pemendapan ombakyang menyebabkan pantai menjadi semakin luasdan landai.

Faktor-faktor yang menyebabkan hakisanpantai.

Faktor Fizikal

1. Ombak pemusnah menyebabkan pantaimengalami hakisan. Ombak pemusnah jugamempunyai tenaga unduran ombak yang kuat. Halini menyebabkan lebih banyak bahan pantai yangdihakis serta diangkut ke laut.

2. Kekurangan bekalan bahan akan menyebabkanpantai semakin terhakis. Bekalan bahan sepertipasir biasanya diterima dari daratan diangkut darihulu sungai ke pantai dan bahan yang dibawa olehombak.

3. Pantai yang terdedah kepada lautan yang luasakan menerima ombak bertenaga tinggi. Ombakbertenaga tinggi lebih giat melakukan hakisanpantai.

4. Arus seretan terjadi apabila ombak datangsecara berturutan dari laut menyebabkan unduranombak terpaksa melalui bahagian dasar ataubawah permukaan sebagai arus seret. Arus seret

berupaya mengangkut pasir pantai ke lautsehingga sampai ke zon ombak pecah.

5. Kecerunan luar pantai yang curam sertakedalaman air akan menyebabkan ombakbertenaga tinggi terus sampai ke pantai dan lebihgiat menghakis pantai.

Faktor Manusia

1. Perlombongan mengurangkan bekalan bahanpasir. Hal ini akan menyebabkan pantai semakinterhakis dan curam. Kawasan luar pantai yangcuram dan berair akan meningkatkan tenagaombak menghakis pantai.

2. Penebangan hutan pokok bakau sepanjangpantai menyebabkan pantai terdedah secaralangsung kepada hakisan ombak dan peningkatanhakisan pantai.

3. Pembinaan tempat peranginan dan hotelberhampiran pantai menyebabkan kemusnahanhutan bakau dan mengakibatkan hakisan pantai.

Langkah-langkah mengatasi hakisanpantai

1. Tembok laut- dibina di bahagian atas pantaiuntuk mengatasi hakisan pantai oleh ombakterutama semasa air laut pasang. Tembok lautdibina dari konkrit atau bongkah-bongkah batuangranit yang besar untuk menghalang hakisanombak. Benteng laut dibina di sesetengah pantaidi Port Dickson.

28

2. Benteng pemecah ombak- Benteng pemecahombak dibina di dalam laut berhampiran denganpantai. Pemecah ombak dapat menghalang tenagaombak yang sampai ke pantai. Ombak yangmelanggar pemecah ombak akan terbias danmenjadi lemah dan menggelakkan berlaku hakisan.

3. Pembinaan groin- untuk mengatasi masalahhakisan pantai oleh arus pesisir. Pembinaan groinbiasanya menggunakan konkrit atau timbunanbongkah-bongkah batuan. Groin ini dapatmenghalang bahan seperti pasir yang diangkutoleh arus pesisir. Pemendapan pasir akan berlakudi bahagian hadapan groin dan mengwujudkanpantai yang semakin lebar.

4. Pengekalan dan penanaman semula pokokbakau di sepanjang pantai kerana akar pokokdapat menghalang dan memerangkap bahan pasirdan kelodak.

5. Pasir dari dasar laut disedut denganmenggunaakkan kapal korek dan ditimbunkan diatas pantai yang mengalami hakisan.

6. Penambakan laut- Kawasan pinggir pantaiditimbus hingga ke dalam laut dengan tanah danbongkah-bongkah batuan atau dinding konkrit

Soalan STPM 2017 / U1 STPM 2016

3 a)Jelaskan faktor yang mempengaruhihakisan pantai.[12]

b)Bincangkan langkah yang bolehdilaksanakan bagi mengurangkan masalahhakisan pantai.[13]

Soalan STPM 2018 / U1 2017

3. a)Huraikan faktor fizikal yang menyebabkantenaga sungai berkurangan.[12]

b)Bincangkan langkah bagi mengatasimasalah pemendapan sungai diMalaysia.[13]

PENDUDUK

KONSEP PENDUDUK

Penduduk merupakan sekumpulan manusia yangmendiami / menetap di sesuatu kawasan dalamsesuatu tempoh masa tertentu.

Jumlah penduduk adalah dinamik (sentiasaberubah-ubah) dan tidak statik kesan dari faktorkelahiran dan kematian serta migrasi.

PENDUDUK SEBAGAI SUMBER

1. Penduduk merupakan sumber manusia yangpenting dan berharga bagi sesebuah kawasan /negara.

Sumber manusia ini merujuk kepada :

i. Sumber tenaga kerja.ii. Sumber pasaran.iii. Sumber keselamatan (tentera).

2. Sumber manusia di sesebuah negara bolehdiukur dan dinilai dari segi;

i. Kuantiti ( bilangan / saiz )ii. Umur & jantina).iii. Kualiti.

3. Dari segi kuantiti:

Manusia diukur dari sudut bilangan saiz / jumlahpenduduk.

Bilangan:

Penduduk yang ramai, jika diberi pendidikan dankemahiran, berpotensi menjadi tenaga kerja yangbaik. Jumlah penduduk yang ramai membantumenyediakan sumber tenaga yang mencukupi bagisektor-sektor ekonomi seperti perindustrian,pertanian, perkhidmatan dll. Keadaan inimembantu memajukan sesebuah negara. Negarayang mempunyai jumlah penduduk yang banyakberkemampuan menjana pelbagai sektor ekonomi,

29

meluaskan saiz pasaran, meningkatkan kutipancukai.

4. Dari segi Struktur Umur dan Jantina:

Umur dan jantina penduduk boleh mempengaruhicorak guna tenaga yang ada di sesebuah kawasanatau negara.

Penduduk dewasa yang terlatih bolehmenyumbang secara produktif kepada ekonominegara. Sementara kehadiran ramai penduduk tuadan kanak-kanak selalunya dikaitkan denganbesarnya jumlah tanggungan keluarga dan negara.

Jantina pula boleh dikaitkan dengan jenis aktivitiekonomi, misalnya sektor industri berat yangmemerlukan kekuatan tenaga fizikal manusialazimnya mengupah lebih ramai pekerja lelaki.Manakala industri yang berintensif buruh yangmemerlukan tahap ketekunan dan kehalusan yangtinggi pula lazimnya mengupah ramai pekerjawanita.

5. Dari Segi Kualiti:

Kualiti penduduk merujuk kepada :

i. ciri-ciri fizikal,ii. taraf pendidikan,iii. kemahiran,iv. kesihatan, danv. sikap.Penduduk sesebuah kawasan yang terdidik(lepasan universiti dan kolej), mahir danberpengalaman mengendali peralatan kilang yangmoden, sihat tubuh badan dan mempunyai sikapterbuka, boleh bekerjasama sebagai satu pasukan,lazimnya lebih berkualiti dan mampu menarikpelaburan. Jadi kualiti penduduk menentukantahap pembanguan sesebuah negara. Pekerja yangberkemahiran dalam bidang ICT inimenggalakkan perkembangan dalam e-dagang, e-pelaburan.

Contohnya, di negara maju seperti Jepun, AmerikaSyarikat dan Britain kualiti penduduknya adalahtinggi membantu memajukan negara. Manakala dinegara seperti Somalia, Sudan dan Kenya

kualiti penduduknya yang rendah mengakibatkankemunduran negara tersebut.

PENDUDUK SEBAGAI AGENPERUBAHAN

1. Konsep ini memperlihatkan manusia sebagaiagen perubahan melalui aktiviti pembangunansosioekonomi. Kegiatan penduduk bolehmengakibatkan berlakunya perubahan landskapfizikal, tahap kemajuan sosioekonomi (kualitihidup), serta landskap budaya di sesebuah negara.

2. Perubahan Ruang Fizikal;

Perubahan ini boleh diperhatikan melalui aktivitimanusia ke atas alam sekitar fizikal bagimemenuhi keperluan hidup mereka. Ini termasukperkembangan kawasan petempatan, rumahkediaman, jalan perhubungan dan jaringankomunikasi. Kawasan yang berpotensi, dimajukandengan pembangunan dan seterusnya mewujudkanperubahan yang besar kepada landskap semulajadi.

Tindakan manusia menarah, menebuk, meratakanbukit serta mengorek tanah menghasilkan pandangdarat seperti lurah, bukit gondol dan tasik .Keadaan ini menggalakkan kejadian pencemaran,hakisan tanah dan tanah runtuh, pemanasan mikro

.

Aktiviti manusia boleh mengakibatkan empatsistem fizikal berubah ;

a) Geomorfologi: terhadap tanah, bukit, batuanb) Atmosfera: terhadap udara, suhu, anginc) Hidrologi: terhadap sumber aird) Ekologi : terhadap haiwan dan tumbuhan

3.Perubahan Sosioekonomi;

Perubahan Pendidikan seperti penubuhanpusat bimbingan kanak-kanak, tusion, kolej,dan universiti. Selain itu, pusat-pusat latihandan kemahiran seperti Giat Mara.

Perubahan Kesihatan seperti penaik tarafanklinik desa kepada klinik yang lebih moden,pertambahan klinik dan hospital, pusatrawatan alternatif.

Perubahan teknologi dilihat melaluiperkembangan dalam bidang telekomunikasiseperti satelit dan telefon yang canggih.

30

4..Perubahan Landskap Budaya seperti;

Perubahan petempatan – pembinaan rumahbanglo, flat, kondominium, taman perumahan.

Perubahan pola guna tanah – pertaniantradisional kepada pertanian moden, sektorpertanian kepada sektor industri danperkhidmatan, jenis tanaman kormesial,bangunan-bangunan, parking lot.

Perubahan pengangkutan – pembesaran jalan-jalan perhubungan (lebuh raya, lebuh rayabertingkat, jambatan), pertambahanpengangkutan awam (bas, teksi, LRT,monorel ) mempengaruhi mobiliti penduduk.

Kegiatan penyahhutanan untuk kegiatanekonomi seperti pertanian, kawasanperindustrian, kemudahan infrastruktur danprasarana mengakibatkan kemusnahanekologi hutan semulajadi yang membawakepupusan sumber flora dan fauna, gangguankeseimbangan ekosistem dan gangguankitaran hidrologi.

Taburan Penduduk

KONSEP TABURAN PENDUDUK

a) Maksud taburan penduduk ialah sebaran atauagihan penduduk di muka bumi.

b) Sebaran penduduk terbahagi kepada 3 iaitujarang, sedarhana dam padat.

c) Kawasan asia dan Eropah berpenduduk padat,kawasan Artik dan Antartika berpenduduk jarang.

d) Kepadatan penduduk ialah jumlah pendudukyang mendiami sesuatu kawasan.

e) Kepadatan penduduk boleh ditentukan dengancara nisbah jumlah penduduk.

f) Kepadatan penduduk = Jumlahpenduduk/Keluasan kawasan.

Teburan Penduduk Dunia MengikutKepadatan

Taburan penduduk global boleh dibahagikanmengikut:

a)Taburan penduduk mengikut benuab)Taburan penduduk mengikut garis lingtangc)Taburan penduduk mengikut kawasand)Taburan penduduk mengikut ketinggiane)Taburan penduduk mengikut kebenuaan dankepulauan

Taburan penduduk mengikut benua

a) Benua asia dan Eropah mempunyai pendudukpaling ramai iaitu 3/4 daripada jumlah pendudukdunia.

b)Separuh daripada penduduk dunia terdapat diAsia merangkumi China, India dan Indonesia.

c) Benua Afrika jarang penduduk walaupunmerangkumi 53 buah negara.

d) Fenomena ini disebabkan faktor keluasanberbanding jumlah penduduk.

Taburan penduduk mengikut garis lintang

a) 4/5 daripada penduduk dunia tinggal di garisan

lingtang 20U sehingga 60S

b) Kawasan garisan lintang itu meliputi Asia

Timur, Asia Selatan, Eropah dan Timur laut

Amerika Selatan.

Taburan penduduk mengikut kawasan

Boleh dibahagi kepada 3 bahagian

a) Kawasan berpenduduk padat;

- Semua bandar maju contohnya Tokyo, NewYork dan Bangkok

- Semua bandar utama.

b) Kawasan sedernaha penduduk ;

- Hutan sejuk sederhana

- Kawasan Steppe, Prairie dan Veld.

- Afrika Selatan / kawasan Medditeranean

31

c) Kawasan jarang penduduk

- Kutub utara dan kutub selatan

- Kawasan Greenland

- Tanah tinggi Himalaya dan banjaran Rocky.

- Gurun panas Saltara, Gurun Kalahari dan GurunAtaccamma.

- Lembangan Amazan, Lembangan Congo danpedalaman Asia Tenggara.

Taburan penduduk mengikut Ketinggian

a) Penduduk lebih suka tinggal di kawasanberketinggian 0->200 meter.

b) Mereka memilih kawasan tanah pamah keranakesuburannya dan takanan cuaca.

c) Terdapat juga penduduk yang tinggal dikawasan tanah tinggi seperti Bolivia, Ecuador danmexico.

Taburan penduduk mengikut kebenuaandan kepulauan

a) Lebih ramai penduduk tinggal di benuaberbanding kepuluan.

b) Samakin ke pedalaman jumlah penduduksemakin berkurangan.

c) Penduduk lebih suka di pinggir laut keranafaktor iklim, bentuk muka bumi dan ekonomi.

d) Antara pulau yang agak berpenduduk padatialah, Jepun, Sri Lanka, Kepulauan Indonesia,Hong Kong dan Taiwan.

e) Pulau ini banyak penduduk kerana letakan,kesuburan tanah, sejarah dan sumber ekonomi.

Faktor Alam Sekitar FizikalMempengaruhi Taburan Penduduk

Faktor fizikal ialah iklim, bentuk muka bumi,tanah tanih dan sumber alam.

a) Iklim

-Pengaruh iklim mempengaruhi taburan pandudukkerana aktiviti pertanian.

Kawasan Asia beriklim panas dan lembab,monsoon tropika dan khatulistiwa, sesuai untukpertanian.

- Iklim jenis medditeranean dan sejuk sederhanasesuai bagi pertanian di kawasan Eropah.

- Iklim yang bersesuaian dan tidak melampaumalah mengalakan pertanian menyebabkan iamenjadi tunpuan penduduk.

- Kawasan beriklim melampau seperti terlalusejuk dan terlalu panas, aktiviti pertanian sukardijalankan.

- Kawasan gurun beriklim panas, kontang,kemarau dan kegersangan, malah menjadi tanduscontohnya Gurun Sahara.

b) Bentuk Muka Bumi

- Kawasan pamah, dataran, delta dan kawasanlandai padat penduduk kerana memudahkansegala aktiviti.

- Kawasan tanah tinggi dan berhutan tebal sepertiBanjaran Rocky dan Lembagan Amazon sukarditeroka tanah tinggi

c) Pengaruh Kesuburan Tanih

- Tanih jenis alluvium, chernozem dan pedzolmerupakan tanih yang suker untuk pertanian.

- Tanaman seperti padi, gandum dan kopu dapatdiusahakan.

- Kawasan bertanih subur yang ramai pendudukialah dataran Hwang Ho, Sungai Indus, Sungai Nil.

d) Pengaruh Saliran

- Saliran bermaksud sungai, air dan tasik yangterdapat di sesebuah kawasan.

32

- Sungai Mekong, Sungai Nil, Sungai ChawPharya dan Sungai Ganges menjadi lokasipertempatan penduduk.

- Menjadi tumpuan utama kerana aktiviti demestik,perikanan, pengangkutan dan pengairan.

Faktor Ekonomi

a) Kawasan pertanian, perindustrian,perlombongan dan perikanan mempunyai ramaipenduduk.

b) Delta Ganghes, Trrawaty, Hwang Ho dan DeltaKelantan benyak penduduk. (kawasan pertanian)

c) Bandat Tokyo, Bandar Damodar dan BandarRul di Jerman kawasan industri ramai penduduk.

d) Gurun Sahara, Lembangan Amazon dan AfrikaTengah jarang penduduk kerana kurang kegiatanekonomi.

Faktor Sosial

a) Kawasan Bandar banyak kemudahan sosialramai penduduk.

b) Kawasan pusat pendidikan seperti UniversityOxford, Harvard dan Al Azahar ramai pendudukkerana menjadi pusat keilmuan.

c) Bandar Tokyo, Bandar New York dan Bandar

Seoul banyak menawarkan ekonomi perkhidmatanseperti pusat kewangan dan perkhidmatanperhotelan.

Faktor Domografi

a) Ialah kadar kelahiran dan kematian.

Kawasan Asia Tenggara, Amerika Latin dan AsiaTimur penduduk padat kerana kadar kelahirantinggi.

Faktor Sejarah

a) Kawasan awal dibuka, pertempatan dankawasan awal tamadun mempunyai pendudukramai.

b) Pemduduk ramai kerana kewujudan ekonomi,ilmu pengetahuan dan kestabilan politik.

Contoh negara Mesir, Rom, India dan China.

BAB 11 PERTUMBUHAN PENDUDUK

a) Pertumbuhan penduduk dunia hari ini,khususnya di negara sedang membangun di Asia,Afrika dan Amerika Latin sangat pesat. Bilanganpenduduk sentiasa meningkat daripada masa kesemasa disebabkan oleh kadar kelahiran yangtinggi dan kadar kematian yang rendah.

b) Pertumbuhan penduduk yang pesat adalahberikutan peningkatan tahap kesihatan dankeadaan hidup yang semakin baik. Bagaimanapun,pertumbuhan penduduk di negara maju mutakhirini menunjukkan kadar yang agak perlahan ataudikenali sebagai kadar pertumbuhan penduduksifar.

Pertumbuhan Semulajadi dikira dengan

menggunakan formula berikut:

Pertumbuhan Penduduk pula dikira denganmenggunakan formula berikut:

c) Pertumbuhan penduduk merujuk kepadaperbezaan antara kadar kelahiran dengan kematianserta perbezaan antara migrasi masuk denganmigrasi keluar.

Peratus Kadar Kelahiran – Peratus Kadar Kematian

Kadar Pertumbuhan Semulajadi + Kadar MigrasiBersih

33

Faktor- Faktor yang Mempengaruhi kadarkelahiran

a) Kadar kesuburan wanita - Perkahwinan padausia muda atau kahwin muda bolehmempengaruhi kadar kesuburan dan keupayaanmelahirkan anak yang lebih ramai.

b) Wanita berkerjaya cenderung berkahwin padausia yang lewat. Bilangan penduduk muda yangramai boleh mempengaruhi pertumbuhanpenduduk.

c) Dasar kerajaan- Contohnya pada tahun 1970,singapura mengamalkan dasar menghadkanbilangan anak, iaitu hanya dua orang sahaja dichina dasar hanya satu orang anak manakala diindia menjalankan dasar pemandulan dalamkalangan lelaki.

d) Insentif kerajaan- pemberian cuti bersalin yanglebih panjang kepada ibu bersalin iaitu 60-90 hari,dasar rebat percukaian ke atas bilangan anak danskim rawatan percuma kepada ibu mengandung.

e) Amalan perancangam keluarga- mempengaruhikadar kelahiran menjadi lebih kecil apabilapenduduk menggunakan keadah penjarakan anakmelalui penggunaan ubatan dan alat pencegahankehamilan. Contoh seperti pil perancangkehamilan, kondom, mengikat rahim.

f) Teknologi dan peralatan moden untukmemudahkan kelahiran anak dan mengesan danmerawat penyakit.

g) Amalan pemakanan yang sihat- makananberkhasiat penting untuk ibu-ibu yangmengandung.

Faktor- faktor yang mempengaruhi kadarkematian.

a) Pemakanan yang kurang berkhasiat atau zatyang tidak mencukupi.

b) Taraf kesihatan yang rendah terutamapenduduk miskin yang tinggal di kawasan luarbandar.

Demografi Kependudukan

a) Berkaitan dengan penduduk termasuk saiz danjumlah penduduk, perubahan-perubahan yangberlaku dalam penduduk.

b) Pertumbuhan saiz penduduk seluruh dunia

c) Kadar kesuburan mempengaruhi keupayaanmelahirkan dan mempunyai anak.

d) Kadar kematian bayi dan ibu

e) Jangka hayat penduduk.

f) Nisbah jantina.

g) Piramid umur jantina.

Masalah lebihan penduduk di Negarasedang membangun

a) Sumber alam yang semakin berkurangan danpermintaan untuk tenaga buruh yang tinggi.

b) Pengangguran tinggi kerana peluang perkerjaanterhad.

c) Menimbulkan masalah perumahan dankesihatan.

d) Masalah kemiskinan tinggi.

e) Kadar buta huruf yang tinggi.

f) Masalah kekurangan bekalan makanan.

Kurang penduduk

a) Penduduk yang mendiami sesuatu kawasanadalah sikit berbanding saiz kawasan yang luas.Sumber alam seperti tanah, mineral dan kekayaanlain juga banyak tetapi dieksploitasikan denganmaksimum. Pertumbuhan ekonomi yang lambatdan kritikal kerana kekurangan tenaga kerja.

Ciri penduduk dalam konteks modelPeralihan demografi negara sedangmembangun.

a) Kadar pertumbuhan meningkat keranakelahiran bayi tinggi dan kadar kematian menurun.

b) Migrasi penduduk berlaku dengan pesat.

34

c) Jangka hayat penduduk meningkat keranaperubatan yang moden.

Piramid penduduk

a) Menunjukkan struktur penduduk mengikutumur dan jantina di sesebuah negara untukmenggambarkan ciri-ciri demografi,kependudukan dan sosioekonomi penduduksesebuah ngara.

Kesan pertumbuhan penduduk dunia.

a) Kesan terhadap ciri sosioekonomi adalahberkaitan dengan keadaan kemiskinan,

pengangguran, taraf hidup, yang rendah sertasumber alam di sesebuah negara.

b) Berlaku persaingan perkerjaan.

c) Masalah sosial seperti, rompak, ragutkeruntuhan moral dan pengedaran dadah yangmengancam keselamatan penduduk.

d) Kemiskinan akan meningkat di negara tersebut.

e) Mencemarkan sumber alam seperti menpenyahhutan untuk membina petempatan, perindustrian,pertanian dan perbandaran.

f) Kerosakan dan kemusnahan sumber alamseperti pencemaran air, udara, tanah dan atmosfera.

g) Berlaku permintaan tinggi sepertimengeksportkan beras, tepung dari negara jiran.

Migrasi Penduduk

a)Migran adalah penduduk yang berhijrah darisatu kawasan ke kawasan lain

b) Emigran adalah penduduk yang keluar darinegeri sendiri.

c) Imigran adalah penduduk yang masuk danmenetap di negeri yang lain.

Faktor-faktor migrasi berlaku

Faktor-faktor tolakan

a) Kekurangan peluang perkerjaan menyebabkanpengangguran.

b) Kekurangan tanah pertanian

c) Bencana alam seperti banjir, gempa bumi.

35

d) Peperangan

e) Kekurangan perkhidmatan sosial dankemudahan awam.

f) Politik yang tidak stabil.

Faktor-faktor tarikan

a) Lebih banyak peluang pekerjaan.

b) Politik yang stabil.

c) Perkhidmatan sosial dan kemudahan awamyang baik.

d) Perkhidmatan pendidikan tinggi.

e) Kemajuan ekonomi yang pesat.

f) Taraf hidup yang tinggi.

g) Keadaan negara yang aman

h) Pendapatan yang lumayan (tukaran mata wangasing)

Migrasi Antarabangsa

a) Penghijrahan penduduk dari satu negara kenegara lain.

b) Emigran berhijrah keluar dari negara.

Migrasi Dalaman

a) Dari luar bandar (desa) ke bandar

b) Dari bandar ke luar bandar

c) Dari luar bandar ke luar bandar

d) Dari bandar ke bandar

Faktor-Faktor yang mempengaruhimigrasi luar bandar ke bandar

a) Peluang perkerjaan banyak.

b) Pendapatan yang tinggi

c) Di luar bandar hanya pertanian sahaja tetapi dibandar kawasan perindustrian, perniagaan danperkhidmatan yang luas.

d) Di luar bandar kemudahan asasnya terhad. Dibandar kemudahan lengkap dan cekap.

e) Pertukaran kerja

f) Kenaikan pengkat dll

Migrasi dari bandar ke luar bandar

a) Untuk bersara di kampung halaman bersamakeluarga

b) Menukar perkerjaan

c) Dihantar oleh majikan

d) Mengikut keluarga

e) Menikmati hidup yang lebih bersih selesa dannyaman.

Kesan-kesan

a) Kesesakan dibandar kurang sedikit

b) Pertambahan penduduk di luar bandar.

Migrasi dari luar bandar ke luar bandar

a) Dikenali sebagai migrasi antara desa, migrasiini digalakan oleh rancangan pembangunan tanahyang dikendalikan oleh;

FELDA- Lembaga Kemajuan Tanah Perseketuan.

KEJORA- Lembaga Kemajuan Johor Tenggara.

KETENGAH- L.K. Terengganu Tengah

KESEDAR-Kemajuan Kelantan Selatan

b) Membuka kawasan luar bandar untukmengusahakan pertanian.

c) Migrasi digaklakan kerana luar bandar keranakurang maju, tidak mempunyai tanah danmengalami pengangguran.

d) Bertujuan membasmi kemiskinan danmengembangkan pembangunan ekonomi.

Kesan-kesan

a) Pembangunan dikawasan baru

b) Kemerosatan ekonomi

c) Kekurangan tenaga kerja dalam sektorpertanian di kawasan asal.

36

Sebab-sebab migrasi dari bandar kebandar

a) Sebilangan besar migran antara bandar adalahpekerja teknik, kerani dan pekerja kilang yangmenukar pekerjaan untuk mendapatkan perkerjaanyang lebih baik dan gaji yang berlumayan.

b) Pekedai dan peniaga berhijrah untuk untungyang lebihan.

Kesan-kesan migrasi

a) Terdapat pertambahan dan kepadatan pendudukbagi bandar bandar yang menerima migran

b) Jumlah penduduk kurang di bandar bandarkecil.

c) Perkembangan bandar bandar kecil akibatperindustrian

d) Infrastruktur dan perumahan di bandar yangmenerima migran diperkembang.

Transmigrasi

a) Melibatkan perpindahan penduduk antaradaerah, negeri, dalam negara yang sama.Transmigrasi adalah jenis migran dalaman.

Ciri-ciri transmigrasi

a) Melibatkan penghijrahan penduduk secaraterancang dan penempatan semula penduduk.

b) Perpindahan penduduk dari bandar ke kawasanjarang penduduk.

c) Tujuan untuk meluaskan peluang pekerjaan,membasmi kemiskinan dan membangunkanpembangunankawasan

Daya tampung persekitaran fizikal

a) Daya tampung sumber fizikal merujuk kepadakebolehan, kemampuan, keupayaan,keseimbangan, atau kecukupan sesuatu sumberalam untuk menampung atau memenuhi keperluanpenduduk dan kegunaan mereka pada jangka masaatau tempoh tertentu. Contohnya seperti air danudara yang bersih, tanah, pertanian, makanan,

hutan dan mineral. Teknologi dan pengurusansumber yang mampan serta bilangan pendudukyang optimum menentukan daya pengeluarantanpa pula merosakkan sumber-sumber alamtersebut.

TRANSFORMASI DESA

Maksud Desa

“Kawasan desa merupakan kawasan selaindaripada kawasan bandar. Ia merupakanpetempatan yang meliputi semua jenis kampungdan petempatan kecil yang kurang daripada10,000 orang penduduk dan bercirikan kawasanpertanian serta kawasan sumber alam semulajadi.”

Maksud Transformasi Desa

Transformasi desa merujuk kepada perubahansosioekonomi desa melalui :-

proses pemodenan guna tanah, kemudahan asas, pengangkutan, komunikasi, kegiatan ekonomi, pendidikan, dan kesihatan.

Faktor-faktor yang mempengaruhiberlakunya tranformasi perubahansesebuah desa.

i. Potensi Sumber Alam

Sumber mineral cth KL, Ipoh, Serembanberkembang berasaskan sumber bijihtimah.Sumber alam sekitar fizikal cth Langkawimempunyai pantai, pulau dan air terjun yangmenarik

ii. Perkembangan ekonomi moden

Desa berkembang kesan perkembangan sektorekonomi moden seperti perniagaan,perkhidmatan, perindustrian. Contoh bandarRaub, Bentong Kuala Lipis, Kuala Lipis diPahang berkembang kerana perniagaan danperkhidmatan.

iii. Tapak yang strategik

37

Desa berkembang apabila lokasi dankedudukannya sesuai dan strategik untukaktiviti perdagangan, pelabuhan danpersinggahan yang membuka banyak peluangekonomi.

Contoh pelabuhan Pulau Pinang, pelabuhanKelang. Bandar Gemas, Grik dan JB untukpersinggahan

iv. Tarikan fizikal yang menarik

Desa mempunyai tarikan semulajadi yang menarikseperti Port Dickson, bandar Kuah diLangkawi, bandar Goh Tong di GentingHighland. Tarikan fizikal menjadi faktor utamapembangunan eko pelancongan

v. Polisi kerajaan

Memajukan kawasan Desa yang berpotensisebagai pusat pertumbuhan sosioekonomi sokongan kepada bandar sedia adaMembangunkan bandar-bandar baru agar wilayahyang baru dibuka terus berkembang : pusat bandarJengka di Pahang.

INDIKATOR / PETUNJUKTRANSFORMASI DESA

•Pendapat-an•Kemudah-an Asas•Kemudah-an Sosial•Perubahan Pekerjaan•Peningkat-an Teknologi•Peluang Pekerjaan•Perubahan GayaHidup•Perkembang-an Perumahan•Kuasa Beli•Darjah Ketersampai-an•Kualiti Pendidikan

Dasar dan Strategi /programpembangunan desa di Malaysia

i.Pembangunan InSitu Membangun danmemajukan kawasan yang sedia.Pertanian - kemudahan pengairan, teknik saintifik,baja kimia, benih berbaka baik, R&D biji benihsintetik oleh MARDI, Klon getah

Penternakan baka haiwan, bioteknologi, sistemperladangan berteknologi Tinggi

ii.Pembangunan Pertanian Bersepadu (IADP)Matlamat menyatukan pertanian dan menambahbaik kemudahan prasarana menggalakkanpertumbuhan baru ekonomi berkaitan pertanianbaru, industri asas tani dan sektor perkhidmatan.Antara agensi yang terlibat Kementerian Pertaniandan Industri Asas Tani, Kementerian SumberManusia, Kementerian Pembangunan Usahawandan Koperasi

iii.Pembangunan Wilayah Dilaksanakan akibatwujudnya ketidakseimbangan dalampembangunan sosioekonomi antara kawasandalam negara dan meningkatkan sosioekonomipenduduk di wilayah mundur. Cth:,Kelantan. Wilayah Tiga Segi JENGKA (Pahang),DARA(pahang Tenggara),KETENGAH(Terengganu Tengah), KEJORA (JOHOR),KESEDAR (Kelantan)

iv. Perindustrian desaTujuan mewujudkan struktur ekonomi yang lebihseimbang, mempelbagaikan peluang pekerjaan,memajukan sepenuhnya tenaga rakyat terutama dikawasan pertanian yang kurang maju danberpenduduk padat. Cth; industri asas tani dankraftangan :- kerepek, bepam beras, gertas, dodoldll. Bakul buluh, tikar mengkuang dll.

CARA BERLAKUNYA PROSESPERUBAHAN DESA

Peranan bandar kepada desa

i.barangan kepada pdk desa : makanan, elektronik,pakaian

ii.Menyediakan pelbagai perkhidmatan :-pengangkutan, urusan tanah, kesihatan,pendidikan menengah, utiliti (elektrik, air,komunikasi)

iii.pusat pentadbiran daerah,kg,dan peluangpekerjaan:

Peranan desa kepada bandar

i. Bahan makanan kepada pdk bandar: beras,sayuran, buahan, hasil ternakan

38

ii. Bahan mentah kepada pdk bandar : hasil getah,kelapa sawit, padi

iii Membekal tenaga kerja.

Bukti ada hubungan antara desa bandar.

i. Wujudnya rangkaian kedai runcit di desa yangmana barangannya dibekalkan oleh pembekal daribandar

ii. Wujudnya sistem dan jaringan pengangkutanantara bandar dan desa seperti jalan raya, jalankereta api, jalan air dll

iii. Wujudnya pergerakan ulang-alik pendudukdesa ke bandar yang mungkin terdiri daripadapekerja atau pelajar.

iv. Wujudnya rangkaian pasar malam dan pasartani tempat memasarkan produk desa danwujudnya agensi perkhidmatan kepada pendudukdesa seperti pejabat daerah, pejabat tanah,mahkamah, pejabat agama, bank, pejabat pos.

Pembandaran kawasan desa

i. Pembandaran desa bertujuan untukmembandarkan kawasan-kawasan desa.

ii. Yakni memodenkan dari aspek fasiliti dankemudahan-kemudahan asas.

iii.Bertujuan untuk menyuntikekonomi setempat dan mengembangkan sosio-ekonominya.

iv. Kesannya aktiviti pemprosesan danperkilangan dikembangkan

Perancangan desa sebagai pusatpertumbuhan (pekan/bandar kecil)

i. Penduduk juga mampu menjalani kehidupanbandar tanpa perlu ke bandar.

ii. Pelbagai kemudahan kesihatan, jalan raya,pendidikan dan eletrik.

iii. Contoh kawasan seperti Segi Tiga Jengka(Bandar pusat Jengka), Kelantan Selatan (BandarGua Musang), Pahang Tenggara (Bandar MuazamShah) dan Terengganu Tengah (Bandar AlMuktafi Billah Shah)

iv.Selain aspek infrastuktur, saiz dan fungsi desajuga diambil kira.

v. Petempatan tertentu dirancang agar menjadipusat pertumbuhan wilayah yang lebih luas.

vi.Ia berfungsi sebagai “MULTI-FUNGSI”kepada kawasan sekitar.

Pemodenan Sosioekonomi Desa

i. Penyediaan kemudahan asas dan infrasturkturseperti jaringan pengangkutan, taliankominunikasi, utiliti, pendidikan, kesihatan, danperubatan telah memungkinkan penduduk desamenjalini kehidupan moden sebagaimanapenduduk Bandar.

Bandar dan Pembandaran:

Konsep

Bandar : petempatan yang mempunyai saizpenduduk yang lebih besar iaitu melebihi 10,000orang, telah diwartakan dankepadatan penduduk yang lebih tinggi drpd luarbandar, pola pekerjaan bukan bercorak pertanian,mempunyai jaringan perhubungan yang padatdan sibuk, deretan bangunan yang tinggi dangaya hidup yang lebih moden. Contohnya KotaBharu, Kuala Lumpur dan lain-lain.

Maksud proses urbanisasi/pembandaran

Urbanisasi @ pembandaran ialah prosesperkembangan sesebuah kawasan menjadi bandarperkembangan ini meliputi aspek peluasansempadan ( saiz kawasan ), jumlah penduduk(demografi) serta fungsi/kepentingan bandar.perkembangan ini menjadikan sesebuah kawasanmenjadi semakin moden, kompleks serta naiktaraf. urbanisasi melibatkan perkembangankawasan luar bandar menjadi sebuah bandar kecil,bandar kecil menjadi bandar sederhana danakhirnya menjadi sebuah bandar besar.cth. KualaLumpur, jumlah penduduk pada tahun 1980seramai kira-kira 900 000 orang menjadi 1.2 jutaorang pada 1997. Manakala keluasannya dari 93km² menjadi 243 km² setelah diistiharkan sebagaiwilayah persekutuan.

39

Ciri-Ciri Sebuah KawasanMengalami Urbanisasi

a) Penumpuan penduduk kawasan bandar adalahtinggi

b) Migrasi penduduk : Berlakunya migrasipenduduk dari luar bandar ke bandar yangtinggi.

c) Perubahan pola pekerjaan : Pekerjaan lebihbertumpu kepada kegiatan ekonomi modenseperti perindustrian dan perkhidmatan.

d) Perubahan tempat kediaman : Lebih banyakpetempatan terancang dibina seperti taman-taman perumahan dll.

e) Perubahan cara hidup : Cara hidup penduduktelah berubah dari cara hidup tradisionalkepada cara hidup moden / cara hidup bandar.

Jenis-jenis dan ciri-ciri bandar berikut:

Bandar kecil

Bandar kecil mempunyai penduduk kurangdaripada 30,000 orang penduduk contohnya:Bandar pasir mas, Tanah Merah, Tumpat danlain-lain.

Bandar sederhana

Bandar sederhana mempunyaipenduduk kurang daripada 30,000 – 500,000orang penduduk contohnya: Bandar KotaBharu, Kuantan, Kuala Trengganu.

Bandar Besar

Bandar Besar mempunyai penduduk kurangdaripada 500,000 – 1 000 000 orang pendudukcontohnya: Ipoh, Kuching, Kota Kinabalu.

Bandaraya Metropolitan / Metropolis

Bandar raya gabungan denganbeberapabuah bandar sehingga kawasan suburban (kumpulan beberapa buah bandar yangbersambungan). Ia berpenduduk melebihi satujuta orang. Hierarki paling tinggi danlingkungan pengaruh luas Mempunyaipelbagai fungsi pusat- pemusatan (aglomerasi)dan berteknologi tinggi, fungsi bandarpentadbiran, perniagaan, perdagangan,perinsudtrian.

Ciri fizikal - Padat dan tepu bina denganbangunan. Rebakan bandar ke kawasan

sekitar. Perkembangan bangunan secaravertikal untuk jimatkan ruang.

Ciri sosial – kualiti hidup yang tinggi-pendapatan tinggi dengan gaya hidup moden.Sangat bergantung kepadapenggunaan teknologi.

Pelbagai kemudahan /infrastruktur bertarafdunia- pengangkutan moden, pusat kewangan ,pusatmembeli belah, pusat ICTmoden (hub komunikasi), banyak hotel lima bintaTumpuan pengangkutan wilayah- hubpengangkutan wilayah /serantau/dunia

MegalopolisProses pembandaran yang berterusanmembolehkan,bandar-bandarmetropolis bercantum membentuk saiz bandaryang lebih besar dan luas dengan jumlahpenduduk melebihi 10 juta akan membentukbandar Mega.Contohnya: MegelopolisTokaido diJepun (Tokyo-Yokohama-Kyoto) melebihi 30juta orang keluasan 100 km

Bandaraya global

dikenali sebagai bandaraya dunia / bandarraya alfa) menempatkan pelbagai aktivitiyang bertaraf antarabangsa/dunia. Iaditentukan melalui titik pertemuan pentingdalam sistem ekonomi, budaya, sosial, politik,teknologi dan kemudahan bandar. -Memilikisifat khusus dan unggul bertaraf duniaAktiviti ekonomi pada tahap kuartener dankuiner. Bandaraya ini juga dijadikan ibupejabat koporat antarabangsa contot sepertipejabat PBB. Contohnya :- London, Paris,New york dan Tokyo.

Bandar primat

Bandar primat merupakan sebuah bandar ygdominan dalamsesebuah negara /peneraju bagipelbagai segi politik, media,

40

ekonomi, kebudayaan dan pendidikan baginegaranya., yang berstatus ibu Negara,yangbersaiz beberapa kali lebih besar daripadaBandar kedua terbesar., seperti Bangkok diThailand dan Jakarta di Indonesia. Saizpenduduk bandar raya primat.

Faktor-faktor yang mempengaruhipembentukan bandaraya primat

a) Tumpuan Pembangunan ekonomi di bandarraya utama seperti bidang perindustrian,perkhidmatan, perniagaan, pusat pentadbiran,kewangan, dan sebagainya.

b) Dasar kerajaan pada masa lampau. Dasarpenjajahan yang memberi tumpuan kepada bandartersebut seperti Jakarta sahaja tidak kepada bandarlain. Bandar ini dilengkapi dengan pelbagaikemudahan asas seperti elektrik, air, pelabuhan,kemudahan kilang dan sebagainya.

c) Faktor demografi yang berkaitan dengan kadarsemulajadi yang tinggi dan kemasukan migrandari luar

d) Dasar kerajaan yang melonggarkan penempatanaktiviti ekonomi dari pelabur asing

e) Pusat pentadbiran budaya, dan pendidikan

Kesan-kesan akibat kewujudan bandarprimat kesan terhadap persekitaranmanusia dan fizikal

1. Masalah pencemaran persekitaran sepertipencemaran air,udara dan daratan akibatpembuangan sisa-sisa domestik, sisa kilang dankenderaan. Konurbasi akan melibatkanpertambahan penduduk, pertambahan kilang dansumber kenderaan. Justeru itu pelbagai bahanpencemar dilepaskan khususnya ke atas sumber-sumber air dan udara. Sungai dan tasik tercemar,udara diselaputi gas-gas seperti karbon monoksida,sulfur, hidrokarbon dan partikel-partikel terampaiyang lain.

2. Masalah tanah . Saiz tanah menjadi semakinsempit, nilai hartanah menjadi semakin mahal

akibat persaingan pelbagai guna tanah di pinggirbandar untuk kediaman, industri, ruang niaga dansebagainya. Golongan berpendapatan rendah tidakmampu memiliki rumah. Ini mendorong kepadakewujudan petempatan-petempatan setinggankhususnya di kawasan pinggir-pinggir bandar.

3. Masalah kesesakan. Penduduk bandarbertumpu untuk tinggal di pinggir-pinggir bandartetapi masih bekerja di pusat bandar. Masalahkesesakan berlaku di jalan-jalan masuk ke pusatbandar pada waktu pagi (pergi kerja) dan jugapetang (pulang dari kerja). Di Kuala Lumpurjalan-jalan menuju ke pusat bandar biasanyaadalah sesak pada waktu-waktu tersebut seperti diJalan Kucing, Tol Sungai Besi, Jalan Ampang,Jalan Cheras dan lain-lain lagi.

4. Masalah sosial. Seperti peningkatan kadarjenayah serta merebaknya pelbagai jenis penyakit.Pertambahan penduduk, persaingan pekerjaan danpengganguran boleh mempercepatkan kadarjenayah seperti merompak dan menyamun. Dikawasan setinggan pula pelbagai penyakitberjangkit seperti denggi dan taun cepat merebakkerana persekitaran yang kotor dan tidak terurus.

Faktor-faktor yang mempengaruhi prosespembandaran :-

(i) Faktor sejarah- Dari segi sejarah, kemasukanpenjajah dan migran asing menyebabkanperbentukan dan perkembangan sesebuah kawasansehingga menjadi sebuah bandar. Eg. KualaLumpur (pusat pentadbiran), George Town(bandar perlabuhan), Ipoh & Taiping (sumberbijih timah).

(ii) ekonomi- Kepesatan pembanguan sektorekonomi moden seperti perindustrian danperkhidmatan mewujudkan peluang-peluangkerja dan menggalakkan migrasi penduduk kekawasan tersebut. Eg. kawasan Shah Alam –Petaling Jaya berkembang kerana faktorpenumpuan sektor perindustrian di kawasantersebut

(Iii) Dasar Kerajaan-Program pembangunanbandar dan wilayah yang diperkenalkanmembantu perkembangan bandar-bandar sedia ada

41

dan juga bandar-bandar baru di kawasan pertaniandi Wilayah Jengka mewujudkan Bandar Jengka.Dasar pembinaan bandar satelit seperti PetalingJaya, dan Selayang bagi mengatasi limpahanpenduduk di bandaraya Kuala Lumpur.

(iv) sosial-Pemusatan kemudahan sosial sepertipusat hiburan, kawasan rekreasi, pusat-pusatpengajian tinggi (UM, UITM, UNIKLmenggalakkan belia ke bandar.

(v) kemudahan asas- Kemudahan prasaranaseperti kemudahan pendidikan, kesihatan,perumahan, elektrik dan air juga menggalakkankemasukan penduduk ke sesuatukawasan.pengwujudan pusat pusat pengajiantinggi seperti UIAM, UKM, UiTM, UM, danUniKL di Selangor dan Kuala Lumpurmenyebabkan negeri tersebut mengalami kadarurbanisasi yang paling pesat di Malaysia.

(v) Faktor Demografi -Kependudukan :

Pertumbuhan semulajadi dan migrasi yang tinggiini meningkatkan jumlah penduduk yang sesebuahkawasan bandar. Di Malaysia, kesan kemasukanimigran secara beramai-ramai ke Kuala Lumpurpada tahun-tahun 80-an menyebabkan jumlahpenduduknya meningkat dari 937 875 orang padatahun 1980 kepada 1.2 juta orang pada tahun 1997.

(vi) Sumber bahan mentah dan bahan api denganadanya sumber, perkembangan kawasan dapatdipertingkatkan melalui aktiviti-aktiviti sepertiperlombongan dan perindustrian, seterusnyamenjadikan kawasan tersebut sebuah bandar.Penemuan sumber bijih timah telah menggalakkanperkembangan bandar-bandar seperti KualaLumpur, Ipoh, dan Taiping petroleum telahmewujudkan bandar memproses gas asli di Kerteh.

Peranan bandar dalampembangunan sesebuah negara;

(a) PemasaranMemasarkan barangan dan perkhidmatanperingkat rendah hinggalah peringkat tinggikepada penduduk sekitar dan penduduk luarbandar

(b) Pekerjaan

Menyediakan pekerjaan kepada pendudukbandar dan sekitarnya. Contohnya dalamperindustrian, perniagaan, perkhidmatandsbnya.

(c) PemodenanPusat pemodenan dalam pelbagai bidang spttelekomunikasi, pendidikan, pengangkutan,perniagaan, perubatan dsbnya .Pengangkutan spt LRT, Komuter, Erl

(d) Kemudahan perkhidmatanPerkhidmatan pendidikan, perubatan pakar,perkhidmatan kewangan, keselamatandsbnya.

(e) Pembentukan golongan menengahGolongon yang berpendidikan tinggi,pendapatan stabil dan pemikiran terbuka.Kesan daripada pembangunanpendidikan dan pemodenan di siniterlahirlah golongan ini. Merekamampu membeli rumah dan bangunan yangditawarkan di bandar.

(f) Pembauran inovasiIalah penyebaran perkara-perkarabaru. Mudah berlaku di bandar kerana ramaipenduduk. Contohnya, penyebaran idea baru,teknik moden, peralatan, maklumat, fesyendsbnya. Peralatan ICT mudah berlaku dibandar seperti telefon Samsung y, TV Lcd,Kereta dsbnya.