PERSIAPAN DAN KAEDAH BERHENTI MEROKOK

PROGRAM BERHENTI MEROKOK

DI SEKOLAH (PBMDS)

Prof Madya Dr Wee Lei Hum

Smoking Cessation Specialist

Fakulti Sains Kesihatan, UKM

weeleihum@ukm.edu.my

weeleihum@gmail.com 16 Feb, 2016

1

TOPIK 7

1. Persiapan berhenti merokok

2. Kaedah berhenti merokok

2

• Membuat persiapan awal berhenti merokok

1

• Mengetahui tentang kaedah yang betul berhenti merokok

2

OBJEKTIF Memperkasa Kaunselor dalam Program Pencegahan dan

Intervensi Berhenti Merokok Di Kalangan Murid Sekolah untuk:

PENGARUH PERASAAN DALAM PERSEPSI RISIKO

• Gerak hati ( perasaan) berbanding merasionalkan apabila membuat keputusan

• Bagaimana keputusan intuitif menyumbang kepada tabiat merokok • Risiko kecil tidak mempengaruhi perasaan takut • Kecenderungan risiko masa depan kurang menonjol dalam fikiran

perokok • Mesej yang bermotifkan ‘takut’ (fear) diabaikan kerana tidak

memberi kesan kepada perspeksi risiko. Perokok kurang serius akan risiko kanser paru-paru akibat merokok ( Viscusi , 2000) 5

Slovic’s Affect Heuristic Theory (Slovic et al. 2002)

• Ketagihan kepada nikotin mempunyai kesan yang lebih kuat ke atas tingkahlaku perokok berbanding persepsi pemikiran (mental representation) akan kesan buruk masa depan akibat merokok

• Merasa diri memiliki kawalan diri yang tinggi

• Individu cenderung untuk membayangkan mereka boleh mengendalikan situasi walaupun mereka tahu ia adalah mustahil

• Potensi risiko yang sentiasa lebih tinggi untuk orang lain

daripada diri sendiri 6

PENGARUH PERASAAN DALAM PERSEPSI RISIKO _2

Lakukan aktiviti Pra & Pos ujian terhadap pelajar yang merokok

• Nasihat individu / Perbincangan 1

• Isi fail pelajar : Sebab ingin berhenti merokok dan faedah jika berhenti

2

KAEDAH INTERVENSI DENGAN PELAJAR

PERSIAPAN AWAL BERHENTI MEROKOK

• Untuk meningkatkan motivasi murid untuk berhenti

merokok, strategi 5R boleh digunakan

Relevance

Risks

5R

Repetition

Roadblock Rewards

STRATEGI 5R

10

STRATEGI 5R

Relevance (Relevan)

Risks (Risiko)

Rewards (Ganjaran)

Roadblocks (Sekatan jalan)

Repetition (Ulangan)

11

Relevan • Galakkan pelajar untuk menunjukkan mengapa

berhenti merokok adalah isu peribadi

• Maklumat motivasi mempunyai impak yang besar jika ia berkaitan dengan masalah imej/situasi sosial, kesihatan dan keluarga

12

Relevan

• Tabiat Merokok Semasa - ‘light’, tegar?, Merokok selepas sekolah? Bersukan ?

• Merokok kerana stres, untuk fokus/produktif, bila bosan

• Merokok bersama kawan / ketika minum

• Kenalpasti isyarat/pencetus untuk merokok dalam persekitaran

• Pengalaman berhenti merokok yang lepas/kejayaan lepas

• Gejala gian yang lalu

• Tetapkan tarikh berhenti merokok 13

Risks (Risiko)

• Minta pelajar untuk mengenal pasti potensi risiko penggunaan tembakau

• Risiko jangka pendek: cth – bau, gigi, memburukkan lagi

keadaan asma, jumlah rokok dihisap akan bertambah

• Risiko jangka panjang: kulit, fungsi seksual, kemandulan, serangan jantung, strok , COPD, kanser paru-paru

• Risiko alam sekitar : Contoh tidak baik kepada adik-adik

14

Rewards (Ganjaran)

• Tanya pelajar untuk mengenal pasti potensi faedah berhenti penggunaan tembakau

• Contoh ganjaran : Kesihatan yang lebih baik, bau, jimat wang, stamina, bertenaga dalam aktiviti fizikal, melambatan kedutan di muka, gigi tidak kuning, senyuman yang menawan

15

Roadblocks (Sekatan Jalan) Tanya pelajar untuk mengenal pasti halangan untuk berhenti

Mengatasi halangan : - kawan yang merokok, ada perokok lain dirumah

Motif merokok : - mahu dan perlu merokok

(emotional attachment to cigarette)

Gejala gian

Takut gagal

Penambahan berat badan

Kurang sokongan 16

Repetition (Ulangan)

• Intervensi motivasi perlu diulangi setiap masa kali masa lawatan ditetapkan (Cth: Sebab utama untuk berhenti, tidak merokok walaupun satu sedutan, faedah berhenti)

• Maklumkan kepada pelajar penting untuk menyertai lawatan mingguan untuk 4 minggu pertama proses berhenti ?/aktiviti yang dikendalikan

• Pelajar perlu diingatkan bahawa kebanyakan perokok yang berjaya berhenti membuat banyak percubaan sebelum ini

17

METOD BERHENTI MEROKOK

• Serta – merta / cold turkey

• Secara beransur-ansur

PROGRAM RAWATAN BERHENTI MEROKOK Setelah mengenalpasti pelajar yang merokok: Apakah tindakan seterusnya yang perlu anda lakukan?

Sesi 1: Pra-berhenti merokok Tarikh temujanji: 1hb Mac, 2016 (Selasa) –kaedah serta merta Rokok dan ketagihan Bahaya merokok dan perokok pasif Kebaikan tidak merokok Beri kesedaran akan persepsi salah mengenai tabiat merokok

Sesi 2: Tetapkan tarikh berhenti merokok Contoh: pelajar tetapkan 1 Mac 2016 (Selasa) untuk berhenti merokok secara serta-merta

Sesi 3: Satu minggu selepas tarikh berhenti merokok Tarikh temujanji : 8hb Mac, 2016 (Selasa)

Sesi 4: Dua minggu selepas tarikh berhenti merokok Tarikh temujanji : 15hb Mac, 2016 (Selasa)

Sesi 5: Tiga minggu selepas tarikh berhenti merokok Tarikh temujanji : 22hb Mac, 2016 (Selasa)

Sesi 6: Empat minggu selepas tarikh berhenti merokok Tarikh temujanji : 29hb Mac, 2016 (Selasa)

I S R K J S A

1 2 3 4 5 6

7 8 9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19 20

21 22 23 24 25 26 27

28 29 30 31

KALENDAR : MAC 2016

PROGRAM RAWATAN BERHENTI MEROKOK Setelah mengenalpasti pelajar yang merokok: apakah tindakan seterusnya yang perlu anda lakukan?

Sesi 1: Pra-berhenti merokok Tarikh temujanji: 1hb Mac, 2016 (Selasa) Contoh: pelajar tetapkan 15 Mac 2016 (Selasa) sebagai tarikh berhenti merokok Rokok dan ketagihan Bahaya merokok dan perokok pasif Kebaikan tidak merokok Beri kesedaran akan persepsi salah mengenai tabiat merokok

Sesi 2: Tetapkan tarikh berhenti merokok 15 Mac 2016 (Selasa) untuk berhenti merokok secara beransur-ansur

Sesi 3: Satu minggu selepas tarikh berhenti merokok Tarikh temujanji : 22hb Mac, 2016 (Selasa)

Sesi 4: Dua minggu selepas tarikh berhenti merokok Tarikh temujanji : 29hb Mac, 2016 (Selasa)

Sesi 5: Tiga minggu selepas tarikh berhenti merokok Tarikh temujanji : 5hb April, 2016 (Selasa)

Sesi 6: Empat minggu selepas tarikh berhenti merokok Tarikh temujanji : 12hb April, 2016 (Selasa)

I S R K J S A

1 2 3 4 5 6

7 8 9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19 20

21 22 23 24 25 26 27

28 29 30 31

KALENDAR : MAC 2016

Develop and build rapport

BCTs

Give information on stop smoking

Program

Give information about additional

support

Provide information on

Withdrawal Sympt

Explain purpose of CO monitoring

Measure CO

Facilitate and advise on social

support

Emphasise importance of 'not

a puff' rule

Prompt commitment from

the client

Advise on ways of minimising demands

Advise on ways to change routines

Relapse prevention and coping

Advise on current triggers to smoke

Give information about normative

experience

Give praise if the client has not

smoked

Give encouragement and bolster confidence

21

TARIKH BERHENTI MEROKOK • Sekiranya tidak yakin

untuk berhenti secara serta-merta

• Tetapkan tarikh, catat dalam diari / telefon • Hari lahir

• Hari ibu/bapa

• World No Tobacco Day

TIPS

• Pilih 3 tarikh sesuai

• Jangan lengahkan

• Paling baik dalam masa 2 minggu

PELAN BERHENTI MEROKOK - • Set – Tentukan tarikh berhenti merokok

• Tidak melebihi 2 minggu

• Tell – Memberitahu • Membuat perubahan dalam rutin harian/dapatkan sokongan /

beritahu kawan • Tegaskan kepentingan untuk berhenti merokok serta-merta & ‘tidak

merokok walaupun satu sedutan’

• Anticipate challenges • Menjangka rintangan – kenalpasti situasi berisiko yang mungkin

dihadapi e.g. stres peperiksaan • Isu pergaulan dengan rakan perokok lain

• Guna DEAD Pointers • Remove

• Buang semua perkara yang mengingatkan akan rokok

DEAD POINTERS • Delay – Melengahkan

• Escape – Melepaskan diri (lakukan aktiviti di kawasan larangan merokok)

• Avoid -Mengelak (elakkan bersama rakan merokok/sumber rokok percuma/kedai biasa membeli rokok)

• Distract – Mengalihkan fikiran (teknik relaksasi/fokus minda/lakukan aktiviti lain/kad cinta untuk ayah yang merokok)

MEMBUANG TABIAT MEROKOK – KENALPASTI RUTIN HARIAN

• Lakukan carta merokok dalam sehari

• Waktu biasa merokok

• Situasi yang menyebabkan anda merokok

• Kenapa perlu merokok ketika itu

• Siapa yang berada dengan anda semasa merokok

• Buangkan yang mudah dahulu (simple to complex / singular to plural

AKTIVITI LAIN…1

• Minum air lebih banyak (air masak)

• Chew gum sugar free

• Melakukan senaman/aktiviti fizikal

AKTIVITI LAIN...2

• Senaraikan semua sebab kenapa anda ingin berhenti dan baca setiap mlm sebelum tidur/baca depan kawan

• Berdoa/sembahyang/meditasi

• Teknik relaksasi

• Masa tidur yang cukup

Apa yang perlu dilakukan pada hari berhenti merokok?

PADA HARI BERHENTI MEROKOK • Bersemuka dengan pelajar

• Ingatkan pelajar bahawa hari ini adalah hari paling penting untuk dia dan anda

• Ulang perkara/strategi yang perlu dilakukan • Ingatkan balik sebab ingin berhenti merokok • Buang rokok, pemetik/tempat habuk rokok • Tukar rutin berkaitan dengan rokok • Elak kunjungi kedai di mana rokok biasa dibeli • Elak kawan yang merokok • Jauhi tempat orang ramai merokok • Berada di kawasan larangan merokok • Hadiahkan diri jika berjaya • Jumpa doktor gigi untuk membersihkan gigi

TANDA-TANDA AWAL BERHENTI MEROKOK…1

• Pening – penurunan paras CO dan peningkatan paras Oksigen

• Kebas di tangan / kaki – pengaliran darah lebih baik.

• batuk – buang kahak

• Selera makan bertambah

• Mulut payau, luka-luka kecil di dalam mulut kerana pertukaran organisma dalam mulut

• Sembelit – tembakau kesan laksatif

• Gian – paras nikotin ke otak berkurangan

• Gelisah/cepat marah/kurang tumpuan kesan ketiadaan rangsangan nikotin dan pertukaran tabiat

TANDA-TANDA AWAL BERHENTI MEROKOK…2

TANDA-TANDA GIAN

• Kegelisahan

• Cepat marah/hilang sabar

• Mood

• Kurang fokus

• Susah tidur

• Selera makan bertambah

TANDA TARIKAN MEROKOK (WITHDRAWAL SYMPTOMS)

• 12 jam selepas rokok terakhir dan berterusan selama beberapa minggu

Kegelisahan

atau kurang sabar (<4 minggu)2

Selera makan dan berat

badan meningkat (>10 minggu)2

TANDA TARIKAN

MEROKOK

Perasaan risau (mungkin

bertambah atau berkurang

selepas berhenti)1,2

Dysphoric atau mood tertekan

(<4 minggu)2

Cepat marah dan rasa kecewa (<4 minggu)2

Difficulty concentrating (<4 weeks)2

Insomnia / gangguan tidur

(<4 minggu)2

November 7, 2006. 2. West RW, et al. Fast Facts: Smoking Cessation. 1st ed.

Oxford, United Kingdom. Health Press Limited. 2004.

BAGAIMANA MENANGANI GIAN

• Guna kaedah DEAD Pointer

• Alihkan fokus • Kunyah gula-gula tanpa

gula/vit c

• Buat sesuatu dengan tangan (menaip, komputer, mengait, melukis) – hobi

• Alihkan aktiviti seperti buat kerja sekolah, bersukan, beriadah, bersolat

• Tidak duduk diam

KAEDAH UNTUK BERHENTI MEROKOK

•Non-farmakologi

•Pendekatan tingkahlaku / kerohanian

KAEDAH UNTUK BERHENTI MEROKOK

Berfikir positif

Beri perhatian lebih kepada FAEDAH berhenti dan kurangkan halangan-halangan yang bakal dihadapi

(Tahap kepentingan faedah berbeza antara individu)

Kebaikan berhenti sekarang

• Kesihatan, stamina (sukan)

• Kurangkan risiko mendapat sakit: • Raut wajah (gigi, kulit, bibir, nafas) • Batuk, asma, ulser, kanser mulut

KEBAIKAN BERHENTI MEROKOK • Kecenderungan terbabit dalam pergaduhan,

membawa senjata, melibatkan diri dalam tingkah laku seksual yang berisiko tinggi, dan menggunakan alkohol dan ubat-ubatan lain juga menurun

• Rumah dan sekolah tanpa pencemaran

• Sikap dan teladan yang baik (adik, ibubapa, kawan)

• Jimat wang (berapa belanja dan apa boleh dibelanja dengan wang tersebut)

• Melindungi orang tersayang

KAEDAH FARMAKOLOGI • Pengawalan pegawai perubatan (NRT)

• Biasanya diberi kepada perokok berumur 18 tahun ke atas

• Bagi mereka yang menghadapi masalah untuk berhenti secara kaunseling/tanpa ubat, rujuk kepada klinik berhenti merokok dengan persetujuan ibubapa

Questions?