ABSTRAK

Penulisan ini adalah bertujuan untuk menjelaskan persepsi pelajar terhadap kefahaman

mengenai kaedah penulisan Rasm Uthmani. Seramai 40 orang responden yang teridiri

daripada pelajar Maahad Tahfiz Baitul Marhabbah yang terletak di Seksyen 27, Shah

Alam telah terlibat dalam kajian ini yang dipilih secara rawak . Pelajar dikehendaki

memberi respon kepada sejumlah 5 indikator yang berkaitan dengan amalan pengajaran

Tilawah al-Quran berdasarkan kaedah penulisan Rasm Uthmani. Hasil kajian

menunjukkan secara keseluruhan amalan pengajaran Tilawah al-Quran melalui kaedah

penulisan Rasm Uthmani berada pada tahap baik. Manakala tahap amalan pengajaran

berdasarkan komponen menunjukkan komponen permulaan pengajaran Rasm Uthmani

berjalan dengan baik. Implikasi kajian ialah guru perlu sentiasa mempertingkatkan

kemahiran pengajaran dalam kaedah penulisan Rasm Uthmani yang mereka miliki

dengan cara yang paling efektif agar pelajar dapat menguasai Tilawah Al-Quran dengan

berkesan dan menguasai kaedah penulisan Rasm Uthmani dengan baik dan lancar.

Objektif kajian adalah seperti berikut;

i) Mengetahui sistem pembelajaran Al-Quran melalui kaedah penulisan Rasm Uthmani yang

sesuai bagi pelajar Maahad Tahfiz

ii) Mengenalpasti kaedah pembelajaran tilawah Al-Quran dan meninjau sejauhmana kefahaman

pelajar-pelajar mengenai kaedah penulisan Rasm Uthmani yang paling berkesan.

iii) Mendalami permasalahan yang sering dihadapi oleh pelajar Maahad Tahfiz dalam

pembelajaran dan kefahaman dengan kaedah penulisan Rasm Uthmani dalam menghafaz al-

Qur'an.

iv) Mencadangkan satu bentuk penyelesaian yang berkesan kepada permasalahan yang dihadapi

oleh pelajar-pelajar tahfiz dalam meningkatkan pencapaian pembacaan AlQuran dan kefahaman

mengenai kaedah penulisan Rasm Uthmani.

1

Metodologi

Reka bentuk kajian ini ialah kajian tinjauan. Kajian ini melibat seramai 40 orang responden

yang terdiri daripada pelajar-pelajar tahfiz dan juga beberapa orang guru untuk mengetahui

respon terhadap pengamalan Rasm Uthmani. Kajian ini menggunakan instrumen soal selidik.

Soal selidik ini dibahagikan kepada 5 bahagian dan mengandungi 22 item . Item-item yang ini

digunakan untuk menguji pengamalan responden dalam Rasm Uthmani. Bahagian A adalah

untuk menguji pengetahuan responden terhadap pengertian Rasm Uthmani. Bahagian B pula

untuk mendapatkan maklumat responden mengenai kepentingan Rasm Uthmani. Bahagian C

pula menguji kefahaman responden dalam memahami kaedah penulisan Rasm Uthmani

manakala bahagian D juga menguji kefahaman responden mengenai hukum menggunakan

kaedah Rasm Uthmani. Bahagian E pula untuk menilai dan mengetahui sejauhmana pengamalan

responden terhadap Rasm Uthmani. Aspek penting dalam kajian ini ialah mengenai pengamalan

responden dalam kaedah Rasm Uthmani. Kesemua item soalan yang dibentuk menggunakan

format skala Likert bagi memudahkan proses penyelidikan yang dijalankan. Format tersebut

bertujuan untuk memberi kemudahan kepada responden bagi membuat pilihan jawapan secara

tepat dan fleksibel. Skala Likert tersebut terdiri daripada lima kategori skor iaitu 1= (Sangat

Tidak Setuju), 2 = ( Tidak Setuju), 3 = (Kurang Setuju), 4 = (Setuju) dan 5 = ( Sangat Setuju).

Proses analisis data pada bahagian ini dilakukan bagi mendapatkan hasil kajian secara

lebih terperinci berdasarkan setiap satu item soalan yang dikemukakan. Data ini dibuat dengan

merujuk skor kekerapan dan juga peratus. Untuk tujuan analisis data juga, kajian ini

mengkategorikan skor peratus kepada tiga bahagian, iaitu 80% hingga 100% ialah tinggi, 60%

hingga 79% adalah sederhana dan 40% hingga 59% adalah rendah . Manakala 10% hingga 39%

adalah yang paling rendah.

2

Dapatan Kajian

Dapatan kajian yang diperolehi akan ditunjukkan di dalam bentuk jadual seperti dibawah.

Jadual 1: Taburan peratus pengertian Rasm Uthmani

Item Pernyataan Peratus ( % )STS TS KS S SS

01. Pembentukan ( taswir) Lafaz / perkataan melalui penggabungan huru-huruf Hijaiyah

0 0 25 50 25

02. Ia merupakan Ilmu Kitabah ( Penulisan) yang dikenali dengan ilmu Rasm

0 0 25 37.5 37.5

03. Diistilah juga sebagai “ rasm Mushaf” 0 0 0 87.5 12.504. Ilmu yang membincangkan tentang kaedah penulisan serta

pembentukan lafaz/kalimat0 0 0 62.5 37.5

05. Rasm Uthmani apa sahaja yang berkaitan dengan penulisan jenis-jenis khat.

0 0 62.5 25 12.5

Taburan peratusan bagi item 3 adalah tinggi . Ini menunjukkan lebih ramai responden

menyatakan setuju ( 87.5%) bahawa mereka memahami pengertian Rasm Uthmani juga dikenali

sebagai Rasm Mushaf. Bagi item 4 peratusannya adalah sederhana iaitu 62.5 % responden

bersetuju bahawa pengertian Rasm Uthmni adalah suatu ilmu yang membincangkan tentang

kaedah penulisan serta pembentukan lafaz. Manakala bagi item 5 menunjukkan peratusan yang

sederhana bagi skala kurang setuju. Ini menunjukkan responden tidak bersetuju dengan

pengertian Rasm Uthmani dikaitkan penulisan jenis-jenis khat. Walau bagaimanapun tidak ada

responden yang menyatakan skala sangat tidak setuju dan tidak setuju bagi kelima-lima item.

Jadual 2 : Taburan peratus kepentingan Rasm Uthmani

Item Pernyataan Peratus ( % )STS TS KS S SS

01. Rasm Uthmani bersifat tauqifi bukan taufiqi 0 0 0 0 10002. Rasm Uthmani menjadi sebahagian rukun bacaan Al-Quran 0 0 0 0 10003. Dapat memelihara dari kesalahan dalam penulisan al-Quran 0 0 0 50 5004. Ditulis mengikut bacaan rawi serta mutawatir 0 0 0 70 3005. Berdasarkan tulisan Al-Quran yang asal 0 0 0 55 45

Pada jadual 2 diatas menunjukkan hasil analisis mengenai kepentingan Rasm Uthmani

kepada pelajar. Peratusan yang tertinggi dicatat pada skor sangat setuju iaitu 100% pada item

1dan 2. Seramai 40 orang responden amat memahami mengenai keutamaan untuk mempelajari

3

kaedah Rasm Uthmani. Manakala pada item 5 menunjukkan skor peratusan yang rendah iaitu

45% bagi skala sangat setuju. Pada keseluruhannya semua responden mengetahui mengenai

kepentingan mempelajari Rasm Uthmani.

Jadual 3: Taburan peratus kaedah penulisan Rasm Uthmani

Item Pernyataan Peratus ( % )STS TS KS S SS

01. Kaedah Hazf ( pembuangan/pengurangan) diguna pakai di dalam penulisan Rasm Uthmani

0 0 0 100 0

02. Kaedah Ziyadah merangkumi huruf Alif, huruf Wau dan huruf Ya

0 0 0 40 0

03. Kaedah al-Ibdal menggantikan huruf kepada huruf yang lain 0 0 0 50 5004. Kaedah wajah qiraat ditulis berbeza-beza dan cara bacaan

masing-masing0 0 12.5 50 37.5

05. Maksud al-Dabt dalam kaedah penulisan Rasm Uthmani bermaksud menjaga sesuatu

0 0 17.5 50 32.5

Paparan jadual 3 adalah berkaitan dengan kefahaman responden terhadap kaedah

penulisan Rasm uthmani yang menjadi amalan responden dalam menghafal Al-Quran. Secara

dasarnya, analisis menunjukkan responden setuju dengan item ini. Seramai 40 orang responden

telah memilih skala setuju bagi item 1. Ia menunjukkan peratusan yang paling tinggi berbanding

dengan item yang lain. Manakala pada item 4, peratusannya adalah paling rendah iaitu hanya

12.5% sahaja responden kurang setuju dengan kaedah penulisan Rasm Uthmani yang ditulis

berbeza-beza dan cara bacaan.

Jadual 4 : Taburan peratus hukum menggunakan Rasm Uthmani.

Item Pernyataan Peratus ( % )STS TS KS S SS

01. Hukum mempelajari adalah Fardhu Kifayah 0 0 0 62.5 37.502. Hukum mempelajari bacaan Qiraat adalah tuntutan wajib 0 0 0 100 0

Pada keseluruhannya , responden mengetahui dan mengetahui mengenai hukum

mempelajari Rasm Uthmani. Seramai 40 orang setuju bahawa mempelajari Rasm Uthmani

adalah tuntutan wajib. Item 2 mencatatkan peratusan yang tinggi iaitu sebanyak 100%.

4

Jadual 5 : Taburan peratus pengamalan para pelajar terhadap Rasm Uthmani

Item Pernyataan Peratus ( % )STS TS KS S SS

01. Membuat kajian tentang pembacaan dan penulisan Rasm Uthmani

0 0 10 65 25

02. Mempelajari kaedah Rasm Uthmani secara sistematik 0 0 0 0 10003. Kaedah mendengar kaset, CD dan DVD 0 0 25 75 004. Pembacaan bertajwid juga dapat diperbetulkan dengan Rasm

Uthmani0 0 0 35 65

05. Bimbingan guru yang arif 0 0 0 85 15

Seterusnya pada jadual 5 diatas menunjukkan analisis berkenaan taburan peratus

berdasarkan pengamalan para pelajar dalam kehidupan seharian. Item 2 mencatatkan peratusan

yang paling tinggi berbanding dengan item lain iaitu 100%. Keseluruhan responden sangat

setuju mempelajari kaedah Rasm Uthmani secara sistematik bagi mengukuhkan lagi amalan

mereka dalam penghafazan Al-Quran. Bagi item 1, seramai 4 orang responden atau 10% sahaja

yang kurang setuju mengamalkan kaedah Rasm Uthmani dengan cara membuat kajian.

Manakala pada item 5, kebanyakan responden setuju mendapatkan bimbingan guru yang arif

bagi memantapkan lagi pengamalan meraka menggunakan kaedah Rasm Uthmani.

Bab 1: Pendahuluan

Al-Quran adalah kalam Allah S.W.T yang diturunkan kepada Nabi Muhammad s.a.w amat

terpelihara darinsegi bentuk tulisan dan bacaan. Bersama bentuk bacaan mutawatir yang

diturunkan melalui perantaraan malaikat Jibril, Allah juga telah menentukan kaedah-kaedah

tertentu untuk membentuk kalimah Al-Quran. Antara beberapa kaedah penulisan yang dapat

dikesani oleh para ulama ialah kaedah penulisan yang dinamakan kaedah Rasm Uthmani.

Kalimah rasm boleh difahami dengan dua cara pemahaman iaitu bentuk tulisan Al-Quran

atau kaedah dalam penulisan Al-Quran. Bentuk tulisan yang dimaksudkan ialah jenis tulisan

atau khat seperti khat khufi, khat thuluth atau Riqa’ah. Kaedah penulisan pula adalah cara

menulis sesuatu kalimah itu sama ada huruf-hurufnya ditambah, dikurangkan atau sebagainya.

5

Terdapat tiga kaedah penulisan yang digunakan untuk menulis kalimah-kalimah arab

iaitu Rasm uthmani, rasm Qiyasi dan Rasm Arudi. Daripada tiga kaedah tersebut, hanya kaedah

rasn uthmani dan Rasm Qiyasi sahaja yang digunakan dalam penulisan Al-Quran manakala

Rasm Arudi pula digunakan dalam penulisan syair-syair arab.

Rasm Uthmani juga dikenali sebagai Rasm Istilahi kerana dinisbahkan kepada para

sahabat yang bertanggungjawab menulis mashaf-mashaf dengan menggunakan rasm tersebut.

Selain itu, Rasm Uthmani juga dinamakan sebagai Rasn Tauqifi kerana kebanyakkan ulama

berpendapat bahwa rasm tersebut merupakan kaedah yang diajar oleh Rasulullah s.a.w dan

bagindalah yang memerintah agar ia digunakan dalam penulisan al-Quran ketika itu.

1.0 Pengertian Rasm Uthmani

Rasm ialah pembentukan ( taswir) lafaz atau perkataan melalui penggabungan huruf-huruf

Hijaiyah atau gambaran-gambaran kalimah yang dapat dituturkan. Rasm juga dapat diertikan

sebagai petunjuk adanya sesuatu lafaz atau boleh ditakrifkan sebagai apa-apa sahaja yang

berkaitan dengan jenis-jenis khat.

Manakala Ilmu Rasm satu ilmu yang membincangkan cara-cara menulis lafaz-lafaz atau

ungkapan bagi memelihara huruf-hurufnya dari segi lafaz, huruf-huruf asal dan ilmu yang

membahaskan kaedah menambah, mengurang, menyambung dan menggantikan huruf. Menurut

Abdul Qadir Leung (2008) , kalimah rasm bermaksud penulisan-penulisan berhubung dengan

ejaan huruf-huruf yang berbentuk perkataan dalam ayat dari segi penggunaan, penyusunan,

penyambungan dan pemisahan.

Rasm Uthmani pula ditakrifkan sebagai ilmu yang membincangkan kaedah penulisan

kalimah-kalimah ayat Al-Quran yang diguna dan dipersetujui oleh Khalifah saidina Othman

ketika proses penyalinan dan penulisan Al-Quran dilakukan. Ibrahim (2007;35) menyatakan

Rasm Uthmani juga diistilahkan sebagai “Rasm Mushaf” oleh “Majma’Buhuth al-Islamiyyat”

yang bermaksud “ketentuan atau pola yang digunakan oleh Saidina Uthman binAffan bersama

sahabat yang lain ketika penulisan al-Quran, berkaitan dengan susunan huruf-hurufnya, yang

6

terdapat dalam mushaf-mushaf yang dikirimkan ke pelbagai daerah dan bandar serta mushaf

yang berada di tangan Saidina Uthman sendiri”.

2.0 Kepentingan Rasm Uthmani.

Daripada pengertian yang dapat difahami, jelas menunjukkan bahawa Rasm Uthmani sangat

perlu dipelajari dan diberi keutamaan apabila seseorang itu hendak menulis atau membaca kitab

suci al-Quran.

Terdapat beberapa faktor yang dijadikan sandaran oleh para ulama’ untuk

memperkukuhkan kenyataan ini. Antara faktor-faktor yang dimaksudkan ialah kaedah

penulisannya adalah Tauqifi daripada Rasulullah s.a.w, merupakan salah satu rukun bacaan al-

Quran, penulisannya meliputi tujuh huruf al-Quran yang meliputi wajah-wajah qiraat yang

mutawatirah dan ianya juga bertepatan dengan pembentangan terakhir bacaan Al-Quran.

2.1 Rasm Uthmani bersifat Tauqifi dan bukan Taufiqi

Rasm Uthmani merupakan satu kaedah penulisan yang diajar oleh Rasulullah s.a.w

kepada para sahabat. Ini bermakna rasm ini adalah datangnya daripada Allah S.W.T kerana

Rasulullah s.a.w tidak akan mengajar sesuatu kepada para sahabat melainkan setelah mendapat

wahyu dari Allah. Hadis ini dijadikan sebagai sandaran:

الميم، ولتعور السين الباء،وفرق وأنصب القلم، وحرف الدواة، الق

’ومد ال، وحسن

لك أذكر فإنه اليسر أذنك على قلمك وضع الرحيم، وجود الرحمن،

Yang bermaksud: “ Gunakan dakwat, tajamkan pena, sempurnakan penulisan huruf ba’,

pisahkan penulisan huruf sin, sempurnakan bulatan pada penulisan huruf mim,

perindahkan kalimah Allah, panjangkan sebutan al-Rahmaan, dan lagukan bacaan al-

Rahiim, letakkan pena kamu di atas telinga kirimu, maka sesungguhnya ia akan

mengingatkan kamu.”

7

Kenyataan hadis ini menjadi pegangan kebanyakan para ulama sama ada salaf dan juga

khalaf untuk berhujah tentang keistimewaanya. Ia lebih diyakini kerana para sahabat Rasulullah

s.a.w turut mengamalkannya dan tidak pernah menginkarinya. Walaupun ada pendapat yang

bertentangan dengan kenyataan di atas, namun pendapat itu ditolak kerana kaedah penulisannya

terdedah kepada kesilapan disebabkan tiada sandaran yang mantap. Kaedah-kaedah ini juga

sering mengalami perubahan dan sekiranya ia berlaku kepada kitab suci Al-Quran pastinya

berlaku penyelewengan yang merosakan kalimah dan kefahaman terhadap tafsiran ayat-ayat Al-

Quran yang mutawatir.

Suatu perkara yang harus difahami oleh umat islam ialah setiap huruf-huruf al-Quran

mempunyai mukjizat tersendiri yang hanya diketahui oleh Allah S.W.T. Sekiranya berlaku

penambahan atau pengurangan terhadap huruf-huruf Al-Quran ianya beerti seseorang telah

mengurangkan mukjizat Al-Quran dipertanggunjawabkan di akhirat kelak.

2.2 Rasm Uthmani menjadi sebahagian Rukun bacaan al-Quran

Membaca Al-Quran adalah digalakkan dalam Islam dan akan mendapat ganjaran kepada

yang membacanya. Setiap pembacaan yang mendapat ganjaran ialah pembacaan yang menepati

rukun. Para ulama telah bersepakat mangatakan bahawan rukun bacaan Al-Quran ada tiga

perkara. Salah satunya ialah hendaklah bertepatan dengan salah satu daripada mushaf Uthmani

sama ada yang dihantar oleh Saidina Uthman ke Mekah, Madinah , Kufah , Basrah dan Syam

ataupun yang berada dalam simpanan Saidina Uthman sendiri. Pembacaan yang tidak menepati

rukun dikira syaz atau bacaan ditolak. Para ulama telah bersepakat tidak mengakui “quraniyyat”

(kequranan) qiraat Syazzat dan lebih jelas qiraat syazzat dianggap sebagai tafsir atau penjelasan

terhadap qiraat yang terkenal diakui kesahihannya.

2.3 Merangkumi Tujuh Huruf Al-Quran

Antara faktor yang sangat penting yang menjadikan Rasm Uthmani perlu diberi

keutamaan ialah kaedah penulisannya berkaitan dengan tujuh huruf Al-Quran dan bertepatan

dengan wajah-wajah qiraat yang pernah diajar oleh Rasulullah s.a.w kepada para sahabat.

Banyak hadis yang menerangkan Al-Quran diturunkan dalam tujuh huruf, antaranya sabda

Rasulullah s.a.w ;

8

Yang bermaksud:

“ Telah menceritakan kepada kami Sa’id bin ‘Ufayr, ia telah berkata, telah menceritakan

kepadaku ‘Uqayl bin Ibn Syihab, telah menceritakan kepadaku ‘ Ubayd bib Abd Allah,

bahawa Ibn ‘Abbasr.a telah menceritakan bahawa Rasulullah s.a.w telah bersabda:

Jibril a.s telah mengajarkan kepadaku satu huruf, naka aku sentiasa mengulanginya dan

aku juga sentiasa memintanya supaya ditambah kan, dan akhirnya ia menambahkan

kepadaku sehingga selesai tujuh huruf.”

Terdapat berbagai andaian ulama mengenai maksud tujuh huruf . Salah satu pendapat

yang disepakati oleh kebanyakan ulama ialah tujuh huruf membawa maksud tujuh cara bacaan

yang berbagai –bagai dan merangkumi unsur-unsur berikut; kata nama sama ada ia mufrad,

muthanna atau jamak dan sama ada ia muzakkar atau muannas, peselisihan pada cara ikrab

( analisa nahu), perselisihan cara tasrif, perselisihan mendahului atau mengakhirkan sesuatu

huruf atau kalimah, perselisihan pada cara i’rab, perselisihan pada dari segi ibdal (tukar),

perselisihan dari segi menambah atau mengurangkan sesuatu huruf atau kalimah dan perselisihan

pada lahjah sama ada tebal atau nipis, imalah, tashil, isymam dan sebagainya. Oleh itu sekiranya

kaedah penulisan Rasm Uthmani tidak digunakan dalam penulisan Al-Quran, sudah tentulah

mushaf yang dihasilkan tidak merangkumi semua huruf dan menjadikan sesuatu mushaf itu

hanya sesuai untuk bacaan qiraat tertentu sahaja dan tidak bagi qiraat yang lain.

2.4 Bertepatan dengan Pembentangan Bacaan Al-Quran Terakhir

Setelah sempurna penurunan Al-Quran maka Jibril telah mendatangi Rasulullah s.a.w dan

membuat semakan bacaan buat kali terakhir. Ketika peristiwa ini berlaku, Rasulullah ditemani

9

oleh Zaid bin Thabit. Oleh itu, semasa Saidina Abu Bakr dan Saidina Uthman memberi

tangggungjawab untuk mengumpul dan menulis semmula ayat-ayat Al-Quran, Zaid telah

melakukannya mengikut apa yang didengari semasa berlakunya pembentangan itu. Sebarang

ayat yang pernah diturunkan semasa hayat Rasulullah s.a.w atau terdapat catatan sahabat yang

tiada di dalam pembentangan terakhir itu dianggap musnah dari penulisan A-Quran.

3.0 Kaedah Penulisan Rasm Uthmani

Antara berikut adalah beberapa kaedah penulisan Rasm Uthman yang terdapat di dalam

al-Quran ;

3.1 Kaedah Pembuangan Atau Pengurangan ( Hazaf )

Hazaf bermaksud membuang atau menggugurkan huruf-huruf hijaiyah tertentu dalam

struktur kalimah tertentu Al-Quran. Huruf-huruf tersebut ialah Alif ( ا), wau ( و ) dan

Ya ( ي ) pada kata permulaan ( fawatih ) surah tertentu Al-Quran.

3.1.1 Pembahagian Hazaf;

Hazaf berlaku dalam tiga bentuk:

Hazaf Insyarah bermaksud hazaf yang bertujuan menunjukkan wajah-

wajah qiraat mutawatirrah tertentu contohnya.

Hazaf Ikhtisor bermaksud hazaf peringkasan seperti pembuangan alif

pada kata jamak Muzakkar Salim dan Jamak Muannanth Salim.

Contohnya pada:

Hazaf Iktisor yang bermaksud hazaf pembatasan yang bermakna hazaf

alif pada kalimah-kalimah tertentu tanpa melibatkan kalimah-kalimah lain.

Contohnya hazaf alif pada kalimah “miaad”

10

3.2 Kaedah Al-Ziyadah

Ziyadah bermaksud penambahan huruf –huruf tertentu pada kalimah-kalimah

tertentu pada kalimah tertentu di dalam Al-Quran. Ia merupakan satu kaedah yang yang

perlu diberi perhatian dalam penulisan Rasm Uthmani. Huruf tersebut ditulis tetapi tidak

berfungsi pada semua keadaan pada bacaan. Dalam penulisan Mushaf Rasm Uthmani,

huruf-huruf ziyadah ialah Huruf Alif , Huruf Wau dan Huruf Ya. Antara contoh kaedah

Ziyadah ialah:

Ziyadah Huruf Wau pada kalimah ساوريكم"”

Ziyadah Huruf Ya pada kalimah افاين"”

3.3 Kaedah Al-Ibdal

Maksud Al-Ibdal ialah menukarkan atau menggantikan suatu huruf kepada huruf

yang yang lain . Huruf yang menggantikan sesuatu huruf itu tidak boleh dibaca

sama sekali, tetapi sebaliknya yang dibaca adalah huruf asal yang digantikannya.

Dalam Penulisan Rasm Uthmani, huruf-huruf yang digantikan itu terbahagi

kepada lima bahagian iaitu:

i. Ibdal huruf Alif kepada huruf Wau. Contoh, empat kalimah yang selalu

berulang-ulang iaitu:

ii. Ibdal huruf Alif kepada huruf Ya dalam beberapa keadaan tertentu iaitu

apabila huruf Alif terletak dihujung kalimah,walaupun ia berhubung

dengan dhamir ( ganti nama ). Contoh;

11

iii. Ibdal huruf Nun kepada huruf Alif dalam keadaan tertentu iaitu apabila

huruf Nun Tawkid Khafiyyah pada dua kalimah. Contoh;

iv. Ibdal huruf Ta’ Marbutah kepada Ta’ Maftuhah pada beberapa kalimah

tertentu. Semua kalimah ( رحمة ) ditulis dengan Ta’Marbutah

melainkan pada tujuh tempat dalam al-Quran yang ditulis dengan Ta’

Maftuhah

;Contoh . (رحمت )

v. Ibdal huruf Thulathi Wau kepada huruf Alif

o Semua kata nama dan kata perbuatan yang mempunyai tiga huruf

dan asal huruf ketiganya ialah Waw akan diibdalkan kepada huruf

Alif pada kalimah beberapa kalimah yang tertentu. Kalimah-

kalimah yang dimaksudkan ialah:

4.0 Hukum Menggunakan Rasm Uthmani

Hukum mempelajari Rasm Uthmani adalah Fardhu Kifayah. Ianya merupakan satu

keperluan di mana ia dapat menentukan cara menulis sesuatu kalimah contohnya huruf Ta’

ditulis dengan Ta’ Mafthuhah atau Ta’ Marbutoh. Rasm Uthmani sangat penting dipelajari dan

dikaji khususnya apapbila hendak ditulis atau dibaca kerana ianya dapat memelihara daripada

12

kesalahan dalam penulisan Al-Quran. Para ulama’ telah berselisih pendapat mengenai hukum

mengikuti Rasm Uthmani dalam penulisan al-Quran, apakah boleh ditulis dalam Rasm Imlai.

Sehubungan dengan itu Ahmad Ibn Hambal telah menyatakan “ haram hukumnya menyalahi

Rasm Uthmani seperti dalam hal penulisan “ya” atau “alif” atau “wau , manakala Imam Malik

ketika ditanya “ bolehkah Al-Quran ditulis dalam bentuk penulisan gaya baru”?, beliau

menjawab tidak boleh dan mesti mengikuti bentuk penulisan yang pertama kali”.

Bab 11 : Hasil kajian (tahap kefahaman pelajar mengenai Rasm Uthmani)

Hasil daripada analisis dan perbincangan yang telah dijalankan, maka dapatlah dirumuskan

bahawa tahap kefahaman pelajar-pelajar tahfiz ini mengenai Rasm Uthmani berada di paras yang

baik. Hasil daripada bimbingan dan tunjuk ajar yang diberikan oleh guru-guru telah memberi

kefahaman yang baik dalam mendalami kaedah penulisan Rasm Uthmani. Walau bagaimanapun

terdapat beberapa permasalahan yang dihadapi oleh pelajar-pelajar tahfiz ini. Antara masalah –

masalah yang di hadapi ialah:

1. Tidak ada buku panduan khusus yang menerangkan cara kaedah penulisan Rasm

Uthmani.

2. Tidak ada kursus-kursus intensif yang berterusan kepada guru-guru dan pelajar.

3. Bilangan pelajar yang ramai dalam satu bilik darjah menyukarkan guru memberi

pemerhatian kerana bilangan guru yang sedikit.

4. Tempoh masa yang singkat iaitu enam bulan tidak mencukupi untuk mengajar kaedah

penulisan Rasm Uthmani kerana mengikut sukatan pelajaran Maahad Tahfiz.

5. Perbezaan cara pengajaran dan pembacaan al-Quran diantara sekolah dan rumah.

6. Kurangnya aktiviti sampingan dalam pengajaran al-Quran yang menggunakan VCD

atau komputer.

7. Tidak ada pengawasan pihak berkaitan terhadap buku-buku yang diedarkan di Mahaad

Tahfiz.

13

Dari masalah-masalah yang disebut tadi masalah yang paling penting yang dihadapi

oleh guru-guru dan pelajar ialah ketiadaan buku panduan yang khusus berkaitan dengan cara

mengajar dan mencari maklumat berkaitan kaedah Penulisan Rasm Uthmani. Dengan hanya

bergantung kepada catatan panduan yang terdapat di dalam buku iqra’, ia tidak memadai dan

tidak menyatakan secara jelas cara pengajaran. Pihak Unit Pendidikan Islam dan Moral, Jabatan

Pendidikan Wilayah Persekutuan telah mengambil satu langkah yang baik dalam hal ini dengan

menerbitkan buku panduan akan tetapi buku tersebut tidak tersebar ke negeri-negeri lain untuk

dimanfaatkan bersama. Mengenai buku latihan khusus tentang pengajaran al-Quran

menggunakan kaedah penulisan Rasm Uthmani, ada di sesetengah negeri telah mengambil

inisiatif sendiri dalam menyediakan buku latihan sebagaimana yang dilakukan di negeri Kelantan

pada tahun 1994 tetapi ia tidak ada daya tarikan yang boleh menarik minat murid seperti warna-

warni dan lain-lain. Kebanyakan guru menyediakan latihan-latihan untuk pengajaran al-Quran

atas inisiatif sendiri.

Bab 111 : Kesimpulan dan Cadangan

Secara umumnya, hasil kajian ini menunjukkan bahawa pelajar-pelajar di Maahad Tahfiz Baitul

Marhabbah ini menggunakan kaedah penulisan Rasm Uthmani bagi melancarkan hafazan

mereka. Majoriti daripada pelajar-pelajar ini memahami kaedah penulisan Rasm Uthmani dan

mereka turut mengamalkan Rasm Uthmani ketika membaca dan menghafal ayat-ayat suci Al-

Quran.

Sebagai kesimpulannya, sistem pembelajaran dan kaedah yang digunakan dalam

memahami Rasm Uthmani perlu adalah amat penting bagi menjamin keberkesanan dalam

menghafaz Al-Quran. Bimbingan dan tunjuk ajar daripada guru-guru serta dorongan daripada

ibu bapa memainkan peranan yang besar di dalam melahirkan huffaz yang mempunyai

pengetahuan yang tinggi dalam kaedah Rasm Uthmani. Keprihatinan dan perhatian adalah

penting dalam menjaga golongan huffaz ini agar suatu hari nanti lahirlah mereka yang betul-

betul menjaga serta mempertahan kesucian ilmu Al-Quran sehingga akhir zaman.

14

RUJUKAN

1. Ahmad kamaruddin Ibrahim, (2009), Rasm Al-Uthmani, Meteor Doc. Sdn. Bhd.

2. Badaruddin Mohd b. Abdullah Al-Zarkasyi,al-Burhan fi Ulum al-Quran, Beirut dar al

Makrifah.

3. Bahagian Hal Ehwal Islam JPM, (1990), Panduan Membaca Al-Quran Rasm Uthmani

dan Kelebihannya, utusan Printcorp Sdn. Bhd. Kuala Lumpur.

4. Ahmad Kamarudin Ibrahim dan Abd. Rahman Abd Ghani, Modul HBQE1203 Rasm Al-

Uthmani, Meteor Doc Sdn. Bhd.

5. Mohd Aderi Che Noh dan Rohani Ahmad Tarmizi,Jurnal Pendidikan Malaysia ( 2009 ),

www.scribd. com

15