INSTITUT PENDIDIKAN GURU MALAYSIA

KAMPUS SULTAN ABDUL HALIM

08000, SUNGAI PETANI, KEDAH DARUL AMAN

PROGRAM IJAZAH SARJANA MUDA PERGURUAN

AMBILAN JUN 2014

NAMA : MUHAMMAD AZAKI BIN MAMAT

NO. KAD PENGENALAN :(950108-03-5037)

KEE YEAN ZHONG

(940820-07-5383)

MUHAMAD NUH BIN KASMURI

(830628-01-6095)

KUMPULAN/ UNIT : PISMP AMBILAN JUN 2014 / P1A

KOD KURSUS / NAMA KURSUS :WAJ 3012 / TAMADUN ISLAM DAN

TAMADUN ASIA

NAMA PENSYARAH :TUAN HAJI ISMAIL BIN HAJI ABDUL

RAHMAN

TAHUN PENGAJIAN : SEMESTER 1 / 2014

TARIKH SERAHAN : 31 OGOS 2014

2

1.0 Pengenalan

Kursus WAJ 3012 merupakan satu kursus yang mengkaji tentang tamadun Islam dan

tamadun Asia. Dalam tugasan ini, kami perlu menghasilkan satu sumber rujukan digital

berasaskan sebuah esei tentang latar belakang salah satu daripada tamadun-tamadun

besar yang mempengaruhi pembangunan dan perkembangan tamadun Malaysia. Selain

itu, kami juga perlu menghasilkan sebuah esei tentang analisis factor-faktor yang

mempengaruhi kejayaan pembangunan dan perkembangan tamadun Malaysia yang mapan

hasil daripada interaksi antara tamadun-tamadun utama.

Untuk kedua-dua tugasan berkumpulan ini, kami telah memilih tamadun Islam

sebagai tamadun pilihan kami dan semua hasil kajian kami telah disertakan dalam tugasan

ini. Selain daripada tugasan berkumpulan di atas, kami juga perlu merumuskan refleksi

yang bermakna untuk menganalisis pengalaman yang dilalui dan pengetahuan baharu yang

dicapai sepanjang menghasilkan tugasan ini.

3

2.0 Latar belakang tamadun Islam

4

3.0 Faktor faktor yang mempengaruhi kejayaan pembangunan dan

perkembangan tamadun Malaysia yang mapan hasil daripada interaksi

dengan tamadun Islam

Tanggungjawab berdakwah oleh umat islam tidaklah terhad atau menjurus kepada mana-mana

etnik, kelompok masyarakat mahupun kawasan geografinya. Oleh sebab islam juga merupakan

ad-din yang bersifat universal maka dakwahnya juga adalah bersifat universal atau sejagat.

Umat Islam juga amat yakin dengan sifat Islam yang dibawa oleh Nabi Muhammad SAW sebagai

rahmat untuk seluruh alam. Berdasarkan keyakinan inilah orang-orang Arab peda peringkat

permulaan Islam bukan sahaja berlumba-lumba berdakwah di sekitar Semenanjung Tanah Arab,

Parsi dan Rom bahkan di seluruh pelosok dunia termasuklah ke Nusantara.

Orang Arab zaman dahulu telah memegang teraju perdagangan laut antara Mesir dan

Iran (Parsi) serta antara India dan asia tenggara. Kenyataan ini turut dibuktikan daripada

catatan-catatan China purba kala, bahawa orang-orang Arab dan Parsi telah memiliki pusat-

pusat perniagaan dan tempat tinggal di Conton, negeri China pada tahun 300 M.

Kedatangan Islam ke alam Melayu oleh saudagar Arab ini menurut teori-teori sejarah

berlaku dalam abad ke 7 M, malah hubungan ini telah lama wujud melalui aktiviti-aktiviti

perdagangan sejak sebelum kelahiran agama Islam di tanah Arab lagi. Para saudagar dan ahli

sufi yang datang bersama-sama saudagar itu memahami bahawa dakwah islamiah menjadi

kewajipan setiap individu muslim dan mesti dilaksanakan di mana-mana sahaja mereka berada.

Syed Naquib Al-Attas menyetujui teori Islam datang dari Arab kerana dari pemerhatiannya,

masyarakat Melayu begitu fasih menyebut serta membaca Al-Quran dan kebanyakan perkataan

Melayu serta tulisan jawi yang diambil daripada perkataan Arab. Begitu juga gaya bahasa serta

bentuk dan susunan ayat-ayat di dalam kitab-kitab agama yang dikarang dalam bahasa Melayu

banyak dipengaruhi oleh bahasa Arab. Di samping itu, pengaruh Arab juga dapat dikesan dalam

adat resam dan kebudayaan orang Melayu. Hasil daripada dakwah islam yang dijalankan di

alam Melayu telah memberikan perubahan menyeluruh dalam kehidupan masyarakat Melayu

yang selama ini berpegang kuat dengan ajaran Hindu, Buddha atau Animisme. Kesan atau

pengaruh khusus dalam Islam ini boleh dilihat dalam beberapa aspek yang berikut.

5

3.1 Pengaruh Islam ke atas kehidupan beragama

Kedatangan Islam ke alam Melayu telah membawa banyak perubahan sebagaimana yang

disebut oleh Syed Naquib (1972) sebagai, mencetuskan suatu zaman baharu. Perubahan yang

dibawa merupakan perubahan yang menyeluruh berteraskan paradigm tauhid. Impak tauhid ini

menyebabkan berlakunya perubahan terhadap rupa dan jiwa alam Melayu ini. (Syed naquib Al-

Attas, 1972:20). Ledakan tauhid itu telah meninggalkan zaman kehidupan hinduisme dan

buddhisme yang tiba pada abad ke-4 dan abad ke-5, di mana pemerintah-pemerintah dan ajaran

Islam itu telah diterima melalui jenis-jenis aktiviti pendidikan yang imformal. (Azhar Mat Aros et.

al, 2000:304).

Pertukaran kepada Islam juga berlaku tanpa mengganggu masyarakat yang ada

sehingga akhirnya menjadikan orang Melayu di alam Melayu beragama Islam. Tauhid juga

membuahkan kehidupan beribadah, menghiasi akhlak yang bernilai tasawuf, serta mencetus

perubahan-perubahan lain dalam bidang politik, perundangan, persuratan dan sebagainya.

Menurut Dr. Siddiq Fadil (1986), perkembangan dan kemantapan Islam di rantau ini tidak

dihasilkan dengan usaha sambil lewa para pedagang dan tidak juga semata-mata kerana sikap

pak turut orang-orang Melayu tetapi berkat usaha gigih dan bijaksana pendakwah atau para

daie yang terdiri daripada kalangan pedagang, mubaligh, ulama, kaum sufi dan bala tentera.

3.2 Pengaruh Islam ke atas politik masyarakat Melayu

Menurut sejarah, kerajaan Melaka telah menyediakan tapak yang subur bagi perkembangan

Islam di tanah Melayu. Bukti-bukti sejarah memperlihatkan kepada kita besar kemungkinan

Islam bertapak di tanah Melayu seawal kurun ke-15 M seperti yang disokong oleh sejarawan

Barat. Apa yang menarik ialah data-data yang diperoleh menunjukkan Islam telah lama bertapak

khususnya di Kelantan, Terengganu dan Kedah sebelum terbentuknya kerajaan Melaka lagi.

Keagungan Melaka mula terserlah apabila ia mengamalkan dasar luar yang pragmatik iaitu dasar

berbaik-baik dengan kuasa besar asing pada ketika itu seperti Siam, Majapahit dan China.

Dasar ini membantu menstabilkan politik Melaka serta memberi peluang kepada perkembangan

ekonomi dan pentadbirannya.

Suasana yang baik ini juga mendorong Melaka untuk menumpukan sepenuh perhatian

terhadap perkembangan Islam sama ada di dalam ataupun di luar negeri. Antara punca utama

perkembangan yang menggalakkan ini ialah sokongan dan penglibatan secara total dari pihak

istana. Dikatakan juga bahawa usaha dakwah islamiah yang begitu kuat dan berpengaruh ini

6

telah menjadi punca kepada keruntuhan kerajaan Majapahit di Jawa. Dengan kata lain, Jawa

dibangunkan atas keruntuhan Majapahit dan menjadi negeri kedua menerima pengaruh Islam

selepas daripada Melaka (Abdullah 1990:30). Selain daripada itu, kesan-kesan pengaruh Islam

terhadap politik masyarakat Melayu boleh dilihat di dalam aspek-aspek berikut :

3.2.1 Wujudnya falsafah politik Islam

Falsafah politik Islam menegaskan bahawa kekuasaan dan pemerintahan ialah hak dan milik

mutlak Allah SWT dan dikurniakan kepada sesiapa yang dikehendaki-Nya dan mengambil

kembali dari sesiapa yang diingini-Nya. Pangkat dan kedudukan seseorang merupakan

perhiasan hidup (zinat al- hayah), pemberian Allah SWT untuk menguji ketaatan dan kesetiaan

hamba-hamba-Nya. Jawatan dan kekuasaan boleh membawa kemuliaan kepada diri seseorang

dan pada masa yang sama dapat memberikan kehinaan.

3.2.2 Konsep pemerintahan dan pentadbiran dalam Islam

Pemerintah dan pemimpin atau Ulil al-Amr ialah khalifah AllahSWT di bumi yang diamanahkan

oleh Allah SWT untuk memerintah dan memimpin rakyat, mentadbir alam dan mengurus sumber

tabie.tolong-menolong, bekerjasama dan bersatu padu ialah unsur-unsur yang perlu supaya

kebajikan rakyat dapat dipenuhi. Pemerintahan dan pentadbiran berlunaskan konsep imamah

(menghayati ciri-ciri kepimpinan iman dalam mengetuai sembahyang jemaah) manakala kuasa

merupakan amanah Allah SWT kepada manusia yang perlu digunakan secara betul sejajar

dengan kehendak yang dituntut oleh syariah.

Kedua-dua aspek yang terkandung didalam politik Islam itu jelas berlainan daripada

prinsip politik yang diamalkan semasa zaman Hindu Buddha, di mana raja dianggap pemimpin

yang menyamai kedudukan dewa dan memiliki kuasa yang mutlak ke atas rakyatnya.

Penghormatan yang kadang kala bersifat penyembahan kepada manusia amat bertentangan

dengan apa yang diajarkan oleh Islam. Selaras dengan itu juga maka gelaran untuk pemerintah

turut berubah daripada penggunaan istilah raja yang terbit daripada pengaruh bahasa Hindu-

Tamil kepada istilah sultan. Justeru itu, kuasa sultan juga berubah sesuai dengan prinsip-

prinsip pemerintahan Islam, iaitu sebagai pemegang amanah sahaja dan tugas itu akan

dipertanggungjawabkan oleh penciptanya di akhirat kelak.

Islam sekali gus berjaya mempengaruhi sifat dan watak pemerintah atau sultan yang

bertakhta di Alam Melayu. Antaranya ialah sultan-sultan muncul sebagai dorongan yang

7

meminati ilmu. Hal ini berlaku kepada sultan-sultan terkenal seperti Sultan Malik Al-Zahir

(Sumatera Pasai), Sultan Mansur Syah (Melaka) dan Sultan Mahkota Alam (Acheh). Ramai

sultan Melayu yang mengamalkan tasawuf dan berdamping dengan guru-guru tasawuf seperti

Sultan Muhammad Yusuf al-Khalidi Al Naqsha bandiyah (Riau), Sultan Musa Muazzam Shah

dan Sultan Abdul Aziz Jalil Rahmat (Langkat). (Siddiq Fadil 1986:7)

3.2.3 Perubahan dalam adat resam Melayu

Adat resam merupakan amalan tradisi dan turun temurun sesebuah masyarakat. Hakikatnya

wujud terlalu banyak adat resam dalam kalangan masyarakat Melayu yang bercampur baur atau

berasimilasi dengan budaya yang sekian lama bertapak di dalam masyarakat iaitu Hindu Buddha.

Walaupun Islam mempunyai pengaruh yang cukup kuat ke atas sub-sub kehidupan masyarakat

di alam Melayu, namun faktor-faktor seperti menganggap amalan lama bertentangan dengan

ajaran Islam juga sifat fanatik golongan tua menyebabkan sebahagian dari budaya dan adat

resam itu terus diamalkan sehingga zaman moden ini.

Menurut Amran (1995), kini hanya segelintir masyarakat Melayu yang mengamalkan adat

melenggang perut semasa hamil bulan ketujuh anak yang pertama. Fenomena ini berpunca

daripada kemajuan yang pesat di negara ini termasuk perkhidmatan kesihatan terutama di

kawasan luar bandar. Secara tidak langsung mereka akan terkepas daripada pelbagai pantang

larang. Biasanya hanya segelintir daripdaa masyarakat Melayu kini yang masih mengamalkan

adat resam tradisi dan pantang larang khususnya mereka yang tinggal di kawasan pedalaman.

Hal ini disebabkan kawasan ini mempunyai bidan tradisional yang pawing yang masih kuat

pengaruh ataupun mereka tinggal di kawasan yang masih mengamalkan cara hidup tradisional

dengan ketat. Namun, dalam pada itu, terdapat adat-adat tertentu yang masih diamalkan oleh

masyarakat Melayu sama ada golongan bandar atau luar bandar.

Hasil kajian juga mendapati majlis perkahwinan Melayu banyak mengandungi ritual Hindu

seperti adat berinai, berandam dan bersanding. Menurutnya sesetengah ibu bapa sanggup

berbelanja lebih daripada keupayaan kewangan mereka, dan memperoleh pinjaman dari kedai-

kedai tertentu demi melansungkan majlis perkahwinan secara besar-besaran. Walaupun

generasi muda hari ini menyedari keperluan sebenar perkahwinan cuba mengelakkan diri

daripada terlibat dalam adat dan kebiasaanya tidak perlu, tetapi ibu bapa pula menolak idea-idea

ini kerana bagi mereka perkahwinan tanpa berinai, bersanding di atas pelamin, merenjis tepung

tawar dan beberapa upacara lain dianggap tidak lengkap dan tidak sempurna.

8

3.3 Pengaruh Islam dalam kesusasteraan Melayu

Pengaruh Islam dalam kesusteraan Melayu tidak boleh dikesampingkan kerana Islam bukan

sahaja membawa agama ke kepulauan Melayu tetapi ia juga membentuk suatu peradaban

baharu khususnya dalam aspek kesusasteraan yang menggantikan peradaban Hindu-Buddha,

dan pengaruh tersebut berkekalan sehingga ke hari ini. Kedatangan Islam ke kepulauan Melayu

telah disebut dalam buku-buku Melayu yang bercorak sejarah seperti Hikayat Raja Pasai,

Sejarah Melayu dan Hikat Merong Mahawangsa

Islam datang bersama-sama dengan bentuk tulisan yang tersendiri iaitu tulisan Arab yang

diguna pakai dalam al-Quran dan kemudiannya mendapat nama tulisan Jawi apabila tiba ke

alam Melayu. Melalui abjad Arab atau tulisan Jawi inilah, bahasa Melayu mendapat kedudukan

bahasa sastera yang popular. Melalui tulisan Jawi, kesusasteraan Melayu mula berkembang

terutamanya dalam ajaran-ajaran tentang hukum hakam dan cara beribadat serta maklumat

tentang tokoh-tokoh besar dalam sejarah Islam. Kemudian karya-karya ini disadurkan ke dalam

bahasa Melayu dan mendapat bahasa yang rasmi dalam alam Melayu. Batu-batu bersurat yang

dijumpai juga ditulis dalam tulisan jawi yang mengandungi beberapa perintah supaya semua raja

dan orang-orang besar yakin dan berpegang teguh kepada agama Islam dan ajaran Rasulullah

SAW.

Di samping itu, agama Islam turut mendedahkan masyarakat kepulauan Melayu dengan

bidang keilmuan yang luas di mana beribu-ribu kalimah Arab dimasukkan ke dalam bahasa

Melayu. Perkataan-perkataan ini bersangkutan dengan perkara-perkara yang penting iaitu

agama, ilmu, fikiran dan adat-adat Islam serta nada juga mengenai hal-hal baik serta jahat,

senang serta susah dan berbagai-bagai perkara lain yang berhubung dengan manusia. Mereka

muncul sebagai pusat perhimpunan sasterawan dan pusat penyebaran agama Islam kerana di

situ terdapat saudagar-saudagar dari India, Timur tengah dan lain-lain. Banyak hasil terjemahan

dan sastera Islam yang menempa sejarah pembaharuannya di sekitar Melaka. Perkembangan

sastera melayu yang berpengaruh Islam mencapai kemuncaknya pada zaman kegemilangan

kerajaan Acheh, terutamanya semasa pemerintahan Sultan Iskandar Muda Mahkota Alam (1606-

1636 M).

Acheh merupakan tempat tumpuan ahli-ahli agama serta mendapat galakan dan

sokongan padu daripada raja-rajanya. Dari sini munculnya sasterawan-sasterawan yang

terkenal seperti Hamzah Fansuri dan Shamsudin al- Sumatrani dengan pandangan mereka

mengenai tasawuf dan syairnya yang bercorak agama. Terdapat juga ahli agama yang

9

konservatif seperti Sheikh Nuruddin al- Raniri yang berjaya mempengaruhi Sultan Acheh

Iskandar Thani serta pengarang dari Singkel iaitu Abdul Rauf Singkel. Pada abad ini juga,

terhasilnya buku-buku penting dalam sejarah seperti Sejarah Melayu, Bustan al- Salatin, Taj al-

Salatin selain dari syair dan kitab-kitab agama Hamzah Fansuri dan yang seangkatan dengannya

(Abdullah 1990 :138)

3.4 Peranan dan pengaruh tamadun Islam dalam Perlembagaan Malaysia

Kedatangan Islam ke Malaysia telah banyak mencorak kehidupan masyarakat serantau.

Salah satu kesannya kepada Malaysia sebagai sebuah negara yang bermasyarakat majmuk

adalah pada teras undang-undang, iaitu perlembagaan Malaysia itu sendiri. Kenyataan

pengaruh Islam terhadap Malaysia jelas termaktub dalam Perlembagaan Persekutuan,

Bahagian 1, Perkara 3 mengenai ugama bagi persekutuan.

Ugama Islam ialah ugama bagi Persekutuan; tetapi ugama-ugama lain boleh diamalkan

dengan aman dan damai di mana-mana bahagian Persekutuan. Perkara 3(1)

10

Perkara tersebut bermaksud agama Islam ialah agama rasmi persekutuan, tetapi

pada masa yang sama, sifat Islam yang mulia membentuk perlembagaan dan negara

Malaysia supaya mengizinkan hak-hak orang bukan Islam untuk mengamalkan agama

masing-masing. Peruntukan ini bukan sahaja mengakui agama Islam sebagai agama yang

agong, tetapi juga memberi ruang dan kebebasan kepada rakyat berbilang kaum untuk

mengamalkan agama masing-masing di negara ini.

Selain daripada penetapan agama Islam sebagai agama rasmi persekutuan,

terdapat juga peruntukan dalam Perlembagaan Persekutuan yang telah menyatakan

bahawa Yang Di-Pertuan Agong merupakan Ketua Agama di Malaysia dan kerajaan

haruslah mengadakan peraturan mengenai hal ehwal agama Islam dan menubuhkan

sebuah majlis untuk memberi nasihat kepada Yang Di-Pertuan Agong mengenai perkara-

perkara yang berhubung kait dengan agama Islam.

Walau apa-apa jua dalam Perlembagaan ini, Yang Di-Pertuan Agong

hendaklah menjai Ketua Agama Islam dalam Wilayah-wilayah Persekutuan

Kuala Lumpur, Labuan dan Putrajaya; dan bagi maksud ini Parlimen boleh

dengan undang-undang membuat peruntukan-peruntukan bagi menubuhkan

suatu Majlis untuk menasihatkan Yang Di-Pertuan Agong mengenai perkara-

perkara berhubung dengan agama Islam. Perkara 3(5) Perlembagaan

Persekutuan

Tiap-tiap kumpulan ugama adalah berhak menubuh dan menyenggara

institusi-institusi untuk pelajaran kanak-kanak dalam ugama itu sendiri, dan

tidaklah boleh ada pembezaan semata-mata oleh sebab ugama dalam mana-

mana undang-undang berkaiatan dengan institusi-institusi itu atau dalam

pentadbiran mana-mana undang-undang itu; tetapi adalah sah bagi

Persekutuan atau sesuatu Negeri menubuhkan atau menyenggara institusi-

institusi Islam atau mengadakan atau membantu dalam mengadakan ajaran

dalam ugama Islam dan melakukan apa-apa perbelanjaan sebagaimana yang

perlu bagi maksud itu. Perkara 12(2) Perlembagaan Persekutuan

Dengan peruntukan-peruntukan Perkara 3 dan Perkara 12 dalam Perlembagaan

Persekutuan Malaysia, boleh disimpulkan bahawa dasar agama Islam merupakan agama

rasmi persekutuan. Dengan itu, kerajaan persekutuan dan kerajaan negeri mempunyai

kuasa untuk menyelenggara dan menubuhkan kemudahan dan institusi Islam. Contohnya

penubuhan institusi Islam seperti penubuhan Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM)

11

dan pembinaan surau-surau dan masjid-masjid di seluruh negara untuk kemudahan rakyat

melaksanakan aktiviti keagaamaan. Selain daripada itu, pihak kerajaan negeri mahupun

kerajaan persekutuan juga mempunyai hak istimewa untuk mengeluarkan perbelanjaan bagi

tujuan membantu dan melaksanakan pengajaran agama Islam. Contohnya penubuhan

sekolah agama, PERKIM dan sebagainya.

3.5 Peranan dan pengaruh Islam terhadap pendidikan di Malaysia

Kedatangan Islam ke Malaysia telah membawa impak yang amat besar kepada

pendidikan di negara ini. Pengaruh Islam bukan sahaja boleh dilihat pada institusi

pendidikan dan strukturnya seperti madrasah, sekolah agama, universiti teras Islam dan

sebagainya di negara ini, malah juga boleh dilihat dari segi aspek ilmu yang diajar seperti

ilmu syariah yang meliputi bidang seperti usuluddin, fiqah dan tasawuf, serta guru-guru dan

murid-murid yang menuntut ilmu agama Islam, di mana guru-guru pada zaman kedatangan

Islam di tanah Melayu kebanyakan terdiri daripada bangsa Arab, Turki, India dan

sebagainya manakala murid-murid yang menuntut pula meliputi segenap lapisan

masyarakat, dari raja-raja sehingga ke rakyat jelata. Berkat perkembangan pesat dan

pengaruh mendalam agama Islam dari segi pendidikan di tanah Melayu, maka lahirlah

ulama berbangsa Melayu seperti Nuruddin al-Raniri dengan kitabnya Hidayah al-Iman dan

Sirat al-Mustaqim.

Sistem pendidikan Islam di Malaysia merangkumi pendidikan formal dan pendidikan

tidak formal. Pendidikan formal merupakan pendidikan yang didapati dari institusi

pendidikan agama seperti sekolah, surau, madrasah dan sebagainya. Sistem pendidikan

formal berasaskan bidang pengajian Islam sepeti fiqah, tafsir, sejarah Islam, tauhid dan

akhlak manakala pendidikan tidak formal pula merupakan pengajaran yang berlaku secara

12

langsung dalam kehidupan seharian seseorang muslim tersebut. Pendidikan jenis tidak

formal ini merangkumi cara berfikir, amal, kercergasan muslim dalam bidang ekonomi dan

sebagainya. Pendidikan tidak formal biasanya diberi secara lisan dan diwarisi turun

temurun.

Empat pencapaian awal bidang pendidikan Islam di Malaysia adalah seperti yang

berikut:

3.5.1 Kelahiran naskhah-naskhah Melayu

Naskhah-naskhah tersebut dicetak dalam tulisan Arab, iaitu bahasa al-Quran. Naskhah-

naskhah tersebut bukan sahaja merangkumi bidang agama Islam, tetapi juga meliputi

bidang pemerintahan, ilmu falak, kemasyarakatan dan sebagainya.

3.5.2 Kewujudan Intitusi Pendidikan Agama Islam

13

Selaras dengan peruntukan agama Islam sebagai agama rasmi persekutuan,

kerajaan Malaysia telah mengambil langkah untuk menubuhkan institutsi pendidikan agama

Islam yang bertujuan membangunkan umat Islam di Malaysia serta memberi peluang

kepada setiap lapisan masyarakat untuk melihat luasnya bidang pengajian Islam dan

pendidikan yang boleh didapati berteraskan Islam. Institusi pendidikan agama termasuklah

istana, surau, masjid, madrasah, sekolah dan Institusi Pengajian Tinggi Islam, pusat-pusat

latihan dakwah, Institut Kemahiran Islam Malaysia, pembiayaan kerajaan untuk kelas-kelas

fardhu ain dan sebagainya. Kewujudan institusi pendidikan agama Islam di negara ini yang

bagai cendawan tumbuh merupakan simbolik kepada kekuatan dan kedalaman pengaruh

Islam terhadap pendidikan di negara ini.

3.5.3 Kecenderungan sultan menguasai pendidikan Islam

Pasa asalnya, pendidikan agama Islam diberikan kepada sultan-sultan dan kerabat diraja di

istana. Pengaruh Islam telah mendorong sultan untuk mengarahkan ulama-ulama Melayu

dan ulama asing untuk bekerjasama menterjemahkan al-Quran kepada bahasa Melayu.

Usaha ini adalah untuk menerangkan lagi isi kandungan kitab suci tersebut serta

memudahkan masyarakat Malaysia untuk merujuk al-Quran untuk setiap urusan dan

permasalahan.

14

3.5.4 Kemunculan golongan intelektual

Penyebaran luas agama Islam serta falsafah agama di serantau Melayu dan Malaysia

khasnya telah berjaya melahirkan golongan intelektual yang terdiri daripada bangsa Melayu

sendiri. Hal ini disebabkan pengajaran agama Islam itu sendiri yang syumul dan mudah,

masyarakat Melayu lebih mudah menerima didikan agama Islam dan oleh sebab ciri-ciri unik

agama Islam sendiri, telah mendorong masyarakat Melayu untuk berusaha sehingga

lahirnya golongan intelektual tanah air sendiri dan golongan intelektual inilah yang menjadi

tunjang kepada kemerdekaan dan pembangunan negara. Pendidikan dan ajaran Islam juga

telah menjadi rujukan setiap lapisan masyarakat tanpa mengira kaum dan agama, malah di

sekolah, tiada had dan paksaan bahawa hanya pelajar Islam sahaja yang boleh mempelajari

ilmu tersebut. Maka tidak hairanlah apabila ada masyarakat bukan Islam yang mahir selok

belok undang-undang Islam di Malaysia serta cara hidup orang Islam di Malaysia. Oleh

sebab pengaruh dan peranan Islam dalam sistem pendidikan Malaysia, masyarakat majmuk

di Malaysia hidup dalam suasana yang harmoni atas persefahaman yang tinggi.

15

3.6 Peranan dan pengaruh Islam dalam kebudayaan Malaysia

Kebudayaan sesuatu masyarakat terdiri daripada beberapa aspek seperti: kesenian, adat

istiadat, cara hidup dan juga nilai-nilai asas masyarakat tersebut. Begitu juga apabila

menilai peranan dan pengaruh Islam dalam kebudayaan Malaysia, adalah lebih baik dinilai

dari semua segi dan aspek kebudayaan.

3.6.1 Kesenian

Pengaruh Islam terhadap aspek kesenian dan budaya Malaysia dapat dilihat pada

perkembangan kaligrafi, pembinaan masjid, makam dan batu nisan. Contohnya batu nisan

terawal yang mempunyai nilai Islam ialah batu nisan Syeikh Abd al-Qadir bertarikh 903 di

Kedah. Masjid di Malaysia pula mempunyai ciri-ciri Islamiah yang tidak ternilai keunikan

serta kehalusan seni binaan Islam. Contohnya seperti mihrab, mimbar dan juga hiasan

setiap sudut dalam masjid yang dihias dengan seni kaligrafi Islam yang dipetik daripada

ayat-ayat suci al-Quran. Kedatangan Islam di Malaysia juga telah mencorakkan kesenian

negara ini dan menggabungkan kesenian bangsa-bangsa di Malaysia. Contohnya seperti

pembinaan Masjid Kampung Hulu di Melaka yang senibina uniknya terbina dari gabungan

kesenian Islam dan seni bina Cina.

16

3.6.2 Adat Istiadat

Kedatangan Islam di Malaysia telah melengkapkan adat istiadat Malaysia yang memang

kaya dengan intisari peradaban. Malah Islam itu sendiri telah membentuk teras bagi identity

/ status Melayu. Jika dirujuk kepada perlembagaan Malaysia, seseorang warga Negara

Melayu ialah orang yang berbahasa Melayu, mengamalkan adat istiadat Melayu dan

beragama Islam. Agama Islam yang mencintakan kedamaian dan keharmonian juga

membolehkan bangsa-bangsa lain di negara ini untuk mengamalkan adat istiadat masing-

masing tanpa merisaukan dikenakan tindakan atau hukuman. Selain daripada itu, pengaruh

Islam juga boleh dilihat dari segi adat dan cara perkahwinan orang-orang Islam di Malaysia,

kaum Melayu khasnya. Sebelum kedatangan Islam, orang-orang Melayu lebih

mengamalkan cara dan adat Hindu, iaitu agama terawal yang telah diperkenalkan kepada

rantau Melayu. Contoh budaya Hindu yang diamalkan seperti upacara menepung tawar

pengantin pada kenduri kahwin. Penyerapan agama Islam telah mengubah kebanyakan

orang Melayu di Malaysia dari segi adat perkahwinan, dan ramai yang sedar tentang

kebertentangan adat menepung tawar dengan ajaran Islam, maka meninggalkan adat

tersebut.

17

3.6.3 Cara Hidup

Cara hidup masyarakat Malaysia sebelum menerima pengaruh dan penyerapan nilai Islam,

kebanyakannya berasaskan kepada budaya asas ideologi penjajah. Contohnya seperti

perbezaan kelas sosial dalam masyarakat. Setelah kedatangan Islam, yang membawa nilai

akidah yang tinggi, tembok kelas sosial dapat diruntuhkan dan masyarakat berbilang kaum

dan kedudukan boleh berkumpul bersama. Islam telah memperkenalkan sistem khilafah

yang adil dan bersistematik, di mana sistem ini berkonsepkan keadilan tanpa mengira

kedudukan dan pangkat. Antara kesannya boleh dilihat melalui perlantikan perwakilan

Legislature (Perundangan) di Malaysia yang mengamalkan kebebasan dan hak

pengundi.Setiap undian dikira dengan adil dan saksama dan rakyat diberi hak untuk memilih

pemimpin masing-masing.

3.6.4 Nilai-Nilai Asas Masyarakat

Islam mempengaruhi nilai dan asas kehidupan segenap masyarakat di Malaysia. Antaranya

ialah penerapan nilai-nilai keimanan yang dapat memperkukuhkan akhlak rakyat dalam

Malaysia. Contohnya seperti ketakwaan dan keimanan kepada Allah swt., hormat dan taat

kepada pemimpin, patuh kepada undang-undang, bermuafakat, meraikan tetamu, hormati

orang yang lebih tua dan sebagainya. Sebelum kedatangan Islam, rakyat kebanyakannya

hidup isolated iaitu terasing. Masing-masing mengamalkan cara hidup hasil teladan

daripada asas adat dan budaya masing-masing. Namun, kedatangan Islam telah berjaya

menyatu padukan rakyat dan penerapan nilai-nilai Islam dapat dihayati oleh semua warga

Malaysia.

18

3.7 Peranan dan pengaruh Islam dalam sistem bahasa di Malaysia

Sebelum kedatangan Islam di Malaysia, bahasa dominan di tanah Melayu adalah bahasa

Jawab dan Melayu Kuno manakala bahasa Sanskrit pula telah dijadikan sebagai bahasa

ilmu. Setelah kedatangan Islam di Malaysia, bahasa Arab telah dijadikan sebagai bahasa

perantara manakala bahasa-bahasa Arab juga diadaptasi dan digunakan bersama-sama

dengan penggunaan bahasa Melayu di Malaysia. Contohnya seperti nama hari iaitu Ahad,

Isnin, Selasa, Rabu, Jumaat dan sebagainya. Nama-nama benda juga banyak diadaptasi

dari bahasa Arab, seperti kitab, surat dan sebagainya. Bahasa-bahasa ini bukan sahaja

digunakan oleh umat Islam di Malaysia sahaja, malah telah dijadikan sebahagian daripada

bahasa rasmi Negara, iaitu bahasa Melayu yang ditutur oleh setiap lapisan masyarakat.

3.7.1 Sistem kekeluargaan

Kedatangan Islam telah memantapkan lagi sistem kekeluargaan masyarakat Melayu.

Dalam masyarakat Melayu, pembentukan jati diri dan peribadi Melayu yang beragama,

berakhlak dan berbudi menjadi keutamaan. Keluarga sebagai agen sosialisasi utama dalam

masyarakat untuk menjalankan tanggungjawab ini dan turut dibantu untuk komuniti yang

melaksanakan kawalan serta tekanan sosial. Tujuan utamanya ialah mendidik dan

mengajar supaya seseorang anak itu akan menjadi anggota masyarakat yang baik.

Sistem kekeluargaan masyarakat Melayu berteraskan Islam dan adat. Sejak lahir

lagi seseorang itu dididik berteraskan Islam dan adat sehinggalah mereka dewasa.

Contohnya sebaik sahaja seseorang itu dilahirkan, bapa atau datuk akan mengazankan bayi

lelaki, atau mengikamatkan bayi perempuan. Tujuannya ialah untuk memperdengarkan

buat pertama kalinya kepada bayi itu seruan azan dan kalimah syahadah dan meniupkan

roh dan semangat Islam kepada bayi tersebut.

19

Proses sosialisasi pada tahap kanak-kanak juga memperlihatkan penerapan unsur-

unsur Islam yang berterusan. Seseorang kanak-kanak sejak kecil lagi diajar konsep-konsep

dosa, pahala, haram dan sebagainya. Setelah meningkat umur lima tahun ke atas kanak-

kanak juga'diajar bersembahyang, berpuasa dan lain-lain. Selain itu, mereka juga diajar

supaya hormat-menghormati, bertolak ansur dan mengamalkan nilai-nilai murni dalam

menjalani kehidupan seharian.

Kedatangan Islam ke Melaka telah merubah sistem kekeluargaan dalam masyarakat

Melayu. Dalam sistem perkahwinan, didapati hukum syarak mempunyai pengaruh yang

besar malah ianya dicatat di dalam Hukum Kanun Melaka. Contohnya perkara-perkara

yang berkaitan dengan syarat pernikahan, yang menetapkan adanya wali bagi pengantin

perempuan dinyatakan dalam FasaI 25.1, hadirnya saksi Fasal 26, upacara ijab dan kabul

Fasal 25.2, kontrak perkahwinan Fasal 27, talak Fasal 28.1, dan wanita-wanita yang boleh

dikahwini Fasal 28.2.

Islam menyusun institusi kekeluargaan dengan meletakkan pembentukan keluarga

sebagai asas kepada kehidupan. Ini digambarkan di dalam surah al-Tahrim (66) ayat 61

yang bermaksud:

"Hai orang-orang yang beriman, peliharalah dirimu dan keluargamu

daripada api neraka yang bahan bakarnya adalah manusia dan batu,

penjaganya malaikat-malaikat yang kasar, yang keras, yang tidak

menderhaka kepada Allah terhadap apa yang diperintahkanNya kepada

mereka dan selalu mengerjakan apa yang diperintahkan."

Perkahwinan merupakan suatu mekanisme pemeliharaan maruah dan

pengembangan zuriat dan keturunan. Ibu bapa berperanan penting dalam pembentukan

institusi keluarga. Ajaran Islam telah menggariskan peranan ibu bapa dalam menjaga dan

mendidik anak-anak dengan didikan Islam. Selain memberikan perhatian dan kasih sayang

anak-anak hendaklah dididik dengan ajaran agama seperti bersembahyang, berpuasa,

menghormati orang tua dan sebagainya.

Kedatangan Islam juga telah menyusun institusi kekeluargaan masyarakat Melayu

dengan lebih teratur.Islam telah menentukan garis panduan dalam membina keluarga

berasaskan ajaran Islam. Contohnya dalam pemilihan jodoh, tanggungjawab suami,

tanggungjawab isteri dan tanggungjawab anak-anak terhadap ibu bapa. Selain itu, pelbagai

20

adat dan budaya Islam perlu dihayati oleh ibu bapa dalam mendidik anak-anak seperti

meletakkan nama yang baik kepada anak mereka, mengadakan akikah, menyusukan anak

selringga berumur dua tahun, mendidik anak-anak supaya menjadi manusia yang beriman,

bertaqwa, berakhlak mulia dan menghormati kedua ibu bapa mereka.

3.8 Pengaruh Islam dalam bidang kesenian

Dalam bidang kesenian, pengaruh Islam dapat dikesan pada binaan-binaan, masjid-masjid dan

perhiasan seerti seni khat, batu-batu nisan dan sebagainya. Masjid-masjid awal di nusantara

banyak dipengaruhi oleh unsur-unsur seni bina kuil, candi, kebudayaan setempat dan penjajah.

Salah satu contoh ialah di Banten yang dipengaruhi oleh seni bina penjajah Belanda. Setiap

masjid di nusantara ini melambangkan menifestasi seni bina Islam yang berkembang dengan

perkembangan kebudayaan tamadun Islam. Masjid merupakan insitusi utama agama islam.

Terdapat banyak aktiviti dilakukan di dalamnya. Sikap dedikasi dan ketekunan dalam membina

masjid dan pengaruh seni dekorasi, seni hias kulit, seni khat tamadun Islam melakukan struktur

seni bina masjid di nusantara

Wilayahwilayah atau bangsa baharu yang memeluk islam membawa bersamanya

pengalaman serta teknik seni bina daripada tamaduntamadun sebelum islam. Ciri-ciri khasnya

sendiri seperti bentuk kubah atau menara tempat azan dilaungkan. Ilham tentang ayat al-Quran

mengenai taman syurga memberikan ideaidea baharu dalam membina taman taman rekreasi

begitu juga dengan seni bina kota. Kotakota dibina dengan lebih terancang dan dengan

kemudahan infrastruktur yang lengkap. Walaupun nusantara mempunyai banyak kesenian yang

tersendiri tetapi pengaruh Islam tetap ada dalam penyerapannya. Sebagai contoh, dapat dilihat

pada makam atau batu nisan, masjid dan perhiasan-perhiasannya.

Batu nisan umpamanya, merupakan karya seni Islam yang pertama sekali masuk ke

kepulauan masyarakat Melayu. Contohnya yang pernah ditemui ialah batu nisan Syeikh Abdul

al-Qadir Husain Alam bertarikh 903 masihi yang dijumpai di Linggir Kedah. Pada permukaan

makam-makam yang dijumpai ini, terdapat tulisan yang dipahat daripada ayat al-Quran serta

ajaran Islam yang menekankan tentang hukum dan tasawuf.Misalnya pada prasasti di Pekan,

Pahang. Tertulis ayat al-Quran dengan gaya khat thuluth daripada surah Ali Imran ayat 185,

Surah Yunus ayat 62 serta nasihat bercorak kesufian. Dari segi coraknya, batu nisan tersebut di

samping menerima pengaruh asing, juga memancarkan daya kreativiti penduduk tempatan.

21

Contohnya, batu nisan Maulana Malik Ibrahim yang dibawa dari Gunung Jeram mempunyai

bentuk seperti kepala terbalik yang menunjukkan adanya pengaruh Parsi.

Selain batu nisan, masjid merupakan karya seni Islam yang terpenting di nusantara. Dari

segi coraknya, masjid-masjid yang menunjukkan corak dari abad 14 hingga abad 18, masih

berbentuk tradisional. Misalnya pengaruh tradisi ini dapat dilihat di negara Indonesia di mana

bentuknya yang tersusun sebagai lanjutan daripada seni Bali yang disebut 'Meru'. Terdapat juga

pengaruh masyarakat tradisi pada bentuk perhiasannya. Contohnya pola-pola yang menjadi

perhiasan yang berasal dari zaman pra-Islam seperti daun-daunan, bunga teratai, bukit-bukit

karang, pemandangan dan garis-garis geometri.

Walaupun masih terdapat unsur bercorak haiwan tetapi dibuat dalam bentuk yang samar.

Di samping itu, terdapat juga perkembangan kaligrafi atau seni khat Islam. Hal ini dapat dilihat

pada makam, masjid dan sebagainya. Contohnya masjid mempunyai ukiran khat pada mihra,

mimbar, bingkai atau lengkung tiang dan sebagainya. Tidak dapat dinafikan bahawa seni ini juga

dipengaruhi oleh unsur pra-Islam yang telah lama bertapak dalam masyarakat yang kaya dengan

ilmu-ilmu kesenian dari turun temurun.

Selain itu juga, seni lukis juga dapat dilihat dalam pengaruh Islan di Malaysia. Seni lukis

ini biasanya berkait rapat dengan seni ukir. Seni lukis tamadun Islam memperlihatkan kehalusan

bentuk dan kecemerlangan warna. Objek lukisan yang menghiasi kulit atau halaman Al-quran

dan kitab kitab penting dengan unsur-unsur alam seperti dedaun, bunga dan lain-lain.

Seni pakaian juga banyak melahirkan pakaian kebudayaan yang berkonsepkan ajaran

Islam. Selain menutup aurat, pakaian ini juga melambangkan keperibadian sesuatu bangsa.

Pakaian ini dijadikan pakaian rasmi mereka seharian. Dengan itu nilai seni suatu bangsa tidak

hilang ditelan zaman. Selain tu juga, seni pameran juga tidak boleh dinafikan sebagai salah satu

saluran seni. Hal ini disebabkan terdapat sepotong hadis yang menerangkan bahawa :

Pada suatu pesta,Rasulullah s.a.w. mengizinkan orang-orang Habshah

melakukan pameran dengan tombak dan perisai di masjid

Di nusantara yang kaya dengan pelbagai budaya menjadikan ia mempunyai banyak

peluang untuk menggunakan saluran ini sebagai salah satu jalan perkembangan agama Islam.

Masjid-masjid di nusantara banyak dihiasi dengan seni khat yang digabungkan dengan ukiran-

ukiran yang berkonsepkan alam mati. Alam mati ialah unsur-unsur alam seperti tumbuhan dan

geometrik. Selain itu, seni lukis yang digabungkan dengan seni khat digunakankan dalam

22

membesarkan Allah dan menyanjung Rasulullah s.a.w juga berkembang ketika itu.ayat ayat Al-

Quran ditulis dengan seni kaligrafi juga menghiasi istana-istana di nusantara.

Mihrab dan mimbar diukir dengan ayat-ayat suci Al-Quran dan hadis dengan khat

berbagai bentuk. Dari mihrab dan mimbar seni khat ini berkembang meluas ke dinding dinding

bahkan ke kubah di masjid-masjid di nusantara. Selain daripada ayat al-Quran dan Hadis syair

dan kata hikmah. Dari masjid seni khat ini menjalar ke istana, gedung, tempat umum, barang

perhiasan, perabot, dan lain-lain.

23

4.0 Rumusan

Islam memberi pengaruh yang besar kepada masyarakat dan tamadun

Melayu. Proses penyerapan Islam ini berlaku secara berperingkat-peringkat dalam

kalangan masyarakat Melayu yang bermula daripada golongan istana, pembesar

sehinggalah kepada rakyat biasa. Proses Islamisasi ini menjadikan masyarakat

Melayu akhirnya dapat menerima ajaran Islam dengan baik. Hal ini disebabkan

keistimewaan ajaran Islam yang sederhana dan tiada paksaan.

Kedatangan Islam bukan sahaja mengubah pegangan hidup masyarakat

Melayu, malah telah membentuk cara hidup baharu dalam amalan seharian

masyarakat. Amalan-amalan Islam yang berunsur tahyul dan khurafat telah

ditinggalkan secara beransur-ansur oleh masyarakat Melayu. Masyarakat Melayu

juga telah berubah daripada masyarakat yang buta huruf kepada masyarakat yang

mengamalkan tradisi keilmuan. Contohnya galakan daripada golongan pemerintah

telah menjadikan Melaka suatu ketika dulu sebagai pusat pembudayaan ilmu.

Dengan berlakunya penyebaran agama Islam ini, agama Islam dijadikan

sebagai teras dalam pembinaan tradisi budaya Melayu. Orang-orang Melayu yang

menganut agama Islam menyedari dan memahami nilai-nilai yang telah ditetapkan

oleh Islam dan berusaha menyesuaikan warisan tradisi budaya dan kehendak-

kehendak Islam. Mereka menekankan usaha memupuk nilai-nilai Islam

sebagaimana yang dikehendaki dari satu generasi kepada generasi seterusnya.

Malah, institusi-institusi sosial dan agama dalam masyarakat memainkan peranan

penting dalam usaha memupuk dan mempertahankan nilai-nilai sosial dan agama

yang mereka bina.

24

5.0 Refleksi

25

Muhammad Azaki bin Mamat 950108-03-5037 P1A

Tugasan ini berkaitan dengan Tamadun Islam dan Asia (WAJ 3012). Setelah

mendapat tugasan ini, langkah pertama yang saya lakukan ialah mencari maklumat dari

pelbagai sumber contohnya dari bahan bercetak iaitu buku-buku di perpustakaan.Bahan

yang perlu dicari ialah maklumat umum berkaitan tamadun Islam, faktor-faktor yang

mempengaruhi perkembangan tamadun Islam di Malaysia dan pencapaiannya dalam usaha

bagi menyiapkan tugasan ini.Masalah yang dihadapi ketika mencari maklumat ini ialah buku

yang berkaitan pendekatan struktural amat terhad di perpustakaan dan tidak dapat dipinjam

kerana sudah kehabisan. Oleh itu, saya terpaksa memuat turun maklumat tersebut melalui

laman sesawang yang boleh diperolehi dari laman web yang boleh dipercayai akan

kesahihannya.

Selain itu, masalah yang dihadapi ketika menyiapkan tugasan ini ialah masalah

untuk menguraikan tajuk tersebut secara terperinci. Hal ini kerana tajuk tugasan yang

diberikan terlalu luas dan saya menjadi keluru untuk membuat tugasan ini berdasarkan

kehendak soalan . Saya agak lemah dalam menghuraikan serta mengolah ayat kerana ini

merupakan kelemahan pengetahuan saya dalam bidang ini. Saya juga mengalami

kesukaraan untuk menyiapkan tugasan soalan 1 kerana terdapat beberapa masalah yang

tidak dapat dielakkan . Hal ini menyebabkan saya terpaksa mengambil masa yang lama

untuk menyiapkan bahagian soalan 1 ini bagi memenuhi kriteria tugasan. Langkah lain

yang saya lakukan untuk mencari maklumat ialah dengan mengakses internet. Maklumat

yang saya perolehi dari Internet membantu sedikit sebanyak dalam menyiapkan tugasan

ini.Tetapi saya tetap mempunyai masalah kerana perkhidmatan Internet selalu terganggu

dan bukan semua maklumat dari Internet adalah benar.

Saya bersyukur kerana berjaya menyiapkan tugasan kumpulan ini pada

akhirnya.Saya berjaya menyiapkan tugasan ini melalui penerangan yang sangat jelas oleh

pensyarah semasa mengedarkan kertas tugasan dan saya juga berjaya mengumpul banyak

maklumat dari pelbagai sumber.Setelah menyiapkan tugasan ini, saya telah mendapat

banyak ilmu mengenai perkembangan tamadun Islam secara terpeinci di Malaysia.

26

Kee Yean Zhong 940820-07-5383 P1A

Tugasan ini telah diberikan oleh Tuan Haji Ismail bin Haji Abdul Rahman pada 1 Julai

2014 yang lalu. Tugasan ini merupakan satu tugasan berkumpulan. Terdapat tiga ahli

dalam kumpulan ini iaitu saya, Muhammad Azaki bin Mamat dan Muhammad Nuh bin

Kasmuri. Dalam tempoh masa yang diberikan, kami telah mencari maklumat yang berkaitan

dalam laman sesawang. Selain itu, bagi memperbanyakkan bahan rujukan dalam tugasan,

kami juga pergi ke perpustakaan Sultanah Haminah untuk mencari maklumat. Melalui

kedua-dua sumber ini, kami telah mendapat banyak maklumat yang berkaitan dengan tajuk

tugasan ini.

Dalam pelaksanaan tugasan ini, kami perlu menghasilkan satu sumber rujukan

digital berasaskan sebuah esei tentang latar belakang salah satu daripada tamadun-

tamadun besar yang mempengaruhi pembangunan dan perkembangan tamadun Malaysia.

Untuk soalan ini, kami telah memilih tamadun Islam sebagai tamadun pilihan kami. Hal ini

disebabkan maklumat tentang tamadun Islam banyak didapati dalam laman sesawang.

Namun, kami tetap menghadapi cabaran dalam pelaksanaan tugasan ini. Hal ini

disebabkan kami tidak mempunyai pengalaman dalam penghasilan sumber rujukan digital.

Walau bagaimanapun, kami telah berjaya menghadapi cabaran ini dengan semangat

kecekalan yang tinggi.

Selain itu, kami juga menghadapi cabaran dalam menganalisis faktor-faktor yang

mempengaruhi kejayaan pembangunan dan perkembangan tamadun Malaysia. Hal ini

disebabkan kami tidak dapat memahami tentang kehendak soalan yang sebenar. Oleh itu,

hal ini telah menjadi satu cabaran dalam pelaksanaan tugasan ini. Dalam hal ini, kami telah

meminta tunjuk ajar daripada kawan-kawan sekelas dan akhirnya kami berjaya mengatasi

masalah ini dengan bantuan yang diberikan oleh mereka.

Akhir sekali, saya amat gembira kerana diberi peluang untuk melakukan tugasan ini.

Walaupun saya menghadapi pelbagai cabaran dalam proses melakukan tugasan ini, namun

saya tetap berjaya mengatasi cabaran ini. Selain itu, saya juga berasa pengalaman dalam

melakukan tugasan ini amat berguna pada saya dan saya berjanji saya akan terus berusaha

lagi agar saya dapat menjadi seorang guru yang cemerlang pada masa hadapan.

27

6.0 Rujukan

Abdullah Ishak. (1990). Islam di nusantera. Selangor : Al-Rahmaniah

Abu Al-Maati Abu Al-Futuh. (1990). Islam politik dan pemerintahan. Shah Alam :

Penerbitan HIZBI

Afifah Abu Yazid. (2005). Pengajian tamadun Asia. Pahang : PTS Publications &

Distributors Sdn. Bhd.

Amran Kasimin. (1995). Agama dan perubahan social di kalangan penduduk asli di tanah

Melayu (terjemahan). Kuala Lumpur : ABIM

Azam Hamzah & Zulekha Yusoff. (1990). Tamadun Islam : Konsep dan pencapaiannya.

Shah Alam : Penerbitan HIZBI

Azhar Mat Aros, Azharudin Mohd. Dali, Suffian Mansor & Zulkarnain Abd. Rahman. (2000).

Titas 2. Kuala Lumpur : Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.

Mohd Razimi Husin. (2013). Tamadun Islam dan Tamadun Asia (TITAS). Selangor :

Oxford Fajar Sdn. Bhd.

Siddiq Fadil. (1986). Gerakan Islam di dunia Melayu. Kuala Lumpur : ABIM

Syed Naquid al-Attas. (1972). Islam dalam sejarah dan kebudayaan Melayu. Kuala

Lumpur : UKM

28

7.0 Lampiran