UCAPAN BAJET TAHUN 2003

OLEH

Y.B. DATUK MUSA HAJI AMAN

MENTERI KEWANGAN

DI PERSIDANGAN DEWAN UNDANGAN NEGERI

PADA 24 OKTOBER 2002

Tuan Speaker,

1. Dengan hormatnya, saya mohon membentangkan Belanjawan

Negeri bagi tahun 2003 untuk kelulusan Dewan Yang Mulia ini.

2. Saya bersyukur kepada Allah s.w.t. kerana berpeluang sekali lagi

untuk membentangkan Belanjawan Negeri bagi tahun 2003.

Selaras dengan istilah Bajet, yang diperkenalkan oleh YAB

Perdana Menteri Dato’ Seri Dr. Mahathir Mohamad semasa

pembentangan Belanjawan Negara pada 20 September 2002,

saya turut mencadangkan istilah yang sama digunapakai dalam

pembentangan Anggaran Negeri bagi Tahun 2003.

3. Pada hemat saya penyediaan Bajet Negeri 2003 merupakan

suatu amanat yang amat mencabar kerana negeri Sabah perlu

maju ke depan seiring dengan visi negara, untuk mencapai cita-

cita Wawasan 2020, dalam keadaan semasa global yang tidak

menentu. Sebagai kerajaan yang bertanggungjawab dan

amanah, Kerajaan Barisan Nasional akan berusaha untuk

memastikan asas-asas ekonomi negeri terus kukuh dan

berkembang, untuk menjamin pertumbuhan ekonomi yang

mapan, rakyat mengecapi taraf dan kualiti hidup yang baik,

mewujudkan peluang-peluang perniagaan dan pekerjaan,

2

mengurangkan kadar kemiskinan di luar bandar serta

mengagihkan kekayaan negeri dan negara secara saksama.

4. Dalam keadaan sumber hasil negeri yang semakin terhad, Bajet

2003 akan menjadi suatu instrumen kewangan yang penting,

khususnya dalam meneroka dan mengukuhkan bidang-bidang

yang strategik, termasuk yang sedia ada dan yang baru. Kini,

negeri Sabah masih terlalu bergantung kepada ekonomi

berasaskan komoditi, khususnya komoditi pertanian. Selain itu,

sumber hutan juga telah merosot. Dalam keadaan ini adalah

penting bagi kita untuk meninjau dan memanfaatkan beberapa

sumber kekayaan baru, antaranya biodiversiti, bioteknologi,

produk-produk pelancongan dan aplikasi ICT dalam pelbagai

sektor perkhidmatan. Sebagai contoh, berasaskan biodiversiti

sahaja kita boleh membangunkan ‘rainforest knowledge’ dan

bioekonomi. Dalam pertanian kita harus memulakan persediaan

kepada amalan ‘precision agriculture’. Pada hemat saya,

kejayaan dalam bidang-bidang baru ini memerlukan kita

merancang masa depan kita secara lebih tekun, kreatif dan

inovatif. Kesemua ini akan membesarkan lagi bes hasil dan

kemakmuran negeri Sabah di masa akan datang.

5. Selain itu, Bajet ini akan terus mengambilkira tiga aspek penting

dari segi operasinya; pertama, akauntabiliti dalam pentadbiran

awam bagi mengukuhkan pengurusan kewangan; kedua,

memastikan kawalan ke atas penggunaan wang awam secara

efisien, efektif dan berhemat; dan ketiga, mampu menyumbang

dan menangani isu-isu kritikal sosioekonomi dan politik semasa.

KONTEMPORARI

Tuan Speaker,

3

6. Pada kesempatan ini, saya ingin menyampaikan ucapan terima

kasih tak terhingga kepada YAB Dato’ Seri Dr. Mahathir

Mohamad, Perdana Menteri dan Menteri Kewangan Malaysia,

kerana membentangkan suatu bajet yang akan merangsang

serta mempercepatkan lagi kemajuan dan kemakmuran

sosioekonomi dan politik negara. Bajet ini juga telah

memperuntukkan pelbagai peluang dan insentif bagi Kerajaan

Negeri menyelaraskan strategi pembangunannya agar seiring

dengan strategi negara. Bagi menjayakannya, kerjasama yang

rapi, di antara agensi-agensi negeri dan persekutuan, amat

diperlukan. Setiap agensi perlu bersedia untuk memainkan

peranan masing-masing secara proaktif. Kini, masa tidak

mengizinkan kita untuk berkhidmat bersahaja.

7. Di samping itu, hubungan politik yang erat di antara pemimpin

negeri dan negara juga memainkan peranan yang penting. Kita,

rakyat Malaysia di Sabah, amat beruntung kerana dianugerahi

pemimpin-pemimpin negara yang prihatin dan cukup wibawa

untuk menganjurkan perubahan dasar dan strategi baru dalam

mengurus hal ehwal ekonomi dan politik negara. Kebijaksanaan

ini telah membawa manfaat yang berterusan dalam bentuk

kestabilan politik, kemajuan sosioekonomi, kesejahteraan dan

kemakmuran kepada negara Malaysia dan rantau ini.

Tuan Speaker,

8. Dengan wujudnya keadaan politik yang stabil dan kedinamikan

pembangunan sosioekonomi, kita di Sabah boleh memberi

tumpuan kepada penyusunan dasar dan strategi bagi

mengukuhkan asas-asas pertumbuhan ekonomi negeri. Kerajaan

Negeri, yang dibantu oleh jenteranya yang cukup besar, akan

4

pastikan pembangunan dalam sektor-sektor strategik terus

berjalan dengan licin dan progresif. Antara galakan bagi sektor-

sektor ini adalah - pembangunan inventori tanah, penyediaan

tapak, pembangunan tanah pertanian dan inventori perhutanan.

Penyediaan infrastruktur dan infostruktur sosioekonomi,

termasuk perumahan kos rendah dan program mengurangkan

jurang digital, pembangunan sektor perkhidmatan, termasuk

pelancongan, akan turut diperhebatkan.

9. Kini, negara kita sedang berusaha mengalih kepada ekonomi

yang berasaskan pengetahuan atau K-ekonomi. Informasi dan

ilmu pengetahuan serta kemahiran aplikasinya adalah asas

penjanaan kekayaan baru. Oleh itu, ekonomi ini perlukan sumber

manusia yang berpengetahuan dan kemahiran tinggi. Adalah

penting bagi kita, di negeri Sabah, untuk memastikan aset

intelek rakyat dibangunkan untuk menyediakan pekerja

berpengetahuan (knowledge workers).

10. Di samping itu, pekerja berpengetahuan juga perlu celik dan

cekap dalam memanfaatkan teknologi terkini, khususnya ICT dan

bioteknologi. Kedua-dua ini telah dikenalpasti sebagai tunggak

pembangunan negara dalam K-ekonomi. Dalam konteks ini,

sekali lagi anggota perkhidmatan awam perlu bersedia untuk

memberi perkhidmatan yang cekap dan tepat agar cita-cita

negeri dan negara menjadi suatu kenyataan. Perubahan kepada

sistem penyampaian secara elektronik hendaklah dimanfaatkan

untuk membantu pihak-pihak yang sedang menghadapi

persaingan pasaran global. Saya yakin sektor awam kita

bersedia untuk menyahut cabaran ini.

Tuan Speaker,

5

11. Adalah penting bagi semua pihak mengambil iktibar daripada

kenyataan bahawa sumber kewangan negeri agak terhad.

Namun, tren perbelanjaan kian meningkat setiap tahun. Oleh itu,

Bajet Negeri 2003 akan terus menerajui dasar redressal ke atas

tren perbelanjaan ini, khususnya yang melibatkan beberapa

program penswastaan, antaranya penswastaan Konsesi Bekalan

Air, Management Consultancy Services (MCS) yang menguruskan

peningkatan hasil air dan penswastaan kenderaan Angkatan

Hebat Sdn. Bhd. (AHSB). Perundingan dan penyemakan ke atas

syarat-syarat perjanjian, khususnya yang tidak menguntungkan

pihak kerajaan, telah membuahkan hasil positif berasaskan

persetujuan mutual. Sebagai contoh, kos penswastaan

kenderaan dapat dikurangkan daripada RM43.0 juta kepada

dalam lingkungan minima RM12.0 juta setahun. Begitu juga,

Perjanjian MCS yang mengenakan purata yuran tahunan tidak

kurang daripada 20.0 peratus ke atas pungutan hasil tahunan

selama lima (5) tahun, dari 1998 hingga 2003, telah berjaya

ditamatkan lebih awal secara beransur yang akan berkuatkuasa

pada 1 November 2002. Berikutan dengan tindakan ini kerajaan

dapat menjimatkan perbelanjaan ke atas MCS sebanyak RM11.0

juta. Setakat ini Kerajaan Negeri telahpun menjelaskan yuran

MCS sebanyak RM23.5 juta daripada tuntutan keseluruhan itu

sebanyak RM60 juta.

12. Selain itu, hasil daripada strategi perbelanjaan berhemat,

Kerajaan juga telah dapat mengurangkan perbelanjaan ke atas

pengangkutan dan perjalanan anggota-anggota pentadbiran

negeri, dan perbelanjaan ke atas penyewaan helikopter seperti

yang disarankan oleh YAB Ketua Menteri. Sebagai contoh

perbelanjaan ke atas pengangkutan dan perjalanan telah

berkurangan daripada RM15.7 juta dalam tahun 2001 kepada

RM12.6 juta tahun ini (2002). Manakala awal tahun 2002

6

sehingga hari ini tidak ada perbelanjaan dilakukan ke atas

penyewaan helikopter oleh YAB Ketua Menteri dan Ahli-Ahli

Jemaah Menteri.

13. Kita hendaklah bersikap sederhana dan terbuka dalam mengurus

perbelanjaan wang awam, tidak didorongi oleh budaya

berbelanja berlebihan daripada yang diperlukan. Sebagai contoh,

dalam penganjuran SUKMA ke-IX baru-baru ini kos penyediaan

fisikal ke atas kemudahan Kompleks Sukan Likas dan kerja-kerja

baikpulih telah dapat dikurangkan daripada rancangan asal

sebanyak RM168.0 juta kepada perbelanjaan sebenar sebanyak

RM80.3 juta sahaja. Walaupun begitu penganjuran SUKMA masih

dapat dijalankan dengan lancar dan memuaskan.

Tuan Speaker,

14. Kementerian saya juga sedang menimbangkan beberapa

cadangan ke atas penswastaan bekalan air secara menyeluruh

yang melibatkan pengeluaran, pengagihan dan pengebilan

(billings), bukannya sekadar menswastakan pengeluaran air

(production) seperti apa yang terdapat sekarang ini yang

melibatkan perbelanjaan sebanyak RM240 juta setahun.

Akibatnya, Kerajaan kini dibebani dengan hutang yang telah

meningkat lebih daripada RM500 juta. Saya ingin tegaskan di sini

bahawa penyelesaian ke atas pengurusan bekalan air akan

menjadi agenda utama Kerajaan Negeri pada tahun 2003, iaitu

untuk mengurangkan bebanan tanggungan ke atas kewangan

negeri. Namun begitu pada hakikatnya tindakan telah dan

sedang diambil untuk menangani masalah ini.

Tuan Speaker,

7

15. Eksesais redressal amat penting kerana Kerajaan Negeri tidak

seharusnya dibebani dengan masalah hutang akibat program

penswastaan. Program penswastaan telah dianjurkan untuk

mengurangkan beban kerajaan di samping menyediakan

perkhidmatan yang lebih efisien, bukan sebaliknya. Kini,

kewangan yang terhad perlu disalurkan untuk membantu agenda

yang lebih penting yang akan menjamin survival kita dalam

menghadapi arus globalisasi, dampak sains dan teknologi serta

persaingan global. Kita mesti mengembangkan kapasiti sektor-

sektor yang strategik, antaranya melalui pembangunan

infrastruktur dan infostruktur serta mengefisienkan

perkhidmatan kuasa-kuasa tempatan. Begitu juga, kita perlu

menyusun strategi, termasuk melakukan pengstrukturan semula

organisasi, khususnya dalam sektor pembuatan dan

perkhidmatan, agar kemampuan daya saing masing-masing

dapat dipertingkatkan. Di samping itu, adalah menjadi harapan

Kerajaan Negeri agar eksesais redressal ini dapat mengukuhkan

keupayaan Kerajaan Negeri untuk meningkatkan penyampaian

dan keberkesanan program-program sosioekonomi bagi

masyarakat yang memerlukan.

EKONOMI DUNIA

Tuan Speaker,

16. Ekonomi dunia kekal dengan tren yang menurun pada tahun

2001. Pada tahun 2002 dan 2003, pertumbuhan ekonomi dunia

diramalkan berkembang, masing-masing sebanyak 2.8 peratus

dan 3.7 peratus. Begitu juga, ekonomi utama seperti Amerika

Syarikat, Kesatuan Eropah (EU) dan Jepun pada masa ini belum

menunjukkan tanda-tanda bahawa kelembapan ekonomi yang

dialami dapat diatasi. Namun, ada juga tanda-tanda yang

8

menunjukkan bahawa ekonomi-ekonomi ini akan pulih secara

mapan pada masa akan datang.

17. Bagi Amerika Syarikat, pertumbuhan ekonominya diramalkan

bertambah baik daripada 2.2 peratus (tahun 2002) kepada 2.6

peratus bagi tahun 2003. Pada tahun 2002 pertumbuhan

ekonomi EU agak perlahan, hanya sekitar 1.1 peratus. Namun, ia

dijangka akan berkembang kepada 2.3 peratus dalam tahun

2003.

18. Ekonomi Jepun menguncup sebanyak 0.3 peratus dalam tahun

2001 dan 0.5 peratus dalam tahun 2002, akibat daripada

permintaan global yang lemah terhadap hasil pengeluarannya.

Pada tahun 2003, ekonomi Jepun diramalkan pulih semula

dengan unjuran perkembangan Keluaran Dalam Negeri Kasar

(KDNK) sebanyak 1.1 peratus.

19. Berbeza dengan tren ini, pencapaian ekonomi negara China dan

India adalah kukuh. Pertumbuhan di negara China dijangka

meningkat pada kadar 7.5 peratus dalam tahun 2002 ekoran

sokongan padu daripada permintaan domestik. Dalam tahun

2003, ekonomi ini diramalkan berkembang pada kadar 7.2

peratus.

20. Bagi India, pertumbuhan yang sederhana pada kadar 5.0 peratus

telah diramalkan bagi tahun 2002 akibat aktiviti sektor

perkhidmatan yang bertambah dan jangkaan rekod output

pertanian yang bakal mengatasi kelemahan dalam permintaan

dalaman dan luar industri. Pada tahun 2003, ekonomi India

dijangka terus berkembang pada kadar 5.7 peratus.

9

EKONOMI MALAYSIA

Tuan Speaker,

21. Dengan jangkaan kedudukan ekonomi dunia yang bertambah

baik, ekonomi Malaysia telah diramalkan akan berkembang.

KDNK akan bertumbuh pada kadar 4.0 hingga 5.0 peratus pada

tahun 2002, dan di antara 6.0 hingga 6.5 peratus pada tahun

2003.

22. Pertumbuhan yang menggalakkan ini dijangka akan

disumbangkan oleh permintaan domestik. Pelaburan swasta

dijangka akan berkembang sebanyak 16.5 peratus dan

penggunaan, sekitar 10.0 peratus. Di samping itu, sektor awam

akan terus memainkan peranannya sebagai fasilitator kepada

pertumbuhan dalam menyokong sektor swasta yang berperanan

sebagai jentera pertumbuhan. Pelaburan awam dijangka

meningkat sedikit pada 2.4 peratus sementara penggunaan

awam sebanyak 10.1 peratus.

23. Kerajaan Persekutuan juga sedang mengatur strategi untuk

memantapkan pertumbuhan dalam negeri. Dalam konteks ini,

sektor-sektor yang lain akan dibangunkan, khasnya sektor

perkhidmatan, agar tidak terlalu bergantung kepada sektor

pembuatan. Oleh yang demikian, penekanan akan diberikan

dalam membangunkan sektor-sektor pelancongan,

pengangkutan, pendidikan dan kesihatan. Usaha-usaha untuk

memajukan sektor pertanian, khasnya dalam meningkatkan

penghasilan bahan makanan akan dapat mengurangkan import

makanan negara.

10

24. Kedudukan kewangan Kerajaan Persekutuan juga akan

diperkukuhkan dengan mengurangkan kadar defisit bajet

keseluruhan kepada 3.9 peratus daripada KDNK pada tahun

2003 berbanding 4.7 peratus pada tahun 2002. Adalah menjadi

matlamat agar bajet yang seimbang akan dapat dicapai pada

penghujung Rancangan Malaysia Kelapan.

25. Secara keseluruhannya, asas-asas ekonomi masih lagi kukuh.

Rezab antarabangsa meningkat kepada RM130 bilion pada

penghujung Ogos 2002. Rezab ini adalah 5.1 kali ganda liabiliti

asing jangka pendek dan boleh menampung import yang

berterusan selama 5.6 bulan. Lebihan imbangan dagangan juga

dicatatkan sepanjang 57 bulan berturut-turut sejak November

1997. Simpanan negara kasar masih kekal di paras yang tinggi,

iaitu kira-kira 33 peratus daripada Keluaran Negara Kasar (KNK).

26. Sektor perbankan berada dalam keadaan baik dengan ‘risk-

weighted capital ratio’ (RWCR) pada 13.1 peratus dan hutang-

hutang tidak berbayar (non-performing loans) pada 8.0 peratus

dalam bulan Ogos 2002. Liabiliti hutang asing jangka pendek

kekal pada paras yang rendah, iaitu 7.5 peratus daripada KDNK.

27. Dengan inflasi dan persekitaran kadar faedah yang rendah serta

dibantu dengan sokongan kerajaan dan sektor perbankan, sektor

domestik dijangka akan terus kukuh. Kadar pengangguran

berlegar pada paras 3.4 peratus pada tahun 2002. Keadaan ini

akan meningkatkan kuasa beli rakyat. Pendapatan per kapita

dijangka akan meningkat daripada RM13,400 pada tahun 2002,

kepada RM14,100 pada tahun 2003.

EKONOMI SABAH

11

Tuan Speaker, 28. Beralih kepada ekonomi Negeri Sabah, adalah dijangkakan

prestasi ekonomi negeri akan bertambah baik untuk tahun

2002/2003. Kadar pertumbuhan yang dijangkakan pada kadar

3.7 peratus dalam tahun 2001 diunjurkan akan meningkat

kepada 4.0 peratus pada tahun 2002. Seterusnya ia akan

berkembang kepada 4.3 peratus pada tahun 2003.

29. Sektor pertanian, yang menyumbang sebanyak 35-40 peratus

kepada KDNK Negeri, akan kekal sebagai sektor penting kepada

ekonomi negeri, dengan minyak kelapa sawit sebagai sumber

pendapatan utama eksport negeri. Untuk tempoh separuh

pertama tahun 2002, nilai eksport minyak sawit sahaja telah

mencecah RM2.3 bilion atau bersamaan dengan 33 peratus

daripada jumlah nilai eksport negeri sebanyak RM6.9 bilion.

Peratusan sumbangan komoditi ini dijangka akan meningkat lagi

akibat sumbangan yang rendah daripada eksport produk-produk

berasaskan kayu-kayan. Rancangan negara China dan India

untuk mengurangkan duti import minyak sawit daripada 75

peratus kepada 65 peratus serta peningkatan kuota import

komoditi tersebut ke China kepada 2.4 juta tan, dijangka akan

meningkatkan lagi eksport minyak sawit negeri. Pengukuhan

harga minyak sawit juga dijangka akan berterusan dalam

tempoh jangka pendek dan sederhana, seiring dengan

pengurangan stok di peringkat antarabangsa dan peningkatan

permintaan negara-negara pengguna.

30. Kemunculan pasaran-pasaran baru yang berpotensi menjadi

pengimport minyak sawit sepert i Arab Saudi, Netherlands dan

Persekutuan Russia (Russian Federation), turut menyumbang

kepada senario optimistik bagi sektor minyak sawit. Sektor kecil

12

pertanian yang lain seperti koko dan getah dijangka tidak akan

memperlihatkan pengembangan yang signifikan memandangkan

pelaburan di kedua-dua sektor ini kurang menarik berbanding

pelaburan di sektor kecil minyak sawit. Pelaburan dalam

pengeluaran bahan makanan akan terus digalakkan dan

dipromosikan di peringkat negeri untuk mengurangkan bil import

bahan makanan selaras dengan penekanan Dasar Pertanian

Negeri Kedua dan Dasar Pertanian Negara Ketiga.

31. Sementara itu, prospek industri kayu dijangka tidak begitu cerah

memandangkan Sabah berhadapan dengan masalah kekurangan

bekalan bahan mentah, ekoran sumber kayu-kayan negeri yang

semakin berkurangan. Pengeluaran kayu balak pada tahun 2001

direkodkan pada tahap 2.59 juta meter padu. Pengeluaran ini

telah merosot sebanyak 31 peratus berbanding pencapaian

tahun 2000, sebanyak 3.73 juta meter padu. Menurut Jabatan

Perhutanan, pengeluaran kayu balak diunjurkan akan menurun

lagi kepada 2.2 juta meter padu pada tahun 2003. Dalam

tempoh enam bulan pertama tahun 2002, pengeluaran kayu

balak dianggarkan berjumlah 1.20 juta meter padu. Pada masa

ini industri berasaskan kayu di Sabah memerlukan kira-kira 6.37

juta meter padu kayu untuk memenuhi kapasiti input terpasang

pemprosesan industri tersebut.

32. Selain daripada masalah bekalan bahan mentah, industri kayu di

Sabah juga berhadapan dengan masalah struktural yang lain, di

samping menghadapi saingan daripada pengeluar-pengeluar

kayu seperti softwood, temperate wood, kayu tropika, kayu

sentatik dan bahan pengganti kayu dari negara-negara lain.

Peralihan permintaan softwood daripada Jepun dan China juga

adalah suatu kenyataan. Kini, negara China telah muncul sebagai

13

pusat pembuatan berasaskan kayu di Asia atas kelebihannya dari

segi skala ekonomi dan buruh yang murah.

33. Menyedari akan cabaran-cabaran ini, Jabatan Perhutanan akan

meningkatkan lagi usaha-usaha untuk mengukuhkan asas

sumber, melalui pendekatan perladangan, mempelbagaikan

jenis-jenis produk, meningkatkan penggunaan teknologi tinggi,

mempromosikan pembangunan industri kelompok dan

mengenalpasti niche market.

34. Sektor pembuatan yang didominasikan oleh industri berasaskan

kayu dijangkakan tidak menunjukkan peningkatan yang besar

bagi tempoh beberapa tahun akan datang. Keadaan ini telah

digambarkan oleh arah aliran eksport produk-produk kayu negeri

utama yang kurang memberangsangkan. Dalam tempoh separuh

pertama tahun 2002, nilai eksport kayu bergergaji menurun

sebanyak 23 peratus kepada RM257.2 juta. Manakala nilai

eksport papan lapis pula menurun sebanyak 11.9 peratus kepada

RM515.5 juta. Nilai eksport venir juga berkurang sebanyak 27.4

peratus kepada RM62.8 juta dan nilai eksport kumai kayu

menurun sebanyak 9.8 peratus kepada RM30.5 juta berbanding

tempoh yang sama tahun 2001.

35. Usaha untuk menarik pelaburan dalam sektor pembuatan,

khususnya yang melibatkan industri kecil dan sederhana (IKS),

akan ditingkatkan. Sokongan dari segi kemudahan infrastruktur

dan perkhidmatan akan diperbaiki dan dinaiktaraf. Selain itu,

aspek aplikasi teknologi canggih serta mengamalkan

Penyelidikan dan Pembangunan (R & D) juga akan

dititikberatkan bagi meningkatkan lagi kapasiti daya saing negeri

Sabah berbanding negeri-negeri lain di Malaysia dan negara-

negara pesaing, seperti China dan Vietnam. Proses industralisasi

14

di sektor pembuatan akan memanfaatkan kelebihan

perbandingan yang ada pada negeri, terutamanya dari segi

kekayaan sumber, dalam membangunkan produk-produk

berasaskan minyak sawit, koko dan rumpai laut. Ketiga-tiga

sumber ini mempunyai potensi nilai tambah yang tinggi

berasaskan input pengetahuan.

36. Sektor pelancongan akan kekal sebagai salah satu sektor

pertumbuhan utama negeri Sabah, dan potensi sektor tersebut

berkembang maju adalah luas. Pada tahun 2001, pendapatan

(antarabangsa dan domestik) daripada sektor pelancongan telah

meningkat sebanyak 6 peratus kepada RM992 juta berbanding

RM936 juta tahun 2000. Pendapatan daripada sektor

pelancongan dianggarkan meningkat daripada RM1.2 bilion bagi

tahun 2002 kepada RM1.4 bilion pada tahun 2003.

37. Kerajaan Negeri akan membangunkan sektor tersebut secara

strategik bagi merebut peluang-peluang yang luas, seperti ‘silver

hair programme’, golf tour, eco-challenge, sports tourism dan

lain-lain lagi. Di bawah RMK8, Kerajaan Negeri akan juga

mengenalpasti dan membangunkan produk-produk baru

indigenous bagi terus memajukan industri pelancongan negeri.

Pada masa yang sama kerajaan akan juga berusaha

meningkatkan aksesibiliti ke pusat-pusat tarikan pelancongan, di

samping menaiktaraf kemudahan dan perkhidmatan di pelbagai

destinasi pelancongan negeri.

38. Usaha-usaha meningkatkan aksesibiliti udara dengan

mendapatkan lebih banyak penerbangan terus udara

antarabangsa dan sewa khas ke negeri ini adalah agenda penting

pembangunan kerajaan bagi membawa lebih ramai pelancong ke

Sabah. Aksesibiliti laut melalui perkhidmatan vehicular ferry

15

daripada Menumbok, Sabah ke Serasa, Brunei Darussalam juga

akan diperkenalkan. Selain itu, dengan kewujudan aksesibiliti

darat melalui Lebuhraya Trans Borneo maka ini akan

meningkatkan ketibaan pelancong-pelancong daripada negeri

Sarawak dan Negara Brunei Darussalam.

39. Kesan daripada 11 September 2001 dijangkakan akan menarik

lebih ramai pelancong rantau Asia, terutama pelancong daripada

negara China dan Jepun. Kejayaan dalam penganjuran SUKMA

ke-IX, Sabah International Exhibition 2002 (SIE), persidangan

Antarabangsa Asia Pasifik dan beberapa acara antarabangsa

yang lain telah menaikkan imej negeri Sabah sebagai destinasi

pelancongan yang menarik dan mampu menyediakan

perkhidmatan bertaraf antarabangsa. Promosi untuk menarik

pelancong domestik akan turut dilipatgandakan ekoran

pengurangan tambang penerbangan domestik MAS dan Syarikat

Air-Asia, serta peningkatan kekerapan penerbangan Air-Asia

Kuala Lumpur – Tawau dan Kuala Lumpur – Labuan.

40. Statistik menunjukkan bahawa terdapat peningkatan sebanyak

12 peratus dalam jumlah ketibaan pelawat asing dan domestik

ke Sabah dalam tempoh lapan bulan pertama tahun 2002

berjumlah 704,961 orang berbanding 626,935 orang dalam

tempoh yang sama tahun 2001. Daripada jumlah tersebut,

391,417 orang adalah pelawat domestik, dan 313,544 orang

pelawat asing. Jumlah ketibaan pelawat domestik dan asing,

masing-masing telah meningkat sebanyak 22.0 peratus dan 2.5

peratus.

41. Kita turut merasa bangga di atas kejayaan Negeri Sabah yang

telah menunjukkan prestasi yang baik dalam membangunkan

sektor ini di mana segala usaha yang diambil telah membuahkan

16

hasil yang cemerlang berikutan penerimaan lima Anugerah

Pelancongan Kebangsaan Tahun 2001/2002 (Tourism Malaysia

Award 2001/2002) iaitu Best Tour Programme, Most Promising

Tour Operator, Excellence In Hotel Services, dan Best Four Star

City Hotel menerusi syarikat-syarikat pengembaraan dan hotel-

hotel berkenaan. Dengan itu, saya mengucapkan syabas dan

tahniah kepada YAB Ketua Menteri yang mana juga selaku

Menteri Pembangunan Pelancongan, Alam Sekitar, Sains dan

Teknologi.

42. Bagi tahun 2002/2003, tren peningkatan harga petroleum

dijangka berterusan akibat daripada pergolakan di Timur Tengah

dan konfrantasi di antara Amerika Syarikat dan Iraq. Harga

petroleum telah meningkat secara mendadak daripada US$19.0

setong dalam bulan Januari kepada US$29.0 setong pada bulan

September tahun ini. Pengimport utama petroleum mentah

daripada Sabah ialah Korea, India dan juga Semenanjung

Malaysia.

43. Aktiviti-aktiviti pembinaan infrastruktur dan infostruktur yang

dibiayai oleh Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan Negeri,

dijangka bertambah dalam tahun ketiga RMK8. Perbelanjaan

awam yang utama ialah untuk pembinaan sekolah-sekolah;

makmal komputer; institusi-institusi latihan dan kemahiran;

pengkalan tentera laut dan projek-projek Grid Utara, Grid Pantai

Timur dan Sambungtara Grid Timur-Barat. Persediaan temasya

SUKMA Ke-IX merupakan aktiviti pembinaan yang utama pada

tahun ini. Perbelanjaan awam ini perlu diimbangi oleh pihak

swasta. Mereka perlu mengalih daripada tumpuan kepada

pembangunan bidang hartanah sahaja.

17

44. Penggunaan awam (public consumption) juga dijangka akan

meningkat dengan pengumuman pemberian bonus dan kenaikan

gaji kakitangan awam serta langkah penyelarasan gaji di bawah

skim baru Sistem Saraan Malaysia (SSM). Kadar inflasi dijangka

akan terus terkawal. Sebagai contoh, dalam tempoh tujuh bulan

pertama tahun ini kadar inflasi berada pada paras 0.6 peratus.

45. Pasaran buruh dijangkakan bertambah baik. Peluang pekerjaan

dalam pelbagai sektor akan menjadi kenyataan. Namun, apakah

pekerja-pekerja tempatan akan mengambilalih peluang-peluang

ini, khususnya dalam sektor-sektor pembinaan, perladangan,

borong & runcit, dan isirumah domestik (pembantu rumah).

Setakat Mac 2002, kadar pengangguran masih terkawal pada

paras 5.2 peratus. Kadar ini adalah lebih rendah berbanding 5.9

peratus pada tahun lepas.

46. Walaupun prospek ekonomi negeri dijangkakan menjadi lebih

baik pada tahun 2002 dan tahun 2003, Kerajaan Negeri tidak

akan leka. Secara proaktif ia akan meningkatkan lagi

sumbangannya bagi mengatasi cabaran-cabaran berikut:-

- Mengukuhkan kedudukan kewangan Kerajaan Negeri;

- Mempelbagaikan lagi asas-asas komoditi negeri; sebagai

contoh mengalih daripada sumber hutan dilihat sebagai

sumber kayu-kayan, tetapi sebagai kekayaan biodiversiti yang

menjadi sumber utama kepada kemajuan bioteknologi dan

hasil-hasil lumayan;

- Meningkatkan pelaburan domestik serta menggalakkan

pelaburan dalam Penyelidikan dan Pembangunan (R & D);

- Mengurangkan kebergantungan kepada buruh asing yang

kurang mahir;

18

- Membangunkan lagi industri-industri kecil dan sederhana

(IKS) indigenous bagi mengurangkan pengaliran keluar

pekerja-pekerja mahir daripada Sabah serta menarik mereka

yang berada di luar negeri;

- Mengukuhkan dan mempersiapkan industri-industri domestik

untuk menghadapi AFTA dan WTO serta kesan globalisasi;

- Memperbaiki lagi peranan Kerajaan sebagai fasilitator kepada

pertumbuhan sosioekonomi dan kestabilan politik;

47. Kesemua ini adalah penting dalam melakukan transisi ekonomi

negeri Sabah, secara berperingkat, dari terlalu bergantung

kepada komoditi kepada ekonomi yang diasaskan dari pada

produk-produk industralisasi, perkhidmatan dan input

pengetahuan dan teknologi tinggi.

ANGGARAN HASIL TAHUN 2003 Tuan Speaker, 48. Hasil negeri Sabah pada tahun hadapan dianggarkan berjumlah

RM1,560.00 juta, sementara hasil yang disemak bagi tahun

2002 dijangka mencapai RM1,566.80 juta. Berbanding

dengannya hasil anggaran bagi tahun 2003 menggambarkan

penurunan sebanyak 0.43 peratus.

49. Pada tahun ini, terdapat hasil khas yang menyumbang kepada

peningkatan hasil di bawah sumber “Pungutan, Pembahagian

Untung dan Faedah” dan “Hasil Pelbagai”, iaitu melalui tuntutan

balik cukai pendapatan berkaitan dengan eksesais pengisytiharan

dividen oleh Sawit Kinabalu Berhad dan Lembaga Pelabuhan-

Pelabuhan Sabah serta hasil penjualan pelaburan kerajaan

kepada Suria Capital Holdings Berhad. Jumlah keseluruhan

19

daripada hasil one-off ini mencapai angka RM410.00 juta atau 26

peratus daripada hasil disemak tahun 2002.

50. Dengan pengisytiharan dividen ini, Kerajaan Negeri layak

menuntut balik amaun yang dipotong oleh Lembaga Hasil Dalam

Negeri sebagai cukai pendapatan atas pembayaran dividen

tersebut. Tuntutan atas pengisytiharan dividen oleh Sawit

Kinabalu Berhad telah dilakukan pada tahun 2001, tetapi

bayarannya hanya diterima pada tahun ini. Tuntutan ke atas

pengisytiharan dividen oleh Lembaga Pelabuhan Pelabuhan

Sabah telah dikemukakan pada tahun 2002, dan Kerajaan Negeri

telahpun menerima amaun yang dituntut baru-baru ini.

Memandangkan kedua-dua tuntutan ini, yang berjumlah lebih

kurang RM200.00 juta, tidak diambilkira dalam anggaran hasil

tahun 2002, penerimaan amaun tuntutan ini membolehkan

Kerajaan Negeri mencapai hasil disemak yang lebih tinggi

berbanding dengan anggaran hasil asal yang berjumlah

RM1,413.67 juta. Sehubungan dengan ini, kita juga telah

mendapat penambahan hasil perhutanan daripada anggaran asal

sebanyak RM150.79 juta kepada RM208.72 juta pada tahun ini

ekoran daripada langkah menyemak semula ke atas kadar royalti

yang telah diambil oleh Kementerian Kewangan.

51. Bagi tahun 2003 pula, kerajaan akan memberi tumpuan kepada

industri minyak kelapa sawit yang diharapkan dapat

menyumbang hasil yang lebih kepada Kerajaan Negeri. Di

samping itu, cukai jualan akan dikenakan ke atas perjudian

melalui “slot machines” bagi tujuan memantau aktiviti ini. Saya

ingin jelaskan di sini bahawa lebih kurang RM205.00 juta

daripada jumlah hasil yang dijangka bagi tahun hadapan, melalui

sumber “Pungutan, Pembahagian Untung dan Faedah” dan “Hasil

Pelbagai”, tidak melibatkan penerimaan wang tunai. Amaun

20

tersebut hanya direkodkan untuk penyelarasan akaun-akaun

tertentu berikutan daripada eksesais pertukaran pinjaman

kepada geran atau ekuiti yang akan dilaksanakan dalam tahun

2003.

52. Hasil hutan bagi tahun 2003 dijangka akan menurun sebanyak

21 peratus iaitu, daripada RM208.72 juta berdasarkan anggaran

disemak bagi tahun 2002 kepada RM164.21 juta. Antara faktor

utama yang menyebabkan pengurangan hasil ini adalah tren

pengeluaran balak yang semakin berkurangan berikutan

komitmen kerajaan untuk melaksanakan pengurusan hutan

berkekalan demi kepentingan masa depan generasi akan datang.

Adalah dijangkakan bahawa pengeluaran balak pada tahun 2003

hanya akan mencapai 2.2 juta meter padu berbanding dengan

jangkaan pengeluaran balak pada kadar 2.4 juta meter padu

dalam tahun 2002. Kebanyakkan daripada balak yang

dikeluarkan adalah dijangka untuk pemprosesan di kilang-kilang

tempatan. Isipadu balak yang akan dieksport adalah dianggarkan

secara konservatif di sekitar 70,000 meter padu. Seiring dengan

tren ini, aktiviti-aktiviti lain perhutanan yang menjana kepada

penghasilan hutan juga dijangka akan merosot. Hasil kutipan

daripada yuran pemeriksaan kayu import juga diramalkan

berkurangan dengan adanya polisi Kerajaan Malaysia untuk

mengharamkan pengimportan balak daripada negara jiran.

Walaupun demikian, hasil hutan masih menyumbangkan sekitar

12 peratus daripada anggaran hasil negeri bagi tahun 2003.

53. Sumbangan dan peruntukan Kerajaan Persekutuan

dijangka terus menjadi sumber kewangan yang signifikan Negeri

Sabah pada tahun 2003, iaitu sebanyak RM362.52 juta atau 23

peratus daripada jumlah hasil yang dianggarkan. Kerajaan

Negeri masih berkeyakinan bahawa bayaran pampasan yang

21

dipohon berikutan pemansuhan duti import dan eksais ke atas

bahan-bahan petroleum mulai tahun 2000, akan diperolehi

walaupun keputusan muktamad belum dicapai. Dengan andaian

semuanya ini berjalan lancar, Sabah dijangka memperolehi

RM231.5 juta seperti yang dituntut dalam pampasan tersebut

bagi tahun 2003.

54. Berikutan keputusan Kerajaan Persekutuan untuk menaikkan

kadar-kadar yang terlibat dalam pengiraan Pemberian Mengikut

Kiraan Kepala, amaun yang diberikan kepada negeri akan

meningkat kepada RM36.77 juta dan RM37.78 juta, masing-

masing bagi tahun 2002 dan 2003. Pemberian-pemberian lain

seperti Pemberian Khas, Pemberian Pertambahan Hasil dan

Pemberian Bagi Membiayai Perbelanjaan Mengurus dijangka

tidak banyak berubah. Di samping itu, Kerajaan Negeri dijangka

menerima RM23 juta daripada Sumbangan Kepada Kos

Pelaksanaan Projek Pembangunan Persekutuan tahun hadapan.

Berdasarkan hasil disemak tahun ini, melalui sumbangan

Kerajaan Persekutuan iaitu, sebanyak RM305.94 juta, ini bererti

negeri Sabah akan menerima sumbangan dan peruntukan khas

Persekutuan dengan peningkatan 18 peratus pada tahun 2003.

55. Cukai jualan juga dijangka terus meningkat pada tahun

hadapan. Adalah dianggarkan hasil daripada sumber ini akan

mencapai RM276.00 juta, iaitu peningkatan sebanyak 38

peratus berbanding dengan jumlah hasil disemak tahun 2002,

iaitu RM200.00 juta. Sebanyak RM220.00 juta daripada hasil

tahun 2003 dijangka diperoleh melalui cukai jualan ke atas

minyak kelapa sawit mentah. Kerajaan agak optimistik dengan

jumlah ini memandangkan harga minyak sawit mentah masih

stabil pada ketika ini dan diramal akan meningkat lagi. Kaedah

baru yang dikenakan untuk mengira cukai jualan ke atas minyak

22

kelapa sawit mentah akan berkuatkuasa mulai 1 Januari 2003.

Akibat daripada keputusan kerajaan untuk menyemak semula

kaedah pungutan cukai sekarang iaitu, RM50.00 se tan metrik

kepada pelaksanaan kaedah baru yang berdasarkan 5 peratus

daripada nilai jualan maka ini akan meningkatkan lagi hasil

negeri tahun depan. Di samping itu, jumlah cukai jualan ke atas

loteri diramal akan kekal pada tahap RM50.00 juta, sama

seperti pada tahun 2002. Cukai jualan ke atas Penjualan

Pertaruhan (betting) melalui Mesin Slot, yang akan

diperkenalkan mulai 1 Januari 2003, dijangka boleh mengutip

RM6.00 juta. Secara keseluruhan, cukai jualan diramal akan

menyumbang sebanyak 18 peratus daripada jumlah hasil yang

dianggarkan pada tahun hadapan.

56. Hasil tanah akan terus menjadi antara penyumbang utama,

iaitu sebanyak RM181.98 juta atau 12 peratus daripada

anggaran hasil tahun 2003. Angka ini menunjukkan satu

peningkatan sebanyak 37 peratus berbanding dengan hasil

disemak tahun 2002, iaitu RM132.39 juta. Sebanyak RM40.72

juta daripada jumlah hasil tanah bagi tahun hadapan merupakan

pembayaran premium tanah atas projek kilang besi dan keluli

Nusantara Steel Corporation Sdn Bhd. Amaun ini akan dilaburkan

sebagai ekuiti Kerajaan Negeri dalam syarikat berkenaan. Selain

daripada itu, hasil tanah diramal akan bertambah kerana

penguatkuasaan pungutan tunggakan cukai tanah sehingga ke

proses lelongan, peningkatan dalam pemprosesan penukaran

syarat geran tanah, serta penguatkuasaan geran tanah

berhubung dengan pelanggaran syarat-syarat geran tanah.

Dalam pada itu, pungutan hasil tanah kerajaan untuk tujuan

kuari juga dijangka bertambah.

23

57. Royalti petroleum, yang juga merupakan penyumbang penting

kepada hasil negeri iaitu, sebanyak 10 peratus atau RM153.66

juta daripada anggaran hasil tahun 2003, yang merupakan satu

penurunan sebanyak 8 peratus berbanding dengan tahun 2002

iaitu sebanyak RM166.54 juta. Anggaran hasil ini adalah

berdasarkan ramalan konservatif oleh pihak Petronas. Dengan

mengambilkira keadaan sekarang di mana harga minyak mentah

telah meningkat, adalah menjadi harapan Kerajaan Negeri

bahawa kutipan hasil sebenar tahun hadapan akan bertambah

cerah.

58. Hasil daripada sumber air dijangka bertambah sedikit.

Kutipan diramal berjumlah RM79.02 juta pada tahun hadapan,

iaitu peningkatan sebanyak 9 peratus berbanding dengan hasil

disemak sebanyak RM72.81 juta pada tahun ini. Seperti yang

dinyatakan, kerajaan sedang giat mengusahakan untuk

mempertingkatkan kecekapan pengurusan bekalan air (termasuk

menswastakan bidang pengagihan dan pengebilan).

59. Sumber hasil “Pungutan, Pembahagian Untung dan

Faedah” pada tahun 2003 dijangka mencapai RM87.05 juta,

berkurangan sebanyak 60 peratus berbanding tahun ini iaitu

berjumlah RM217.55 juta. Penurunan yang dialami oleh sumber

hasil ini adalah kerana tiada pembayaran besar dijangka melalui

dividen pada tahun hadapan. Bagi Hasil Pelbagai pula,

diramalkan sumber ini akan menyumbang lebih kurang

RM201.74 juta di mana sebahagian besar iaitu, sebanyak

RM174.64 juta daripadanya merupakan penyelarasan akaun

sahaja berikutan pertukaran pinjaman kepada geran atau ekuiti.

Sumber ini dijangka menyumbang hasil yang lebih rendah jika

dibandingkan dengan hasil disemak pada tahun ini sebanyak

RM233.47 juta.

24

60. Hasil daripada saluran dijangka mencapai RM21.67 juta

pada tahun 2003, jauh lebih tinggi daripada tahun ini (RM100

ribu). Ini adalah berikutan keputusan bahawa semua pihak

Berkuasa Tempatan (PBT) dimestikan membayar sewa

penyelenggaraan saluran najis kepada Jabatan Kerja Raya pada

tahun 2003. Sebelum ini, Kerajaan Negeri telah menghapuskira

bayaran tertunggak sehingga tahun 1999 yang mencecah

RM112.00 juta. Berikutan dengan tindakan ini, adalah menjadi

harapan Kerajaan supaya pihak Berkuasa Tempatan

mengemaskini pengurusan mereka dan seterusnya mematuhi

peraturan pembayaran hasil sewa saluran najis tanpa

berlakunya tunggakan di masa depan.

61. Hasil-hasil lain yang akan menyumbangkan kepada hasil negeri

tahun 2003 termasuklah Sewa Bangunan Kerajaan (RM24.6

juta); Lesen-Lesen (RM2.8 juta); Pelabuhan dan Dermaga

(RM1.9 juta); Hasil Daripada Perkhidmatan Kerajaan Tertentu

(RM1.8 juta) dan Keretapi (RM1.09 juta).

PERBELANJAAN PERBEKALAN

Tuan Speaker,

62. Bagi maksud pengurusan negeri, sejumlah RM1,674.87 juta

adalah dicadangkan untuk tahun 2003. Anggaran ini

menunjukkan peningkatan sebanyak RM345.02 juta atau

25.94 peratus berbanding dengan anggaran asal bagi tahun

2002, iaitu sebanyak RM1,329.85 juta.

63. Anggaran perbelanjaan perbekalan bagi tahun 2003 adalah

terbahagi kepada tiga bahagian, iaitu emolumen, perbelanjaan

berulang dan perbelanjaan khas. Bagi Emolumen sebanyak

25

RM440.22 juta telah diperuntukkan. Ia merupakan peningkatan

sebanyak RM24.57 juta atau 5.91 peratus daripada anggaran

tahun 2002, iaitu sebanyak RM415.65 juta. Pertambahan ini

adalah diperlukan untuk menampung pembayaran pelaksanaan

kenaikan kadar 10 peratus bagi anggota-anggota perkhidmatan

awam Kerajaan Negeri dan kenaikan gaji biasa.

64. Tenaga dan intelek manusia bukan sahaja merupakan aset

terpenting, tetapi juga mempengaruhi aspek produktiviti dan

budaya kerja yang bersih, cekap dan amanah. Pelaksanaan

kenaikan kadar 10 peratus yang bermula pada tahun ini,

merupakan suatu pengiktirafan kerajaan ke atas sumbangan

anggota-anggota perkhidmatan awam di atas jasa dan dedikasi

mereka sebagai agen penting dalam membantu pihak sektor

swasta untuk memacukan pembangunan ekonomi negeri.

Pengiktirafan ini hendaklah memperkuatkan lagi sumbangan

anggota-anggota perkhidmatan awam untuk menyahut cabaran

merealisasikan agenda pembangunan negeri dan negara.

65. Peruntukan sebanyak RM388.78 juta adalah disediakan untuk

Perbelanjaan Berulang. Ia merupakan suatu penambahan

sebanyak RM34.59 juta atau 9.77 peratus berbanding

RM354.19 juta dalam tahun 2002.

66. Sebahagian besar daripada penambahan ini adalah susulan

pengemaskinian pemindahan perbelanjaan ke atas pekerja am

(buruh) daripada vot pembangunan ke vot perbekalan.

Peruntukan tambahan ini akan memudahkan lagi petugas-

petugas jabatan dan agensi yang mengoperasikan

penguatkuasaan pungutan hasil. Sebagai contoh, menyelenggara

kenderaan, bot dan alat-alat teknikal di Jabatan Perhutanan, dan

Jabatan Tanah dan Ukur; mengurus penyelenggaraan paip,

26

pembelian bahan kimia, penggantian alat-alat bekalan air dan

sebagainya di Jabatan Air. Ketiga-tiga jabatan ini memainkan

peranan yang penting dalam penjanaan hasil kerajaan.

Peruntukan ini juga akan disalurkan untuk menyelenggara

jambatan keretapi, tanah luncur dan payahan bagi menjamin

keselamatan dan kemudahan pengangkutan orang ramai.

Kerajaan akan terus menyumbang kepada pembiayaan

pengurusan agensi-agensi kerajaan berasaskan prestasi tahunan

masing-masing.

67. Bagi tahun 2003 Perbelanjaan Khas telah diperuntukan

sebanyak RM845.87 juta. Angka ini merupakan suatu

peningkatan sebanyak RM285.86 juta atau 51.04 peratus

berbanding dengan anggaran yang disediakan bagi tahun 2002

sebanyak RM 560.01 juta.

68. Sebahagian besar daripada peruntukan ini, iaitu sebanyak

RM312.29 juta, akan dicarumkan kepada Kumpulan Wang

Berkanun. Di samping itu, sejumlah RM345.43 juta adalah

untuk Perkhidmatan Am Perbendaharaan. Peruntukan ini

merangkumi Caruman kepada Perkembangan Badan-Badan

Keagamaan Bukan Islam, sebanyak RM20.00 juta;

Pemberian kepada Sekolah-Sekolah, sebanyak RM8.00

juta; dan RM12.00 juta untuk Penyewaan Kenderaan

Swasta. Sebanyak RM76.58 juta juga diperuntukan kepada

Jabatan Air bagi pengurusan bekalan air. Bagi menunaikan

tanggungjawab sosial, Kerajaan Negeri telah juga menyediakan

sejumlah RM20.00 juta di bawah Pemberian Kepada

Program-program Perkhidmatan Sosial Negeri seperti

program susu sekolah bagi memastikan kanak-kanak sekolah

rendah mendapatkan bekalan protein dan kalsium yang

mencukupi bagi proses tumbesaran, serta bekalan pakaian

27

seragam sekolah, peralatan dan kasut sekolah bagi membantu

meringankan perbelanjaan ibu bapa.

69. Selain itu, sebanyak RM254.50 juta telah diperuntukan untuk

menukar pinjaman agensi dan anak-anak syarikat kerajaan

kepada geran atau ekuiti. Agensi dan anak-anak syarikat

kerajaan yang dimaksudkan ialah Lembaga Kemajuan Tanah

Negeri Sabah, KKTP Sdn. Bhd., Permodalan Bumiputera Sabah,

dan KKIP Sdn. Bhd. Jumlah tersebut tidak melibatkan aliran

wang tunai dan ia adalah diperlukan untuk mematuhi

peraturan perakaunan kewangan.

70. Pengagihan mengikut kementerian adalah seperti berikut:

71.

Bil Kementerian RM Juta %

1 Kementerian Kewangan 712.10 42.52

2 Kementerian Pembangunan Infrastruktur 302.26 18.05

3 Jabatan Ketua Menteri 236.78 14.14

4 Kementerian Pembangunan Pertanian dan

Industri Makanan 149.54 8.93

5 Kementerian Pembangunan Masyarakat

Dan Hal Ehwal Pengguna 75.69 4.52

6 Kementerian Pembangunan Pelancongan, Alam Sekitar, Sains dan Teknologi

48.82 2.91

7 Kementerian Pembangunan Luar Bandar 44.21 2.64

8 Kementerian Kebudayaan, Belia dan Sukan 23.57 1.41

9 Kementerian Kerajaan Tempatan dan Perumahan

24.90 1.49

10 Kementerian Pembangunan Sumber dan Kemajuan Teknologi Maklumat

13.81 0.82

11 Kementerian Pembangunan Perindustrian 5.44 0.32

12 Perbelanjaan Tanggungan 23.70 1.41

13 Perbelanjaan yang tidak termasuk di dalam Kementerian-Kementerian

14.05 0.84

Jumlah 1,674.87 100.00

28

PERBELANJAAN PEMBANGUNAN

Tuan Speaker, 71. Perbelanjaan Pembangunan Negeri yang tidak kurang pentingnya

kepada negeri ini, adalah dikawal melalui bajet yang berasingan

yang mana lebih dikenali sebagai bajet Pembangunan.

Peruntukan untuk bajet ini diperolehi melalui sumbangan

daripada bajet Perbekalan Negeri dan juga daripada sumber

kewangan Persekutuan dalam bentuk pemberian dan pinjaman.

72. Hala tuju Bajet Pembangunan adalah ke arah menguatkan lagi

asas-asas ekonomi dan sosiobudaya. Tumpuan hendaklah

diberikan kepada pembangunan dalam sektor-sektor

pertumbuhan, meneruskan pembangunan kemudahan awam,

infrastruktur dan infostruktur, mempertingkatkan usaha-usaha

meningkatkan status sosiobudaya, keselamatan dan kualiti hidup

rakyat, khasnya penduduk luar bandar, dan mengurangkan

kadar kemiskinan.

73. Dengan mengambil kira aspek-aspek yang diutarakan tadi, bagi

tahun 2003, tabung pembangunan akan mendapat sejumlah

RM556.75 juta yang terbahagi kepada sebanyak RM433.64

juta daripada sumber wang Negeri, RM93.80 juta Pinjaman

Persekutuan; dan RM29.31 juta Bayaran Balik Persekutuan.

Jumlah tersebut merupakan pengurangan sebanyak RM34.04

juta atau 5.76 peratus daripada peruntukan disemak pada

tahun 2002 sebanyak RM590.79 juta.

74. Daripada RM433.64 juta wang Negeri yang telah disediakan,

sejumlah RM431.64 juta adalah peruntukan secara langsung

dan bakinya, RM2.00 juta, adalah untuk Pinjaman Negeri.

29

Pinjaman Negeri ini adalah untuk Kementerian Kerajaan

Tempatan dan Perumahan bagi projek perumahan awam kos

rendah di Kota Marudu dan Tenom.

75. Peruntukan daripada Kerajaan Persekutuan dalam bentuk

pinjaman adalah untuk projek-projek di bawah Jabatan Air

sebanyak RM86.00 juta, dan Lembaga Perumahan dan

Pembangunan Bandar, sebanyak RM7.80 juta. Bagi Bayaran

Balik Persekutuan pula, berjumlah RM29.31 juta, adalah

untuk projek-projek jabatan dan agensi di bawah kawalan

Kementerian Pertanian dan Industri Makanan.

Tuan Speaker,

76. Sejajar dengan penekanan utama kita, sejumlah RM303.04

juta atau 69.9 peratus daripada peruntukan negeri

diperuntukkan kepada pembangunan Sektor Ekonomi. Di

bawah sektor ini, pembangunan infrastruktur, pengangkutan dan

lain-lain kemudahan awam diberikan bahagian yang terbesar

berjumlah RM194.15 juta. Agihan ini dibuat atas perkiraan

sektor ini berperanan sebagai pemangkin utama kepada

pembangunan sektor-sektor lain. Pembangunan tanah dan

pertanian diperuntukan sejumlah RM84.80 juta untuk

memastikan pembangunannya adalah seiring dengan Dasar

Pertanian Negara yang baru. Peruntukan kepada item lain di

bawah sektor ini adalah seperti berikut:-

RM Juta

- Pelancongan 12.95

- Kewangan dan Industri 7.83

- Pembangunan Penyelidikan

& Tenaga Kerja 3.30

30

77. Sektor Sosial telah diperuntukan sebanyak RM90.50 juta atau

20.9 peratus daripada jumlah keseluruhan peruntukan.

Daripada jumlah ini, RM35.15 juta dikhaskan untuk

pembangunan masyarakat dan luar bandar. Keutamaan kepada

kedua-dua sektor kecil ini akan terus diberi perhatian kerana

masyarakat yang seimbang dan maju dari segi material, emosi

dan spiritual akan menjamin kesejahteraan negeri dan negara.

78. Peruntukan ini disediakan secara khas untuk projek-projek

pembangunan luar bandar dan program-program ke arah

mengurangkan kadar kemiskinan seperti Projek Pembangunan

Khas; Projek Pembangunan Kecil; Pembasmian Kemiskinan; dan

Pemulihan Kampung.

79. Dengan peruntukan ini serta pelengkapnya, iaitu program pre-

emptif yang disediakan oleh Kerajaan Persekutuan pada tahun

ini, berjumlah RM140 juta bagi 20 kawasan Parlimen, kerajaan

mengharapkan objektif untuk mengurangkan kadar kemiskinan

di luar bandar dan ketidakseimbangan pembangunan ekonomi di

antara wilayah dapat direalisasikan. Aspek kemiskinan dan

ketidakseimbangan perlu dilihat dari dimensi pelbagai, sesuai

dengan perspektif pembangunan yang holistik.

80. Bantuan dan sokongan jitu daripada pihak kerajaan dapat

menggerakkan Ahli-Ahli Yang Berhormat mempertingkatkan lagi

usaha-usaha mereka untuk memajukan dan menggerakkan

ekonomi di kawasan masing-masing. Peruntukan yang besar

jumlahnya ini juga akan membuka ruang bagi kontraktor-

kontraktor tempatan merebut peluang ini demi kemajuan dan

kesejahteraan mereka dan rakyat setempat.

Tuan Speaker,

31

81. Bidang-bidang lain yang terletak di bawah Sektor Sosial

adalah:-

RM Juta

- Perumahan dan Perbandaran 29.30

- Pembangunan Bandaraya &

Kuasa-Kuasa Tempatan 11.35

- Perpustakaan dan Perkhidmatan

Kebajikan Am 10.20

- Kebudayaan dan Sukan 2.40

- Pembangunan Wanita 0.30

82. Dasar Kerajaan Persekutuan untuk memertabatkan peranan

wanita menerusi pelbagai jenis program dan kemudahan dalam

Belanjawan 2003, bagi membolehkan agensi Kerajaan, pihak

swasta dan NGO berganding bahu amatlah dialu-alukan.

Pengiktirafan ini adalah satu lonjakan yang benar-benar

memberi pengiktirafan kepada sumbangan kaum wanita kepada

pembangunan ekonomi dan sosial di seluruh negara. Dalam hal

yang demikian, kerajaan negeri akan turut menyumbang

sebanyak RM1 juta kepada program khusus pembangunan

wanita di Sabah selain daripada peruntukan yang telah diagihkan

di bawah kementerian-kementerian lain.

83. Selain itu, kerajaan juga akan berusaha untuk merealisasikan

setinggan sifar dan mewujudkan kawasan perbandaran yang

mempunyai nilai-nilai estetik serta memenuhi keperluan asas

hidup yang moden lagi selesa. Perancangan ini adalah seiring

dengan proses pemodenan bandar dan kawasan perkampungan.

Dalam konteks ini, Kerajaan Negeri dengan kerjasama Kerajaan

32

Persekutuan, melalui Syarikat Perumahan Negara, akan

membina lebih banyak perumahan kos rendah bagi menyediakan

tempat kediaman kepada mereka yang memerlukan.

84. Kerajaan Negeri juga telah mengenal pasti beberapa kawasan di

majlis-majlis perbandaran dan daerah-daerah yang berkenaan

untuk dijadikan rezab kampung tersusun bagi tujuan

menempatkan semula penduduk setinggan tempatan. Kerja-

kerja pengukuran lot-lot dan kerja-kerja pembersihan telah

dilakukan di kawasan-kawasan yang dikenalpasti dalam Fasa I.

Pada ketika ini, kerja-kerja pengukuran sedang dijalankan di

kawasan-kawasan yang dikenalpasti dalam Fasa II.

85. Dengan kerjasama Kerajaan Persekutuan, sejumlah RM38 juta

akan dibelanjakan bagi penyediaan infrastruktur dan kemudahan

asas seperti bekalan air dan elektrik, titian pejalan kaki dan

jalanraya.

86. Sektor Pentadbiran Am telah diperuntukan sebanyak

RM35.10 juta atau 8.1 peratus bagi pembangunan pentadbiran.

Manakala sebanyak RM5.00 juta daripada peruntukan

pembangunan adalah disediakan bagi kegunaan luar jangka.

87. Pembahagian Bajet Pembangunan bagi tahun 2003 mengikut

Kementerian adalah seperti berikut:-

Bil Kementerian (RM Juta) %

1 Kementerian Pembangunan Infrastruktur 196.13 45.24

2 Kementerian Pembangunan Pertanian dan Industri Makanan

75.27 17.36

3 Jabatan Ketua Menteri 63.13 14.56

4 Kementerian Kerajaan Tempatan dan Perumahan

26.60 6.13

33

5 Kementerian Pembangunan Luar Bandar 20.65 4.76

6 Kementerian Pembangunan Pelancongan, Alam Sekitar, Sains dan Teknologi

12.95

2.99

7 Kementerian Pembangunan Masyarakat dan Hal Ehwal Pengguna

10.50

2.42

8 Kementerian Kewangan 8.00 1.84

9 Kementerian Pembangunan Perindustrian 7.33 1.69

10 Kementerian Pembangunan Sumber dan Kemajuan Teknologi Maklumat

5.68

1.31

11 Kementerian Kebudayaan, Belia dan Sukan 2.40 0.55

12 Simpanan Luar Jangka 5.00 1.15

Jumlah 433.64 100.00

88. Kita juga akan mendapat pemberian peruntukan secara langsung

daripada Kerajaan Persekutuan untuk projek-projek di bawah

senarai bersama mengikut Perlembagaan Negeri. Namun,

pelaksanaan projek-projek ini masih dikawalselia oleh Kerajaan

Persekutuan. Berdasarkan Bajet Negara yang telah dibentangkan

pada 20 September yang lepas, sejumlah RM725.77 juta telah

diperuntukan kepada Sabah pada tahun depan.

89. Peruntukan Persekutuan adalah dibahagikan kepada bidang-

bidang berikut:-

RM Juta

- Perhutanan 11.57

- Lembaga Industri Getah Sabah 4.25

- Pertanian (Perkhidmatan Pengembangan) 0.40

- Perikanan 5.60

- Jalan Raya dan Jambatan 517.95

- Bekalan Elektrik 98.00

- Bekalan Air 88.00

725.77

34

90. Peruntukan yang sebesar ini tidak dapat dinafikan akan

menyumbang ke arah mempercepatkan lagi pembangunan

ekonomi negeri. Ia juga menunjukkan bahawa Kerajaan

Persekutuan sentiasa mengambil berat terhadap kebajikan kita

semua. Bagi pihak Kerajaan Negeri, saya ingin mengucapkan

setinggi-tinggi penghargaan kepada pucuk pimpinan pusat yang

telah bermurah hati dalam menyediakan bantuan kewangan

yang saya pasti akan meletakkan keupayaan negeri ke tahap

yang lebih tinggi.

PENGURUSAN AGENSI KERAJAAN YANG SENSITIF DAN LEBIH

BERTANGGUNGJAWAB

Tuan Speaker,

91. Seperti yang berulangkali dinyatakan, kebanyakan agensi-agensi

milik Kerajaan Negeri berada pada keadaan lemah dan

bermasalah. Hakikat ini perlu diterima oleh lembaga pengarah

serta pasukan pengurusan utama agensi-agensi ini. Alasan

bahawa misi sosioekonomi yang telah diamanahkan kepada

mereka menjadi penghalang kepada penjanaan hasil dan

keuntungan tidak lagi relevan.

92. Indikator pengurusan seperti kemerosotan hasil atau keuntungan

dan kenaikan kos perbelanjaan yang mendadak perlu dikaji

dengan teliti, sesuai dengan pepatah Inggeris ‘forewarned is

forearmed’. Pasukan pengurusan utama hendaklah sentiasa

memikirkan formula terbaik bagi meningkatkan prestasi

kewangan dan imej organisasi masing-masing tanpa perlu

ditegur dan diingatkan.

35

93. Kita tidak lagi boleh menerima agensi-agensi ini dibiarkan begitu

sahaja. Kelewatan untuk mengatasi masalah yang berlarutan ini

bukan sahaja merugikan kewangan kerajaan dan rakyat Sabah,

tetapi menjejaskan masa depan pengurusan kewangan negeri.

Pesanan YAB Ketua Menteri, “Enough is enough!” amat tepat

sekali dipatuhi oleh semua pihak.

94. Lembaga Pengarah dan pasukan pengurusan utama agensi-

agensi berkenaan perlu menerima hakikat dan menghadapi apa

sahaja risiko yang timbul hasil daripada keputusan-keputusan

yang telah mereka buat sebelum ini. Saya percaya pendekatan

sebegini akan membuat Lembaga Pengarah dan pasukan

pengurusan utama agensi-agensi berkenaan lebih

bertanggungjawab dan berhati-hati di dalam proses mengambil

keputusan dan pelaksanaan tugas-tugas seharian mereka.

95. Pemantauan yang rapi, merangkumi pelaksanaan dan

pengubahsuaian projek-projek penswastaan serta peningkatan

prestasi masing-masing akan diutamakan. Sealiran dengan

amalan ini, kita telah mengambilalih kawalan ke atas Angkatan

Hebat Sdn. Bhd. melalui Warisan Harta Sabah Sdn. Bhd., sebuah

syarikat di bawah Kementerian Kewangan, dengan meningkatkan

pemilikan ekuiti kepada 70 peratus. Dalam masa yang singkat

lembaga dan pengurusan baru telah mengambil beberapa

langkah untuk mengurangkan kos kepada kerajaan sambil

memastikan syarikat ini terus menjadi sebuah ‘profit centre’.

Tindakan yang sama sedang dilaksanakan untuk mengambilalih

pemilikan dan kawalan KPD Holdings Bhd. daripada Empor

Holdings Sdn. Bhd. yang mana selama ini amat merugikan

kerajaan.

36

96. Semua tindakan yang sedang dirancang, dalam pelaksanaan

atau telah disempurnakan adalah bertujuan untuk

menyelamatkan kerugian besar yang berlarutan. Masa tidak lagi

mengizinkan kita untuk membiarkan keadaan ini. Sudah sampai

bagi kita semua untuk berdiri teguh atas prinsip akauntabiliti dan

pengamalan budaya pengurusan yang cekap dan amanah. Lagi

awal kita menyelesaikan masalah ini bersama, lagi cerah masa

depan negeri Sabah dan rakyatnya. Kita perlu juga berdepan

dengan kenyataan semasa dan akan datang yang memerlukan

setiap badan korporat mempunyai daya saing yang cukup

berwibawa untuk menghadapi era globalisasi yang penuh

mencabar.

97. Dengan langkah-langkah yang diambil oleh Kerajaan Negeri kita

mengharapkan tidak akan lagi berulang perkara-perkara seperti

mengadakan perjanjian-perjanjian yang merugikan pihak

kerajaan dan rakyat, program penswastaan yang tidak menepati

tujuan asal dan lembaga pengarah yang tidak amanah dan tidak

bertanggungjawab, serta pengurusan yang tidak cekap.

PENUTUP Tuan Speaker, 98. Antara perkara yang saya telah bangkitkan pada awal ucapan

Bajet 2003 adalah mengenai kepentingan untuk berbelanja

mengikut keupayaan berasaskan sumber hasil. Oleh itu, semua

pihak mesti mengutamakan pengurusan ekonomi dan disiplin

kewangan yang tinggi. Hal ini telah ditekankan dalam pekeliling

Anggaran Perbekalan Tahun 2003. Secara jelas strategi-strategi

mengawal perbelanjaan telah digariskan untuk dijadikan

37

panduan dalam merancang keperluan peruntukan bagi tahun

2003.

99. Saya juga ingin menarik perhatian semua pihak bahawa

pengurusan kewangan dan mencari sumber hasil negeri tidak

sepatutnya diletakkan di atas bahu sesebuah kementerian

sahaja. Sebaliknya, ia menjadi satu tanggungjawab dan

kewajipan kita semua, demi kebaikan masa depan generasi kita

akan datang. Sifat berkongsi tanggungjawab bersama perlu

dipupuk di kalangan sektor awam. Ingatlah bahawa tidak ada

siapapun yang akan membantu Negeri Sabah untuk terus maju

kecuali kita sendiri. Dengan komitmen, ketekunan dan

keikhlasan yang ditunjukkan, pastinya ‘the fruit of success’ itu

akan dinikmati oleh kita sendiri.

100. Bajet 2003 akan menjadi suatu instrumen yang penting bagi

menerajui langkah redressal agar agensi dan perkhidmatan

kritikal menjadi lebih efisien, produktif dan menguntungkan

semua pihak, khususnya rakyat. Amalan ini akan membuka

suatu lembaran baru bahawa Kerajaan ingin menanamkan

budaya pengurusan yang moden dan efektif. Kualiti pengurusan

semua pihak perlu ditingkatkan sesuai dengan keperluan untuk

bersedia menghadapi cabaran AFTA, WTO dan proses globalisasi.

Penekanan juga akan diberikan untuk memperkukuhkan lagi

bidang-bidang strategik pembangunan ekonomi dan

sosiobudaya. Pelbagai bidang baru juga hendaklah diterokai agar

bes ekonomi negeri dapat diperluaskan daripada terlalu

bergantung kepada ekonomi komoditi tradisional. Dalam konteks

ini, aspek Penyelidikan dan Pembangunan (R & D), aplikasi ICT

dan lain-lain lagi perlu diberi perhatian. Jentera perkhidmatan

awam hendaklah menonjolkan lagi peranannya dalam

38

memacukan peralihan daripada P-ekonomi kepada K-ekonomi

dalam bidang-bidang yang sesuai untuk negeri Sabah.

101. Hendaklah kita akui bersama bahawa sumbangan nilai budaya

kerja yang dinamik dalam pembangunan ekonomi mempunyai

peranan untuk menaikkan martabat negeri ini. Dalam konteks ini

adalah bertepatan sekiranya saya cadangkan bahawa terdapat

keperluan untuk merekacipta semula budaya kerja (reinventing

work culture) berorientasikan pencapaian cemerlang. Budaya

kerja yang hanya berpuas hati dengan menyelesaikan kerja-

kerja harian tanpa memberi input dan sumbangan baru yang

kreatif lagi inovatif tidak lagi memadai. Kita perlu berkhidmat

dengan iltizam yang baru. Dalam konteks ini, kita perlu

meningkatkan lagi penguasaan ilmu pengetahuan, kemahiran

dan kompetensi di peringkat peribadi dan pasukan masing-

masing. Dengan mengamalkan budaya yang sentiasa ingin

belajar dengan mengaplikasikan pengetahuan baru dalam bidang

kerjaya kita, sudah pasti kita akan berjaya membawa

transformasi yang positif. Budaya yang menyanjung prestasi

cemerlang, nilai yang unggul dan murni, berhemah tetapi cekap,

menyemarakkan semangat berpasukan dan menghidupkan

kedinamikan hendaklah menjadi pegangan kita semua.

102. Kerajaan tidak pernah gagal untuk menunaikan

tanggungjawabnya bagi menghargai sumbangan anggota

perkhidmatan awam selama ini. Sebagai tanda penghargaan,

sepertimana yang telah diumumkan oleh YAB Ketua Menteri,

Kerajaan Negeri telah juga bersetuju untuk membayar bonus

satu bulan gaji atau minima RM1,200 dalam dua ansuran

bermula bulan November 2002, berserta dengan pelaksanaan

Sistem Saraan Malaysia (SSM). Dengan penghargaan ini kita

mengharapkan perkhidmatan awam selaku jentera pentadbiran

39

akan membawa negeri Sabah ke mercu kejayaan dan

kecemerlangan. Sehubungan ini, saya ingin mengajak Ahli-Ahli

Yang Berhormat di Dewan Yang Mulia ini, pihak swasta

bersama-sama rakyat jelata berganding bahu untuk mendokong

matlamat ini.

103. Dengan itu, marilah kita “Berakit-rakit ke hulu, berenang-

renang ke tepian. Bersakit-sakit dahulu, bersenang-

senang kemudian”.

Tuan Speaker,

Saya mohon mencadangkan.