369

Universiti Islam Malaysia (UIM)

Wakaf Pendidikan Tinggi Pertama Di Malaysia

Mohd Syakir Mohd Taib, Wan Kamal Mujani &

Ermy Azziaty Rozali

Universiti Kebangsaan Malaysia

ABSTRAK

Institusi pendidikan wakaf bukanlah suatu yang asing di Malaysia. Dalam sistem pengajian

Islam tradisional di Malaysia, masyarakat Islam mewakafkan tanah mereka untuk membina

masjid dan sekolah. Kemudian ia semakin berkembang di mana orang Islam menyerahkan

harta mereka untuk membina tempat tinggal bagi guru-guru bagi tujuan pendidikan. Boleh

dikatakan wakaf pendidikan tradisi, bentuk aset wakafnya adalah berkisarkan tanah, rumah,

masjid, bangunan, buku dan seumpamanya. Wakaf pendidikan bermula daripada institusi

pendidikan tradisional di Malaysia seperti Sekolah Agama Rakyat (SAR), Sekolah Agama

Negeri (SAN), madrasah dan pondok. Institusi pondok merupakan antara wakaf pendidikan

yang terawal di Tanah Melayu diwakafkan oleh para ulama yang kebanyakannya tamat

pengajian agama di Mekah. Bentuk pengajian pondok ini begitu popular di kalangan

masyarakat Islam terutamanya di akhir abad ke 19 M dan awal abad 20 M. Perkembangan

wakaf akhir-akhir ini semakin berkembang di mana wakaf pendidikan tidak lagi semata-mata

berkisarkan kepada penyediaan pusat pendidikan pondok, madrasah, sumbangan buku atas

nama sistem pendidikan tradisional, malahan ia turut melibatkan institut pengajian tinggi

seperti Universiti Islam Antarabangsa Malaysia (UIAM), Universiti Kebangsaan Malaysia

(UKM), Universiti Putra Malaysia (UPM), Universiti Teknologi Mara (UiTM), Universiti

Teknologi Malaysia (UTM) dan Universiti Sains Islam Malaysia (USIM). Dalam kertas kerja

ini akan membincangkan Kolej Islam Malaya atau (KIM) adalah institut pendidikan tinggi

wakaf yang pertama di Malaysia tertubuh secara rasmi. KIM telah menjadi Institut pendidikan

Islam yang telah diiktiraf oleh Kerajaan Persekutuan Tanah Melayu sejak tahun 1955. Kini

legasi KIM telah disambung oeh Universiti Islam Malaysia (UIM) sebagai Institusi pendidikan

tinggi wakaf pertama di Malaysia.

Kata Kunci: Pendidikan, tinggi, wakaf, pondok;

Pengenalan

Institusi pendidikan wakaf ialah sebuah organisasi atau institusi yang ditubuhkan melalui

sumbangan masyarakat Islam atau dibina atas tanah atau bangunan yang diwakafkan untuk

tujuan pendidikan Islam. Matlamat utamanya ialah untuk mendapat keredhaan Allah S.W.T, di

samping melahirkan masyarakat Islam yang soleh, mukmin dan muttaqin. Institusi pendidikan

wakaf bukanlah suatu yang asing dalam Islam. Masjid merupakan antara institusi pendidikan

wakaf yang menjadi tempat pendidikan awal sebagaimana yang berlaku sejak pada zaman Nabi

s.a.w. Diriwayatkan bahawa pada hari pertama ketibaan Rasulullah s.a.w di kota Madinah

semasa peristiwa hijrah bersama Abu Bakar r.a, Baginda telah mengambil tanah milik Sahl

dan Suhail untuk membina masjid dan tempat kediamannya sebagaimana yang diriwayatkan

370

oleh Imam al-Bukhari dan beberapa riwayat yang lain di dalam hadith Rasulullah s.a.w. (Al-

Bukhari, Abi Abdillah Muhammad b. Ismail, 1992, No.3906). Aktiviti ini diteruskan pula

oleh generasi selepas Baginda s.a.w dan pada zaman kerajaan Abbasiyah (754-1258M),

Ayyubiah (1171-1249M), Mamalik (1249-1517M) dan kerajaan Uthmaniyah (1299-1924M),

wakaf pendidikan berkembang dengan pesatnya melalui sekolah, perpustakaan dan universiti

yang berjaya melahirkan ramai sarjana Islam.

Wakaf merupakan institusi Islam yang telah bermula sejak zaman Rasulullah s.a.w lagi di

samping zakat, baitulmal dan lain-lain. Seperti firman Allah S.W.T yang bermaksud: Tidaklah

akan tercapai oleh kamu sesuatu kebaikan, sebelum kamu sanggup menafkahkan sebahagian

harta yang kamu sayangi (Ali Imran 3: 92). Amalan wakaf ini telah lama diamalkan dan

dipraktikkan oleh pemerintah dan hartawan-hartawan muslim sejak dahulu lagi. Sehinggakan

sekarang ini di negara-negara Arab, Turki dan Asia telah wujud banyak kementerian-

kementerian khas yang ditubuhkan untuk mengendalikan urusan berkaitan dengan harta-harta

wakaf umat Islam bagi memastikan pengurusan harta-harta tersebut berjalan dengan baik demi

kepentingan agama dan maslahah umat Islam keseluruhannya.

Ini terbukti dengan jelas bahawa wakaf merupakan produk ekonomi yang boleh membantu

negara dalam mengurangkan kos belanjawan serta meringankan perbelanjaan dalam

menyediakan kemudahan perkhidmatan kepada rakyat. Selain beramal jariah serta mendapat

balasan baik dari Allah S.W.T, ia juga dapat membantu menaiktaraf pembangunan negara

Islam dan sekaligus membuktikan keunggulan agama Islam di mata dunia. Dengan wujudnya

wakaf pendidikan pada masa kini maka ia dapat membantu memantapkan lagi kemajuan dan

perkembangan institusi pendidikan wakaf khususnya di Malaysia seterusnya dapat

meningkatkan taraf sosio ekonomi negara malah ianya juga dapat membantu meringankan

perbelanjaan kerajaan dalam menyediakan kemudahan perkhidmatan pendidikan kepada

masyarakat.

Maksud Wakaf

Wakaf berasal dari Perkataan bahasa Arab iaitu waqf, iaitu nama terbitan (masdar) dari kata

kerja waqafa, ia mempunyai pelbagai makna mengikut tujuan dan penggunaan ayat itu sendiri.

Dari segi bahasa, waqf memberi makna berhenti menegah dan menahan. Ulama fiqah sepakat

mentakrifkan wakaf mengikut istilah bahasa dengan al-habs ertinya menahan kerana perkataan

al-habs itu lebih hampir kepada pengertian syarak. Perkataan al-habs itu banyak diucapkan

oleh Rasulullah s.a.w dalam beberapa buah hadisnya, antaranya: Wakafkanlah tanah itu dan

berilah hasil buahnya sebagai sedekah.

Definisi Pendidikan Tinggi Wakaf

Pendidikan tinggi bermaksud tahap pembelajaran atau pendidikan di peringkat yang lebih

tinggi selepas pembelajaran di peringkat rendah atau menengah, iaitu peringkat diploma, ijazah

sarjana muda, ijazah sarjana dan ijazah doktor Falsafah. (Kamus Dewan 2005).

Pendidikan bolehlah diertikan sebagai "the knowledge or skill obtained (Robert Barnes 1986).

Walau bagaimanapun dalam mendefinisikan pendidikan dalam konteks negara kita, rujukan

terbaik haruslah berdasarkan kepada apa yang telah diungkapkan di dalam Falasafah

Pendidikan Kebangsaan yang menjadi teras dan tonggak kepada pembangunan sistem

pendidikan negara iaitu: Pendidikan di Malaysia adalah satu usaha berterusan ke arah lebih

memperkembangkan potensi individu secara menyeluruh dan bersepadu untuk melahirkan

insan yang seimbang dan harmonis dari segi intelek, rohani, emosi dan jasmani berdasarkan

371

kepercayaan dan kepatuhan kepada Tuhan. Usaha ini adalah bertujuan untuk melahirkan

warganegara Malaysia yang berilmu pengetahuan, berketrampilan, bertanggungjawab dan

berkeupayaan mencapai kesejahteraan diri serta memberi sumbangan terhadap keharmonian

dan kemakmuran keluarga, masyarakat dan negara. (Akta Pendidikan 1996).

Pendidikan tinggi bermaksud pendidikan yang disediakan oleh institusi pendidikan tinggi.

Institusi pendidikan tinggi ertinya sesuatu institusi pendidikan yang sama ada atau tidak

ditubuhkan di bawah mana-mana undang undang bertulis dan termasuklah institusi pendidikan

swasta yang menyediakan pendidikan tinggi yang membawa kepada penganugerahan sijil,

diploma, ijazah atau yang setaraf dengannya. (Akta Majlis Pendidikan Negara 1996)

Wakaf Pendidikan Tinggi di Malaysia

Tinjauan literatur yang dilakukan mendapati kajian mengenai wakaf pendidikan Tinggi di

Malaysia tidak begitu banyak dilakukan dan kajian yang ada hanyalah berkisar kepada wakaf

pendidikan di peringkat sekolah dan meliputi bidang agama sahaja. Ini kerana, wakaf

pendidikan bermula daripada institusi pendidikan tradisional di Malaysia seperti Sekolah

Agama Rakyat (SAR), Sekolah Agama Negeri (SAN), madrasah dan pondok. (Asmak Abdul

Rahman 2008). Dalam sistem pengajian Islam tradisional di Malaysia, orang Islam

menyerahkan tanah mereka untuk membina sekolah agama. Kemudian ia semakin berkembang

di mana orang Islam menyerahkan harta mereka untuk membina tempat tinggal bagi guru-guru

bagi tujuan pendidikan. Boleh dikatakan wakaf pendidikan tradisi, bentuk aset wakafnya

adalah berkisarkan tanah, rumah, masjid, bangunan, buku (Hisham Sabri 2007) dan

seumpamanya.

Dalam satu kajian telah menekankan bahawa pembiayaan pendidikan melalui instrumen wakaf

dapat mengurangkan masalah keciciran dan ketinggalan anak-anak bangsa yang tidak dapat

meneruskan pengajian atas alasan kemiskinan. Beliau menggariskan empat faktor penentu

kejayaan pelaksanaan wakaf untuk pendidikan iaitu kesedaran masyarakat, keadaan demografi

iaitu populasi penduduk Islam yang tinggi, kedudukan ekonomi yang mantap yang dimiliki

oleh umat Islam dan tadbir urus yang cekap dan profesional. (Abdul Halim Sunny 2007).

Perkembangan wakaf akhir-akhir ini semakin berkembang di mana wakaf pendidikan tidak

lagi semata-mata berkisarkan kepada penyediaan pusat pendidikan pondok, madrasah,

sumbangan buku atas nama sistem pendidikan tradisional, malahan ia turut melibatkan institut

pengajian tinggi seperti Universiti Islam Antarabangsa Malaysia (UIAM), Universiti

Kebangsaan Malaysia (UKM), Universiti Putra Malaysia (UPM), Universiti Teknologi Mara

(UiTM), Universiti Teknologi Malaysia (UTM) dan yang terbaru adalah Universiti Sains Islam

Malaysia (USIM). Dana wakaf ini secara umumnya bertujuan untuk menerima aset,wang tunai,

saham dan aset-aset kewangan dalam negara dan luar negara yang akan digunakan untuk

membiayai biasiswa, pinjaman dan urusan pengembangan dana seperti aktiviti pelaburan.

Universiti Antarabangsa AlBukhari (AiU) di Kedah pula adalah contoh institusi pengajian

tinggi swasta di Malaysia yang dibiayai oleh dana wakaf sepenuhnya.

Fokus pembangunan wakaf pendidikan pula bukan semata-mata kepada bidang pendidikan

Islam sahaja, malahan terdapat saranan bagi mewujudkan wakaf pendidikan yang memenuhi

pelbagai disiplin ilmu. Norsiah Sulaiman (2010) mencadangkan penubuhan wakaf pendidikan

khususnya dalam bidang perubatan (kemudahan pelajar) dan mewujudkan wakaf perubatan

372

untuk mereka yang tidak berkemampuan (kemudahan pesakit) ke arah membantu

menyelesaikan masalah pesakit kronik yang memerlukan dana segera bagi tujuan pengubatan.

Usaha merancakkan wakaf pendidikan ini bukan sahaja diusahakan oleh sekolah dan IPT

malah ia disambut baik oleh syarikat korporat seperti Johor Corporation Berhad (JCorp)

menerusi anak syarikatnya iaitu Waqaf An-Nur Corporation Berhad (WANCorp) yang telah

menjalankan pelbagai projek untuk menjana harta wakaf dan daripada pulangan wakaf tersebut

digunakan antaranya bagi tujuan pendidikan dan pembangunan modal insan (Abd. Shakor bin

Borham 2011).

Sejarah Wakaf Pendidikan Tinggi Di Malaysia

Amalan Wakaf dalam pendidikan di kalangan umat Islam di Malaysia pula telah bermula

semenjak kedatangan Islam ke Alam Melayu dan boleh dianggap sebagai satu tradisi yang

positif yang perlu dikembangkan. Amalan Wakaf pendidikan terdapat dalam pelbagai bentuk

dan sifat harta yang telah diwakafkan oleh pewakaf. Antaranya ialah wakaf asrama pelajar,

wakaf biasiwa, atau saraan, wakaf bangunan dan wakaf alat pembelajaran seperti buku, meja

dan lain-lain.

Institusi pondok merupakan antara wakaf pendidikan yang terawal di Tanah Melayu

diwakafkan oleh para ulama yang kebanyakannya tamat pengajian agama di Mekah. Bentuk

pengajian pondok ini begitu popular di kalangan masyarakat Islam terutamanya di akhir abad

ke 19 M dan awal abad 20 M. Negeri-negeri yang terkenal dengan pengajian pondok ini seperti

Pattani, Kelantan, Terengganu, Kedah, Perak, Seberang Prai dan lain-lain.

Dapatan dari beberapa kajian dan bacaan yang dilakukan, menunjukkan madrasah yang terawal

didirikan diatas tanah wakaf ialah Madrasah al-Attas, Pekan, Pahang atau sekarang dikenali

sebagai Sekolah Menengah Agama al-Attas, Pekan, Pahang. Madrasah pertama telah didirikan

diatas tanah yang telah diwakafkan oleh al-Habib Hassan al-Attas. Bagaimanapun ada juga

yang berpendapat bahawa Madrasah al-Masriyah, Bukit Mertajam, Seberang Prai, Pulau

Pinang yang diasaskan oleh Tuan Guru Hj Salleh al-Masri merupakan Institusi pendidikan

wakaf terawal di Tanah Melayu ketika itu (Rahim, 1976).

Setelah itu diikuti pula dengan penubuhan Madrasah al-Iqbal di Singapura pada tahun 1907.

Dengan wujudnya pengajian berbentuk madrasah memudahkan pelajar lulusannya untuk

menyambung pelajaran ke peringkat yang lebih tingggi terutamanya ke universit di Timur

Tengah khususnya ke Universiti al-Azhar.

Kemudian telah lahir beberapa buah sekolah dan madrasah yang telah didirikan atas dana dan

sistem wakaf. Antara madrasah wakaf tersebut adalah:

i. Madrasah khairiah Islamiah, Pokok Sena, Kepala Batas, Pulau Pinang. Madrasah ini telah

diasaskan pada tahun 1933.

ii. Maktab Mahmud, Kedah. Telah diasaskan pada 16 Jun 1936.

iii.Madrasah Masyhor Al-Islamiyyah, Pulau Pinang. Telah ditubuhkan pada tahun 1916.

iv.Maahad Al-Ihya Al-Syarif, Perak. Telah diasaskan pada 15 April 1934.

v. Madrasah Arabiah Kluang, Johor. Telah diasaskan pada 8 mei 1946.

vi.Kolej Islam Malaya, Klang. Selangor. Telah ditubuhkan pada 25 Februari 1955.

373

Kolej Islam Malaya (KIM) Sebagai Wakaf Pendidikan Tinggi Pertama

Kolej Islam Malaya atau (KIM) adalah institut pendidikan tinggi wakaf yang pertama di

Malaysia tertubuh secara rasmi. KIM telah menjadi Institut pendidikan Islam Yang telah

diiktiraf oleh Kerajaan Persekutuan Tanah Melayu. (Abdul Talib 2001).

Pendirian untuk penubuhan institusi pendidikan tinggi agama oleh orang-orang Melayu telah

bermula sejak sebelum kemerdekaan Tanah Melayu. Ia bukanlah satu laluan mudah sejak

penjajahan Inggeris masih ada di Tanah Melayu. Sejak sekularisasi masyarakat Melayu secara

meluas yang dilakukan oleh penjajah, keperluan bagi mewujudkan sebuah Kolej Islam menjadi

semakin penting kepada sebuah bangsa yang mengekalkan penerusan agama, politik dan sosial

orang Melayu Islam. Idea-idea dari sebuah Kolej Islam telah dicadangkan oleh Za'ba dalam

majalah Al-Ikhwan pada 16 Januari 1927. Zaba mengimpikan model Kolej Islam seperti

Mohamadan Anglo Oriental College Aligarh, India yang telah ditubuhkan oleh Sir Syed

Ahmad Khan yang menekankan pendidikan agama sebagai teras kemajuan masyarakat Islam.

Pengasas KIM Almarhum Maulana Mohamed Abdul Alim Siddiqui dan Almarhum Dato' Syed

Ibrahim Omar Al-Sagoff. Isu ini telah dibangkitkan oleh kedua-dua pihak politik berpengaruh

Melayu-Islam, UMNO & PAS, juga dengan akhbar Melayu Raya.

Pertemuan antara ulamak Malaya di Muar, Johor pada 21-22 FEBRUARI 1950 yang ditaja

oleh UMNO bersetuju dari idea tersebut. Jawatankuasa penaja KIM telah ditubuhkan pada 20

Mac 1949. Laporan Jawatankuasa Kolej Islam telah dimuktamadkan pada 19 September 1949.

Dengan pengesahan daripada Sultan Pahang dan Sultan Selangor maka penjajah tidak dapat

menghalang daripada pembinaan kampus Kolej. Pada tahun 1952, Tuanku Abdul Rahman

mencadangkan Kolej Islam yang akan dibina prosedur yang sama dengan sekolah-sekolah

mubaligh. Pada mulanya, kolej telah dicadangkan untuk dibina di Skudai, Johor. (Abdul Talib

2001).

Pada mulanya kolej Islam ini telah dibina melalui dana dan sumbangan masyarakat awam,

dimana PAS telah mengadakan minggu kutipan dana yang dikenali sebagai "Minggu Kolej

Islam" untuk pembiayaan. Kolej Islam juga telah mendapatkan dana dari Taikun Cina dan

kerajaan Arab seperti Aarb Saudi dan Kuwait. Kumpulan pertama yang terdiri daripada 58

pelajar dengan jumlah pelajar yang paling ramai yang berasal dari Kelantan. Termasuk juga

dua profesor dari Universiti Al-Azhar. Kolej ini telah ditubuhkan tahun 1374 H/1955 M dan

diberi nama Kolej Islam Malaya dengan Tuan Ismail Umar Abdul Aziz sebagai Guru Besar

yang pertama. Kolej ini pertama kali dibuka kepada pelajar perempuan ialah pada tahun 1960.

Bangunan Kolej Islam Malaya (KIM)

Kolej Islam Malaya (KIM) telah didirikan di atas sebidang tanah seluas kira-kira 14.3 ekar (6

hektar) yang terletak di Jalan Kota Raja, iaitu kira-kira satu setengah batu dari Klang. Sekolah

ini pada mulanya adalah sebuah istana kemudian telah diwakafkan oleh Sultan Hisamuddin

Alam Shah Al-Haj ibni Almarhum Sultan Alaeddin Sulaiman Shah. Beliau berharap kolej itu

akan menghasilkan ulama yang bertaqwa serta takut kepada Allah, dan dengan demikian dapat

menerangi masyarakat dengan semangat Islam dan menghapuskan segala bentuk kekufuran

dan kejahilan yang ada.

Pada tahun 1386H/1966M, Kolej Islam Malaya telah berpindah ke bangunan baru di Petaling

Jaya (kini sebgai Pusat Matrikulasi Universiti Islam Antarabangsa Malaysia) dan kemudian ke

Bangi yang kini menjadi Fakulti Pengajian Islam Universiti Kebangsaan Malaysia UKM.

374

Walau bagaimanapun, penyediaan kursus asas masih dilakukan di Klang. Pada tahun 1967,

kolej ini telah diambil oleh Kementerian Pendidikan dan menjadikannya sebuah sekolah

bantuan penuh kerajaan yang diberi nama Kolej Islam Klang. Akhirnya pada tahun 1972, ia

telah diangkat menjadi sebuah Sekolah Berasrama Penuh lengkap dengan pelbagai kemudahan

sehingga ke hari ini. Kemudian pada tahun 1989, Kolej Islam Klang telah ditukarkan namanya

kepada Kolej Islam Sultan Alam Shah atau KISAS oleh Almarhum Sultan Salahuddin Ibni

Almarhum Sultan Abdul Aziz Shah, Sultan Selangor Darul Ehsan. (Abdul Talib 2001)

Objektif KIM

KIM telah ditubuhkan untuk berkhidmat sebagai lambang pengajian tinggi bagi belia Muslim

di Tanah Malaya ketika itu dan juga di rantau Asia Tenggara. KIM merupakan pusat pengajian

tinggi yang menawarkan Sijil Tertinggi Kolej Islam setara dengan BA Al-Azhar. Pelajar yang

berjaya menamatkan pengajian dari Kolej Islam mengakui untuk melanjutkan pelajaran di Al-

Azhar. Ianya juga berfungsi untuk berkhidmat sebagai asas untuk dasar dari universiti Islam di

negara itu. (Abdul Talib 2001)

Universiti Islam Malaysia UIM Sebagai Kesinambungan KIM

Pada 8 April 2011 satu mesyuarat telah diadakan antara YB. Tan Sri Dr Mohd Yusof Noor

dengan Kementerian Pengajian Tinggi yang telah di Pengerusi oleh YB Dato 'Seri Mohammed

Khaled Nordin sebagai Menteri Pengajian Tinggi di Pejabat Menteri Kementerian Pengajian

Tinggi Parcel E, Putrajaya. Mesyuarat itu telah diadakan untuk memaklumkan usaha untuk

mengaktifkan semula KIM dan membincangkan perkara-perkara berkaitan dengan penubuhan

Universiti Islam Malaysia. Mesyuarat itu telah diadakan rentetan perkenan Mesyuarat Majlis

Raja-Raja kali ke-222 pada 13-14 oktober 2010 di Istana Negara untuk menghidupkan semula

Kolej Islam atas nama Universiti Islam Malaysia.

Universiti Islam Malaysia UIM Sebagai Model Wakaf Pendidikan Tinggi

Universiti Islam Malaysia (UIM) dahulunya dikenali sebagai Kolej Islam Malaya (KIM) yang

ditubuhkan pada tahun 1955 dengan persetujuan Majlis Raja-Raja Melayu. Kini UIM ialah

universiti pasca siswazah yang pertama ditubuhkan di Malaysia. Universiti ini terletak di

Cyberjaya. Kampus Universiti Islam Malaysia (UIM) meliputi kawasan seluas 100 ekar.

Inisiatif penubuhan Kolej Islam Malaya pada 1955 atau dua tahun sebelum kemerdekaan

Malaysia, adalah satu usaha yang berani yang dibuat melalui persetujuan Diraja oleh Majlis

Raja-Raja untuk meningkatkan kefahaman Islam di kalangan umat Islam di Tanah Melayu

pada masa itu. Masyarakat Islam hanya terdedah kepada pengajaran Islam secara tradisional,

menjadikan ia agak terpencil dari pembangunan masyarakat moden dengan pendidikan Islam,

yang mana sebahagian besarnya dipisahkan daripada pengajaran sains, kemanusiaan dan

teknologi. Penubuhan Kolej Islam Malaya merupakan titik permulaan dalam memecahkan

ideologi dan mentaliti lama untuk berkongsi kepada umat Islam di Malaysia tentang keindahan

dan rahsia Islam dengan cara yang lebih progresif dan moden.

UIM bangun sebagai kesinambungan Kolej Islam Malaya yang mana objektif KIM adalah

untuk mengharmonikan hubungan antara rakyat Malaysia yang terdiri daripada pelbagai kaum

melalui cara yang universal dan pembelajaran islam secara sistematik untuk meningkatkan

pentadbiran negara sejak kemerdekaan pada tahun 1957.

375

Oleh yang demikian, walaupun UIM ini telah menjalani beberapa evolusi, semangat Kolej

Islam Malaya masih kekal. Yang mana KIM dan UIM ini wujud berasaskan dana Wakaf.

Majlis Raja-Raja menggalakkan agar usaha ini diteruskan dengan memberi mandat agar Kolej

Islam Malaya dinaiktaraf menjadi Universiti Islam Malaya. Adalah menjadi harapan dengan

indentiti baru ini dapat membantu universiti ini dalam menghadapi cabaran persekitaran dan

budaya yang berbeza dari tahun 1955.

Universiti Islam Malaysia (UIM) merupakan satu keperluan masa hadapan bagi institusi

pengajian tinggi yang menumpukan kepada ilmu pengetahuan serta kemahiran hidup dalam

masyarakat untuk menyambung semula sumbangan yang telah dilakukan oleh pengasas UIM

terhadap masyarakat dan negara. UIM menyediakan platform untuk meletakkan pengalaman

kerja melalui perspektif akademik secara formal di bawah bimbingan tenaga pengajar yang

profesional.

UIM menawarkan ruang untuk meneroka idea-idea yang berkaitan dengan penyelidikan baharu

dari pelbagai bidang melalui pengajaran interaktif dan berorientasikan penyelidikan, latihan

kemahiran, seminar dan pelbagai wacana intelek di dalam program Sarjana dan Doktor

Falsafah. UIM memfokuskan kepada keperluan pembelajaran yang lebih holistik untuk

meningkatkan perspektif universiti secara global melalui pendekatan intelektual secara teliti

dalam memenuhi keperluan dan permintaan ulama dengan secara komprehensif, fleksibel dan

serba boleh.

Bermulanya Wakaf UIM

Universiti Islam Malaysia (UIM), universiti pertama di Malaysia dizahirkan dengan perkenan

Majlis Raja-Raja Melayu, telah menerima dana wakaf berjumlah RM5.18 juta daripada tujuh

pihak yang terdiri daripada syarikat, pertubuhan dan individu. Satu majlis penyampaian wakaf

tersebut telah diadakan di Istana Kayangan Shah Alam telah disampaikan kepada Sultan

Selangor Sultan Sharafuddin Idris Shah.

Penubuhan UIM yang diputuskan Mesyuarat Majlis Raja-Raja Ke-222 pada 2010 adalah

kesinambungan Kolej Islam Malaya (KIM) yang ditubuhkan pada 1955, namun ditangguhkan

pada 1970 kerana keperluan mendesak waktu itu untuk menubuhkan Universiti Kebangsaan

Malaysia (UKM) bagi mengangkat martabat Bahasa Melayu ke peringkat universiti.

Kampus tetap UIM akan dibangunkan di atas tanah seluas 27 hektar dengan struktur seni bina

Islam dan istana Melayu termasuk pembinaan sebuah masjid serta menara jam sebagai lambang

diraja. Kampus UIM bernilai kira-kira RM300 juta kini sedang dalam pembinaan di Cyberjaya.

UIM bukan duplikasi Universiti Islam Antarabangsa Malaysia (UIAM) dan Universiti Sains

Islam Malaysia (USIM) kerana ia adalah pusat penyelidikan khusus bagi pengajian Sarjana dan

PhD serta sebagai penyambungan semula KIM yang ditubuhkan sebelum ini atas persetujuan

Raja-Raja Melayu.

UIM mengutamakan mereka yang berpengalaman dalam bidang masing-masing untuk

menjalankan penyelidikan dalam pelbagai disiplin termasuk sains, kejuruteraan dan sains

sosial, berteraskan Islam.

Uniknya, jumlah pelajar dihadkan kepada 1,000 orang dan mereka boleh memilih bahasa

antarabangsa yang ingin digunakan dalam penulisan tesis untuk memudahkan perkongsian

dokumen antara negara, namun sinopsis tesis mesti dalam Bahasa Melayu sebagai

376

menghormati bahasa kebangsaan. UIM juga menyediakan kursus pendek seperti dilaksanakan

di Universiti Harvard, Cambridge, Oxford dan Al-Azhar berikutan permintaan kursus

berkenaan dari dalam dan luar negara. (Zanariah & Amalia 2012)

Pada 12 Oktober 2010, persidangan Majlis Raja-Raja Melayu kali ke-222 telah berkenan

mengaktifkan semula Kolej Islam Malaya sebagai UIM. Persidangan Majlis Raja-Raja tersebut

juga telah berkenan untuk melantik tokoh-tokoh bekas pelajar Kolej Islam Malaya sebagai

penggerak utama bagi menjayakan titah perintah Majlis Raja-Raja itu. Nama-nama mereka

seperti berikut:

Tan Sri Dr. Mohd. Yusof Noor sebagai Pengerusi

Dato' Dr. Ismail Ibrahim sebagai Ketua Akademik

Dato' Dr. Abdul Munir Yaakob sebagai Ketua Pentadbiran

Datuk Abdul Manaf Haji Ahmad sebagai Ketua Kewangan

Kesimpulan

Masih banyak harta wakaf di Malaysia didapati yang berpotensi untuk dibangunkan, akan

tetapi sehingga kini masih belum dimajukan sewajarnya. Malahan, banyak harta wakaf yang

tidak ada rekod dan maklumat sistematik.Hal ini tidak sewajarnya berlaku. Keputusan untuk

mewujudkan semula wakaf pendidikan Tinggi negara melalui UIM yang menjadi

kesinambungan KIM adalah amat tepat. Mengambil contoh negara luar, Wakaf pendidikan

yang dilaksanakan oleh negara lain sudah pun membuahkan hasil dengan lahirdan

berkembangnya pusat pengajian ulung seperti universiti Oxford, universiti al-Azhar al-Syarif,

al-Jamiah al-Islamiyyah di Madinah, universiti Cordoba di Andalus dan sebagainya.Universiti-

universiti ini kesemuanya terus maju dengan hasil dan sumbangan wakaf. Universiti al-Azhar

sebagai contoh telah membangun dan berkembang hasil sumbangan harta wakaf. Sehingga

kini, pembiayaan universiti al-Azhar yang dibina sejak 1000 tahun dahulu telah memberi

khidmat pengajian percuma kepada pelajarIslam di seluruh dunia.

Mengambil manfaat daripada negara lain, kini, Malaysia telah menubuhkan Universiti Islam

Malaysia (UIM) yang berteraskan wakaf selain sekolah-sekolah agama yang telah sedia ada.

Wakaf pendidikan yang besar seperti pusat pengajian tinggi ini perlu diperbanyakkan dan

diperhebatkan lagi. Hal ini kerana ia cukup berpotensi untuk memperkasakan lagi sektor ketiga

ekonomi Islam, memperkasakan aktiviti ekonomi melalui pelbagai projek pembangunan,

pelaburan dan perniagaan, dan seterusnya dapat menjadi pelengkap kepada skim bantuan dan

kebajikan pelajaran oleh kerajaan serta akhirnya menyatupadukan rakyat berbilang bangsa atas

dasar wakaf pendidikan nasional.

Oleh itu, penubuhan pemusatan institusi wakaf dan penambahbaikan konsep wakaf perlu

dilaksanakan. Tanpa pendekatan ini, institusi wakaf tidak mungkin berkembang maju dan dapat

dikendalikan secara tersusun dan menyeluruh. Pentadbiran dan pelaksanaan institusi dan

produk wakaf memerlukan perubahan yang drastik untuk ia berperanan secara lebih efektif dan

perkasa.

Institusi wakaf perlulah stabil, lestari dan fleksibel dalam menghadapi apa jua kemungkinan

dan halangan yang ada serta tidak terbantut dalam apa-apa noktah. Perlu diingati bahawa wakaf

merupakan aset tetap dan penting bagi umat Islam. Ia merupakan satu aset harta yang tidak

mudah dimanipulasi dan dibinasakan berbanding sistem-sistem harta yang lain. Oleh

itu,dengan cadangan pemerkasaan ini, adalah lebih menjadi tanggungjawab umat Islam

377

berusaha meletakkan kembali wakaf ke taraf yang sebenar dan menjadikannya satu ibadah

yang disegani dalam pembangunan masyarakat dan negara.

Rujukan

Abd. Shakor bin Borham. 2011. Pelaksanaan Pembangunan Wakaf Korporat Johor

Corporation Berhad (JCorp): Satu Tinjauan. International Conference on Humanities

2011.

Abdullah Ishak. 1995. Pendidikan Islam dan pengaruhnya di Malaysia. DBP: Kuala Lumpur

Abdul Halim Sunny. 2007. Dana Wakaf untuk Pendidikan Satu Tinjauan Awal. dlm. Jurnal

Pengurusan JAWHAR, 1(2).

Abdul Talib Hamid. 2001. Kolej Islam Malaya : Analisis sejarah penubuhan dan pentadbiran

awal, 1955-1965. Universiti Malaya.

Abu Zahrah. 1971. Muhadorah fi al-waqf. Dar al-Fikr al-Arabi: Kaherah

Ahmad Shalaby. 1976. Sejarah Pendidikan Islam. Pustaka Nasional Singapura: Singapura

Abdul Halim Ramli. 2005. Potensi Wakaf dalam Menjana Kemajuan Umat Islam. Dlm. Islam

Hadhari: Pengukuhan Institusi Baitulmal dan Wakaf di Malaysia. Shah Alam:

Universiti Teknologi Mara.

Abd. Shakor bin Borham. 2011. Pelaksanaan Pembangunan Wakaf Korporat Johor

Corporation Berhad (JCorp): Satu Tinjauan. International Conference on Humanities

2011.

Abdul Halim Sunny. 2007. Dana Wakaf untuk Pendidikan Satu Tinjauan Awal. Jurnal

Pengurusan JAWHAR, 1(2).

Ahmad Zaki Abd. Latiff, Abdul Halim Ramli, Che Zuina Ismail, Kamarulzaman Sulaiman &

Norzaidi Mohd Daud. 2008. Wakaf Pengurusan dan Sumbangannya Terhadap

Pendidikan Islam di Malaysia. Shah Alam: Pusat Penerbitan Universiti (UPENA),

UiTM.

Ahmad Zaki Abd. Latiff, Norzaidi b. Mohd Daud & Che Zuina bt. Ismail. 2008. Pengurusan

Harta Wakaf dan Potensinya Ke Arah Kemajuan Pendidikan Umat Islam di Malaysia.

Jurnal Pengurusan JAWHAR, 2(2).

Ahmad Zaki Abd. Latiff. 2011. Pengurusan Harta Wakaf di Malaysia: Realiti dan Prospek.

Dlm. Islamic Real Estate Education: A New Paradigm. Shah Alam: UIC Centre,

UiTM.

Ahmad Zaki Abd. Latiff. 2005. Potensi Wakaf dalam Menjana Kemajuan Islam. Prosiding

Kolokium Zakat dan Wakaf (KOZAWA), Pusat Pemikiran dan Kefahaman Islam

(CITU), UiTM.

Baharuddin Sayin & S. Salahudin Suyurno. 2011. Waqaf: Konsep, Model Pelaksanaan dan

Cadangan untuk Pelaksanaan di Pusat Pengajian Tinggi. Dlm. Baharuddin Sayin

378

(pnyt.). Isu-Isu Semasa Mengenai Waqaf. Shah Alam: Pusat Penerbitan Universiti

(UPENA), UiTM.

Mohamad Akram Laldin. 2012. Waqf in education funding: The experience of the

International Islamic University Malaysia in Managing Endowment (Waqf) Fund.

ISRA Journal.

Mohd Afendi Mat Rani. 2009. Waqaf Pendidikan: Pengalaman di Pondok Moden

Darussalam Gontor Ponorogo Indonesia dalam Isu-Isu Semasa Mengenai Waqaf.

Dlm. Baharuddin Sayin (pnyt.). Shah Alam: Pusat Penerbitan Universiti (UPENA),

UiTM.

Mohd Jelani b. Ramly. 1998. Kajian ke atas Wakaf bagi Tujuan Pendidikan untuk Memenuhi

Permintaan Sekolah Agama Bersepadu di Johor Bharu. Skudai: Universiti Teknologi

Malaysia.

Syed Mohd. Ghazali Wafa Bin Syed Adwam Wafa. 2010. Pembangunan Wakaf Pendidikan

Di Malaysia. Bangi: Pusat Siswazah Perniagaan. Universiti Kebangsaan Malaysia.

http://www.islam.gov.my/taklimat-penubuhan-universiti-islam-malaysia-kolej-islam-

malaya-oleh-ybhg-tan-sri-dr-yusof-noor-peng

Zanariah Abd Mutalib & Amalia Hasannudin (2012). Universiti naungan Raja-Raja. Berita

Harian.

Sinar Harian 2012. Universiti Islam Malaysia terima dana wakaf RM5.18 juta.

http://www.uim.edu.my/2014/v2.1/index.php/uim-cronology

Kalender Uinversiti Islam Malaysia. 2014

http://www.islam.gov.my/taklimat-penubuhan-universiti-islam-malaysia-kolej-islam-http://www.uim.edu.my/2014/v2.1/index.php/uim-cronology