1. Pengenalan

Bahasa Melayu sejak lebih daripada satu alaf memiliki martabat sebagai

bahasa besar. Sejak abad ke-7 Masihi Bahasa Melayu telah menjadi bahasa

kerajaan, bahasa perdagangan, bahasa pengajian agama dan lingua franca bagi

rantau Kepulauan Melayu di bawah kerajaan Srivijaya. Pada zaman Kesultanan

Melayu dari sekitar abad ke-13 hingga abad ke-19, bahasa Melayu mencapai

puncak kegemilangan sebagai bahasa tamaddun Melayu baharu dengan menjadi

bahasa pentadbiran, bahasa diplomasi, bahasa undang-undang, bahasa lmu dan

falsafah, bahasa perdagangan, bahasa ketatanegaraan dan bahasa sastera tinggi.

Sarjana Belanda Francois Valentijn mengungkapkan kebitaraan bahasa Melayu

pada abad ke-16 sebagai bahasa yang sangat luas tersebarnya sehingga kalau kita

memahaminya tidaklah mungkin kita kehilangan jejak kerana bahasa itu bukan

sahaja dimengerti di Parsi bahkan lebih jauh dari negeri itu dan di sebelah timurnya

sehingga kepulauan Filipina.

2. Definisi

2.1 Definisi Bahasa

Dalam bidang kajian bahasa, frasa bahasa telah didefinisikan dalam pelbagai

cara mengikut sifat-sifat semula jadi bahasa, peranan dan fungsinya. Dalam hal ini,

kebanyakan ahli bahasa dan ahli linguistik telah memberikan konsep dan takrifan

bahasa yang hampir sama. Menurut Kamus Dewan Edisi Ketiga, bahasa ialah satu

sistem lambang-lambang bunyi suara yang dipakai sebagai alat perhubungan dalam

lingkungan satu kelompok manusia. Bahasa juga mencakupi dialek, loghat, adat dan

adab sesuatu bangsa. Lambang-lambang yang diujarkan oleh manusia mempunyai

makna-makna yang tertentu berdasarkan lingkungan masyarakat yang

menuturkannya.Bloch dan Trager (1942) telah mentakrifkan bahasa sebagai sistem

lambang-lambang vokal yang digunakan oleh manusia untuk berkomunikasi. Proses

komunikasi ini berlaku apabila adanya penutur dan pendengar. Noam Chomsky

(1957), seorang ahli linguistik moden berkata bahawa, setiap penutur dan

pendengar mempunyai dua perkara penting, iaitu kecekapan bahasa dan

pengucapan bahasa. Beliau juga merumuskan bahawa proses ini sentiasa bertukar

ganti antara penutur dengan pendengar yang berkomunikasi sesama mereka

Dari segi pragmatik, para ahli linguistik bersetuju bahawa bahasa merupakan satu

sistem yang menghubungkan maksud kepada bunyi, sama ada berdasarkan aksi

penutur atau pendengar. Dalam kamus yang lain, antaranya The American Heritage

Science Dictionary, bahasa merupakan satu sistem objek atau simbol seperti bunyi

atau sesuatu huruf yang berturutan serta boleh digabungkan dengan pelbagai cara

dengan syarat mematuhi peraturan tertentu, terutamanya untuk melahirkan

pemikiran, perasaan dan memberikan arahan. Oxford University Press (Language

Software), pula mentakrifkan bahasa sebagai salah satu cara untuk

mengklasifikasikan manusia kepada suku dan etnik tertentu. Takrifan ini sangat

menepati teori yang dilakukan oleh Ferdinand Mongin de Saussure (1959), seorang

ahli linguistik Swizerland dan juga bapa linguistik moden abad ke-20. Teori tersebut

mengatakan melalui bahasa, manusia boleh diklasifikasikan kepada etnik-etnik

mengikut bahasa yang ditutur oleh mereka. Dalam naskhah yang lain juga seperti

Etymology Dictionary, bahasa terdiri daripada makna sistematik yang dituturkan

melalui penggunaan bunyi-bunyi atau tanda-tanda yang konvensional.

Dalam penetapan konsep dan takrif bahasa yang lebih jitu, telah menimbulkan

pelbagai pendapat daripada ahli-ahli linguistik dan ahli-ahli bahasa yang lain. R. A

Hall (1964) berpendapat bahawa bahasa merupakan institusi yang membolehkan

manusia berkomunikasi dan berhubung antara satu sam lain yang mengandungi

makna dan menggunakan lambang-lambang arbitrari lisan dan pendengaran. Dalam

kajian seterusnya mengenai konsep dan takrifan bahasa yang dominan, Edward

Sapir (1921) menyimpulkan bahasa sebagai satu medium perhubungan serta selalu

digunakan oleh manusia dan merupakan kaedah yang digunakan untuk

menyampaikan idea, perasaan dan keinginan melalui bunyi-bunyi bahasa yang

dituturkan. Dari segi bidang sosial pula, Michael Halliday (1973) mengatakan bahasa

ialah satu turutan kemungkinan dan pilihan tingkah laku yang bersesuain denga

individu sebagai manusia yang bersosialisasi.

2.2Definisi Melayu

Pada masa ini, asal usul bahasa Melayu masih lagi kabur. Pengkajian yang

mendalam tentang sejarah dan perkembangan bahasa ini masih diperlukan. Walau

bagaimanapun, pengkajian terhadap asal usul bahasa ini amat sukar dan rumit. Hal

ini disebabkan bukti-bukti langsung tentang istilah Melayu pada zaman prasejarah

masih belum ditemui. Dari segi pandangan akademik, konsep ‘Melayu’

merupakan konsep yang meliputi ruang yang luas dan tempoh masa yang panjang

akibat daripada keluasan dan bilangan penutur bahasa tersebut. Banyak pendapat

yang diutarakan oleh para sarjana tentang konsep ‘Melayu’.

Penggunaan istilah ‘Melayu’ pada peringkat awal ini hanya dapat dikesan

sekitar tahun 100 – 150 masihi. Claudius Ptolemaeus atau Ptolemy, telah

menggunakan istilah maleu-kolon dalam karyanya, Geographike Sintaxis. Manakala,

G. E Gerini menganggap istilah ‘Melayu’ berasal daripada kata Sanskrit, iaitu

malayakolam atau malaikurram yang merujuk kepada sebuah kawasan di utara

pantai Semenanjung Malaysia, iaitu Tanjung Kuantan. Sebaliknya pula bagi Roland

Bradell, menganggap tempat yang dimaksudkan ialah di Tanjung Penyabung.

Sehubungan dengan itu, dari segi etimologi, perkataan ‘Melayu’ itu dikatakan

berasal daripada perkataan Sanskrit malaya yang bermaksud bukit ataupun tanah

tinggi.

Perkataan Melayu mungkin berasal daripada nama sebuah anak sungai yang

bernama Sungai Melayu di hulu Sungai Batang Hari, Sumatera. Di sana, terletaknya

Kerajaan Melayu sekitar 1500 tahun dahulu sebelum atau semasa adanya Kerajaan

Srivijaya. Ada juga sumber sejarah yang mengatakan bahawa perkataan ‘Melayu’

berasal daripada nama sungai di Jambi iaitu Sungai Melayu.

Menurut catatan seorang rahib Buddha yang bernama I’tsing, dalam

perjalanannya dari Canton ke India beliau telah singgah di Bhoga. Beliau

kemudiannya telah dihantar Raja Bhoga ke negeri Mo-lo-yu yang pada masa itu

disebut sebagai Sribhoga. Berdasarkan catatan ini, didapati bahawa I’tsing telah

mengubah nama Mo-lo-yu kepada Bhoga dan Sribhoga. Dipercayai ketika itu

bahawa Sribhoga ialah Palembang, ibu negeri Srivijaya dan Bhoga sebagai tanah

jajahan takluk Srivijaya, termasuklah Mo-lo-yu. Beradasarkan takrifan ‘Melayu’ di

atas, jelas kelihatan bahawa pada peringkat awal, istilah ‘Melayu’ hanya digunakan

untuk merujuk kepada kerajaan atau kawasan dan bukannya merujuk kepada

sesuatu bangsa atau bahasa.

Selain itu, istilah ‘Melayu’ untuk merujuk nama bangsa atau bahasa wujud

setelah adanya kerajaan Melaka yang kemudiannya berkembang sebagai sebuah

kerajaan agung. Berdasarkan teks-teks yang ada hubungannya dengan Melaka

klasik, istilah ‘Melayu’ merujuk keturunan yang ‘berbangsa’dan ‘berasal’ sahaja. Hal

ini bererti istilah ‘Melayu’ hanya merujuk keturunan raja-raja Melayu di Sumatera.

Bermula pada abad ke-17, penggunaan istilah ‘Melayu’ yang merujuk bangsa

semakin meluas. Pada ketika itu, Melayu merangkumi suku bangsa serumpun di

Nusantara. Pada abad ke-17, seorang pengkaji bernama Colin telah mengusulkan

bahawa suku bangsa Tagalog berasal daripada bangsa Melayu. Hal ini berdasarkan

kesamaan bahasa yang dituturkan, kesamaan warna kulit, kesamaan bentuk badan,

kesamaan bentuk pakaian, kesamaan adat resam dan kesamaan upacara yang

dijalankan. Kesemuanya bersumberkan bangsa Melayu.

Dalam buku yang bertajuk Susur Galur Bahasa Melayu, Asmah Hj. Omar

(1985), menyatakan bahawa istilah ‘Melayu’ yang lebih umum adalah merujuk

kepada suku bangsa yang menuturkan bahasa Melayu. Kelompok ini mendiami

Semenanjung Tanah Melayu, pantai timur Sumatera, Brunei dan beberapa buah

kawasan berhampiran. Bahasa suku bangsa ini diiktiraf sebagai bahasa kebangsaan

di negara Malaysia dan dikenali sebagai bahsa Indonesia di negara Indonesia.

Pada 1972, UNESCO telah memberikan pengertian tentang konsep ‘Melayu’. Istilah

‘Melayu’ digunakan untuk merujuk suku bangsa Melayu di Semenanjung Malaysia,

Thailand, Indonesia, Filipina dan Madagascar. Pada masa yang sama juga,

UNESCO telah melancarkan The Oceanic Culture Study Project yang meliputi

kawasan Austronesia yang lain. Dengan demikian, UNESCO telah membahagikan

kawasan Austronesia kepada kawasan Kepulauan Melayu (Austronesia Barat) dan

kawasan Oceania (Austronesia Timur).

Di Malaysia, pengertian ‘Melayu’ mempunyai implikasi keagamaan yang

dikaitkan dengan agama Islam. Dalam Perlembagaan Malaysia, Melayu ditakrifkan

sebagai orang yang beragama Islam, mengamalkan cara hidup dan budaya Melayu,

fasih berbahasa Melayu dan lahir di Tanah Melayu sebelum merdeka. Hal ini

bermakna bahawa sesiapa sahaja yang mempunyai ciri-ciri tersebut boleh

mejadikan ahli kepada suku bangsa Melayu.

3. Skop Kajian

4. Kegemilangan Bahasa Melayu

Zaman Kesultanan Melayu meliputi antaranya Melaka, Acheh, Sumatera,

Pasai sekitar abad 13 hingga 19 sesudahnya kedatangan agama Islam menyaksikan

bahasa Melayu menjangkau puncak kegemilangan sebagai bahasa tamadun

Melayu. Peranan Bahasa Melayu meliputi pelbagai ranah atau bidang tamadun baik

dari segi ilmu, pentadbiran, perdagangan, undang-undang dan juga sebagai bahasa

hubungan diplomatik. Bahasa Melayu pada waktu itu sudah menjadi bahasa yang

sangat luas penyebaran dan penggunaannya, bukan sahaja oleh orang Melayu

bahkan bangsa-bangsa lain seperti Arab, India, China, Parsi dan Eropah. Kita tahu

di Alam Melayu terdapat pelbagai kelompok bangsa asing termasuk Eropah yang

datang baik untuk tujuan penjajahan, perdagangan dan tujuan penyebaran agama,

masing-masing menggunakan Bahasa Melayu. Jadi Bahasa Melayu sudah merentas

semua bidang tamadun ketika itu, apa sahaja termasuk undang-undang, sudah ada

hukum kanun dari kurun 15 ke atas seperti Hukum Kanun Melaka yang terkenal itu,

di samping Undang-Undang 99 Perak, Undang-Undang Johor, Undang-Undang Siak

dan sebagainya. Malah ulamak besar dari Gujerat, Nuruddin al-Raniri yang datang

ke Alam Melayu sekitar abad ke-16 dan dilantik sebagai mufti oleh Sultan Acheh.

Menariknya, Nuruddin al-Raniri ini menulis kitab-kitab agama dalam Bahasa Melayu

walaupun beliau bukan orang Melayu.

Ini menunjukkan kekuatan Bahasa Melayu, “Sesiapa sahaja yang datang ke

Alam Melayu perlu belajar dan menguasai Bahasa Melayu walaupun dalam apa jua

bidang iaitu pentadbiran, perdagangan, malah dalam soal-soal agama pun mesti

dalam Bahasa Melayu,” kata Dr. Awang lagi yang pernah menyandang Pengarah

Jabatan Bahasa, Dewan Bahasa dan Pustaka ( 1999-2004 ).

Oleh itu, Bahasa Melayu sejak lebih daripada satu alaf telah memiliki

martabat sebagai bahasa dan tamadun besar. Sejak abad ke-7 Masihi, bahasa

Melayu telah menjadi bahasa kerajaan, bahasa perdagangan, bahasa pengajian

agama dan lingua franca bagi rantau Kepulauan Melayu di bawah kerajaan

Sriwijaya. Pada zaman Kesultanan Melayu dari sekitar abad ke 13 hingga abad 19

bahasa Melayu mencapai puncak kegemilangan sebagai bahasa tamadun Melayu

baharu dengan menjadi bahasa pentadbiran, bahasa diplomasi, bahasa undang-

undang, bahasa ilmu dan falsafah, bahasa perdagangan, bahasa ketatanegaraan

dan bahasa sastera tinggi ( Awang Sariyan 2002 ). Maka tidaklah menghairankan

apabila sarjana Belanda Francois Valentijn mengungkapkan kebitaraan bahasa

Melayu pada abad ke-16 sebagai yang berikut :

‘ Bahasa mereka, Bahasa Melayu, bukan saja dituturkan di daerah pinggir laut tetapi

juga digunakan di seluruh Kepulauan Melayu dan di segala negeri-negeri Timur,

sebagai suatu bahasa yang difahami di amna-mana saja oleh setiap orang, tidak

ubah seperti Bahasa Perancis atau Latin di Eropah atau sebagai bahasa Lingua

Franca di Itali dan di Levant. Sungguh luas tersebarnya bahasa Melayu itu sehingga

kalau kita memahaminya tidaklah mungkin kita kehilangan jejak, kerana bahasa itu

bukan sahaja dimengerti di Parsi bahkan lebih jauh dari negara itu dan disebelah

timurnya sehingga Kepulauan Filipina. ( Nik Satiah Karim, el.at, 2004 )

Kebitaraan bahasa Melayu pada abad 16 dan 17 dapat dirumuskan dengan

kenyataan bahawa bahasa tersebut telah mencapai taraf bahasa antarabangsa

terutama dengan kedudukannya sebagai bahasa diplomatik, Lingua Franca, bahasa

perdagangan sedunia, bahasa penyebaran agama besar dunia dan bahasa sastera (

Collins, 1999 dan Awang Sariyan, 2000 ).

5. Perkembangan Bahasa Melayu

5.1 Bahasa Melayu (Abad ke-13 hingga 18 Masihi)

Pada zaman ini tiga buah batu bersurat yang menunjukkan perkembangan

bahasa Melayu telah dijumpai :

1. Batu Bersurat Pagar Ruyong, Minangkabau (1356 M) – ditulis dalam tulisan India

dan memperlihatkan pengaruh Bahasa Sanskrit.

2. Batu Nisan di Minye Tujuh, Acheh (1380 M) – juga ditulis dalam tulisan India

dengan beberapa perkataan Arab

3. Batu Bersurat Terengganu – dijumpai di Sungai Teresat, Kuala Berang

Terengganu. Tarikh sebenar tidak dapat dipastikan, tetapi ia dipercayai ditulis

antara tahun 1303 M hingga 1387 M. Ia ditulis dalam tulisan Jawi.

Abad ke –13 adalah waktu bermulanya zaman peralihan di Kepulauan Melayu

dengan berkembangnya agama Islam ke rantau ini. Ini telah mempengaruhi bangsa

dan bahasa di sini, terutamanya bangsa dan bahasa Melayu. Pengaruh India sedikit

demi sedikit mula digantikan dengan pengaruh Islam dan Arab.

Zaman penting bagi bahasa Melayu ialah pada zaman Kerajaan Melayu Melaka.

Kerajaan Melayu Melaka yang telah menerima Islam dan berjaya membina empayar

yang luas telah dapat meningkatkan kemajuan dan perkembangan bahasa Melayu

di rantau ini. Bahasa Melayu telah digunakan dalam pentadbiran dan aktiviti

perdagangan serta menjadi “lingua franca” para pedagang. Bahasa Melayu juga

telah menjadi alat penyebaran agama Islam ke seluruh Kepulauan Melayu. Bahasa

Melayu telah mendapat bentuk tulisan baru iaitu tulisan Jawi. Perbendaharaan kata

juga telah bertambah dengan wujudnya keperluan untuk mengungkapkan idea-idea

yang dibawa oleh peradaban Islam. Keagungan Kesultanan Melaka jelas tergambar

di dalam “Sejarah Melayu” oleh Tun Seri Lanang, sebuah karya dalam bahasa

Melayu yang sangat tinggi nilainya.

Kedatangan orang-orang Eropah dan kejatuhan Kesultanan Melaka ke tangan

Portugis pada tahun 1511 masihi tidak menamatkan pengaruh bahasa Melayu.

Ramai di antara mereka yang menjalankan penyelidikan dan menyimpan catatan

mengenai bahasa dan kesusasteraan Melayu.

Beberapa contoh usaha mereka ialah :

1. Pigafetta, seorang ketua kelasi berbangsa Itali dalam pelayarannya bersama

Magellan, telah menyusun kamus Melayu-Itali semasa singgah di Pulau Tidore

pada tahun 1521. Ia merupakan daftar kata daripada bahasa yang dituturkan

oleh orang-orang di pelabuhan itu dengan lebih 400 patah perkataan dan adalah

daftar kata Melayu-Eropah yang tertua. Kedudukan Pulau Tidore yang terletak

jauh daripada tempat asal bahasa Melayu menggambarkan betapa luasnya

bahasa Melayu tersebar.

2. Jan Hugen Van Linschotten, seorang bangsa Belanda pernah tinggal di

Indonesia antara tahun 1586 hingga 1592 dan berkhidmat sebagai pegawai

kepada pemerintah Portugis. Beliau ada mencatatkan dalam bukunya bahawa

bahasa Melayu dianggap sebagai bahasa yang paling dihormati antara bahasa-

bahasa negeri timur.

3. Pada awal abad ke-18, Francios Valentijn, seorang pendeta dan ahli sejarah

bangsa Belanda yang banyak menulis mengenai wilayah Kepulauan Melayu,

telah menggambarkan kepentingan bahasa Melayu seperti berikut :

“Bahasa mereka, bahasa Melayu, bukan sahaja dituturkan di daerah pinggir laut,

tetapi juga digunakan di seluruh Kepulauan Melayu dan di segala negeri-negeri

timur, sebagai suatu bahasa yang difahami di mana-mana sahaja oleh setiap

orang.”

Satu bukti tentang tingginya martabat bahasa Melayu dan luas penggunaannya di

wilayah ini adalah pada surat-menyurat antara pentadbir dan raja-raja di Kepulauan

Melayu. Antaranya ialah :

1. Surat Sultan Acheh kepada Kapitan Inggeris, James Lancester (1601)

2. Surat Sultan Alauddin Shah dari Acheh kepada Harry Middleton (1602)

3. Surat Sultan Acheh kepada raja Inggeris, King James (1612)

Ketiga-tiga surat ini tersimpan di Perpustakaan Bodelein, London

Dalam abad ke-17, terdapat banyak usaha oleh sarjana-sarjana Eropah untuk

menyusun kamus dan daftar kata, yang kemudiannya diteruskan kepada bidang

morfologi, sintaksis dan fonologi.

Tokoh-tokoh tempatan juga tidak ketinggalan memberikan sumbangan.

Kebanyakan usaha mereka berkisar tentang agama dan sastera. Palembang dan

Acheh telah telah menggantikan Melaka sebagai pust keintelektualan Melayu.

Antara tokoh-tokoh di Acheh ialah :

1. Sheikh Nuruddin Al-Raniri (“Bustanul Salatin”)

2. Shamsuddin Al-Sumaterani (“Mirat Al-Mukmin”)

3. Abdul Rauf Singkel (“Mirat Al-Tullab”)

4. Hamzah Fansuri (“Syair Perahu”)

Di Palembang pula terdapat Abdul Samad Al-Falambani dengan kitab “Hikayat Al-

Salakin”. Selain daripada Acheh dan Palembang, beberapa tokoh juga muncul di

tempat-tempat lain. Di Brunei, Pengiran Syahbandar Muhammad Salleh (Pengiran

Indera Muda) telah menghasilkan “Syair Rakis”, manakala di Banjarmasin pula

terkenal dengan Arshad Al-Banjari dengan kitab “Sabil Al-Muhtadin”. Sheikh Mohd

Ismail Daud Al-Fatani di Pattani pula menghasilkan “Matla’al Badrain” dan “Furu’ Al-

Masail”.

5.2 Bahasa Melayu Zaman Peralihan ( Pramoden)

Menurut Amat Juhari dan Abdul Rashid Melebek ( 2006 : 32 ), bahasa Melayu

Pramoden bermula pada abad ke -19. Buktinya ialah kedatangan pendatang luar ke

Asia Tenggara untuk menguasai Asia Tenggara.Pendatang bangsa barat ini bukan

sahaja menguasai ekonomi, tetapi politik. Bagi mengukuhkan kedudukan di tanah

Melayu, mereka telah mengkaji bahasa dan budaya pribumi. Hasil kajian ini telah

mewujudkan pusat-pusat pengajian tentang bahasa, sastera dan budaya pribumi

terutama Melayu. Manuskrip-manuskrip Melayu dan bahan-bahan tinggalan

sejarah,budaya dan sastera Melayu telah dikumpulkan di perpustakaan-

perpustakaan barat ini.

Dalam masa yang sama,perkataan-perkataan daripada bahasa barat seperti

Inggeris dan Belanda mula meresap ke dalam bahasa Melayu. Proses ini berlaku

secara sedikit demi sedikit. Kesan penyerapan bahasa ini telah mengakibatkan

kegiatan penulisan Melayu mula menggusur dari istana-istana raja seperti dalam

zaman bahasa melayu Klasik ke dalam masyarakat umum.

Dengan kata lain, kegiatan penulisan dalam bahasa Melayu sudah mula

memasyarakat dan merakyat. Zaman bahasa Melayu Pramoden ini juga, terdapat

banyak hasil penulisan seperti buku “Sejarah Melayu, Taj al- Salatin, Hikayat

Abdullah dan lain-lain.Selain itu, zaman ini turut mencetak banyak kitab –kitab

agama di Asia Tenggara. Abdul Rashid Melebek (2006 : 33 ) juga mengatakan

bahawa berlakunya beberapa peristiwa pada abad ke -19. Antaranya ialah

pertembungan budaya Melayu dengan Barat, perkembangan teknologi cetak ,serta

perkembangan perhubungan yang lebih mudah telah menjadikan bahasa Melayu

terdedah kepada pengaruh Barat.

Oleh yang demikian,perkembangan ini bagaikan wahana yang menyebabkan

bahasa Melayu diresapi oleh unsur-unsur Barat sehingga berlaku beberapa

perubahan pada Bahasa Melayu zaman peralihan dikatakan bermula pada

pertengahan abad 19 membawa kepada awal abad 20. Abad ke-19 adalah abad

kebanjiran pendatang luar Asia Tenggara. Pada masa ini pelbagai bangsa terutama

dari barat datang untuk menguasai Asia Tenggara. Orang-orang Belanda menguasai

sebahagian besar kepulauan Melayu yang kemudian dikenali sebagai Indonesia.

Inggeris pula menguasai negeri-negeri Melayu terutama di Semenanjung Tanah

Melayu, Brunai, Sarawak dan Borneo Utara. Orang Perancis pula menguasai Indo-

China, orang Portugis di Timor Timur, manakala orang Sepanyol dan kemudiannya

Amerika menguasai Filipina.

Bangsa-bangsa Barat ini bukan sahaja menguasai perdagangan tetapi juga

politik. Bagi meneguhkan penguasaan mereka, pihak penjajah telah mengkaji

bahasa dan budaya peribumi, sehinga dengan itu timbul pusat-pusat pengajian

tentang bahasa, sastera dan budaya peribumi, terutama Melayu di universiti-

universiti di Barat, misalnya di Belanda dan Inggeris. Pada masa yang sama

penjajah barat memperkenalkan beberapa teknologi moden seperti alat pencetak,

kapal api dan lain-lain termasuk penerbitan akhbar, majalah dan jurnal serta

percetakan buku-buku dan kitab-kitab (Ahmat Adam. 1992 ).

Bertitik-tolak dari sinilah perkataan-perkataan dari bahasa barat seperti

Inggeris dan Belanda mula meresap ke dalam bahasa Melayu sediit demi sedikit.

Akibat dari itu juga pusat kegiatan penulisan Melayu mula mengusur dari istana-

istana ke dalam masyarakat umum. Ini menjadikan kegiatan penulisan mula bersifat

kemasyarakatan dan kerakyatan.Pada zaman ini juga terdapat banyak buku-buku

Melayu tulin sempat dicetak. Misalnya buku Sejarah Melayu, Taj al-Salatin, Hikayat

Abdullah dan lain-lain. Begitu juga dengan kitab-kitab agama yang terkenal banyak

dicetak pada zaman ini terutamanya di Asia Barat seperti di Istanbul dan Mesir.

Suatu perkara yang terjadi pada zaman ini dan tidak wujud pada zaman

bahasa Melayu klasik ialah pencetakan dan penerbitan majalah dan akhbar Melayu.

Contohnya Soerat Kabar Bahasa Malaijoe yang diterbitkan di Surabaya, Jawa Timur

pada tahun 1856. Akhbar Bintang Timor di Padang Sumatera Barat (1865), Jawi

Peranakan di Singapura (1876). Selain dari itu terdapat juga akhbar Melayu Alamat

Langkapuri di Colombo, Sri Lanka (1869). Malah di Melaka sendiri pada tahun 1821

terbitnya majalah Melayu Bustan Arifin, begitu juga majalah Bintang Oetara yang

diterbitkan di Rotterdam, Belanda pada tahun 1856 M ( Ahmat Adam. 1992)

Peristiwa-peristiwa yang berlaku pada abad ke-19 ini seperti satu pertembungan

budaya Melayu dengan Barat. Perkembangan teknologi cetak dan teknologi-

teknologi lain serta perkembangan perhubungan yang lebih mudah menjadikan

bahasa Melayu terdedah kepada pengaruh barat. Dengan itu sedikit demi sedikit

bahasa Melayu diresapi oleh unsur-unsur Barat sehingga berlaku beberapa

perubahan pada bahasa Melayu. Hal ini ditambah lagi dengan penguasaan Inggeris

serta penjajah lain terhadap penerbitan kebanyakan akhbar dan majalah Melayu.

Namun begitu satu perkara yang tidak dapat dinafikan ialah penjajah turut

membantu perkembangan penggunaan bahasa Melayu secara tidak lansung di Asia

Tenggara. Sebagai contoh, pada tahun 1821 Sekolah Melayu telah ditubuhkan di

Pulau Pinang dan kemudiannya diikuti oleh Negeri-negeri Selat yang lain.

Hal yang sama turut berlaku di Indonesia. Kerajaan Belanda telah mengiktiraf

bahasa Melayu Riau sebagai bahasa Melayu tinggi dan menjadi alat perhubungan

utama peribumi Indonesia. Bahasa Melayu Riau menjadi bahasa utama di sekolah-

sekolah bukan sahaja di Riau tetapi juga di Sumatera Timur dan Pulau Jawa.

Dengan keadaan sedemikian, abad ke-19 ini meletakkan bahasa Melayu sebagai

bahasa komunikasi di seluruh pelosok nusantara.

Manakala menurut Amat Juhari (2006 : 34 ) bahasa Melayu berubah sedikit

demi sedikit untuk menuju ke bentuk yang baharu iaitu bahasa Melayu

Moden.Peluang ini cerah apabila mencecah ke abad ke-20. Buktinya ialah negeri-

negeri dan kesultanan melayu tetap menggunakan bahasa Melayu dalam urusan

pemerintahan negerinya terutamanya yang berkaitan dengan adat istiadat Melayu

dan agama Islam. Ketika itu juga sekolah-sekolah Melayu juga dibuka dengan lebih

banyak lagi sama ada dalam pemerintahan Inggeris mahupun yang dalam

pemerintahan Belanda.

Kemuncak kegiatan alam persuratan Melayu melalui bahasa Melayu dan

tulisan Jawi adalah di Penyengat, sebuah pulau di Kepulauan Riau yang menjadi

sebahagian daripada Kerajaan Johor-Riau. Di sinilah dari abad ke 19 hingga awal

abad ke 20, tertumpunya kegiatan keintelektualan Melayu-Islam dan perkembangan

bahasa Melayu selanjutnya. Banyak karya serta kitab diterbitkan di pulau ini, seperti

kitab “Al-Hakim” oleh Tajuddin Abdul Fadzil Ahmad ibn Abdul Karim (1863 M) dan

“Sabil Al-Hidayat” oleh Sayyed Aluwi Ba’aluwi (1899 M).

Hasil penulisan yang terkenal dan terpenting dalam dunia persuratan Melayu

ialah karya Raja Ali Haji, iaitu “Bustan Al-Katibin” (1857 M), “Pengetahuan Bahasa”

(1859 M), “Salasilah Melayu dan Bugis” (1865 M) dan “Tuhfat Al-Nafis” (1865 M).

Pada masa itu juga di Johor terdapat beberapa hasil penulisan seperti “Hikayat

Negeri Johor” dan “Kitab Pemimpin Johor”. Kerajaan Melayu Johor-Riau terus

menjadi pusat pengembangan bahasa Melayu sehingga ia menjadi bahasa

persatuan di seluruh Nusantara.

Sebelum Inggeris bertapak di Semenanjung Tanah Melayu, bahasa Melayu

menjadi satu-satunya bahasa perantaraan bagi penduduk negara ini. Bahasa

Melayu digunakan sebagai bahasa pentadbiran di semua pusat pemerintahan dan

menjadi bahasa pengantar di institusi pendidikan yang ada pada ketika itu seperti

pusat pengajian Islam dan kelas agama. Perhubungan antara rakyat juga

menggunakan bahasa Melayu, termasuk di pusat-pusat perniagaan seperti Melaka,

Pulau Pinang dan Singapura yang sebahagian besar penduduknya terdiri daripada

orang Melayu.

Pada zaman penjajahan Inggeris di Tanah Melayu, khususnya ketika sebelum

berlaku Perang Dunia Kedua, bahasa Melayu terus digunakan untuk tujuan urusan

rasmi di Negeri-Negeri Melayu Bersekutu dan Negeri-Negeri Melayu Tidak

Bersekutu. Pegawai-pegawai Inggeris yang bertugas di Negeri-Negeri Melayu

sebelum Perang Dunia Kedua dikehendaki mempelajari bahasa Melayu dan mesti

lulus dalam peperiksaan bahasa Melayu sebelum disahkan dalam jawatan.

Sebahagian daripada pegawai-pegawai itu terus menaruh minat yang tinggi

terhadap Bahasa Melayu, sehingga dikenali sebagai sarjana bahasa Melayu.

Antaranya ialah R.O. Winstedt, J.R. Wilkinson, C.C. Brown, W.E. Maxwell, W.

Marsden, W.G. Shellabear dan J. Crawford.

Hanya selepas Perang Dunia Kedua kedudukan serta peranan bahasa

Melayu mula terancam. Pegawai-pegawai Inggeris baru yang jahil terhadap bahasa

Melayu membawa tekanan kepada kehidupan rakyat di negara ini, menerusi nilai-

nilai baru yang diperkenalkan. Orang-orang Inggeris menjadi “tuan” dan segala yang

bersangkutan dengan cara hidup mereka diberi nilaian yang tinggi termasuk bahasa

mereka.

Ini diperkukuhkan dengan dasar menggunakan bahasa Inggeris sebagai

bahasa pengantar dalam sistem persekolahan. Dalam keadaan bahasa Melayu

menerima tekanan, kesusasteraan Melayu terus dihasilkan, bukan oleh

cendiakawan berpendidikan barat tetapi cerdik pandai lulusan sekolah Melayu atau

Arab. Kemerosotan bahasa Melayu tidak berterusan. Pada awal abad ke-20,

semangat kebangsaan bergema dan orang-orang Melayu mula mengorak langkah

untuk memperjuangkan bahasa ibunda mereka. Wartawan, sasterawan, budayawan,

guru-guru Melayu dan ahli-ahli politik berganding bahu memperjuangkan cita-cita ini.

Akhbar dan majalah menjadi saluran utama untuk menyuarakan hasrat ini.

Perjuangan bahasa Melayu digerakkan serentak dengan perjuangan politik

membebaskan tanah air daripada penjajahan.

Akhirnya kejayaan tercapai dengan termaktubnya Artikel 152 dalam

Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu, yang menyebut bahawa “Bahasa

Kebangsaan negara ini adalah bahasa Melayu dan hendaklah ditulis dalam apa-apa

tulisan sebagaimana yang diperuntukan dengan undang-undang Parlimen”. Dengan

perakuan ini, maka bermulalah era baru bagi bahasa Melayu, satu bahasa yang

pernah menjadi lingua franca bagi seluruh Kepulauan Melayu.

5.3 Ciri-ciri Bahasa Melayu Zaman Peralihan dan Perkembangannya

(abad 19- 20)

Seperti bahasa Melayu zaman klasik, bahasa Melayu zaman peralihan juga

mempunyai ciri-cirinya yang tersendiri yang membolehkannya dipisahkan dari

bahasa zaman klasik. Ciri-ciri ini amat penting untuk diketahui kerana ciri-ciri inilah

yang akan menjadi garis pengukur dalam menentukan kedudukan bahasa itu sama

ada berada dalam zaman kuno, zaman klasik, zaman peralihan atau zaman

moden.Ciri-ciri bahasa Melayu zaman peralihan atau zaman pramoden yang dapat

dikesan untuk kertas kerja ini ialah :

a) Gaya bahasa zaman peralihan masih lagi mengikut gaya bahasa klasik, seperti

penggunan sahaya, arakian, kemudian daripada itu, adapun, maka, sekalian dan

sebagainya. Walau bagaimanapun penggunaan perkataan-perkataan tersebut

tidaklah begitu keterlaluan seperti zaman sebelumnya.

b) Fonem-fonem Melayu ditambah dengan fonem-fonem baru daripada bahasa Arab

masih kekal. Di sini pada awalnya unsur-unsur Inggeris belum terlihat dengan

ketara. Walau bagaimanapun, apabila penjajah mula menguasai urusan penerbitan

beberapa akhbar dan majalah barulah unsur-unsur Inggeris mula terlihat.

c) Kata-kata istilah baru mula muncul terutama dalam pentadbiran moden seperti

yang diamalkan di Johor pada zaman pemerintahan keluarga Temenggung Johor.

Pada masa itulah beberapa banyak istilah Inggeris, Portugis dan Belanda mula

diguna pakai. Antaranya istilah majestret, lawyer, kompeni, Gabenor, kemeja, office-

boy, beranda dan berbagai lagi. Pada masa yang sama juga beberapa istilah

Inggeris diterjemahkan ke dalam bahasa Melayu untuk urusan pentadbiran seperti

jawatankuasa, setiausaha, pejabat, pesuruhjaya dan jabatan.

d) Perkembangan bahasa dalam zaman pramoden ini juga memperlihatkan

penerbitan akhbar dan majalah yang datang dari pengaruh Barat. Hal ini telah

dimanfaatkan sepenuhnya oleh intelektual Melayu. Mereka mula menerbitkan

bahan-bahan cetak untuk rakyat tempatan. Ini membantu dalam penguasaan

bahasa bukan sahaja oleh penduduk tempatan tetapi juga oleh penjajah.

e) Sesuatu yang lebih ketara pada zaman ini ialah dalam bidang percetakan iaitu

bermulanya era penerbitan buku-buku Melayu. Buku-buku ini dicetak sama ada di

Malaya, Batavia atau di Asia Barat seperti di Makkah , Istanbul atau Mesir.

f) Dalam bidang penulisan dan penghasilan karya pula terlihat bermulanya penulisan

gaya laporan mula berkembang. Gaya penulisan ini juga lebih dikenali dengan gaya

kewartawan seperti yang dilakukan oleh Abdul Rahim Kajai ( Talib Samat :1998 )

g) Dunia persuratkhabaran dan majalah yang berkembang pesat telah membuka

ruang kepada bidang pekerjaan sebagai wartawan akhbar dan majalah. Hal ini

menyemarakkan lagi proses pengembangan bahasa Melayu di peringkat yang lebih

luas. Bukan sahaja istilah-istilah bahasa Melayu semakin bertambah, malah ianya

semakin meninggalkan ciri-ciri bahasa Melayu zaman klasik. Struktur ayatnya telah

berubah, tidak lagi meleret-leret ketika menjelaskan sesuatu maksud atau perkara.

h) Sesuatu yang menarik dalam memperkatakan ciri-ciri bahasa Melayu pramoden

ini ialah bahasa Melayu telah menjadi bahasa pengantar di sekolah-sekolah yang

didirikan oleh penjajah. Ini membuktikan bahawa bahasa Melayu telah mendapat

pengiktirfan sebagai bahasa komunikasi antarabangsa ( pelbagai kaum ), tidak

seperti zaman sebelumnya yang meletakakan bahasa Melayu sebagai bahasa

komunikasi tidak formal sahaja.

i) Perkembangan bahasa Melayu turut membawa kepada penghasilan buku-buku

teks bahasa Melayu di sekolah-sekolah . Perkara ini dilakukan oleh Syed Mahmud

bin Syed Abdul Kadir ( A.M Iskandar Hj Ahmad : 1980

Zaman pramoden atau zaman peralihan ini juga ditandai dengan lahirnya aktiviti

penghasilan perkamusan di alam Melayu. Beberapa buah kamus besar telah

disusun seperti Kamus Jawi-melayu-Inggeris yang disusun oleh R.J Wilkinson.

Kamus ini berbidang besar dan tebal serta mempunyai maklumat yang banyak

tentang bahasa Melayu. Kamus ini diterbitkan pada tahun 1903. Selain dari itu

terdapat juga kamus Melayu-Belanda dan Belanda-Melayu yang disusun oleh Van

Ronkel pada tahun 1918. Kamus lain yang terhasil pada awal abad ke-20 ialah Buku

Katan ( Kamus Melayu) oleh Muhamad said Sulaiman (1936), Kamus Melayu oleh

Haji Syamsudin Muhamad Yunus yang bertulisan Jawi (1948).

Kejayaan menghasilkan kamus ini memberikan impak yang besar terhadap

pekembangan bahasa Melayu. Dengan terhasilnya kamus-kamus tersebut maka

secara lansungnya menambahkan lagi perbendaharaan kata bagi bahasa Melayu.

Oleh itu dalam zaman peralihan ini, penghasilan kamus menjadi satu elemen

penting ketika memperkatakan perkembangan bahasa Melayu zaman peralihan atau

zaman pramoden.

6. Bahasa Melayu Zaman Moden

Setelah meneliti era dua zaman perkembangan bahasa Melayu; zaman klasik dan

zaman peralihan, eloklah pula ditinjau sepintas lalu bahasa Melayu zaman moden

bagi menjelaskan pemahaman terhadap sejarah perkembangan bahasa Melayu.

Tinjauan sepintas lalu ini akan menjelaskan akan peri pentingnya zaman peralihan

( pertengahan abad ke-19 hingga awal abad ke-20 ) kepada sejarah perkembangan

bahasa Melayu.

Bahasa Melayu berubah sedikit demi sedikit untuk menuju ke bentuk baru iaitu

bahasa Melayu Moden apabila menjelangnya abad ke-20. Prosesnya berjalan

mengikut urutan waktu tetapi lancar. Ianya bermula dengan pemilihan bahasa

Melayu sebagai bahasa urusan pemerintahan di negeri-negeri Melayu. Keadaan

menjadi semakin kukuh apabila munculnya teknologi percetakan yang dibawa oleh

penjajah ke Tanah Melayu. Penerbitan akhbar, majalah dan buku-buku telah

menyemarakkan lagi perkembangan bahasa Melayu.

Pada pertengahan abad ke-20 bahasa Melayu sudah menjadi bahasa terpenting di

Semenanjung Tanah Melayu, Singapura, Sarawak, Brunei dan Borneo Utara. Hal

yang sama berlaku di Indonesia yang dijajah oleh Belanda.

Di Indonesia, pada tahun 1928 tercatatnya peristiwa penting dalam kalendar sejarah

bahasa Melayu apabila diadakan Sumpah Pemuda yang menjadikan bahasa Melayu

sebagai bahasa persatuan bagi negara dan bangsa Indonesia ( Ensiklopedia

Sejarah dan Kebudayaan Melayu : 1994).

Peristiwa ini membawa kepada terangkatnya bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi

negara Indonesia yang kemudiannya dikenali dengan Bahasa Indonesia pada 1945.

Hal yang sama terjadi di Tanah Melayu pada tahun 1967. Manakala di Brunei

Darulsalam bahasa Melayu telah dijadikan bahasa rasmi pada tahun 1959 dan di

Singapura pada tahun 1965 ( Amat Jauhari Moain : 1994 ).

Bahasa Melayu Moden terus berkembang dan menjadi utuh apabila penerbitan

majalah, akhbar, buku, jurnal menjadikan bahasa Melayu sebagai wadah untuk

menyampaikan maklumat dan ilmu pengetahuan. Tujuannya bukan sekadar

meningkatkan kecerdasan berfikir dan perluasan ilmu tetapi juga untuk menjadikan

bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu. Anatara akhbar dan majalah yang memainkan

peranan berkenaan ialah al-Imam (1906), Panji Poestaka dan Poesdjangga Baroe

(1933), Warta Malaya, Lembaga Melayu dan lain-lain lagi diterbitkan di sekitar

separuh awal abad kedua puluh.

Bagi mengukuhkan lagi kedudukan bahasa Melayu serta memastikan

perkembangannya tidak terbantut maka berbagai usaha telah dijalankan. Antaranya

penubuhan Pakatan Bahasa Melayu Persuratan Buku Diraja Johor ( Pa. Ba. Mim.

Pa. Ba.) yang kemudiannya diikuti dengan tertubuhnya Pejabat Karang Mengarang

SITC, Dewan Bahasa dan Pustaka, Institusi-institusi Pengajian Tinggi, Jawatakuasa

Tetap Bahasa Melayu, serta tertubuhnya Kementerian Pelajaran.( Abdul Samad

Ahmad : 1966).Melihat kepada perkembangan istilah dan perbendaharaan kata,

pada zaman bahasa Melayu Moden ini, munculnya istilah-istilah baru sama ada

pinjaman dari bahasa asing mahupun pinjaman dari bahasa serumpun. Istilah-istilah

asing yang tiada dalam bahasa Melayu telah diterjemahkan ke dalam bahasa

Melayu. Ini menjadikan bahasa Melayu kaya dengan istilah-istilahnya walaupun ada

di antaranya dipinjam dari istilah Inggeris, Belanda, Portugis, Arab, Sanskrit, Jawa,

Indonesia, Brunei dan sebagainya.

Penggunaan bahasa Melayu yang semakin meningkat mendorong lahirnya

kerjasama kebahasaan antara Tanah Melayu dan Indonesia pada tahun 1959.

Kerjasama ini dikukuhkan lagi apabila pada tahun 1972 majlis Bahasa Indonesia-

Malaysia (MBIM) ditubuhkan. Pada tahun 1985 kedudukannya semakin meningkat

apabila MBIM menjadi MABBIM atau Majlis Bahasa Brunei Darussalam - Indonesia -

Malaysia ditubuhkan.

Peningkatan mutu bahasa Melayu semakin jelas terserlah apabila bahasa ini

digunakan dalam pelbagai laras dan wacana dalam pengajaran pelbagai ilmu dari

peringkat rendah hingga ke peringkat pengajian tinggi.

7. Pengaruh kedatangan Barat Terhadap Perkembangan Bahasa Melayu

Era kedatangan Barat ke tanah Melayu bermula dengan bertapaknya kuasa

Portugis di Melaka dengan kejatuhan kesultanan Melaka pada tahun 1511.

Penjajahan Barat pada abad ke-19 dan awal abad ke-20 di wilayah kebudayaan

Melayu di Asia Tenggara telah mencetuskan pelbagai jenis penentangan oleh

bangsa Melayu terhadap penjajahan. Namun begitu, keruntuhan kerajaan

Melayu Melaka tidak meruntuhkan bahasa Melayu. Banyak pengkaji terus

menjalankan penyelidikan tentang bahasa Melayu. Antaranya ialah Pigafetta,

seorang ketua kelasi berbangsa Itali dalam pelayarannya bersama Magellan,

telah menyusun kamus Melayu-Itali semasa singgah di Pulau Tidore pada tahun

1521. Dokumen ini merupakan daftar kata daripada bahasa yang dituturkan

oleh orang-orang di pelabuhan itu dengan lebih 400 patah perkataan dan

merupakan daftar kata Melayu-Eropah yang tertua. Kedudukan Pulau Tidore

yang terletak jauh dari tempat asal bahasa Melayu menggambarkan betapa

luasnya bahasa Melayu tersebar. Seorang lagi pengkaji ialah Jan Hugen Van

Linschotten, seorang bangsa Belanda pernah tinggal di Indonesia antara tahun

1586 hingga 1592 dan berkhidmat sebagai pegawai kepada pemerintah Portugis.

Beliau ada mencatatkan dalam bukunya bahawa bahasa Melayu dianggap

sebagai bahasa yang paling dihormati antara bahasa-bahasa negeri timur.

Penulisan tentang bahasa Melayu yang penting pada zaman ini ialah daftar kata

Pigafetta yang merakamkan perbualan Magellan dengan lelaki Melayu

beragama Kristian bernama Hendrick. Pigafetta mempelajari bahasa yang

dituturkan dan menyalin beberapa perkataan dalam bahasa Itali dan dipadankan

dengan perkataan Melayu. Oleh sebab beliau bukan ahli bahasa, maka

pertuturan yang disalin adalah berdasarkan ejaan Itali. Beliau telah berjaya

mengumpulkan 426 perkataan dan rangkai kata bahasa Melayu. Senarai ini

kemudiannya disusun semula oleh Alessandrio Bausani dan dijadikan buku

Perbendaharaan kata Itali-Melayu yang pertama.

Sarjana Barat yang berusaha mengembangkan bahasa Melayu ialah Casper

Wittens yang menyusun kamus bahasa Melayu-Belanda dan diperbaiki oleh

Sebastian Danckaerts dan diterbitkan oleh Gravenhaghe pada tahun 1623 Masihi

dan di Batavia pada tahun 1707 Masihi. Kamus ini telah diterjemahkan ke dalam

bahasa Latin oleh David Haex dan diterbitkan di Rom pada tahun 1631 Masihi.

Pada awal abad ke-18, Francios Valentijn, seorang pendeta dan ahli sejarah

bangsa Belanda yang banyak menulis mengenai wilayah kepulauan Melayu,

telah menggambarkan kepentingan bahasa Melayu seperti berikut, „Bahasa

mereka, bahasa Melayu, bukan sahaja dituturkan di daerah pinggir laut, tetapi

juga digunakan di seluruh kepulauan Melayu dan di segala negeri-negeri Timur,

sebagai suatu bahasa yang difahami di mana-mana sahaja oleh setiap orang.

Selain daripada itu, penggunaan bahasa Melayu meluas dalam warkah-warkah

rasmi sebagai utusan daripada raja Melayu. Antaranya ialah surat Sultan

Acehkepada Kapitan Inggeris, James Lancester (1601), surat Sultan Alauddin Shah

dari Aceh kepada Harry Middleton (1602) dan surat sultan Aceh kepada raja

Inggeris, King James (1612). Ketiga-tiga surat ini tersimpan di Perpustakaan

Bodelein, London. Thomas Bowrey menyusun kamus Inggeris-Melayu pada tahun

1701 Masihi dengan mengemukakan sedikit peraturan nahu. Kamus ini mencatat

semua perkataan yang diingatinya (daripada bahasa lisan) sehingga berlaku banyak

kesalahan ejaan. George Werndley seorang sarjana Bahasa Melayu menulis „Nahu

Melayu‰ yang diterbitkan di Amsterdam pada tahun 1736 Masihi, M. John Howison

menyusun kamus Inggeris-Melayu pada tahun 1801 dan P. Farve menyusun kamus

Perancis-Melayu pada tahun 1871 Masihi. Zaman kedatangan Portugis merupakan

detik permulaan pengaruh bangsa Eropah kepada bahasa dan kebudayaan Melayu.

Selain daripada kuasa Portugis,pengaruh bahasa Belanda juga kelihatan dalam

bahasa Melayu khususnya perkembangan di Indonesia. Bagi Tanah Melayu pula,

pengaruh Barat yang paling banyak mempengaruhi bahasa Melayu ialah

kedatangan kuasa Inggerispada awal abad ke-19. Pengaruh ini masih lagi kelihatan

khususnya dalam perkembangan ilmu Bahasa Melayu dan perkembangan

peristilahan dalam pelbagai bidang. Pada zaman penjajahan Inggeris di Tanah

Melayu, khususnya ketika sebelum berlaku Perang Dunia Kedua, bahasa Melayu

terus digunakan untuk tujuan urusan rasmi di Negeri-Negeri Melayu Bersekutu dan

Negeri-Negeri Melayu Tidak Bersekutu. Pegawai-pegawai Inggeris yang bertugas di

Negeri-Negeri Melayu sebelum Perang Dunia Kedua dikehendaki mempelajari

Bahasa Melayu

dan mesti lulus dalam peperiksaan Bahasa Melayu sebelum disahkan dalam

jawatan. Sebahagian daripada pegawai-pegawai itu terus menaruh minat yang tinggi

terhadap bahasa Melayu, sehingga dikenali sebagai sarjana Bahasa Melayu.

Antaranya ialah R.O. Winstedt, J.R. Wilkinson, C.C. Brown, W.E. Maxwell, W.

Marsden, W.G. Shellabear dan J. Crawford. William Marsden telah menulis A

Grammar of Malayan Language pada tahun 1812 masihi. Beliau telah mengutarakan

beberapa hal penting dalam perkembangan bahasa Melayu, iaitu bahasa Melayu itu

indah, susunan ayatnya teratur, dan nahunya sederhana. Penyebutannya juga

mudah dan mudah diselaraskan dengan kata pinjaman. Bahasa Melayu dikatakan

bukan berasal daripada bahasa Sanskrit tetapi bahasa Sanskritlah yang

memperkayakan bahasa Melayu. Tajuk-tajuk kecil dalam buku ini ialah abjad Jawi,

konsonan dan vokal, tanda bacaan tulisan Jawi, golongan kata, bahagian ayat,

nama sifat, perbandingan, bilangan, ganti nama, penunjuk, sendi, keterangan,

penghubung, seruan, pengimbuhan, binaan ayat, dialek, prosodi dan praksis.

Marsden mengatakan bahawa orang Melayu telah mengambil 28 huruf Arab, dan

mencipta beberapa huruf lagi dengan menambah titik tertentu pada bentuk yang

sudah sedia ada.

1. .0 Kesimpulan

2. Kedudukan bahasa Melayu menjadi sedemikian tinggi kerana pengaruh bahasa-

bahasa dari luar terutama dari barat seperti Inggeris dan Belanda, yang mula

meresap ke dalam bahasa Melayu pada abad ke-19. Pengaruh-pengaruh ini

membuahkan hasil yang amat baik kepada bahasa Melayu dalam alaf baru ini

( menjelang abad 21 ) Bermula dari pertengahan abad ke-19, pengaruh-pengaruh

luar telah mempengaruhi kosa kata dan istilah-istilah Melayu yang akhirnya

menjadikannya bahasa moden.

3.

4. Tidak dapat dinafikan bahawa pertengahan abad ke-19 membawa ke abad 20

merupakan era yang amat penting dalam sejarah perkembangan bahasa Melayu.

Zaman ini yang lebih dikenali dengan Zaman Pramoden atau Peralihan merupakan

titik-tolak yang menjadikan bahasa Melayu hari ini sebagai bahasa lingua franca

dan bahasa ilmu pada abad ini.