http://agnespuding.blogspot.com/2009/08/elektrik-dan-suisbod.html May 11, 2013

Elektrik dan Suisbod

Mohammad Ismail

PAPAN SUIS UTAMA

1. AM

Papan suis utama (PSU) adalah satu komponen atau perkakaspemasangan elektrik yang mula-mula sekali menerima bekalan elektriksebelum ianya diagih-agihkan ke bahagian-bahagian lain beban ataubangunan. Ia juga merupakan pusat kawalan kepadakeseluruhan pemasangan.Di dalam PSU inilah terdapatnyaperkakas suis untuk tujuan kawalan dan perlindungan. Bekalanmasuk utama boleh dikawal iaitu ON atau OFF di PSU. Alat dankomponen perlindungan utama yang mengawal dan melindungikeseluruhan pemasangan ditempatkan disini.Peranan, saizf izikal dan fungsi PSU adalah bergantung kepada keupayaanmembawa arus, kegunaan PSU itu sendiri serta apakah yanghendak dikawalnya. Ada sesetengah PSU hanya mengawalbeban elektrik yang tertentu sahaja misalnya motor-motorelektrik.

Fault level untuk PSU ialah 50kA (dahulu 43KA) atau 31MVApada 415V untuk selama 1 saat (BS 5486).

2. JENIS

Umumnya ada t iga jenis PSU yang biasa digunakan iaitu:

a. Jenis melekat di dinding (wall mounted)b. Jenis pedestal (f loor mounted / wall mounted, f rontaccess)c. Jenis Cubicle (f loor mounted front / rear access)

Jenis melekat di dinding biasanya untuk pemasangan kecil, sehingga 100 ampiar. Jenis pedestaluntuk pemasangan sederhana, manakala jenis cubicle untuk pemasangan besar. Namun begituberat sesebuah PSU akan juga menentukan jenis yang sesuai digunakan (wall mounted atauf loor mounted).

Tahap perlindungan PSU lazimnya ialah IP42.

3. PAPAN SUIS KECIL

Papan suis kecil (PSK/SSB) adalah papan suis yang mendapat bekalan utamanya dari PSU.Perkataan kecil adalah relat if sebab ada PSK yang saiznya lebih besar dari PSU ditempat lain.Kecil disini bermakna lebih kecil dari PSU.

PSK digunakan untuk bangunan atau beban yang berada agak jauh dan terasing dari PSU. Iniadalah untuk menjimatkan kabel dan memudahkan kerja-kerja kawalan dan senggaraan.

4. BINAAN

PSU terdiri dari binaan rangka utama yang akan menyokong berat segala peralatan yangterdapat di dalam PSU. Kekuatan rangka hendaklah minima 10G berbentuk U-sect ion channel.

Rangka yang baik adalah dari jenis berlubang-lubang dengan saiz yang sesuai dan dengan jarak25mm supaya t idak mengurangkan kekuatan mekanikalnya. Jenis ini dipanggil jenis modulardimana ia boleh ditambah dan dibesarkan dengan mudah iaitu dengan menyambong sahajarangka tambahan.Dibahagian luar sekelilingnya ditutup dengan kepingan logam dengan tebalt idak kurang dari 2mm.Palang bas pembumian dengan keratan rentas yang mencukupihendaklah dipasang dibahagian bawah sebelah dalam PSU meliput i keseluruhan panjang PSUtersebut.

5. KLAS

Terdapat t iga klas PSU:

a. Tiada kompartmen (Form 1) – t iada pengasingan (dinding pemisah) diantara bahagian-bahagian dalam PSU.b. Sebahagian berkompartmen (Form 2a) – Palang bas dipisahkandaripada yang lainnya menggunakan sleeving, (Form 2b) menggunakan enclosure/barrier.c.Sepenuhnya berkompartmen (Form 3) – semua pemutus litar diasingkan diantara satu samalain tetapi t idak terminal kabelnya.d. Sepenuhnya berkompartmen (Form 4) – semua pemutuslitar dan terminal kabel diasingkan diantara satu sama lain.

Jenis mana yang kita mahukan bergantung kepada keperluan, kesesuaian, tahap keselamatandan harga yang perlu kita bayar. Jenis yang paling baik dan mahal ialah set iap kompartmendalam PSU diasingkan dengan dinding logam supaya apabila berlaku percikan api bahagian laint idak terlibat . Selain mahal ianya juga berat .

Jenis sederhana baik hanya memisahkan sebahagian sahaja kompartmen terutama bahagianyang menempatkan pemutus litar udara (ACB), kerana disinilah selalunya berkemungkinan besarberlaku percikan api elektrik.

Jenis yang paling mudah dan murah ialah t iada langsung pemisahan diantara kompartmen didalam PSU tersebut.

6. LOKASI

PSU hendaklah ditempatkan ditempat yang mempunyai ciri-ciri sepert i berikut :

a. Berhampiran dengan penempatan beban yang t inggi bagi mengurangkan perbelanjaansubmains dan kabelb. Terhindar daripada banjir atau dekat dengan punca-punca airc. Tidakterlindung atau terhalang oleh sesuatu supaya kerja-kerja operasi dan senggaraan mudahdijalankand. Ditempatkan di dalam bilik khas dan mempunyai pintu yang berkunci

7. KEPERLUAN BILIK SUIS

Diantara keperluan bilik suis adalah:

a. Bilik suis hendaklah menerima pengedaran udara yang baikb. Semua pintu dan lubang udaradipasang dengan ant i vermin prof f net t ing supaya serangga t idak dapat masukc. Ruang kosongberukuran minima 2.5 kaki dibahagian belakang dan minima 4.5 kaki dibahagian hadapan PSUuntuk kerja-kerja senggaraand. Mempunyai saluran-saluran yang mencukupi untuk kemasukandan keluar kabele. Bilik suis hendaklah dilengkapan dengan alat pemadam api jenis gas yangdibenarkan sepert i CO2f. Lampu biasa, lampu kecemasan dan soket alir keluar dengan jumlahyang mencukupi hendaklah disediakan di dalam bilik suisg. Rajah skema dan t ikar getah dengansaiz yang sesuai hendaklah dipaparkan didalam bilik PSU

8. PERKAKAS SUIS DALAM PSU

Palang Bas (bus bar)

Palang bas merupakan kepingan pengalir yang selalunya diperbuat dari campuran tembaga dan

bersalut t imah. Ia mengalirkan dan mengagihkan bekalan elektrik daripada pemutus litar utamake pemutus-pemutus litar yang lain. Ianya digunakan menggant ikan kabel disebabkan mudahmembuat sambungan dan kemas serta mudah melaksanakan kerja pemasangan.

Kedudukan palang bas biasanya mendatar, tetapi ada yang menegak dan ada juga yangmengabungkan kedua-duanya. Palang bas hendaklah mempunyai ketumpatan arus t idakmelebihi 1.5A/mm persegi.

Keupayaan membawa arus palang bas adalah bergantung kepada saiznya, bahan yangdigunakan iaitu tembaga atau tembaga campuran. Sila rujuk jadual.Palang bas hendaklahdiasingkan dari bahagian-bahagian logam PSU menggunakan non-hygroscopic insulators untukmenahan tekanan mekanikal apabila berlaku kerosakan ditahap maksima.

9. PEMUTUS LITAR UDARA (ACB)

Pemutus litar udara ialah sebuah pemutus litar yang bert indak memutus dan menyambungkanlitar dengan sesentuh utamanya berada didalam udara biasa, t idak didalam medium pemutusjenis lain sepert i minyak, hampagas atau SF6. Ianya hendaklah jenis metalclad f lush mounted.

Pemutus litar yang asas adalah satu alat untuk memutus atau menyambungkan bekalan ataudisebut juga sebagai pengasing sahaja. Namun begitu apabila ianya dilengkapkan dengankomponen perlindungan sepert i alatubah arus, gegant i dan shunt t rip coil, ianya dapat memberiperlindungan yang diperlukan secara otomat ik. Perlindungan yang diperlukan ialah arus lebih,beban lebih dan rosak ke bumi.

Pemutus litar yang biasa digunakan ialah Pemutus Litar Udara (ACB), tetapi pada masa iniPemutus Litar Teracu (Moulded Case Circuit Breaker / MCCB) semangkin banyak digunakan.Penggunaan samada ACB atau MCCB bergantung kepada kadaran arus sesuatu pemasanganelektrik. Untuk pemasangan yang melebihi 400A selalunya ACB digunakan walaupun MCCB adajuga digunakan.

ACB ditentukan didalam B.S 4752 dimana voltan nominalnya t idak melebihi 660V AC denganulangan 50Hz atau 60Hz. Kadaran arusnya t idak melebihi 8000A dan kapasit i pemutusan litarpintas berkadar t idak melebihi 200KA. Minimum rupturing capacity ialah 31MVA pada 415V.

Saiz ACB terkecil yang terdapat dipasaran pada masa ini ialah 600A. Dengan penatahan(sett ing) kepada alat perlindungan dan bersesuaian dengan kadaran arus pemasangan ianyaboleh ditatah kepada kadaran arus kurang daripada 600A, contohnya 200A, 400A dansebagainya. Saiz ACB yang besar pula ada yang mencapai 6300A.

Dalam kes-kes tertentu terdapat lebih dari satu ACB di dalam sesebuah PSU samadamempunyai kadaran arus yang sama atau dengan kadaran yang berlainan. Dengan itu rangkaPSU mest ilah mempunyai kekuatan mekanikal yang mencukupi untuk menampung beratkomponen-komponen tersebut.

Nilai arus kerosakan (fault level) ACB ialah 45KA untuk 3 saat. Ini bermakna dengan arussebanyak 45KA ACB ini boleh bert indak dengan selamat tanpa ianya mengalami kerosakan.

Kegunaan lain ACB selain dari sebagai pengasing dan pemutus litar ialah sebagai bus t ie ataubus coupler atau sesentuh tukar alih, tetapi hendaklah dari jenis empat kutub.

ACB boleh dipasang secara tetap (f ixed type) iaitu t idak boleh dibawa keluar (not withdrawable)kecuali dengan membuka sekeru atau boleh dibawa keluar untuk tujuan senggaraan dan ujian(drawout type).

ACB hendaklah diuji dan diperakui mengikut standard ASTA atau KEMA.

Ist ilah-Ist ilah Mengenai Kadaran

a. Kadaran Arus Thermal (rated thermal current)

Had arus dimana pemutus litar boleh membawanya secara berterusan tanpa kenaikan suhuyang melebihi nilai tertentu pada suatu keadaan tertentu.

b. Kadaran Keupayaan Tutup-Balik Litar Pintas (rated short circuit making capacity)

Ini adalah had arus dimana sebuah pemutus litar berupaya menyambung atau menutup balikpada keadaan tertentu.

c. Kadaran Keupayaan Putus Litar Pintas (rated short circuit breaking capacity)

Ini adalah had arus dimana sebuah pemutus litar berupaya memutuskan litar pada tahapkerosakan tertentu dengan selamat dan tanpa ianya mengalami kerosakan. Kadarannya adalahdalam kiloampiar (KA).

d. Kadaran Arus Menahan Pada Masa-Pendek (rated short-t ime withstand current)

Ini adalah arus yang boleh dibawa oleh sebuah pemutus litar dalam masa 1 saat tanpasebarang keadaan luar biasa pada keadaan yang tertentu

10. BAHAGIAN-BAHAGIAN ACB

a. Sesentuh Tetap dan Sesentuh Bergerak

Kebanyakan ACB mempunyai t iga kutub walaupun ada yang mempunyai empat kutub. Oleh ituterdapat t iga sesentuh tetap dan t iga sesentuh bergerak. Bila dalam keadaan ON sesentuhtetap dan sesentuh bergerak akan tertutup dan bila dalam keadaan OFF atau terpelant ik (t rip)ianya akan terbuka.

Semua sesentuh diperbuat dari bahan logam yang kuat dari segi mekanikal dan keupayaanmembawa arus menutup (making current), arus membuka (breaking current0 dan arus litarpintas (short circuit current). Contoh logam yang digunakan ialah silver alloy.

b. Sesentuh Arka (Arcing Contact)

Sesentuh arka adalah sesentuh tambahan yang gunanya ialah untuk membenarkan arkaberlaku di sini dan t idak disesentuh utama. Dengan ini sesentuh utama t idak dibebankandengan arka set iap kali ACB di ON dan OFF kan. Oleh itu sesentuh utama akan tahan lebihlama.

c. Mekanisma Penyimpan Tenaga (Spring)

Set iap ACB mempunyai mekanisma penyimpan tenaga iaitu spring. Spring yang berada didalamkeadaan tegang (tension) adalah menyimpan tenaga untuk menolak dengan pantas sesentuhbergerak untuk tertutup dengan sesentuh tetap. Aksi ini serupalah dengan spring yang terdapatpada perangkap t ikus yang akan mengetap t ikus dengan pantas apabila galangnya terlepas.

Spring ini boleh di charge menggunakan handle atau charging lever yang disediakan ataumenggunakan motor elektrik (automat ic charging) yang boleh dipasang didalam mana-manaACB. Namun t idak semua ACB mempunyai kemudahan automat ic charging.

e. Bahagian Pengalir

Biasanya bahagian yang mengalirkan arus ialah pengalir utama litar, pengalir mudah lentur,sesentuh utama dan sesentuh arka. Penebat berkesan yang diperbuat dari bahan penebatsepert i glass polyester atau kepingan f ibre diletakkan diantara fasa atau kutub.

f . Gelong Shunt Trip (Shunt Trip Coil)

Gelong shunt t rip ialah sebuah gelung yang dipasang didalam ACB untuk tujuan pelant ikansecara otomat ik. Apabila diberikan bekalan yang sesuai dengan gelong, ia akan bertenaga danmenarik plunger dan seterusnya menyebabkan ACB terpelant ik.

Gelong ini biasanya berkadaran 240V AC tetapi untuk pemutus litar tertentu ada juga yangkerkadaran 110V AC ataupun 30V DC. Bekalan ini selalunya diterima dari satu punca (palangbas atau bateri) melalui f ius, gegant i atau butang tekan.

Satu suis tambahan mest ilah digunakan untuk membuka litar ke gelong tadi supaya ianya t idakterbakar jika bekalan t idak diputuskan untuk jangka masa yang lama.

g. Gelong Voltan Kurang (Under Voltage Coil)

Gelong ini akan menyebabkan ACB terpelant ik apabila voltan bekalan jatuh kepada suatu nilaitertentu. Jika t iada bekalan ACB t idak boleh di ON kan.

h. Arc Chute

Arc chute ialah sebuah kekotak yang diletakkan diatas sesentuh utama dan sesentuhtambahan yang tujuannya ialah untuk menyerap percikan dan asap dari arka yang terjadisupaya ia t idak merebak ke bahagian-bahagian lain.

g. Charging Handle

Satu handle untuk charge spring supaya menyimpan tenaga.

h. Butang Buka (OFF button)

Butang tekan untuk OFF ACB

i. Butang Tutup (ON button)

Butang tekan untuk ON ACB

j. Penunjuk Open-Close

Satu penunjuk samada ACB itu buka (open) atau tutup (close)

k. Penunjuk Charging

Penunjuk samada spring dalam keadaan charge atau discharge

l. Penunjuk Kedudukan (Posit ion Indicator)

Menunjukkan kedudukan ACB samada CONNECTED, TEST atau DISCONNECTED.

m. Penutup Palang Bas / Interlock Shutter

Penutup ini akan menutup palang bas apabila ACB dikeluarkan.

n. Pendawaian Elektrik dan Penyambungan

Pendawaian yang pent ing ialah pendawaian diantara gegant i ke gelong shunt t rip, yang lainialah pendawaian untuk gelong tanpa voltan dan untuk sesentuh tambahan. Oleh sebab ACBboleh dibawa keluar maka penyambungan pendawaian ini perlulah melalui satu penyambunganyang sesuai sepert i sliding contact .

o. Closing Spring

p. Kemudahan Kunci atau Padlock

Untuk mengunci ACB supaya t idak diganggu oleh orang yang t idak berkenaan.

q. Sesentuh Tambahan

Untuk litar amaran dan petunjuk (indicator)

11. BINAAN

Komponen-komponen asas sesebuah ACB ialah:

Terminal-terminal Tapak tetap Sesentuh-sesentuh pengasing bagi pegun Sesentuh-sesentuh pengasing roller (bergerak) Sesentuh-sesentuh utama tetap, berhujung perak(silver) Sesentuh-sesentuh utama bergerak, berhujung perak Sesentuh-sesentuh arkatetap, berhujung rintangan aloi/logam campuran Sesentuh-sesentuh bergerak, berhujungrintangan aloi/logam campuran Magnet ic de-ionizat ion arc-chutes Pelepas beban lampau(overload release) Pelepas bawah kadaran voltan (undervoltage release) Bar pelant ik Tuil(lever) pelant ik untuk pelepas “bawah kadaran voltan” dan pelant ik pirau Himpunanmekanisma penutup Punatekan-punatekan, buka (O), tutup (1) Penunjuk-penunjukmekanikal: spring berbeban, spring tanpa beban, buka-tutup Tuil spring berbeban secaramanual Gear pengurang kelajuan bagi motor yang diputar, untuk spring berbeban otomat ikAlat pengunci mekanikal yang menghalang pemutus litar daripada dikeluarkan ket ika keadaantertutup – untuk pemutus litar yang boleh ditarik keluar sahaja Rel peluncur (untuk ACB yangboleh ditarik keluar sahaja) Pelepas penutup Pelant ik pirau Sesentuh-sesentuhtambahan (alat bantu) Sesentuh-sesentuh peluncur tambahan/alat bantu (bagi pemutus litarjenis boleh ditarik keluar)

11.1 Himpunan Mekanisma Pengatup (Closing Mechanism Assembly)

Kesemua tenaga yang diperlukan untuk mengatup ACB dicas dan disimpan didalam mekanismatenaga tersimpan (stored energy mechanism). Operasi mengecas boleh dilakukan dengantangan atau secara elektrik, dengan menggunakan motor elektrik.

Pada pemutus litar yang dikendali dengan tangan, mekanisma tersebut dicas oleh satu dayatetap menggunakan sebuah tuil pengecas manual (manual charging lever).

Pada pemutus litar yang dikendali secara elektrik, mekanismanya dicas oleh sebuah motorelektrik.

11.2 Arc Chute

Arka, satu aspek gangguan arus yang past i berlaku, dipadamkan oleh plet-plet pemisah arka(arc split ter plates).

Plet-plet pemisah arka terkandung didalam “arc chute”

11.3 Sesentuh-Sesentuh

Kesemua sesentuh terdiri daripada aloi perak (silver alloy) yang mempunyai keupayaangangguan litar pintas serta keupayaan memutus dan menyambungkan yang jelas.

Terdapat dua jenis sesentuh iaitu sesentuh utama yang membawa arus beban dan sesentuharka yang t idak membawa arus beban. Sesentuh utama termasuh didalam litar utama bagisebuah pemutus litar. Sesentuh arka terbuka bila pemutus litar berada didalam kedudukantertutup. Sesentuh arka tertutup sebelum dan terbuka selepas sesentuh utama. Ini bagi

menggant ikan sesentuh utama daripada cepat rosak disebabkan oleh arka.

11.4 Rupa Bentuk Pemasangan (Mount ing Conf igurat ion)

Terdapat dua rupa bentuk pemasangan:

Jenis dipasang tetap Jenis boleh ditarik keluar

Jenis dipasang tetap adalah jenis dimana ACB dipasangkan ke dalam papan suis utama denganmenggunakan bolt dan nut.

Jenis boleh ditarik keluar pula adalah dimana ACB boleh ditarik keluar, berbeza daripada jenisdipasang tetap, kerana jenis ini mempunyai satu mekanisma boleh ditarik keluar bagimembolehkan ACB tersebut ditarik keluar untuk tujuan pemeriksaan dan penyenggaraan.

Mekanisma boleh ditarik keluar tersebut membenarkan ACB mengambil sebarang darikedudukan-kedudukan yang berikut :

Bersambung (kedua-dua litar kawalan dan litar utama disambungkan) Ujian (litar utamadiputuskan, tetapi litar kawalan masih tetap bersambung bagi membolehkan ujian dilakukan)Terputus (kedua-dua litar utama dan litar kawalan diputuskan)

11.5 SENGGARAAN ACB

Diantara kerja-kerja senggaraan ACB ialah:

d. Sesentuh utama dan sesentuh arka

Gosok dengan kikir halus atau emery paper mana-mana yang sesuai untuk melicinkanpermukaan sesentuh dari kesan arka. Sebaik-baiknya ikut cadangan pihak pembuat. Sesentuhyang telah rosak teruk boleh ditukar kepada yang baru.

e. Arc Chute

Cuci dan bersihkan dengan berus, penyedut hampagas atau lain-lain alat yang sesuai.

f . Sesentuh Utama

Ambil bacaan rintangan sesentuh utama dan bandingkan bacaannya dengan data dari pembuatACB tersebut. Bacaannya ohm nya selalunya kecil sahaja. Kalau bacaan ohm nya t inggi silalaraskan contact pressure arm sehingga bacaan yang rendah diperolehi.

g. Pelinciran

Minyakkan (lubricate) bahagian-bahagian yang memerlukannya dengan cecair pelinciran yangdusyorkan oleh pembuat sepert i vaselin oil dan sebagainya.

12. Ujian ACB

Ujian yang perlu dibuat kepada sebuah ACB ialah:

a. Ujian operasi – ON dan OFF kan ACB untuk memast ikan ianya boleh dikendalikan dengansempurna. Ini merupakan ujian mekanikal sahaja.b. Ujian sunt ikan secondary – untukmemast ikan ia akan terpelant ik apabila berlaku kerosakan pada tahap yang ditentukan.c. Ujianpenebatan – untuk menentukan penebatan diantara fasa dengan fasa dan dengan bumiadalah baik (minima 0.5 megaohm)d. Ujian sesentuh – untuk menentukan nilai rintangansesentuh t idak melebehi dari nilai yang di syorkan oleh pembuat ACB

13. PEMUTUS LITAR BEKAS BERACUAN (MCCB)

Pemutus litar bekas beracuan merupakan sebuah perkakas suis voltan rendah yang padu. Ianyamenyambung dan memutuskan sebuah litar dalam keadaan biasa dan juga luar biasa. Ket ikakeadaan luar biasa, litar terputus secara otomat ik.

MCCB telah digunakan secara meluas didalam pepasangan moden, terutamanya di dalambangunan-bangunan dan loji perindustrian bagi menggant ikan Fius Suis atau Suis Pisau (fusedknife switches).

Piawaian yang sesuai untuk MCCB ialah B.S 4752, yang mengandungi kesemua keperluanteknikal yang khusus. Arus Interrupt ing Capacity hendaklah t idak kurang dari 43KA rms.

13.1 Binaan

Badan MCCB diperbuat dari glass reinforced polyester moulded case. Binaan dalamnya pulahampir menyerupai dengan sebuah MCB. MCCB selalunya mempunyai 3 kutub sebab ialazimnya digunakan untuk litar 3 fasa. Kadaran arusnya dari 60A sehinggalah melebihi 1000A.MCCB mempunyai ciri-ciri tambahan berikut bila dibandingkan dengan MCB.

a. Butang pelant ikb. Ciri-ciri masa / arus boleh larasc. Memperuntukkan bahan tambah boleh pilih(opt ional accessories) sepert i gelung pelant ik pirau, sesentuh tambahan dan sebagainya

13.2 Alat Pelant ikan

Alat pelant ikan otomat ik yang digunakan didalam MCCB adalah samada dari jenis magnet ic-haba atau jenis magnet ik hidrolik.

13.3 Ciri-Ciri Pelant ikan

Dua jenis pelant ikan ialah pelant ikan jangka masa lama dan pelant ikan jangka masa sertamerta.

Piawaian Brit ish menghendaki MCCB dari jenis B.S 4725 seharusnya t idak berkendali ket ikamembawa arus kadarannya secara berterusan. Bagi MCCB yang mempunyai arus kadaran t idakmelebihi 63A seharusnya t idak terpelant ik dalam masa 1 jam (masa lazim) bila membawa arus1.05 kali arus kadaran, tetapi mest i terpelant ik dalam tempoh jam berikutnya, jika arusmeningkat ke 1.35 kali ganda arus kadarannya. Bagi arus kadaran yang melebihi 63A, masalazimnya menjadi 2 jam.

13.4 Shunt Trip coil

Salah satu dari beberapa assessori pilihan yang boleh dipasang didalam MCCB ialah shunt t ripcoil untuk tujuan perlindungan rosak ke bumi dan juga untuk pelant ikan kawalan jauh (remotetripping).

Untuk pelant ikan rosak ke bumi, shunt t rip coil hendaklah disambungkan kepada sesentuhpelant ikan (t ripping contact) sebuah gegant i bocor ke bumi (earth leackage relay (ELR) atauEarth Fault Relay (E/F).

13.5 Mekanisma Pensuisan

a. Kendalian (ON, OFF, RESET):

Kendalian ON dan OFF boleh dilakukan dengan tangan. Bila pemutus litar telah terpelant ik,asingkan kerosakan daripada litar, kemudian alihkan pemegang (handle) ke arah OFF untukmenempatkan semula (to reset) pemutus litar tersebut. Selepas kendalian RESET pemutus litarsekarang sudah bersedia untuk disuiskan ON.

14. Ujian MCCB

Ujian biasa yang lazimnya dibuat kepada MCCB ialah:

a. Ujian operasi – ON dan OFF MCCB untuk memast ikan ianya boleh dikendalikan dengansempurna. Ini merupakan ujian mekanikal sahaja.b. Ujian sunt ikan secondary – Bagi MCCB yangdilengkapkan dengan shunt t rip coil, ujian sunt ikan secondary perlu dilakukan untukmenentukan ia boleh terpelant ik apabila berlaku kerosakan melebihi had-had yang tertentu.c.Ujian penebatan – untuk menentukan nilai rintangan penebatan diantara fasa dengan fasaadalah baik (minima 0.5megaohm).d. Ujian keterusan sesentuh utama – untuk memast ikan nilairintangan sesentuh utama t idak t inggi (melebehi dari yang disyorkan oleh pembuat). Jikarintangannya t inggi, menunjukkan keadaan sesentuh yang kurang baik dan bolehmengakibatkan lampau panas (overheat ing).

15. FIUS BOLEH DAWAI SEMULA

Alat pelindung yang terawal iaitu f ius boleh didawai semula, atau kadang kala dikenali sebagaif ius separuh tertutup (semi enclosed fuse), mengandungi seutas dawai f ius yang nipis,dipegang diantara terminal-terminal yang terletak didalam pemegang “bakelite” atau “porcelain”.Ianya dimasukkan didalam litar yang dilindungi dan saiz dawai f ius disesuaikan kepada kadaranlitar tersebut. Fius tersebut direka supaya sekiranya arus melebihi arus yang dikadarkan bagi litaritu, dawai atau elemen f ius akan cair dan memutuskan litar.

Fius jenis dawai ini t idak mempunyai t it ik lebur yang tertentu. Oleh itu apabila berlaku litar pintasf ius akan cair dan arka yang terhasil t idak terkawal atau terbendung. Selalunya ia bolehmerosakakan tapak f ius serta pembawa f ius (fuse base and carrier). Kadaran f ius dawai t idaklaht inggi iaitu kurang dari 30A.

16 FIUS HRC

Fius HRC (High Rupcturing Capacity) mempunyai badan yang diperbuat dari ceramik. Terdapatsatu atau lebih elemen f ius didalamnya, bergantung kepada kadaran arus. Elemen fuis dikelilingioleh “insert arc quenching f iller” sepert i “gramulated quartz”, untuk menyerap arka yang terjadi.Di kedua-dua hujung f ius terdapat “t in-plated copper” atau “brass end caps” dan biasanya “t in-plated copper tag terminat ions”. Bagi f ius HRC melebihi 60A end cap selalunya mempunyaulubang atau slot bagi tujuan mengikatnya dengan skru.

Ciri-Ciri Bagi Fius HRC Dan Fius Boleh Didawai Semula

Ist ilah-ist ilah berikut digunakan ket ika membicarakan tentang f ius:

Kadaran arus (rated current):

Ini adalah arus maksimum yang akan dibawa oleh f ius secara berterusan tanpa menukar sifat-sifat pada elemen f ius tersebut.

17. PEMUTUS LITAR KECIL (MCB)

Pemutus litar kecil ialah sebuah alat mekanikal yang padu digunakan untuk menyambung danmemutuskan sebuah litar dalam keadaan biasa dan juga luar biasa, sepert i ket ika arus lampaudan litar pintas. Dalam keadaan luar biasa litar terputus secara otomat ik. Ia dicipta bagimenggant ikan penggunaan f ius yang t idak melebihi 60A.

MCB ditentukan didalam BS 3871 yang mengaitkan tentang pemutus litar yang mempunyaibekas tertutup rapat bagi tujuan perlindungan mekanisma dan ciri-ciri masa / arus yang t idakboleh diubah-ubah. Ianya khusus untuk digunakan bagi perlindungan pepasangan elektrikperusahaan, perdagangan dan kediaman.

Piawaian ini bersabit dengan pemutus litar yang mempunyai kadaran voltan hingga ke 415 volt .Kadaran arus hingga ke 100 ampiar.

17.1 Binaan

Komponen utama bagi sebuah pemutus litar kecil ialah:

a. Sebuah mekanisma pensuisan (a switching mechanism)b. Sebuah alat pelant ikan otomat ikc.Sebuah alat pemadam arkad. Sesentuh tetap dan bergerak

17.2 Mekanisma Pensuisan MCB

d. Kendalian (ON, OFF):

Kendalian ON dan OFF boleh dilakukan dengan tangan. Bila MCB telah terpelant ik,pemegangnya (handle) akan berada di kedudukan ke bawah, baiki kerosakan, kemudian alihkanpemegang ke arah ON (kearah atas). Sekarang MCB boleh berfungsi semula.Arus lebur (fusingcurrent / rupcturing current):

17.4 Kebaikan MCB Berbanding Dengan Fius HRC Atau Fius Boleh Didawai Semula

a. Ciri-ciri pelant ikan beban lampau telah ditentukan oleh pihak pengeluar dan t idak bolehdiubah-ubahb. Keupayaan MCB boleh diuji, ditentukur atau ditempatkan semula (reset)c. Litar-litar yang rosak begitu mudah dikenalpast id. Bekalan boleh dibekalkan dengan mudah dansegera, bila kerosakan telah diperbaiki

18. FIUS SUIS

Fius Suis adalah satu alat pengasing untuk ON dan OFF secara manual tetapi dilengkapkandengan f ius HRC untuk memberi perlindungan litar pintas. Fius berserta dengan pemegangnyabert indak sebagai elemen yang menyambung dan memutuskan bekalan.

Fius Suis lazimnya digunakan untuk litar t iga fasa (TPN). Kadaran standard ialah 60A, 100A,160A, 200a, 300A, 400A, 500A, 600A, 800A.

Jenis f ius yang digunakan mest ilah HRC kerana kadaran arusnya yang t inggi. Jenis center tagdan of f tag adalah yang biasa digunakan, manakala jenis round cap t idak boleh digunakankerana sentuhan yang t idak kukuh untuk menampung arus yang t inggi.

19. SUIS FIUS

Suis Fius hampir menyerupai f ius suis tetapi mempunyai perbedaan berikut :

a. Fiusnya berkadaran 60A dan kurangb. Ia digunakan lebih kepada satu fasa, terdapat jugajenis t iga fasac. Fius dari jenis round cap, tanpa tag, boleh digunakan, tak perlu skrew dan nutd.Ia t idak terpisah dari basbar bekalan apabila di OFF kan

20. SESENTUH TUKAR ALIH (Change Over Contactor)

Sesentuh tukar alih secara asasnya adalah sejenis pengasing, mengandungi dua set sesentuhtetapi dalam satu-satu masa hanya satu sahaja boleh ditutup. Set iap sesentuh menerimabekalan dari punca yang berlainan, lazaimnya satu bekalan dari TNB dan yang satu lagi darijanakuasa tunggusedia. Pada satu-satu masa hanya satu sahaja bekalan boleh disambungkanke palang bas PSU. Ia mempunyai ciri-ciri interlock elektrikal dan mekanikal.

Sesentuh tukar alih mest ilah mempunyai empat kutub, sepert i yang dikehendaki oleh peraturanelektrik 1994. Ini bermakna sambungan neutral hendaklah melaluinya. Kadaran arusnyahendaklah sama dengan kadaran arus ACB, boleh mencapai beberapa ribu ampiar.

Tiada apa-apa komponen perlindungan dipasang pada sesentuh tukar alih sebab ia t idakberfungsi sebagai pemutus litar. Namun begitu ia dilengkapkan dengan dua gelong kawalan

untuk membuka dan menutup sesentuh secara otomat ik dan sebagai electrical interlock.Terdapat juga sesentuh kecil tambahan untuk tujuan kawalan dan indicat ion.

21. BUS TIE / BUS COUPLER

Alat ini merupakan sebuah pengasing yang boleh menghubungkan dua kumpulan palang basyang berasingan. Satu kumpulan palang bas mengawal sebahagian beban manakala yang satulagi mengawal sekumpulan beban yang lain pula. Saiz palang bas kedua-dua kumpulan tersebuthendaklah sama.

Penggunaan bus t ie selalunya apabila terdapat dua atau lebih punca bekalan walaupun daripehak yang sama (TNB atau sebagainya). Apabila salah satu punca bekalan terganggu, bekalanboleh disalurkan dari punca yang satu lagi melalui bus t ie tersebut.

Apabila semua punca bekalan dalam keadaan normal bus t ie selalunya dalam keadaan OFF.Apabila berlaku gangguan dari mana-mana satu punca bekalan dan jika perlu baharulah bus t iedi ON kan.

Tiada komponen perlindungan diperlukan oleh bus t ie. Ia lazimnya dikendalikan secara manual.Sebagai langkah keselamatan tambahan ia selalunya dikunci dengan menggunakan kunci khas(cast le key).

22. BEKALAN MASUK DAN KELUAR

Bekalan masuk selalunya melalui kabel bawah tanah. Kalau PSU berada dit ingkat bawah,tempat dimana ianya selalu ditempatkan, kabel bawah tanah masuk melalui parit kabel (cabletrench) dan ditamatkan menggunakan kotak kabel (cable box) atau cable gland. Hujung kabeldipasang telinga kabel (cable lug), melalui telinga kabel inilah kabel disambungkan menggunakanskrew dan nut kepada pemutus litar.

Kabel keluar disambungkan dari palang bas melalui pemutus litar. Saiznya selalunya lebih kecildari kabel masuk. ia keluar melalui parit kabel atau melalui t runking atau dulang kabel (cabletray), bergantung kepada kemana kabel tersebut pergi, samada ke dalam bangunan atau keluarbangunan.

23. ALATUBAH ARUS (C.T)

Alatubah arus diperlukan untuk mendapatkan arus yang lebih kecil supaya sesuai untuk tujuanperlindungan dan pemeteran. Arus sebenar di palang bas dikecilkan mengikut nisbah-nisbahtertentu supaya arus yang memasuki gegant i (relay) dan meter ampiar t idak melebihi 5A.Dengan cara ini gegant i dan meter t idak perlu dibuat bersaiz besar, oleh itu menjimatkan kosdan lebih prakt ikal.

Alatubah arus dipasang dipalang bas atau kabel dimana arus hendak disukat. Satu alatubaharus perlu dipasang bagi set iap fasa dan neutral.

24. GEGANTI

Gegant i diperlukan untuk tujuan perlindungan. Gegant i yang diperlukan ialah jenis aruslebih/beban lebih dan rosak ke bumi atau bocor ke bumi. Gegant i mendapat maklumat darialatubah arus dan akan menentukan tahap tertentu dimana ianya perlu menghantar signalkepada shunt t rip coil untuk memutuskan bekalan.

25. METER VOLTAN

Meter voltan sangat pent ing untuk mengetahui adanya bekalan dan berada pada tahap yangsepatutnya. Meter voltan untuk PSU bervoltan 415V boleh disambung terus kepada palang bassebab meter tersebut boleh menerima voltan 415V dengan selamat. Suis pemilih lazimnya

dipasang supaya satu meter voltan boleh membaca ket iga-t iga fasa. Fius hendaklah dipasangpada litar meter voltan untuk perlindungan litar pintas.

26. METER AMPIAR

Meter ampiar juga pent ing untuk mengetahui arus semasa yang mengalir didalam sesuatupemasangan. Untuk arus yang t idak melebihi 60A meter ampiar boleh disambung terus kepadapengalir utama yang membawa arus beban. Bagi arus yang melebihi 60A pula meter ampiart idak boleh disambung terus kerana ia akan merosakan meter, oleh itu alatubah arus dengannisbah yang sesuai hendaklah digunakan. Lazimnya arus sekunder alat ubah arus hendaklah 5A.

27. METER FAKTUR KUASA

Diperlukan untuk mengetahui faktur kuasa sesuatu pemasangan.

28. METER KW DAN KWh

Untuk memberikan bacaan kuasa dan tenaga sesuatu pemasangan.

29. LAMPU-LAMPU PENUNJUK

Untuk mengetahui terdapatnya bekalan dan sebagainya.

30. KAPASITOR BANK FAKTUR KUASA

Kapasitor bank dengan saiz KVAr tertentu diperlukan untuk memperbaiki faktur kuasa supayat idak kurang dari 0.85. Ini untuk mengelakkan ket idakcekapan penggunaan tenaga dan supayat idak didenda oleh pihak TNB.

31. PENGECAS BATERI

Terdapat sesetengah PSU mempunyai pengecas bateri didalamnya. Bateri yang dicas mungkinbateri janakuasa atau bateri sistem perlindungan.

32. UJIAN PSU

Antara ujian-ujian untuk PSU ialah:

a. Ujian Penebatan antara fasa ke fasa ke neutral ke bumib. Ujian tekanan 2KV selama 1 minitc.Ujian sunt ikan primary dan secondary

33. PEMBUMIAN

Palang bas tembaga pembumian bersalut t imah (t inned copper earthing bas bar) berukuransepert i didalam jadual dibawah hendaklah dipasang dan di skrew pada keseluruhan panjang dant inggi papan suis. Palang bas bumi ini hendaklah disambungkan kepada elektrod bumipemasangan dengan menggunakan tape tembaga (copper tape) yang mempunyai ukuran yangsama. Kesemua wayer-wayer bumi hendaklah disambungkan kepada palang bas ini denganmenggunakan bolt dan nut.

Ini adalah arus minima yang akan meleburkan elemen f ius

Faktur Fius (fusing factor):

Faktur Fius ialah nisbah diantara arus lebur dan kadaran arus.