A.tenggara 19 Soalan 7(Group c)

7/31/2019 A.tenggara 19 Soalan 7(Group c)

1/54

1

KURSUS HSR 3033 ASIA TENGGARA ABAD KE 19

PENSYARAH : DR. AHMAD ZAINUDIN BIN HUSIN

TAJUK TUGASAN : N0.7

Perubahan politik di Asia Tenggara adalah antara kesan-kesan penjajahan yang paling ketara

di Asia Tenggara. Jelaskan perubahan-perubahan sistem politik yang dialami oleh negara-

negara di Asia Tenggara dan setakat manakah ia diterima oleh penduduk-penduduk di

negara-negara di rantau berkenaan.

NAMA AHLI KUMPULAN

NAMA NO.MATRIK

WAN NORAZILA BINTI WAN ISMAIL D20101037589

SITI UMIAH BINTI ABDULLAH D20101037727

NOOR HIDAYAH BINTI YUSOFF D20101037667

TUAN SHAHERRA BINTI KU MOHAMED D20092036902

NURUL IFFAH BINTI MOHD NASIR D20092036890

JABATAN SEJARAH

FAKULTI SAINS KEMANUSIAAN


2/54

2

PENGENALAN

Penjajahan sesebuah kuasa besar ke atas kawasan-kawasan yang lebih kecil atau lemah

adalah bukan perkara asing, dan telah tercatat dalam sejarah manusia sejak berabad tahun

yang lalu. Malah penjajahan masih lagi berlaku terhadap negara-negara yang belum merdeka.

Penjajahan yang dilakukan boleh melalui pelbagai betuk dan cara antara penjajahan secara

terus atau lansung dan penjajahan secara tersembunyi atau tidak lansung. Biasanya

penjajahan yang dilakukan ke atas negara-negara yang lemah adalah disebabkan kepentingan

politik, ekonomi, dan sosial penjajah. Negara atau wilayah yang menjadi sasaran golongan

penjajah biasanya kaya dengan sumber alam yang mampu memberikan sejuta kepuasan yang

dapat membantu dalam menstabilkan kekuasaan penjajah di mata dunia. Menurut kamus

Dewan edisi ketiga perubahan bemaksud pertukaran, peralihan, dan hal yang berubah

manakala politik bermaksud proses pembentukan atau pembahagian kekuasaan dalam

masyarakat melalui proses pembuatan keputusan dalam sesebuah negara. Setelah

digabungkan kedua-dua maksud perkataan Perubahan dan Politik, perubahan politik boleh

dirumuskan sebagai pertukaran atau peralihan prosese pembentukan kuasa sesuatu kerajaan

daripada sesuatu yang lama kepada sesuatu yang baru.

Penjajahan berasal daripada perkataan jajah yang bermaksud pergi dari suatu

tempat ke tempat yang lain untuk menjelajah, menakluk, dan memerintah sesuatu daerah.

Perkataan jajah membawa maksd tawan, rampas, mengeksporasi sesebuah negara untuk

kepentingan tertentu. Menurut Ensiklopedia Malaysiana, penjajahan adalah perlakuan untuk

mendapatkan wilayah sama ada melalui paksaan atau secara aman. Dengan kata lain,

penjajahan ini juga boleh disebut sebagai penaklukan atau imperialisme. Asia Tenggara

(Southeast Asia) adalah negara-negara yang terdapat di Asia Tenggara (AT) iaitu disebelah

Selatan Dataran negara China dan Timur India yang kebanyakanya beriklim khatulistiwa dan


3/54

3

monsoon tropika. Negara-negara AT pada masa kini melibatkan sepuluh buah iaitu Malaysia,

Indonesia, Filipina, Thailand, Brunei, Vietnam, Kemboja, Laos, dan Burma atau Myammar.

Secara keseluruhannya negara-negara ini meliputi kawasan seluas hamper satu setengah juta

batu persegi yang terdiri daripada gugusan pulau-pulau Indonesia dan 7000 buah pulau di

Filipina dan Borneo.

Kedatangan kuasa-kuasa Barat ke Asia Tenggara pada abad ke-15 adalah untuk

menjalankan kegiatan perdagangan. Antara kuasa Barat yang paling awal tiba di Asia

Tenggara ialah Portugis, British, Belanda, dan Perancis. Setelah berlakunya revolusi

perindustrian di Eropah pada abad ke-19 memaksa kuasa-kuasa Eropah untuk mendapatkan

tanan jajahan yang baru bagi menampung keperluan industri mereka. Untuk menguasai

ekonomi sebuah negara yang bakal dijajah mereka terpaksa mencampuri urusan pentadbiran

tempatan melalui muslihat dan tektik keji. Akhirnya disebabkan kebodohan dan ketamakkan

pihak pentadbiran tempatan akhirnya dengan sekelip mata kuasa barat menakluki negara

tersebut. Setelah berjaya mendapatkan tanah jajahan mereka melaksanakan perubahan politik

yang drastik daripada corak pentadbiran tradisionalistik Melayu kepada rasional perundangan

Barat.


4/54

4

TANAH MELAYU

Disediakan Oleh

Wan Norazila BT Wan Ismail (D20101037589)

Sebelum kedatangan kuasa asing ke Tanah Melayu, sistem politik masyarakat Melayu adalah

bersifat tradisional. Sistem politik yang diamalkan pada abad ke-19 adalah adaptasi daripada

sistem politik Kerajaan Kasultanan Melayu Melaka. Profesor Wang Gung Wu dan

O.W.Wolters, menyatakan semua peristiwa dan pengalaman politik yang dilalui oleh

Parameswara memberi pendekatan dan visi sejarah yang lebih luas dalam konteks

perkembangan sejarah dan politik Melayu. Mereka mendakwa bahawa Parameswara

merupakan tokoh politik Melayu yang amat bermakna, malah ketokohan dan kebolehannya

tidak ada tolak bandingnya di Nusantara.1

Sistem pentadbiran berkembang selaras dengan

perkembangan dan kekompleksan kerajaan daripada sebuah perkampungan nelayan yang

didiami oleh orang laut sehinggalah menjadi sebuah kerajaan yang maju. Landasan

berkerajaan inilah hadir apabila raja yang berdaulat dan berkuasa memerintah secara

karismatik dan mendapat kepercayaan yang utuh daripada rakyatnya. Dipersekiranya pula

terdapat golongan pembesar yang berwibawa yang membantu untuk menjalankan

pentadbiran kerajaan.

Negeri-negeri Melayu sebelum kedatangan British mempunyai institusi pemerintahan

yang sistematik. Unit politik Melayu yang terbesar sekali adalah Negeri yang dikuasai oleh

Sultan. Sultan yang memerintah adalah betul-betul dari keturunan Raja dan biasanya negeri

ditubuhkan di lembangan sungai kerana fungsi sungai dalam perkembangan perhubungan dan

perdagangan. Kuasa kerajaan adalah terletak pada raja dan raja memerintah secara mutlak.

Raja dibantu oleh golongan pembesar yang terdiri daripada golongan bangsawan yang dipilih

1Muhammad Yusoff Hashim (1989).Kesultanan Melayu Melaka: Kajian Beberapa Aspek Tentang Melaka Pada

Abad Ke-15 Dan Abad Ke-16 Dalam Sejarah Malaysia.Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan Pustaka.Hlm .138.


5/54

5

daripada kaum kerabat dan keturunannya. Tiap-tiap negeri terdiri daripada beberapa buah

daerah dibawah kekuasaan pembesar tempatan. Institusi pembesar memainkan peranan yang

penting dalam kerajaan dan masyarakat. Pembesar merupakan orang paling berkuasa di

daerah masing-masing dan kekuasaanya melebihi kuasa raja kerana pembesar merupakan

sebuah jambatan yang menghubungkan antara raja dengan rakyat. Sejarah Melayu ada

menyebut kalimat tentang Menteri Empat atau juga dikenali dengan nama Sistem

Pembesar Empat Lipatan. Tome Pires menyatakan hierarki secara menurun para pembesar

iaitu bermula Bemdara (Bendahara) atau Paduca Raja (Paduka Raja), Lasemana

(Laksamana), Tumunguo (Temengong), dan Xabandares (syahbandar).2 Sebagai contoh di

negeri Pahang, golongan pembesarnya memainkan peranan yang penting dalam menjalankan

semua dasar kerajaan meliputi aspek politik, ekonomi dan sosial. Mereka mempunyai

tanggungjawab yang besar untuk memastikan kestabilan kerajaan negeri Pahang. Para

pembesar di Pahang dikenali dengan gelaran Orang Besar Berempat seperti Orang Kaya

Indera Maharaja Perba Jelai, Orang Kaya Indera Segeara Temerloh, Orang Kaya Indera

Pahlawan Chenor, dan Orang Kaya Indera Syahbandar3. Peranan utama yang dimainkan oleh

para pembesar ini ialah memungut cukai, berkuasa dalam pelaksanaan undang-undang di

daerah masing-masing, melaksanakan sistem kerah, memastikan wilayah pegangan berada

dalam keadaan aman dan sejahtera dan menjadi lidah rasmi sultan untuk menyampaikan titah

kepada rakyat jelata.4

Tiap-tiap daerah pula terdiri daripada beberapa unit politik yang

terkecil yang dipanggil kampung dan diketuai oleh seorang penghulu. Selepas kedatangan

British, pembesar tidak lagi bermaharajalela dan tidak mempunyai sebarang kuasa dalam

pentadbiran tempatan. Pengenalan kepada sistem residen pada 18745

telah meruntuhkan dan

2Muhammad Yusoff Hashim (1989).Kesultanan Melayu Melaka: Kajian Beberapa Aspek Tentang Melaka Pada

Abad Ke-15 Dan Abad Ke-16 Dalam Sejarah Malaysia.Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan Pustaka.Hlm .149.3Ibid.Hlm. 223.4

Ibid. Hlm .167-196.5Barbara Watson Andaya & Leonard Y. Andaya (1982).Sejarah Malaysia.Kuala Lumpur: Macmillan Press

Ltd.Hlm .200.


6/54

6

menghancurkan kekuasaan para pembesar melayu dan menyebabkan mereka tidak puas hati

sehingga timbulnya semangat untuk bangkit menetang.

Menjelang abad ke-19, British telah bertapak di Semenanjung Tanah Melayu di Pulau

Pinang, Melaka dan Singapura. Melalui Anglo-Dutch Treaty 1824 atau (Persetiaan Landon),

yang ditandatangani pada 17 Mac antara United Kingdom dengan Kemaharajaan Bersatu

Belanda di Landon telah membahagikan Kepulauan Melayu kepada dua bahagian iaitu di

bawah kekuasaan Belanda dan British.6

Tanah Melayu di bawah kekuasaan British manakala

Indonesia di bawah Belanda7. Termeterainya perjanjian ini bermakna secara rasminya British

mempunyai hak ke atas Semenanjung Tanah Melayu. Pelabuhan terpenting iaitu Pulau

Pinang, Melaka dan Singapura telah digabungkan oleh British pada 1826 yang dikenali

sebagai Negeri-negeri Selat (NNS).8

Pusat pentadbirannya terletak di Singapura dan dikawal

oleh Gabenor. Tujuan utama penubuhan negeri-negeri selat ialah untuk menjimatkan kos

pentadbiran dan menyeragamkan sistem pentadbiran dengan mengamalkan sistem

pentadbiran yang sama dengan Eropah9. Pembentkan Negeri-negeri Selat ini, kekal di bawah

penguasaan Inggeris di India sehinggalah tahun 1867 apabila pentadbiranya diserah kepada

Pejabat Tanah Jajahan Inggeris.10

British telah memperkenalkan sistem pentadbiran yang

merangkumi tiga badan utama iaitu, badan eksekutif, legislatif, dan judisiari. Pada tahun

1831, Robert Fullertoon yang merupakan Gabenor NNS menyatakan bahawa Naning

merupakan sebahagian daripada Melaka dan beliau cuba untuk melaksanakan Sistem

Undang-Undang Tanah dan Kehakiman di sana serta memungut sepersepuluh hasil cukai

6Alfred P.Rubin.(1974).The International Personality Of Malay Peninsula.Kuala Lumpur: University

Malaya.Hlm .181.7Virginia Matheson Hooker. (2003).A Short History Of Malaysia: Linking East And West.Australia: Allen &

Unwin.Hlm. 107.8Barbara Watson Andaya & Leonard Y. Andaya .(1982).Sejarah Malaysia.Hlm .141.

9 Graham E. Saunders. (1978).Malaya: Perkembangan Masyarakat Majmuk: Topik-topik Dalam Sejarah

Asia,Landon: Longman.hlm 8-1610Joginder Singh Jessy.(1978).Sejaraha Tanah Melayu 1400-1959.Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan

Pustaka.Hlm .125.


7/54

7

tempatan yang berhak mereka miliki setelah menandatangani perjanjian dengan Dutch East

India Company (VOC).11

Hal ini adalah bercanggah dengan nilai-nilai tradisi dan perkara ini

ditentang sengit oleh Penghulu tempatan iaitu Dol said. Beliau menganggap bahawa kejadian

ini merupakan satu penghinaan kepadanya dan Naning merukan sebuah negeri yang merdeka

dan bebas dari pengaruh mana-mana kuasa asing. Beliau telah kehilangan hak untuk

memungut cukai yang selama ini merupakan mata pencariannya dan sumber kerajaan yang

utama. Selain itu, dengan pengistiharan Naning sebagai salah satu wilayah naungan Melaka

meyebabkan beliau telah kehilangan kuasa pentadbir di Naning.12

Sebagai contoh Dol Said

telah dihalang daripada menyelesaikan kes jenayah yang berlaku di Naning oleh pihak British

kerana segala kes jenayah yang berlaku sepatutnya di bawah kendalian pihak British. Jadi

Dol Said tidak boleh masuk campur. Ketegangan semakin memuncak sehinggalah pada 1831

tercetusnya Perang Naning antara Dol Said denganSyarikat Hindia Timur Inggeris (SHTI).

SHTI telah menghantar satu angkatan seramai 150 orang dan dua pucuk meriam. Dol Said

telah dibantu oleh Ketua Rembau yang menyuruh menantunya menolong Syed Syaaban dan

Berjaya untuk memenangi peperangan tersebut.13

Kekalahan ini amat memalukan SHTI dan

demi untuk menebus balik maruah yang tercalar siri kedua Perang Naning bermula pada

1832. Leftenan Kolonel Herbert memimpin angkatan untuk menyerang Naning, bilangan

tentera pada kali ini lagi ramai dan akhirnya pada 15 Jun Naning telah tewas kepada British.

Signifikannya kekalahan Dol Said adalah disebabkan beliau tidak mendapat sokongan

daripada pemerintah-pemerintah yang lain kerana British terlebih dahulu membeli maruah

mereka melalui perjanjian bersama.14

11Barbara Watson Andaya & Leonard Y. Andaya. (1982).Sejarah Malaysia.Hlm. 142.

12Persatuan Sejarah Malaysia. (1979).Malaysia: Sejarah Dan Proses Pembangunan.Kuala Lumpur: Persatuan

Sejarah Malaysia.Hlm. 92.13Joginder Singh Jessy. (1978).Sejaraha Tanah Melayu 1400-1959. Hlm .114.

14Persatuan Sejarah Malaysia. (1979).Malaysia: Sejarah Dan Proses Pembangunan.Hlm .94.


8/54

8

Dengan terlantiknya Sir Endrew Clarke sebagai Gabenor NNS, dasar British terhadap

Negeri-negeri Melayu berubah sama sekali terutamanya selepas termeterainya Perjanjian

Pangkor pada 20 Januari 1874 diantara Sultan Abdullah dengan Sir Andrew Clarke15

dan

sejak detik itulah mimpi ngeri masyarakat Melayu bermula. Pengenalan kepada Sistem

Residen telah mengubah keseluruhan sistem politik tradisional Melayu. Walaupun pada

dasarnya sistem politik Melayu masih kekal tetapi fungsinya telahpun berubah. Pada mulanya

system residen ini dipercayai oleh raja dan pembesar kerana banyak pelajaran yang yang

telah didapati oleh kedua-dua belah pihak. Hasil yang dicapai daripada perlaksanaan sistem

ini ialah ia dapat menegakkan undang-undang dan pentadbiran kerajaan juga menjadi

semakin cekap dan tersusun.16

Negeri pertama yang menerima residen British adalah Perak

iaitu J.WW.Birch telah dilatik. Diikuti dengan perluasan pengaruh dan perlantikan resisen

British di Selangor dan Sungai Ujong 1874, Pahang 1888, dan Negeri Sembilan pada 1896.17

Secara teorinya, setiap Residen mempunyai tugas untuk menasihati raja dalam urusan

pentadbiran, memulihkan keamanan, memajukan ekonomi, dan memperkenalkan sistem

pungutan cukai. Namun pada hakikatnya semua itu hanyalah rekaan semata-mata kerana

yang berkuasa dalam menjalankan pentadbiran adalah residen, raja atau sultan hanyalah

boneka kerajaan semata-mata yang berkuasa dalam hal-hal yang berkaitan dengan agama dan

adat sahaja. Pada mulanya, perubahan dalam sistem politk selepas kehadiran residen tidak

memberikan apa-apa masalah. Tetapi setelah J.W.W Birch mengistiharkan rancangan-

rancangannya iaitu akan menubuhkan pusat pemungutan cukai di yang akan diletakkan di

bawah kawalan pegawai eropah, dan akan menyusun semula cukai-cukai18

menyebabkan

pagawai-pagawai tempatan mula membuka mata dan bangkit untuk melawan perkara

15Joginder Singh Jessy. (1978).Sejarah Tanah Melayu 1400-1959. Hlm 18516Ibid.hlm 204

17 Wendy Khadijah Moore. (2004).Malaysia: A Pictorial History 1400-2004.Kuala Lumpur: Editions Didier

Millet.Hlm. 43.18Cukai termasuklah cukai pajak candu, arak, judi, permit balak, cukai perahu, senjata, padi, dan memotong

atap.


9/54

9

tersebut.19

Hal ini demikian kerana terdapat banyak kelemahan dalam Sistem Residen yang

Sultan dan pembesar tidak puas hati. Antara kelemahan ialah Sultan dan pembesar

kehilangan kuasa pentadbiran, terpaksa akur kepada arahan residen, tidak terdapat

keseragaman pebtadbiran di negeri Perak, Selangor, Pahang dan Negeri Sembilan. Setiap

residen menjalangkan pentadbiran mengikut acuan mereka dan sesuka hati mereka (ada yang

malas, sombong, dan memandai-mandai), tiada pengawasan daripada Gabenor NNS, dan

mengeksploitasi sumber di Tanah Melayu. Perkara yang paling terkesan yang menjadi api

yang membakar semangat Sultan dan pembesar tempatan apabila J.W.W Birch mencampuri

adat resam Melayu dengan menghapuskan Sistem Perhambaan yang dianggap kejam.

Keadaan ini menyebabkan beliau telah dibunuh pada 2 November 1875 di Pasir Salak.20

Tentangan yang wujud di Negeri Sembilan bukan disebabkan berlakunya konflik

antara nilai-nilai tradisi dengan nilai-nilai baru yang dibawa oleh British. Hal ini demikian

kerana pada masa itu British belum lagi bertapak di kawasan Tengku Antah, tetapi British

telah menguasai kawasan di Sungai Ujong.21

Tentangan di Negeri Sembilan (NS) berlaku

apabila British berniat untuk menguasai NS kerana mempunyai sumber galian biji timah yang

banyak. Residen British di Sungai Ujong iaitu, Patrick James Murray telah datang ke Terachi

untuk membuat siasatan mengenai dakwaan Datuk Kelana yang mengatakan bahawa Terachi

adalah miliknya sedangakan pada hakikatnya Terachi adalah milik Yamtuan Antah. Konflik

berlaku apabila Murray telah membawa bersamanya 20 orang tentera, 30 orang polis, 7 juru

kur dan dan seorang anggota polis ke Terachi. Keadaan ini mengambarkan bahawa British

menganggap bahawa Terachi merupakan wilayah miliknya. Yamtuan Antah cuba meghalang

sehingga tercetusnya perang antara keduanya. Dalam perang ini Yamtuan Antah telah kalah

dan terpaksa mengakui ketuanan British di Sungai Ujong. Di Pahang kejadian yang hampir

19

Persatuan Sejarah Malaysia. (1979).Malaysia: Sejarah Dan Proses Pembangunan.Hlm. 94.20Persatuan Sejarah Malaysia. (1979).Malaysia: Sejarah Dan Proses Pembangunan.Hlm. 95.

21Ibid.Hlm. 96.


10/54

10

sama turut berlaku. Perlantikan JP Roger sebagai residen Pahang banyak mengundang rasa

tidak puas hati dalam kalangan pemerintah tempatan. Pengenalan kepada peraturan-peraturan

yang baru seperti pembentukan beberapa daerah baru yang diletakkan dibawah kuasa hakim

dan pemungut hasil. Dengan perlatikan hakim dan pengutip hasil ini menyebabkan peranan,

tugas dan kewibawaan pembesar Melayu tergugat. Hal yang paling bertentangan dengan

tradisi orang Melayu iaitu, pengharaman pembawaan senjata (keris) menyebabkan mereka

kembali bangkit untuk menentang pentadbiran British di Pahang. Penentangan ini di pimpin

oleh Datuk Bahaman kerana British telah bertindak menyekat kekuasaannya di Semantan.

Datuk Bahaman mendapat sokongan daripada Tok Gajah dan mat Kilau dalam melancarkan

misi untuk menentang JP Roger tetapi mereka kalah kerana kekuatan tentera British tidak ada

tolok bandingnya.22

Bagi mengemaskini pentadbiran yang sedia adadan menambahkan

kecekapan dalam pentadbiran, sebuah Majlis Mesyuarat Negeri telah ditubuhkan di bawah

Perlembagaan Sistem Residen. Pada 1887, Sir Hugh Low23

telah membentuk mesyuarat ini di

negeri Perak pada 1878 bagi menggantikan Majlis Sultan. Anggota Ahli MMN terdiri

daripada Sultan sebagai presiden, Residen sebagai Penasihat Sultan, Penolong Residen,

pembesar, dan wakil kaum Cina dan wakil Inggeris. Fungsi utama ialah sebagai badan

penasihat sultan, menggubal dan meluluskan undang-undang, menyusun pungutan cukai,

mengurus dan menetapkan gaji pegawai-pegawai Melayu dan sebagainya. Boleh dikatakan

kelemahan yang paling ketara melalui pelaksanaan Sistem Residen dan Penasihat British

ialah tiada pembahagian kuasa yang sistematik dalam kalangan pemerintah yang

menyebabkan para residen dan penasihat NNMB dan NNMTB telah melampaui batas tugas

mereka.

22

Persatuan Sejarah Malaysia. (1979).Malaysia: Sejarah Dan Proses Pembangunan.Hlm.97-98.23

Joginder Singh Jessy. (1978).Sejarah Tanah Melayu1400-1959.Hlm .206.


11/54

11

Menjelang tahun 1895, pentadbiran berasaskan Sistem Residen di Tanah Melayu

dikatakan tidak lagi relevan kerana tidak memenuhi harapan kuasa penjajah dan memerlukan

perubahan yang drastik. Cadangan rasmi pertama kepada permasalahan tersebut ialah

mengadakan satu bentuk pentadbiran persekutuan Federated Malay States (FMS)/ Negeri-

Negeri Melayu Bersekutu.24

Cadangan tersebut datangnya daripada seorang pegawai di

Jabatan Jajahan (C.O) iaitu, CP Lucas setelah berbincang dengan F.A Swwettenham. Setelah

dilakukan penelitian secara terperinci, satu keputusan telah diambil di mana keputusan

tersebut dikatakan sebagai salah satu sistem yang paling baik yang pernah dilaksanakan di

Tanah Melayu. 25 Signifikannya sistem pentadbiran yang baru ini ialah ia dapat

menyeragamkan pentadbiran diperingkat pusat dan negeri kerana negeri-negeri yang lebih

kuat atau yang kaya akan membantu negeri-negeri yang lemah atau miskin. Sebagai

permulaan kepada perlaksanaanya, seorang pegawai British di hantar ke negeri-negeri

berkenaan untuk mendapatkan persetujuan daripada raja-raja dan pegawai tempatan. Secara

praktikalnya Perjanjian Persekutuan ini mengelakkan daripada mengiktiraf kekuasaan residen

di daerah-daerah dan memperkenalkan satu jawatan baru iaitu Residen Janeral yang

bertanggungjawab untuk member nasihat dan bukannya memerintah. Residen Janeral yang

pertama ialah Swettenham memandangkan beliau merupakan seorang yang berkelayakan dan

memahami dengan baik politik masyarakat Melayu.26

24

Virginia Matheson Hooker. (2003). .A Short History Of Malaysia: Linking East And West.Hlm. 136.25Persatuan Sejarah Malaysia. (1979).Malaysia: Sejarah Dan Proses Pembangunan.Hlm .104.26Ibid.Hlm .107.


12/54

12

INDONESIA

Disediakan Oleh

Noor Hidayah BT Yusoff (D20101037667)

Kedatangan kuasa Eropah ke Indonesia terutama Belanda adalah berlatar belakangkan oleh

keinginan perdagangan dan pemyebaran agama Kristian serta menjelajah daerah baru.

Kekayaan hasil bumi asia tenggara terutamanya Kepulauan Melayu menjadi rebutan kepada

kuasa-kuasa Barat khususnya Belanda dan British. Pertembungan kuasa British dan Belanda

di Kepulauan Melayu di atasi dengan termeterainya Perjanjian Inggeris-Belanda 1824.

Termeterainya perjanjian ini, maka terbentuknya dua kawasan berpengaruh iaitu Belanda

menguasai Indonesia manakala British menguasai Tanah Melayu. Pembahagian wilayah

kuasaan ini membolehkan Belanda meluaskan pengaruhnya di Indonesia tanpa ganguan

daripada British.27

Dikatakan Indonesia dijajah oleh Belanda selama kira-kira 200 tahun

antara awal abad ke -17 hingga pertengahan abad ke-20.28

Kemasukan pengaruh kuasa Belanda di Indonesia telah mengubah struktur politik

tradisional masyarakat Indonesia kepada sistem politik atau pentadbiran yang baru seperti

pengenalan sistem pentadbiran berpusat dan Dasar Liberal. Pentadbiran Belanda di Indonesia

turut memperkenalkan undang-undang baru seperti mewujudkan sistem mahkamah.

Mewujudkan sistem pentadbiran berpusat

Sebelum kedatangan Belanda, Indonesia terdiri daripada beberapa buah kerajaan yang

berasingan seperti kerajaan Mataram dan kerajaan Bantam di Jawa. Kerajaan-kerajaan ini

diketuai oleh raja dan dibantu oleh golongan pembesar. Pada peringkat pemerintahan

tempatan, pentadbiran diketuai oleh pembesar daerah atau bupati ( di Jawa). Sehingga abad

27Anthony Ried. (2005).Asal Mula Konflik Acheh: Dari Perebutan Pantai Timur Sumatera hingga Akhir

Kerajaan Acheh Abad ke-19. Jakarta: Yayasan Obor Indonesia. Hlm. 17-18.28MC. Ricklefs, Bruce Lockhart, Albert Lau, Portia Reyes, Maitrii Aung-Thwin.( 2010).A New History of

Southeast Asia. New York: Palgrave Macmillan. Hlm.186.


13/54

13

ke-19, sistem beraja kekal meletakkan kuasanya sebagai kuasa yang tertinggi. Ia mempunyai

peranan penting sama ada secara fizikal atau spiritual. Raja juga berperanan menjaga

perpaduan dan dianggap alat yang paling efektif untuk mengawal rakyat. Selain itu, raja juga

berperanan dalam mnegukuhkan kerajaan serta memiliki keseluruhan tanah serta hasil

kerajaan. Rja dibantu oleh pembesar yang digelar patih dan sejumlah menteri.29

Setelah

menguasai Indonesia, Belanda membahagikan pentadbiran kepada dua bahagian iaitu

pentadbiran pusat dan pentadbiran tempatan. Pentadbiran pusat diketuai oleh Gabenor

General, manakala pentadbiran tempatan diketuai oleh pembesar tempatan.Gabenor General

telah melantik tiga orang Pesuruhjaya Jeneral. Manakala empat orang konsul dilantik oleh

Gabenor General untuk membantunya dalam urusan pentadbiran yang melibatkan penasihat

dan rujukan perundangan kepada kerajaan. Perubahan pentadbiran ini telah mengurangkan

kuasa pembesar tempatan terutamanya raja. Selain itu pembesar juga diletakkan di bawah

kuasaan seorang Residen dan pentadbiran Belanda turut masuk campur dalam sistem

pewarisan tahkta raja di Indonesia.

Perubahan dalam sistem pentadbiran yang dilakukan oleh Belanda ke atas Kepulauan

Indonesia telah mendapat penerimaan negatif daripada masyarakat tempatan terutamanya

golongan pembesar dan juga raja. Contohnya, Sultan Badruddin di Palembang yang

memberontak pada 1820 kerana pembesar tempatan diletakkan di bawah sistem residen yang

mana telah menyebabkan kuasa pempesar tempatan semakin berkurang.30

Penentangan yang

paling ketara yang dilakukan pembesar tempatan terhadap pentadbiran Belanda adalah

pemberontakan yang dilakukan oleh Diponegoro atau Pangeran Anta Wiria yang tidak

berpuas hati dalam campur tangn pihak Belanda dalam pewarisan takhta raja. Diponegoro

adalah putera sulung Sultan Hamengkubuwono III yang memerintah Jogjakarta pada tahun

29Marwati Djoened Poesponegoro dan Nugroho Notosusanto. (2008). Sejarah Nasional Indonesia IV :

Kemunculan Penjajah di Indonesia. Jakarta: Balai Pustaka. Hlm.126.30M.C Ricklefs. (2008).A History of Modern Indonesia Since C. 1200 : Fourth Edition. New York: Palgrave

Macmillan. Hlm.170.


14/54

14

1810 hingga tahun 1814. Rasa tidak puas hati Diponegoro terhadap pentadbiran Belanda

wujud apabila selepas kemangkatan ayahandanya, beliau tidak dilantik sebagai sultan

sebaliknya pihak Belanda telah melantik adiknya Djarot yang berketurunan gahara. Namun,

Raffles ketika itu yang memerintah Jawa dapat mententeramkan keadaan dan berjanji akan

memberikan takhta kerajaan kepada Diponegoro setelah Djarot mangkat.

Pada tahun 1822 Djarot telah mangkat akibat diracun, ketika itu Jawa telah diperintah

oleh Belanda di bawah Gabenor Baron Van der Cappelan.31

Setelah Djarot mangkat,

Diponegoro telah menuntut janji yang telah dibuat oleh Raffles untuk melantik beliau

menjadi sultan. Akan tetapi sebaliknya telah berlaku apabila Gabenor Baron Van der

Cappelan telah melantik anak Djarot yang berusia dua tahun ketika iti menjadi sultan atau

raja. Disebabkan hai ini, Diponegoro berasa sangat marah dengan pentadbiran Belanda keran

sudah dua kali beliau telah diturunkan takhta serta keengganan Belanda untuk menunaikan

janji yang dibuat Raffless. Pelantikan anak Djarot jelas menunjukkan bahawa Belanda cuba

menambil kesempatan dalam pentadbiran kerana segala kuasa yang dilajankan sultan berada

dalam penasihatan pentadbiran Belanda.

Secara logiknya, kanak-kanak yang berusia dua tahun tidak dapat melaksanakan

pemerintahan dengan baik. Maka kesempatan inilah yang akan digunakan Belanda untuk

menguasai pemerintahan Jawa secara keseluruhannya. Rasa tidak puas hati Diponegoro

terhadap pentadbiran Belanda serta campur tangan Belanda dalam pewarisan takhta

ditunjukkan melalaui pemberontakan yang mencetuskan Perang Jawa pada tahun 1825

hingga 1830.32

Namun, peperangan itu telah dimenangi oleh Belanda yang telah

menyebabkan Belanda mengambil langkah merampas beberapa wilayah di Pulau Jawa bagi

31M.C Ricklefs. (2008).A History of Modern Indonesia Since C. 1200 : Fourth Edition. New York: Palgrave

Macmillan. Hlm.140.32Norman G.Owen. (2005). The Emergence of Modern Southeast Asia: A New History. Honolulu, Hawaii:

University of Hawaii. Hlm.127.


15/54

15

melemahkan kekuatan kerajaan tempatan untuk menentang pentadbiran Belanda. Antara

wilayah tersebut ialah Banjumas, Bagalen, Madium dan Kediri. Manakala Diponegoro di

buang ke Bangkahulu dan meninggal dunia disana.33

Penubuhan sistem mahkamah

Seperti Tanah Melayu, Kepulauan Indonesia sebelum kedatangan kuasa Barat, sistem

perundangan terletak pada budi bicara seorang pemerintah iaitu raja atau pembesar. Namun,

setelah kedatangan Inggeris dan Belanda sistem mahkamah atau kehakiman telah diwujudkan

bagi menggantikan sistem undang-undang tradisional yang bersandarkan kepada adat di

Indonesia. Di Indonesia, sistem mahkamah moden telah bermula sejak kedatangan Hindia

Belanda. Pada tahun 1798, Dewan Pengadilan juga dikenali sebagai Raad van Justitie (

Council of Justice) telah menjadikan mahkamah di Batavia sebagai Mahkamah Agung

untuk segala rayuan terhadap keputusan yang diambil oleh mahkamah-mahkamah di

Semarang dan Surabaya. Walau bagaimanapun, Bataafse Republiek atau RepublikBatavia

yang dikeluarkan pada tahun 1804 menetapkan bahawa susunan Kehakiman untuk penduduk

asal akan tetap mengikut undang-undang serta adat mereka. Namun, piagam tersebut tidak

pernah dikuatkuasakan kerana Republik Batavia telah digantikan dengan pemerintahan

Hindia Belanda. Keputusan tersebut banyak dipengaruhi oleh tugas yang dijalankan oleh

Herman Willem Daendel iaitu Gabenor Jeneral Hindia Belanda yang dilantik pada tahun

1807.

Semasa pemerintahan British pada tahun 1812, susunan kehakiman untuk penduduk

Eropah diperluas oleh Leftenan Jeneral Stamford Raffles merangkumi penduduk asal yang

tinggal di Batavia, Semarang dan Surabaya. Selepas kekalahan Napoleon Bonarparte dalam

peperangan di Eropah, hampir kesemua tanah jajahan Hindia Belanda yang diambil Brtish

33 Rosihan Anwar. (2004). Sejarah Kecil "petite histoire" Indonesia. Jakarta : Penerbit Buku Kompas. Hlm.119.


16/54

16

dikembalikan semula kepada Belanda dan menetapkan bahawa undang-undang jenayah sivil

akan digubal untuk seluruh Jawa dan Madura kecuali Jakarta, Semarang dan Surabaya serta

daerah-daerah berjiran yang masih dikekalkan di bawah bidang kuasa Raad van Justitie

(Council of Justice). Keadaan ini menyebabkan terdapat perbezaan dalam susunan mahkamah

iaitu Mahkamah Hoog Gerecht Shof (Supreme Court) yang bertindak sebagai mahkamah

rayuan untuk keputusan-keputusan Mahkamah Raad van Justitie (Council of Justice) di

Jakarta manakala Mahkamah Raad van Justitie pula terletak di Jakarta, Semarang dan

Surabaya. Selain itu, keadaan ini menunjukkan ada perbezaan dalam susunan kehakiman bagi

bangsa Indonesia yang tinggal di bandar-bandar seperti Jakarta dan sekitarnya dan bangsa

Indonesia yang tinggal di desa atau pedalam.34

Susunan sistem kehakiman bagi bangsa

Eropah ialah Mahkamah Hooggerechtshof (Supreme Court ) di Jakarta dan Raad van Juatitie

( Council of Justice) di Jakarta, Semarang dan Surabaya. Kehakiman

Hooggerechtshof(Supreme Court) adalah kehakiman tertinggi dan kedudukannya di Jakarta

dengan daerah kekuasaannya meliputi seluruh Indonesia memiliki kekuasaan dalam

mengawasi kelancaran sistem kehakiman dan bertindak sebagai kehakiman rayuan terhadap

keputusan yang dibuat oleh Raad van Justitie (Council of Justice).

Pada tahun 1847, sistem kehakiman dimantapkan dengan sebuah Koninklijk Besluit

(Dekri Diraja) bertarikh 16 Mei 1847 yang terkandung dalam Stb.1847 No.23 dikenali

dengan nama Reglement op de Rechterlijke Organisatie (RO) atau Rules on Court.35

RO yang

dikuatkuasakan pada 1 Mei 1848 menetapkan sejumlah lembaga kehakiman untuk

menghakimi perkara undang-undang yang terjadi antara sesama orang Eropah dan antara

sesame orang Bumiputra. RO ini mendasari sahnya badan kehakiman berikut Districts

Gerecht(District Court), Regentschaps Gerecht ( Regency Court), Land Raad ( Land

34

Muhammad Ariffin. (1978). Peradilan di Indonesia. Jakarta Pusat : Pradnya Paramita. Hlm. 50.35F. Sugeng Istanto. (1992). Perlindungan Penduduk Sipil : Dalam perlawanan Rakyat Semesta dan Hukum

Internasional. Yogyakarta : Andi Offset. Hlm. 123-125.


17/54

17

Council), Rechtbank van Omgang ( Dealing Tribunal ), Raad van Justitie ( Council of

Justice ), dan Hooggerechtshof ( Supreme Court ).36

Badan-badan kehakiman tersebut hanya

akan mengadili orang-orang Bumiputra. Manakal badan yang akan mengadili perkara-perkara

untuk orang Eropah ialah Residentie Gerecht (Residence Court ), Raad van Justitie ( Council

of Justice ), dan Hoog Gerecht Shof ( Supreme Court ).

Terdapat tiga mahkamah kerajaaan untuk orang Indonesia iaitu mahkamah daerah (

kewedanaan) untuk kesalahan ringan, mahkamah daerah untuk perkara yang lebih besar dan

Land Raad ( Land Council) untuk semua perkara jenayah dan sivil yang penting antara orang

Indonesia dan orang yang diberi status Indonesia. Semua ketua Land Raad adalah orang ahli

undang-undang Belanda yang berpendidikan. Ini mencerminkan pemerintahan lansung

Belanda di Indonesia.

Selain badan-badan kehakiman kerajaan kolonial, masih terdapat kehakiman lain

seperti Mahkamah Swapraja yang dikendalikan oleh raja dan sultan serta pembesar. Bagi

daerah lain yang tidak diperintah secara langsung oleh Hindia Belanda juga terdapat pelbagai

bentuk badan penyelesaian pertikaian seperti Mahkamah Desa. Badan-badan kehakiman

untuk Bumiputra ini didominasi dan tidak boleh dipisahkan dari pejabat-pejabat eksekutif.

Namun, badan-badan mahkamah untuk orang-orang Eropah yang dinamakan Council of

Justice dan Supreme Court berada di bawah pengendalian hakim-hakim yang mempunyai

kelulusan undang-undang yang profesional dan hanya Residence Court yang berada di bawah

pengendalian Residen. Walaupun susunan tribunal yang ditetapkan RO diubah berkali-kali,

namun kepelbagaian badan-badan kehakiman di Hindia Belanda tetap juga berlangsung.

36Muhammad Ariffin. (1978). Peradilan di Indonesia. Hlm. 56-58.


18/54

18

Mewujudkan Dasar Liberal dalam Pentadbiran

Dasar Liberal bukannya sistem ekonomi seperti Sistem Kultur, ianya merupakan satu dasar

pentadbiran dan pelaksanaannya merupakan langkah kearah menghapuskan Sistem Kultur.

Dasar Liberal bertujuan untuk memberikan peluang kepada kapitalis-kapitalis melibatkan diri

dalam kegiatan ekonomi di Hindia Timur. Apabila Parti Liberal memerintah di Belanda pada

tahun 1863, Dasar Liberal mula dilaksanakan di Hindia Timur. Sejak pertengahan abad ke-

19, fahaman liberal telah mula merebak di Eropah termasuk Belanda. Golongan liberal di

bawah pimpinan Van Hoeval telah mengecam Sistem Kultur dan menganggapnya sebagai

sistem perhambaan dan pemerasan. Oleh itu, mereka mendesak Belanda melaksanakan dasar

yang lebih bertanggungjawab yang dapat meninggikan taraf ekonomi dan sosial rakyat

Hindia Timur.37

Van Hoeval mahukan kerajaan melaksanakan dasar ekonomi bebas yang membuka

peluang kepada kapitalis melibatkan diri dalam kegiatan ekonomi di Hindia Timur. Golongan

liberal menegaskan bahawa pelaksanaan dasar ini akan menguntungkan Belanda dan rakyat

Hindia Timur. Apabila Parti Liberal memerintah Belanda pada tahun 1863, Dasar Liberal

mula dilaksanakan di Hindia Timur. Antara tokoh golongan liberal ialah Van Hoeval, Van de

Putte, Thorbecke dan Douwas Dekken. Dasar Liberal telah menyebabkan perkembangan

ekonomi di seluruh Hindia Timur akibat daripada penglibatan modal kerajaan dan kapitalis.

Perkembangan ekonomi dalam di bawah Dasar Liberal yang berlaku di seluruh Indonesia

telah menyebabkan Belanda mulai mengambil langkah untuk mengelakkan pulau-pulau luar

jatuh ke tangan kuasa-kuasa Barat lain. Belanda juga berusaha menghapuskan kegiatan-

kegiatan seperti pelanunan, perang saudara dan kekacauan lain yang boleh mengancam

37Marwati Djoened Poesponegoro dan Nugroho Notosusanto. (2008). Sejarah Nasional Indonesia IV :

Kemunculan Penjajah di Indonesia. Hlm. 346-347.


19/54

19

kegiatan ekonomi dan kepentingan politik mereka di Indonesia. Akibatnya, Belanda mula

campur tangan dalam hal ehwal pulau-pulau luar seperti Bali dan Sumatera Utara.

Walau bagaimanapun, setelah masyarakat Indonesia menyedari bahawa Dasar Liberal

gagal meningkatkan taraf hidup mereka, mereka mula menentang pelaksanaan Dasar Liberal

dalam pentadbiran Belanda di Indonesia. Menurut Goertz, Dasar Liberal dalam pentadbiran

Belanda di Indonesia merupakan satu matlamat untuk menganggut hasil Indonesia ke

Belanda.38

Akibatnya, Dasar Liberal bukan sahaja ditentang oleh rakyat Indonesia, tetapi juga

orang-orang Belanda terutamanya golongan sosialis yang memperjuangkan konsep-konsep

Hindia Timur untuk Hindia Timur. Mereka mahukan segala keuntungan di Indonesia

dibelanjakan untuk kebajikan rakyat Indonesia. Penentangan terhadap Dasar Liberal

bertambah selepas terbitnya risalah A Debt of Honour oleh Ven Deventer. Apabila parti

campuran Neo Calvinist dan Katholik yang dapat sokongan sosialis memerintah di Belanda

di bawah pemerintahan Perdana Menteri, Dr. Abraham Kayper dan Menteri Tanah Jajahan,

Alexander Idenberg, maka Dasar Liberal dihapuskan dan digantikan dengan Dasar Etika

mulai 1901.39

38M.C Ricklefs. ( 2008).A History of Modern Indonesia Since C. 1200 : Fourth Edition.Hlm.150-151.

39Ryan Ver Berkmoes. (2010). Indonesia: ebook Edition. Lonely Planet. Hlm. 39.


20/54

20

FILIPINA

Disediakan Oleh

Tuan Shaherra BT Ku Mohamed (D20092036902)

Republik Filipina ialah sebuah gugusan pulau-pulau yang luasnya lebih kurang

115,600 batu persegi.40

Dalam abad ke-16 gugusan pulau ini telah mengalami perluasan

kuasa politik dan perluasan kebudayaan Eropah di Asia Tenggara. Sepanyol merupakan

kuasa pertama yang menjalankan perluasan kuasa di Filipina,hal ini kerana orang Sepanyol

datang dari Timur melalui kedua-dua benua Amerika maka pada masa itu Filipina lah yang

menjadi pintu masuk ke kawasan ini. Seterusnya jalan tersebut diikuti oleh Amerika untuk

menjajah Filipina.41

Di sinilah berlaku perubahan sosial-politik antara Sepanyol dan Filipina

pada abad ke-19. Hubungan ini terjadi kesan daripada penjajahan Sepanyol ke atas Filipina

pada 15665 sehingga 1898, iaitu kira-kira 2333 tahun. Nama Filipina diambil sebagai

menghormati anak Maharaja Charles V yang bernama Philips yang bakal mewarisi takhta

kerajaan Sepanyol.

Proses penjajahan Sepanyol ke atas Filipina bermula sejak abad ke-16 lagi dan pada

abad ke-17. Filipina merupakan ssbuah negara Asia Tenggara yang jati diri sosio-budayanya

berbeza dari negara-negara keindiaan dan kecinaan di rantau Asia Tenggara. Hanya di

Selatan kepulauan Sulu sahaja yang masih mengekalkan sosio-budaya Islam, satu

perkembangan yang Filipina berkongsi dengan dunia Nusantara sebelum kedatangan penjajah

Sepanyol. Sebelum kedatangan Sepanyol ke Filipina ini, orang-orang di kepulauan ini

mempunyai identiti tersendiri berbanding bangsa-bangsa lain di kawasan Asia Tenggara yang

40Sejarahpembukaan Filipina terjadiapabila Ferdinand Magellan mendarat di Filipina padatahun 1521.Mula-

mulanyadiamendarat di Pulau Samar dan kemudianyaberlayarkeCebu dan Mactan di mana diaterbunuh.

Kemudian pada tahun 1542 Raja Charles V dariSepanyolmenghantarsebuahangkatanpenjelajah di bawah Ruy

Lopez de Vilaloboske Filipina untukmendapatkanperdagangan. Angkatannyatidakmendatangkanapa-apahasil,lalu di berinama Filipina sempenanamaanakmaharaja Charles V, Philip.41Onofre D. Corfuz. (1965).The Phillippines. New Jersey: Prentice-Hall, IncEnglewood Cliffs. Hlm. 4.


21/54

21

lain. Hal ini kerana mereka tidak menerima sebarang bentuk agama sama ada agama Hindu

atau Buddha, sebaliknya mereka berpegang teguh kepada kepercayaan animisme.

Sejarah kedatangan Sepanyol di Filipina berdasarkan Persetiaan Saragossa

yangtangani di antara Sepanyol dengan Portugal pada tahun 1529 iaitu menjadikan garisan

tujuh belas darjah ke timur Pulau Maluku sebagai sempadan kawasan-kawasan pengaruh

Sepanyol dengan Portugis. Penaklukan Filipina oleh Sepanyol dicapai tanpa pertumpahan

darah. Salah satu sebabanya ialah Philip II tidak mahu ada pertumpahan darah berlaku dalam

penaklukan Mexicoi dan Peru diulangi di Filipina. Sebab yang lain pula ialah kecuali dalam

kalangan orang Moro di Mindano tidak terdapat kuasa politik sebenar-benarnya. Satu badan

politik yang ada hanyalah yang dipanggil barangay, tetapi ini adalah satu kumpulan keluarga

yang terkecil sahaja. Oleh itu tentangan yang terdapat hanya berlaku pada satu tempat

sahaja42

.

Ada tiga tujuan yang mendorong Sepanyol bagi menjajah Filipina iaitu pertama

untuk memperoleh bahagian dalam perdagangan rempah-rempahan dengan menyaingi

Portugis, kedua untuk memperolehi pangkalan bagi kegitan keagamaan di negeri China dan

Jepun serta yang ketiga ialah untuk mengkristiankan orang-orang Filipina. Namun agenda

yang ketiga sahaja yang terlaksana. Ini kerana agenda pertama iaitu untuk menguasai

perdagangan rempah sudah dimonopoli oleh Belanda di kepulauan rempah. Manaakla agenda

yang kedua gagal kerana Jepun dan China sudah mmepunyai pegangan agama yang kuat.

Tujuan utama penjajahan Sepanyol di Filipina adalah untuk menyebarkan agama Kristian.

Dapat disahkan oleh surat wasiat terakhir Ratu Isabella (1474-1504).

Kesan daripada penjajahan Sepanyol ke atas Filipina menyebabkan berlakunnya

perubahan dari aspek sosial-politik masyarakat Filipina. Hal ini kerana Sepamyoltelah

42D.G.E. Hall. (1981).Sejarah Asia Tenggara. Selangor : DewanBahasadan Pustaka.Hlm. 296-297.


22/54

22

melaksanakan pelbagai dasar pemerintahannya di Filipina. Terdapat perbandingan sebelum

dan selepas penjajahan sepanyol terutamanya dari aspek politik dan sosial.

Kesan-kesan Politik di Filipina

a) Pengasingan Kuasa Gereja dan Kerajaan PusatKesan yang terhasil daripada pemerintahan Sepanyol ialah pengasingan kuasa gereja

dengan pentadbiran negara. Selepas berlakunya Revelusi Prostetant, kita dapat lihat bahawa

pengaruh golongan agama makin berkurang. Di Filipina, golongan paderi semakin dibenci

oleh rakyat ekoran tindakan kejam mereka terhadap rakyat Filipina seperti memeras ugut,

merampas tanah rakyat dan memaksa rakyat melakukan tugas-tugas agama43

. Ketidakpuasan

terhadap golongan agama juga telah menjadi salah satu sebab kepada munculnya gerakan

kebangsaan dalam menentang pemerintahan Sepanyol. Sikap paderi sepanyol yang gemar

mengamalkan rasuah dan penindasan telah menaikkan lagi kemarahan rakyat Filipina.

Kebangkitan semakin bertambah apabila terdapatnya penyatuan kuasa gereja dengan unit

pentadbiran politik di Filipina. Gereja sebagai badan agama menduduki unit tertinggi dan

menjadi badan undang-undang kerajaan. Golongan ini juga telah menjadi sistem kerajaan

sehinggakan membawa fungsi yang penting sama ada dalam ekonomi dan politik. Tugas

politik golongan ini adalah menjadi ahli dalam kerajaan provincial.44

Situasi ini menunjukkan

golongan agama telah mendominasi pentadbiran di Filipina.

b) Perubahan Sistem Pentadbiran TradisionalKehilangan kebebasan kepada Sepanyol telah menyebabkan rakyat Filipina terjejas

dari segi politik. Konsep dan pengalaman yang telah dibawa oleh Sepanyol telah

menyebabkan Filipina terkena tempiasnya terutama dalam pentadbiran. Pembahagian kuasa

43

Gilbert Khoo.( 1971).Sejarah Asia Tenggara SejakTahun 1500.Kuala Lumpur: FajarBakti.Hlm.198.44Teodoro A. Agoncillodan Oscar M. Alfonso. (1967).History Of The Filipino People. Philippine: Malaya

Books Quezon City.Hlm. 111.


23/54

23

pentadbiran telah dibawa oleh Sepanyol seperti kuasa kerajaan pusat dimana untuk

menghasilkan satu pentadbiran ayng efektif. Sepanyol perlu meletakkan semua jajahannya ke

dalam satu pentadbiran yang sama.45

Pengenalan kepada jawatan-jawatan seperti gabenor

yang berperanan sebagai juru cakap Raja Sepanyol telah mengubah kuasa golongan atau

pemerintahan tradisional sebelum ini. Jika dulu datu berperanan sebagai kuasa utama dalam

pentadbiran, selepas kedatangan Sepanyol. Tugas datu tertakluk kepada pentadbir Sepanyol

dan menjadi penghubung antara rakyat Filipina dengan kerajaan. Perlantikan datu-datu juga

telah berubah iaitu jika dulu datu dilantik secara warisan. Selepas kedatangan Sepanyol

jawatan ini terbuka kepada orang-orang yang berkebolehan.

Kita juga dapat lihat daripada kesan penjajahan Sepanyol, satu asimilasi telah berlaku

iaitu percampuran pentadbiran sebelum kedatangan Sepanyol dan selepas kedatangan

Sepanyol melalui jawatan dan kedudukan datu di samping taraf politik golongan barangay

yang mendapat tempat dalam struktur politik tempatan.46

Selepas itu, pengaruh Selangor

dapat dilihat melalui panggilan-panggilan dan jawatan-jawatan yang berada dalam struktur

politik di Filipina seperti pueblo, cabeza,gobernadorcillo dan laim-lain.

Sejak dari awal, usaha Sepanyol untuk menjajah Filipina menemui kesukaran kerana

mereka harus menyatukan pulau-pulau yang pelbagai di Filipina ke dalam satu unit

pentadbiran kerajaan supaya undang-undang pemerintahan Sepanyol dapat dikuatkuasakan.

Tetapi, hanya menjelang abad ke-19, penyatuan ini lebih praktikal untuk diusahakan

walaupun kuasanya tidaklah berjaya di beberapa kawasan seperti yang dikuasai oleh orang

Islam Moro dan orang Filipina yang gagal ditakluk Sepanyol. Manakala orang Filipina yang

berjasa dikristiankan Sepanyol amat kurang dibandingkan dengan orang kristian asal dari

Filipina. Filipina telah bejaya disatukan ke dalam satu unit pentadbiran pusat yang sama dan

45

Gregorio F. Zaide.(1957). Phillipine Political and Cultural History: Phillipine Since Pre-Spanish TimeManila: Phillipina Education Company. Hlm.78.46Teodoro A. Agoncillodan Oscar M. Alfonso. (1967).History Of The Filipino People.Hlm. 86-87.


24/54

24

teratur. Kesedaran tentang pentingnya pemerintahan telah membangkitkan semangat

nasionalisme di kalangan rakyat Filipina. Akan tetapi, dengan tertubuhnya pemerintahan

berpusat ini, sebenarnya telah mengekalkan keamanan di kebanyakan tempat di Filipina

walaupun kerajaan pusat kadangkala tidak berlaku adil terutama melibatkan orang Kristian

dan Orang Islam.

Sistem Barangay

Sebelum Sepanyol menguasai politik Filipina, iaitu pada permulaan abad ke-16,

Filipina baru sahaja mencapai peringkat unit kampung iaitu barangay.

47

Sebenarnya

bukannya satu masyarakat politik tetapi satu kumpulan keluarga. Barangay merupakan

sebuah institusi politik kekeluargaan yang besar dan unit ini telah dijaga sepanjang masa

pemerintahan Sepanyol, dari tahun 1565 sehinggalah ke akhir abad-19. Masyarakat barangay

ini terbahagi kepada empat iaitu golongan datu, golongan maharlica (sejenis kaum

bangsawan), golongan ini dikecualikan membayar cukai. Mereka ini berkhidmat kepada datu

semasa peperangan. Golongan yang seterusnya ialah timagua, mereka ini ialah golongan

orang-orang yang bebas dan berhak memiliki harta. Mereka berkhidmat kepada datu dari segi

tenaga dan membayar cukai separuh daripada ladang mereka. Golongan yang terakhir adalah

aliping saguiguilir, mereka ini berkhidmat kepaad tuan-tuannya seperti mengerjakan ladang-

ladang, mengurus rumah tangga, mengayum sampan tuan-tuan mereka. Mereka menerima

upah dalam bentuk hadiah dan ada di antara mereka diterima sebagai anggota keluarga tuan

mereka. Golongan ini boleh dijual beli.

47Barangayialahkapal-kapallayar yang dibawaoleh orang Melayu Filipina apabilamereka datang

keFilipina.Masyarakatitudisebutsebagaibarangaykeranamengikutnamakapal yang membawapenghijrahan

masuk golongan asli dari Malaysia dan Indonesia. Kapal-kapal yang dikenali sebagai

barangay ini membawa masuk satu kumpulan keluarga yang besar iaitu terdiri daripada saudara mara di

kedua-dua belah pihak sama ada ibu bapa si isteri,anak saudara,adik ipar si suami dan sebagainya. Rujuk

buku Onofre D. Corpus. (1965).The Philippines. Hlm. 26-27.


25/54

25

Seterusnya ada juga hamba berhutang dan tawanan perang48

. Selepas penjajahan

Sepanyol sistem hamba ini dilupuskan akibat kemasukan agama Kristian.49

Ramai golongan

hamba memeluk agama Kristian. Setiap masyarakat ini saling memerlukan antara satu sama

lain dan penting dalam stuktur politik pada masa tersebut. Contohnya , golongan maharlica

menjadi penasihat kepada datu jika diminta. Setiap barangay dikuasai oleh orang yang paling

terkenal dalam sebuah kampung, biasanya dipanggil sebagai datu atau penghulu/kapten kapal

ataupun raha. Walaupun datu bukanlah satu jawatan yang lebih kepaad politik akan tetapi ia

penting kerana dalam struktur sosial peranan datu yang terlibat dalam peperangan. Datu

berkewajiban melindungi orang-orang kampungnya dan menyelesaikan masalah di dalam

kawasan beliau.

Dalam abad ke-16, jawatan datu terbuka kepada orang yang berkebolahan dan tidak

lagi berdasarkan keturunan. Setiap ahli daalm unit ini mesti mematuhi cara dan adat barangay

dan mereka bersatu di bawah datu masing-masing. Mereka ini tinggal dan menetap dalam

sesebuah kampung yang biasanya terdiri daripada 150 orang sahaja kecuali bagi mereka yang

tinggal di bandar-bandar besar seperti di Manila dan Cebu mungkin mmepunyai seramai

2000 orang penduduk. Barangay-barangay ini merupakan unit-unit politik dan masyarakat

yang bersendirian dengan berdasarkan hubungan darah.

Setiap barangay ini bebas menjalankan hubungan dengan barangay-barangay lain

untuk membentuk persahabatan dan Bandar. Akan tetapi tiada susunan politik di antara

barangay-barangay itu. Maknanya, tiada struktur yang jelas tentang pemerintahan pada masa

ini. Kebanyakan barangay cenderung untuk bermusuhan kerana tiada ikatan antara barangay

48Jose S, Arcilla. S. J. (1971).An Introduction To Philipine History. Manila : Anteneo Publications Loyala

Height.Hlm.14.49

Golongan ini dibahagikan kepada dua bahagian iaitu pertama mereka yang lebih baik berbanding hamba, di

sini mereka memiliki harta, hidup dalam rumah sendiri dan boleh berkahwin dengan keluarga majikannya dan

mereka ini tidak boleh dijual beli. Golonganhamba yang keduatidakmempunyai harta, merekainibekerja dirumahtuannya dan bolehdijualbeli.Ibid. Hlm. 52.


26/54

26

dengan barangay yang lainnya. Kedudukan barangay-barangay yang bertaburan

menyukarkan hubungan politik berlaku selain daripada halangan-halangan alam seperti

kedudukan pulau-pulau yang berjauhan antara satu sama lain menyebabkan pertempatan

mereka terpisah-pisah dan bukannya menyatukan unit tersebut. Perkara ini menjelaskan

bahawa tiada sebarang ikatan antara barangay-barangay ini. Bahkan semasa Sepanyol sampai

pun, mereka berpendapat agak sukar memelihara hubungan di kawasan di luar Manila dan

Pulau Luzon.50

Yang ada hanyalah pertukaran-pertukaran kemasyarakatan dan persetujuan

bersama tentang memberi pertolongan dalam perkelahian-perkelahian menentang orang luar.

Terdapat beberapa pertubuhan atau konfederasi di antara barangay-barangay yang

membuktikan bahawa sebelum kedatangan Magellan, masyarakat Filipina sudahpun

mempunyai cara untuk menyatukan diri dan kaum mereka ke dalam satu komuniti yang

bersatu padu dan bersifat politik yang lebih besar daripada unit barangay itu sendiri. Ini

merupakan satu langkah untuk membina satu bangsa Filipina yang bersatu dan mempunyai

struktur politik yang sistematik. Pertubuhan barangay diketuai oleh seorang datu yang paling

berpengaruh dikalangan datu-datu lain manakala yang selebihnya menjadi lesser datu dan

menjadi pembantu kepada pemerintah, menjadi anak buah kepada datu yang berpengaruh dan

berkuasa monarki di kalangan barangay-barangay.

Kerajaan Berpusat

Di bawah pentadbiran Sepanyol, telah berlaku beberapa perubahan dari segi

pentadbiran Filipina. Sepanyol telah memperkenalkan cabecera yang kamudiannya disebut

sebagai poblacion (bandar) dan wilayah (alcadia ataupun corregimiento atau commandanicia,

jika gabenor wilayah-wilayah tersebut seorang pegawai tentera). Jawatan ini juga merupakan

50Gilbert Khoo. (1971).Sejarah Asia Tenggara SejakTahun 1500.Hlm. 179.


27/54

27

jawatan yang dipilih selama setahun.51

Organisasi pembandaran merupakan satu perubahan

yang radikal dan tegas yang telah dijalankan oleh Sepanyol daripada petempatan berselerak

sebelum kedatangan Sepanyol.52

Sepanyol berharap untuk menubuhkan bandar-bandar yang

mempunyai sisrem pentadbiran keagamaan sebagai tambahan kepada sistem pentadbiran

awam. Oleh itu, tiap bandar dibinakan sebuah gereja yang terletak di tengah-tengah bandar di

samping bangunan seperti dewan bandaran (casa tribunal). Golongan cabeza yang tinggal di

bandar tadi telah membentuk golongan Principalia di mana taraf mereka dipandang rendah

oleh masyarakat penjajah. Akan tetapi, mereka tetap dipandang mulia oleh sesama

bumiputera seperti dahulu. Walaupun begitu, tidak dinafikan terdapat daripada mereka yang

cenderung untuk mengamalkan rasuah dan ada yang ditipu oleh golongan paderi Sepanyol,

dibayar upah yang murah dan sebagainya. Dari segi politik, Principalia menjadi alat yang

mengurangkan ketegangan politik dan orang tengah dalam hal kebudayaan. Secara amnya,

Sepanyol tidak mengambil berat tentang kebajikan sosiopolitik masyarakat melainkan kepada

sumber hasil semata-mata. Perkara ini dapat dilihat apabila mereka ditempatkan dalam

sesuatu kawasan, ia memudahkan golongan paderi memungut cukai terhadap masyarakat

Filipina, mereka juga memaksa penduduk membayar cukai, sekiranya tidak dibayar mereka

dijadikan buruh paksa iaitu mengerjakan tanah-tanah yang diberikan.

Kerajaan Bandar

Selepas pueblo, terdapat pula cuidad (bandar raya). Akan tetapi, selepas abad ke-19,

hanya Manila sahaja yang mencapai taraf bandar raya ataupun caidad. Unit pentadbiran yang

paling penting ialah alcadia mayors ataupun provincial (wilayah). Pada tahun 1700, Filipina

terbahagi kepada 12 alcaldia ataupun provincial. Pentadbiran di Sepanyol akan memberi

51Gilbert Khoo. (1971). Sejarah Asia Tenggara.Kuala Lumpur: FajarBakti.Hlm. 190.

52

Sepanyolmenganggapiapentingbagimenjaminkeperluan orang Filipina dalamsatupetempatan yangsistematikdandiletakkan di DEBAJO DE LAS CAMPANAS yang bermakna di bawahnaungangereja,

RujukbukuOnofre D. Corpus. (1965).The Philippines.Hlm. 32-33.


28/54

28

arahan kepada Gabenor jeneral untuk disampaikan kepada alcadia mayors berkenaan undang-

undang di kawasan provincial masing-masing.53

Pihak yang berkuasa tinggi daripada alcadia mayors ialah alsalde mayor (ketua datuk

bandar). Selain itu, terdapat juga adelantado (gabenor dan kapten-jeneral). Jawatan ini

merupakan jawatan tertinggi sekali di kalangan pegawai-pegawai lain. Tugasnya meliputi

semua yang berkenaan dengan tanah jajahan. Antara bidang kuasa pentadbiran adelantado

ialah meliputi audencia iaitu mahkamah agung yang berkuasa mutlak, residencia iaitu

mahkamah penyelidik mengenai tingkahlaku gabenor yang akan berhenti dan juga gereja

yang berkuasa besar sama ada di Filipina dan Sepanyol. Audencia merupakan penasihat

kepada gabenor yang merupakan pelaksana kepada undang-undang Sepanyol serta

memerhatikan tingkahlaku gabenor dan memastikannya mentadbir secara adil dan saksama.54

Selain itu juga, pada abad ke-19, apabila Sepanyol sendiri merasai kesan-kesan

perubahan kerajaan, di mana tempoh masa untuk menjawat jawatan gabenor-jeneral telah

dipendekkan iaitu purata dari 2 tahun dan 10 bulan kepada 116 pegawai Sepanyol dari 1565

hingga 1898. Keadaan ini menyebabkan kemerosotan dalam pentadbiran. Ini dapat

dibuktikan apabila ramai gabenor-jeneral yang baik tidak mempunyai cukup masa untuk

menyiapkan projek dan rancangan mereka dan disebabkan masa yang singkat itu juga, ramai

daripada mereka mengambil peluang untuk menambahkan kekayaan mereka. Contohnya,

ketua kapal geliong yang mengambil keuntungan dari permit perkapalan yang diuruskannya.

Pemerintahan berpusat sendiri telah mendapat tentangan rakyat Filipina, lebih-lebih lagi

kerana kurangnya penglibatan orang-orang Filipina dalam kerajaan tersebut. Mereka hanya

diberikan jawatan-jawatan rendah dalam kerajaan. Hal ini disebabkan kerana mereka

dianggap sebagai immature wards iaitu seseorang yang tidak matang dimana segala

53Gilbert Khoo. (1971). Sejarah Asia Tenggara.Hlm. 191.

54Jose S. Aralla. S. J. (1971).An Introduction To Philippine History.Hlm. 24-25.


29/54

29

kebajikan diuruskan oleh Sepanyol dan sebab seterusnya kerana terpaksa kerana sebelum ini

mereka dinafikan hak kerana ketidaksamaan moral dan agama. Bantahan ini sememangnya

benar pada permulaan pemerintahan Sepanyol dan semakin berkurangan pada abad ke-19.

Selain itu juga, pihak Sepanyol telah memberi peluang pekerjaan kepada penduduk

Filipina. Jawatan-jawatan rendah dalam bidang pentadbiran turut disandang oleh ketua-ketua

orang Filipina. Ketua-ketua ini menjadi golongan bangsawan tempatan dan mereka menjadi

golongan yang penting dalam menyalurkan tuntutan-tuntutan para pegawai Sepanyol dan

paderi-paderi kepada masyarakat Filipina. Mereka berfungsi sebagai jurucakap bagi

masyarakat Filipina. Maka golongan ini berfungsi sebagai ketua tempatan dalam sistem

pemerintahan di Filipina. Penawaran terhadap peluang pekerjaan berlaku kerana adanya

pendidikan yang diberikan oleh Sepanyol. Akan tetapi, telah berlaku juga manipulasi

terhadap golongan paderi tempatan oleh paderi Sepanyol. Keadaan ini tidak sepatutnya

berlaku dalam konteks sosiobudaya masyarakat yang membawa fahaman agama yang sama.


30/54

30

VIETNAM

Disediakan Oleh

Nurul Iffah BT Mohd Nasir (D20092036890)

Kolonialisme merujuk kepada penguasaan politik secara rasmi oleh sesebuah kuasa besar ke

atas sesuatu wilayah lain yang merangkumi aspek politik, ekonomi dan sosial.55

Kolonialisme

berkait rapat dengan dasar imperialisme yang dijalankan oleh kuasa penjajah dengan tujuan

meluaskan kuasa, pengaruh serta mendapatkan kekayaan hasil bumi kawasan yang dijajah. Di

Vietnam, pelbagai dasar telah dilaksanakan oleh Perancis sehingga mengubah hampir

keseluruhan sistem politik dan struktur sosioekonomi. Antaranya ialah penghapusan sistem

feudal, pengenalan ekonomi komersial dan perubahan pendidikan ala barat yang

mementingkan bahasa Perancis dan agama Kristian. Perubahan tersebut telah membangkitkan

semangat nasionalisme dalam kalangan masyarakat Vietnam demi mengembalikan

kedaulatan negara tersebut. Dasar kolonialisme yang dilaksanakan oleh Perancis sebenarnya

memberi impak positif dan negatif kepada negara Vietnam. Walau bagaimanapun, kesan

positif dan negatif kolonialisme ini telah bergerak seiring dalam mencetuskan semangat

nasionalisme.

Koloniaslisme Perancis ke atas Vietnam bermula pada 1885 telah mengubah sistem

beraja kerajaan tersebut setelah dua abad ia diamalkan. 56 Sebelum kehadiran Perancis,

kekuasaan maharaja Vietnam meliputi hampir keseluruhan aspek politik, sosial dan ekonomi.

Agama Buddha turut meletakkan maharaja Vietnam sebagai suci. Unsur agama ini telah

memperkuatkan lagi kuasa pemerintahannya. Namun begitu, selepas penjajahan Perancis ke

55

Cheah Boon Kheng dan Abu Talib Ahmad. (1990). Kolonialisme di Malaysia dan Negara-negara Lain.Petaling Jaya: Fajar Bakti Sdn. Bhd. Hlm. 180.56Peter N. Stearns (2006). Gender in World History. London: Routledge Tylor & Francis Group. Hlm. 1.


31/54

31

atas Vietnam, sistem feudal yang diamalkan sebelum itu dihapuskan secara berperingkat-

peringkat.

Di Asia Tenggara sekitar abad ke-19, raja dianggap sebagai penaung kehidupan

rakyat.57

Segala urusan kehidupan golongan bawahan bergantung kepada pemerintah. Demi

menjaga sensitiviti dan kesetiaan rakyat kepada raja, pihak kolonial cuba mengekalkan sistem

ini dalam memastikan hubungan pemerintah feudal dan pihak penjajah berada dalam keadaan

baik. Pengekalan hubungan baik tersebut dilakukan bertujuan mengelakkan penentangan dan

ancaman dalam kalangan masyarakat tempatan. Justeru, kolonial Perancis turut menggunakan

pendekatan ini dalam memastikan masyarakat Vietnam tidak bangkit menentang kolonial.

Dalam jangka masa pendek, sistem beraja di Vietnam mengalami perubahan yang

agak ketara. Kesan peringkat awal, raja sebagai boneka dalam hierarki pemerintahan.

Kolonialisme Perancis menyebabkan maharaja Vietnam hanya berkuasa pada agama dan adat

istiadat tempatan sahaja. Manakala kekuasaan ekonomi dan sosial terletak pada bahu

pegawai-pegawai Perancis dan tempatan yang dilantik kolonial. Hal ini jelas menunjukkan

bahawa kesan kolonialisme Barat telah mengubah sistem kemaharajaan Vietnam.

Kejatuhan Dinasti Nguyen dan kekalahan rejim Thuyet dalam mengusir kekuasaan

Perancis di Vietnam telah mengubah sistem monarki Vietnam. Hal ini terbukti apabila Raja

Dhong Khan dilantik sebagai maharaja yang baru oleh Perancis.

58

Dhong Khan merupakan

ketua negara tetapi yang menjalankan segala urusan pentadbiran wilayah-wilayah penting

Vietnam adalah wakil-wakil Perancis. Sejak 1887, Indochina diuruskan oleh seorang

Gabenor General yang berpusat di Hanoi.59

Di bawah Gabenor General, lima orang pegawai

tertinggi dilantik sebagai pentadbir wilayah-wilayah Indochina. Hal ini menunjukkan bahawa

57 David P.Chandler & David Joel Steinberg (1987). In Search of Southeast Asia. A Modern: History. Amerika

Syarikat: University of Hawaii Press. Hlm. 79-80.58Ruhanas Harun. (1980).Nasionalisme Vietnam 1900-1945.JebatBil 10. Hlm. 215.

59 Neil L.Jamieson (1995). Understanding Vietnam. London: University of California. Hlm. 64.


32/54

32

kedatangan kolonial Perancis menghakis kekuasaan maharaja yang dahulunya berkuasa

mutlak.

Kelemahkan kekuasaan maharaja disebabkan oleh kolonialisme Perancis, wujud

gerakan awal nasionalisme untuk mengembalikan sistem monarki. Gerakan ini diketuai Phan

Boi Chau dalam mewujudkan sentimen anti-Perancis dalam kalangan masyarakat

Vietnam.60

Bagi memastikan kekuasaan maharaja Vietnam dipulihkan, beliau menubuhkan

Persatuan Pemulihan (Duy Tan Hoi) di bawah kepimpinan Putera Cuong De ketika

itu.61

Beliau juga menggalakkan golongan muda Vietnam melarikan diri ke luar negara iaitu

Jepun dengan menganggotai persatuan tersebut. Pergerakan secara sulit ini tidak dapat

dikesan dengan mudah oleh pihak Perancis kerana ibu pejabatnya berada di Jepun. Tujuan

sebenar persatuan ini ditubuhkan ialah untuk melahirkan golongan yang mentaati raja,

mencintai negara Vietnam dan bersemangat untuk berubah dalam aspek politik, ekonomi

mahupun sosial.

Kolonialisme Perancis turut memberi kesan terhadap pentadbiran tradisional Vietnam

yang dahulunya dikuasai oleh golongan mandarin. Hal ini dilihat apabila sistem tradisional

ini digantikan dengan sistem residen. Perubahan sistem tersebut menyebabkan pihak Perancis

membahagikan Vietnam kepada tiga bahagian iaitu Cochin China, Annam dan

Tonkin.62

Pembahagian tersebut memberi kelebihan kepada Perancis dalam mengawal hal

pentadbiran dan ekonomi setiap bahagian. Setiap bahagian akan diwakili oleh seorang

residen. Sekaligus, ia dapat mengurangkan kos perbelanjaan pengurusan. Berdasarkan kepada

pembahagian tersebut, Annam dan Tonkin diletakkan di bawah sistem residen dengan

menjadikan Gabenor Jeneral yang berpusat di Hanoi sebagai kuasa tertinggi di Vietnam.

60Neil L.Jamieson (1995). Understanding Vietnam. London: University of California. Hlm.57-58.61

Ibid. Hlm. 57.62M.C. Ricklefs, Bruce Lockhart, Albert Lau, Portia Reyes , Maitrii Aung-Thwin (2010). A New History of

Southeast Asia.. Hlm. 184.


33/54

33

Walau bagaimanapun, Perancis masih mengekalkan raja dan golongan mandarindi

Tonkin dan Annam berasaskan sistem dualisme. Melalui sistem ini, raja dan

golonganmandarin akan melaksanakan segala urusan pentadbiran berdasarkan nasihat

residen. Impaknya, kuasa raja dan golongan mandarin dihapuskan secara berperingkat-

peringkat. Hal ini terbukti apabila kuasa pentadbiran wakil raja di Tonkin iaitu Kuai Luoc

(Wizurai) dan Majlis Co-mat Vien di Annam telah diambil alih oleh kuasa residen.63

Hal ini

menyebabkan, segala keputusan yang dibuat oleh raja dan golongan mandarin perlu

mendapat keizinan daripada residen.

Pengenalan sistem residen ini berjaya mengurangkan kuasa sistem tradisional.

Buktinya, wujud perpecahan dalam kalangan golongan mandarin kepada dua. Dua golongan

ini adalah mereka yang menyokong kepada Perancis dan anti-Perancis.

Golongan mandarin yang menentang kolonial Perancis telah mewujudkan gerakan anti-

Perancis sekaligus membina semangat nasionalisme di Vietnam. Namun begitu, semangat

nasionalisme pada ketika itu lebih bersifat kedaerahan yang memberi manfaat kepada

golongan pemerintah dan bukannya membabitkan soal kemerdekaan. Sebagai contoh, Parti

Perlembagaan yang ditubuhkan oleh Bui Quang Chieu pada tahun 1917.64

Ia lebih bertujuan

mengembalikan kekuasaan politik dan ekonomi golongan elit dan pertengahan di Cochin

China. Begitu juga dengan parti Viet Nam Quoc Dang Dang(VNQDD) yang ditubuhkan pada

1927 oleh Nguyen Thai Hoc yang berpusat di Hanoi.

65

Hal ini menyebabkan, parti-parti ini

mengalami kegagalan dalam mewujudkan semangat nasionalisme Vietnam dalam kalangan

masyarakat.

63 Abu Talib Ahmad. (1991). Sejarah Tanah Besar Asia Tenggara. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Hlm. 80.64Ibid. Hlm.144.

65Ibid. Hlm. 145.


34/54

34

Semangat antiPerancis secara menyeluruh telah dipelopori oleh Ho Chi Minh yang

merupakan golongan mandarin kelas rendah.66

Ketika perang dunia pertama pada tahun

1914-1918, Ho Chi Minh telah telah terdedah denganpolitical education67

ketika berada di

Perancis. Kesan pendedahan tersebut, pemikiran beliau telah dipengaruhi oleh aliran

Lenin68

dan bergiat aktif dalam arena politik di sana. Ho Chi Minh cuba mewujudkan

semangat nasionalisme dengan menubuhkan Parti Thanh Nien di Canton pada tahun

1925.69

Namun, parti ini gagal kerana mendapat tekanan daripada negara China. Kegagalan

parti ini sebenarnya telah mempercepatkan penubuhan Parti Komunis Indochina pada

1930.70 Parti Komunis Indochina cuba menarik seberapa ramai golongan buruh dan petani

bagi menyokong penentangan mereka melawan Perancis. Walau bagaimanapun, parti ini

terhenti sementara pada tahun 1936 disebabkan oleh penyusunan semula gerakan tersebut

oleh Tran Van Giau.

Kegagalan parti-parti bersifat kedaerahan dan mengikut kelas masyarakat

menyebabkan ideologi antarabangsa dikenali sebagai komunisme berkembang. Fahaman ini

bukanlah dibawa oleh Perancis tetapi ia menular dalam kalangan penduduk berikutan

kesedaran masyarakat yang ingin bersatu dari semua kelas penduduk. Pengaruh komunis

yang berkembang di Eropah mempengaruhi pemikiran penduduk Vietnam yang dibawa ke

sana semasa Perang Dunia Pertama oleh Perancis.71

Kesedaran penduduk terutamanya yang

berpendidikan mengembangkan ideologi ini lalu meresap dengan pantas ke dalam golongan

66Abu Talib Ahmad. (1991). Sejarah Tanah Besar Asia Tenggara. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Hlm.149.67 Jonathan Leaf. (2009). The Politically Incorrect Guide to The Sixties. Washington: Regnery Publishing. Inc.

Hlm. 176.68

David. L.Anderson. (1946). The Colombia History of The Vietnam War. United States: Colombia University

Press. Hlm. 18.69 Phillipe Divillers (1988). Sejarah Indo-cina Moden: Perkembangan Sosiopolitik Sehingga Abad ke-20. Kuala

Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Hlm. 245.70Ruhanas Harun (1980).Nasionalisme Vietnam 1900-1945. Jebat. Bil 10. Hlm. 222.

71Ibid. Hlm. 219.


35/54

35

massa. Persamaan kelas dan pembebasan dari kuasa asing menjadi agenda perjuangan

komunis menjadikan ideologi ini mudah diterima.

Nguyen Au Quoc atau Ho Chi Minh berperanan menyebarkan pengaruh komunis

melalui penulisan di dalam akhbar sepertiLHumaniti, La Vie Ouvriere danLe Paria dan

penubuhan Parti Pemuda Revolusioner atau Thanh Nien.72

Beliau berperanan besar dalam

mengembangkan pengaruh ini sehingga berjaya menyatukan penduduk Vietnam menentang

Perancis berbanding gerakan penyatuan oleh nasionalis bukan komunis yang terdiri daripada

golongan atasan dan pertengahan seperti Parti Constitionaliste (Parti Perlembagaan) dan

VNQDD atau (Parti Nasionalis Vietnam).73

Usaha menubuhkan Parti Komunis Indochina

pada 1930 merupakan usaha ke arah menamatkan rejim kolonial Perancis dan

menggantikannya dengan pemerintahan komunis.

Berdasarkan kekuatan prinsip kesamarataan yang diperjuangkan, pendukung aliran

komunis tetap dengan prinsip mereka walaupun terpaksa mengharungi kesengsaraan

menentang kuasa Barat. Beberapa siri penentangan dan peperangan demi memperjuangkan

prinsip komunis dan pembebasan dari kuasa kolonial. Antaranya ialah Perang Indochina I

(1949-1953) dan Perang Vietnam II (1960-1975).74

Pengaruh komunis yang masuk ini

merupakan kesan besar kepada Vietnam setelah Perancis menguasai negara tersebut.

Fahaman ini diambil sebagai ideologi negara Vietnam dan kekal hingga ke hari ini. Kuasa

penjajah menyuntik kesedaran orang Vietnam untuk bersatu dan ideologi komunis ini

menjadi medium penyatuan berikutan prinsipnya yang mementingkan kebajikan rakyat.

Berdasarkan rentetan peristiwa dan pengamatan, dapat dinyatakan bahawa ideologi

komunis dibawa ke Vietnam sebagai agen penyatuan semua golongan. Ia secara terus

72Ruhanas Harun (1980).Nasionalisme Vietnam 1900-1945. Jebat. Bil 10. Hlm. 219.73

Van Dao Hoang. Terjemahan Khue Huynh. (2008). A Contemporary History of A National Struggle: 1927-1954. Pennsylvania: Rosdog Book. Hlm. 7-8.74 Geoge Donelson Moss (1998). Vietnam an American Ordeal New Jersey: Prentice Hall.


36/54

36

menerus membina kekuatan orang Vietnam dalam membebaskan negara mereka dari

penjajah. Dalam tempoh jangka panjang, melalui ketegaran fahaman ini, ia berjaya

menyaingi pengaruh lain di Vietnam Selatan hingga terbentuk Rebublik Vietnam Sosialis

(SRV) pada Julai 1976 di samping mengusir kuasa kolonial Perancis dan kuasa Barat lain

dari bumi Vietnam.75

Ia lahir kesan kolonialisme dan bertindak sebagai agen pengusir kuasa

kolonial melalui kebijaksanaan pemimpin dan semangat menentang dari rakyat.

75Clive J. Christie. (1996). A Modern History of Southeast Asia London. Tauris Academic Studies I.B. Tauris

Publishers . Hlm. 22-23.


37/54

37

THAILAND

Disediakan Oleh

Siti Umiah BT Abdullah (D20101037727)

Negara Thailand merupakan antara negara yang diidamkan olehkuasa barat bagi

meluaskan kuasa empayar mereka secara meluas di Asia Tenggara. Walaupun ada sesetengah

sejarawan berpendapat bahawa Siam tidak dipernah dijajah oleh kuasa barat, namun begitu

Siam sebenarnya menghadapi penjajahan kuasa barat secara tidak langsung.76

Hal ini kerana

tindakan bijak pemerintah Siam yang mengambil langkah berbaik-baik dengan kuasa Barat

mengelakkan kuasa British campur tangan dalam politik secara langsung.Antara kuasa barat

yang pernah ingin meluaskan kuasa imperialisme mereka ke negara Thailand adalah Amerika

Syarikat, Perancis dan juga British.

Raja-raja Chakri sebelum pemerintahan Raja Mongkut telah lama mengambil

tindakan berjaga-jaga dengan kuasa barat kerana tidak mahu politik negaramereka dicemari

oleh kuasa barat yang sedang sibuk menjalankan dasar imperialisme ke Asia

Tenggara.Perwakilan Inggeris bernama John Crawfurd pernah mengunjungi Bangkok pada

tahun 1822 untuk membuat perjanjian dengan kerajaan Siam.77

Cubaan kuasa baratini gagal

untuk melakukan rundingan dengan Raja Rama III bagi membincangkan semula perjanjian

baru perniagaan dan persahabatan.78

Pada masa yang sama juga kuasa barat iaitu pihak

British menginginkanRaja Rama III membantu mereka dalam peperangan dengan Burma.79

76Abdullah Zakaria Ghazali, Azhar Mad Aros, Suffian Mansor. (2000). Sejarah Asia Tenggara, Asia Selatan

dan Asia Timur.Selangor: Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd. Hlm. 291.77

Mayuri Ngaosivat, Pheuiphanh Ngaosyvathn. (1998).Paths to Conflagration: Fifty Years of Diplomacy and

Warfare in Laos, Thailand, and Vietnam, 1778-1828 .United States: Cornell Southeast Asia Program

Publication.Hlm.112.78

Dr. Kobkua Suwannathat. (1991). Sejarah Siam Zaman Bangkok. Malaysia: Jabatan Sejarah UKM DewanBahasa Dan Pustaka Kementerian Malaysia. Hlm.173.79D. G. E. Hall. (1981).A History of South East Asia. New York: Palgrave Macmillan. Hlm. 490.


38/54

38

Pemerintah yang menggantikan Raja Rama III mula melihat cubaan kuasa barat itu

sebagai satu ancaman kepada kedaulatan negara Thailand dan mula mengambil langkah bijak

dalam menangani kuasa barat.Raja Mongkut yang telah mengantikan Raja Rama III

memerintah dari tahun 1851 sehingga 1868.80

Raja Mongkut mula melihat kuasa barat sebagai

satu ancaman politik yang sangat besar, lebih-lebih lagi setelah melihat banyak negara di

Asia Tenggara dijajah oleh kuasa barat terutamanya oleh British.81

Raja Mongkut mula

mengambil langkah bijak iaitu berbaik-baik dan bertolak ansur dengan pihak kuasa barat

yang berminat dengan Siamterutamanya British.Sehubungan itu, Raja Mongkut terpaksa

menandatangani satu perjanjian dengan kuasa barat bagi mengelakkan kuasa-kuasa barat

melangkah lebih jauh lagi dalam sistem politik di Siam.

Jika dikaji dengan secara mendalam, perubahan yang berlaku dalam sistem politik

negara Thailandhanya berlaku setelah Raja Mongkut menandatangani satu perjanjian dengan

kuasa barat iaitu British pada tahun 1855.82

Antara perkara utama yang dicatat dalam

perjanjian tersebut adalah perkara berkaitan cukai import-eksport dan hak wilayah asingan

yang akan diberikan kepada British.83

Perjanjian tersebut dinamakan sebagai Perjanjian

Bowring dan termenterainya perjanjian ini menandakan dasar isolasi yang diamalkan oleh

kerajaan Siam berakhir dan ini juga membuktikan kuasa barat telah dapat menempatkan diri

mereka di negara Thailand.84

Raja Mongkut juga telahmemecahkan tradisi pemerintah

sebelum ini yang mengamalkan dasar isolasi.

80Dr. Kobkua Suwannathat. (1991). Sejarah Siam Zaman Bangkok. Hlm. 173.


dan Asia Timur.. Hlm. 291.82

Dr. Kobkua Suwannathat. (1991). Sejarah Siam Zaman Bangkok.. Hlm. 176.83Keat Gin Ooi. (2004). Southeast Asia: A Historical Encyclopedia, from Angkor Wat to East Timor, Volume 1.

United States of America: ABC-CLIO, Inc. Hlm. 249.84James C. Ingram. (1955). Economic Change in Thailand, 1850-1970. California: Stanford University Press.

Hlm.1.


39/54

39

Walaupun perjanjian tersebut merugikan Siam, Raja Mongkut berpendapat ia adalah

lebih baik daripada pihak British menjajah kerajaannya secara langsung seperti yang berlaku

kepadanegara jirannya.85

Raja Mongkut mengambil langkah bijak dengan melakukan

perubahan dalam aspek pemerintahan Siam melalui pemodenan berdasarkan negara barat

kerana beliau mengganggap kesulitan yang dihadapi dari segi politik dan diplomatik berlaku

disebabkan aspek pemerintahan tradisional yang dipraktikkan oleh Siam setelah sekian lama.

Apa yang dapat dinyatakan di sini, perjanjian yang ditandatangani oleh kerajaan Siam dengan

kuasa barat iaitu British dianggap permulaan kepada perubahan sistem politik di Siam

melalui pemodenan yang dilakukan oleh Raja Mongkut dan pemerintah Siam yang

seterusnya bagi mengekalkan kemerdekaan Siam.86

Raja Mongkut telah meminjam ramai pakar dari negara barat bagi mengajar pegawai-

pegawainya berkaitan dengan pentadbiran negeri yang moden.Namun begitu, Raja Mongkut

masih lagi mengekalkan institusi monarkisemasa pemerintahannya, cuma beliau tidak

melakukan pemodenan sepenuhnya kerana tujuan utama beliau adalah untuk memberi

gambaran kepada kuasa barat bahawa Siam juga mampu melakukan pemodenan dalam

beberapa perkara yang dianggap mundur oleh mereka.87

Melalui tanggapan tersebut beliau

berharap pihak kuasa barat tidak akan mencampuri urusan politik di negara Thailand. Walau

bagaimanapun terdapat sesetengah sistem yang tidak cekap masih dikekalkan, contohnya

sistem Jatusadom yang masih wujud untuk mengendalikan sosiopolitik Siam.88

Walaupun

pembaharuan yang dilakukan oleh beliau tidak menyeluruh, beliau telah dilihat menjadi

perintis utama kepada perubahan sistem pemerintahan di Thailand.

85Keat Gin Ooi. (2004). Southeast Asia: A Historical Encyclopedia, from Angkor Wat to East Timor, Volume 1..

Hlm. 249.86

Dr. Kobkua Suwannathat. (1991). Sejarah Siam Zaman Bangkok. Hlm. 173.87Ibid.Hlm.176.

88Ibid.Hlm. 296.


40/54

40

Selain itu, kesan daripada perjanjian dengan British melalui Perjanjian Bowring 1855

juga memberi laluan kepada kuasa barat lain untuk menandatangani perjanjian dengan

kerajaan Siam seperti Amerika Syarikat dan Perancis tahun 1856, Portugal tahun 1859,

Belanda tahun 1860 dan Rusiatahun 1862 dalam meluaskan kuasa mereka di negara Thailand

setelah selama inikerajaan Siam tegasdengan sikap tutup pintu mereka kepada kuasa

asing.89

Ini bermakna pihak kerajaan Siam terpaksa menukar polisi pemerintahan negara

mereka yang selama ini mengamalkan dasar isolasi kepada dasar buka pintu kepada kuasa

barat. Walaupun kerajaan Siam terpaksa menukar polisi pemerintahan mereka kepada dasar

buka pintu secara terpaksa, pada masa yang sama tindakan negara Thailand ini dapat menjaga

kedaulatan negara Thailand dan menjadikan Siam satu-satunya negara yang tidak pernah

dijajah oleh mana-mana kuasa barat secara langsung.

Perubahan sistem politik sepenuhnya dapat dilihat semasa pemerintahan Raja

Chulalongkorn.90

Pemerintahan beliau selama 37 tahun iaitu dari tahun 1873-1910 merupakan

era keemasan negara Thailand kerana pemodenan yang dilakukan oleh beliau adalah secara

menyeluruh termasuklah ekonomi, politik dan sosial.91

Ramai sejarawan barat seperti Stain

Berg, Wilson dan Tate mengatakan bahawa Raja Chulalongkorn merupakan pemerintah yang

betanggungjawab melaksanakan pembaharuan dalam erti kata yang sebenarnya dalam

kerajaan Siam.Namun begitu, aspek perubahan utama yang ingin dibincangkan disini ialah

aspek perubahan politik yang telah beliau lakukan setelah menyedari kuasa barat berlumba-

lumba untuk meluaskan dasar imperialisme mereka di Asia Tenggara.

89Dr. Kobkua Suwannathat. (1991). Sejarah Siam Zaman Bangkok. Hlm. 177.

90

Clark D. Neher. (1979). Modern Thai Politics: From Village to Nation . Cambridge: Transaction Publishers.Hlm. 61.91Ibid.Hlm. 8.


41/54

41

Perubahan sistem politik yang dilaksanakan olen Raja Chulalongkorn adalah

berasaskan pembaharuan yang dilaksanakan oleh ayahandanya iaitu Raja Mongkut dengan

tujuan mengelakkan campur tangan kuasa barat dalam sistem politik mereka bagi

mengekalkan kemerdekaan negara Thailand.92

Raja Chulalongkorn juga mengamalkan dasar

buka pintu kepada kuasa barat dan telah menandatangani beberapa siri penjanjian dengan

kuasa barat lain seperti dengan Jerman tahun 1872 dan Amerika Syarikat tahun 1893.Beliau

telah mengambil sikap bertolak ansur dengan kuasa-kuasa barat bagi mengelakkan wujudnya

masalah hubungan politik kerajaan Siam dengan kuasa-kuasa barat tersebut.Ini dapat dilihat

melalui tindakan beliau menyerahkan sebahagian wilayah kekuasaannya kepada British iaitu

Negeri-negeri Melayu Utara di Tanah Melayu pada tahun 1909.

Pemerintahan tradisional kerajaan Siam sebenarnya dibahagikan kepada tiga iaitu

pusat atau negeri, wilayah atau daerah dan juga kampung. Diperingkat pusat ia dikuasai oleh

raja yang berkuasa dan dibantu oleh para pembesar.93

Raja Chulalongkorn cuba melakukan

perubahan dengan mengurangkan jumlah bilangan pembesarnya iaitu Khunnang. Pembesar di

peringkat daerah atau wilayah yang dikenali sebagai Khunnang ini sangat berkuasa selepas

raja.94

Oleh itu, Raja Mongkut cuba melakukan perubahan ini untuk mengehadkan kuasa

Khunnang, namun tidak berjaya kerana mendapat tentangan daripada sebilangan pembesar-

pembesarnya.95

Disebabkan cubaan pertamanyatidak berjaya dalam mengurangkan kuasa

Khunnang, beliau akhirnya telah berjaya menubuhkan dua badan pentadbiran kerajaan iaitu

Majils Privi dan Majilis Kebangsaan untuk menasihatinya dalam pentadbiran pada tahun

92Clark D. Neher. (1979). Modern Thai Politics: From Village to Nation . Cambridge: Transaction Publishers.

Hlm. 9.93Dr. Kobkua Suwannathat. (1991). Sejarah Siam Zaman Bangkok. Hlm.114.94

Ibid. Hlm: 118.95Abdullah Zakaria Ghazali, Azhar Mad Aros, Suffian Mansor. (2000). Sejarah Asia Tenggara, Asia Selatan

dan Asia Timur. Hlm.296.


42/54

42

1874.96

Majlis ini Privy juga dikenali sebagai Majlis Penasihat Tertinggi Negeri dan Majlis

Kebangsaan pula dikenali sebagai Majlis Penasihat Rendah Negeri.

Di samping itu, Raja Chulalongkorn juga pernah menghantar anaknya iaitu Putera

Devawongse untuk mengkaji sistem kabinet di Britain pada tahun 1887 untuk disesuaikan

dengan dengan sistem pentadbiran di Thailand.97

Sehubungan itu, pada 1 April 1892,Raja

Chulalongkorn telah berjaya menggantikan struktur pentadbiran lama dan digantikan dengan

struktur pentadbiran moden dengan mewujudkan 12 kementerian baru dalam pentadbiran

beliau.Antara kementerian-kementerian tersebut adalah Kementerian Hal Ehwal Dalam

Negeri, Kementerian Hal Ehwal Luar Negeri, Kementerian Kewangan, Kementerian

Pelajaran, Kementerian Kesihatan, Kementerian Kerja Raya dan Kementerian Keadilan.98

Tindakan mewujudkan Kementerian Hal Ehwal Dalam Negeri yang diketuai oleh Putera

Damrong secara tidak langsung telah dapat menamatkan kuasa autonomi Khunnang sejak

turun-temurun dan mengukuhkan kuasa Raja Chulalongkorn sendiri.99

Raja Chulalongkorn

telah melantik dirinya sebagai Perdana Menteri dan ahli kabinet pula terdiri daripada ahli

keluarganya sendiri.Bagi memudahkan pentadbiran, beliau juga telah membahagikan wilayah

kepada kawasan atau monthon yang diketuai oleh Pesuruhjaya Residen

monthon.100

Pemerintahan Thailand seterusnya diganti dengan Raja Vajivarudh pada 1910

dimana beliau telah dipertanggungjawabkan untuk mewujudkan perlembagaan di Thailand

oleh Raja Chulalongkorn untuk memodenkan pentadbiran namun begitu usahanya telah

gagal.101

96Dr. Kobkua Suwannathat. (1991). Sejarah Siam Zaman Bangkok. Hlm.296.

97Ibid. Hlm.297.


dan Asia Timur. Hlm.297.99

Clark D. Neher. (1979). Modern Thai Politics: From Village to Nation. Hlm. 9.100Dr. Kobkua Suwannathat. (1991). Sejarah Siam Zaman Bangkok. Hlm.297.

101Ibid. Hlm. 297.


43/54

43

Walaupun Thailand tidak dijajah oleh kuasa asing secara langsung seperti yang

berlaku dengan negara jirannyaia sebenarnya telah dijajah dari segi pengaruh politik barat.

Hal ini kerana cubaan demi cubaan yang dilakukan oleh orang barat untuk melibatkan diri

dalam sistem politik negara Thailand ternyata telah memaksa pemerintah Thailand

memodenkan pentadbiran mereka agar kuasa asing tidak melihat negara mereka sebagai

negara yang mundur.102

Sehubungan itu, pemerintah Thailand mula menukar pendirian

mereka selama ini yang mengamalkan dasar isolasi dengan membuka pintukepada kuasa

barat agar dapar menjaga kedaulatan negara.Ternyata keputusan yang dibuat oleh pemerintah

telah mendatangkan kesan positifkepada Siam apabila telah berjaya memodenkan pentabiran

negara dan memberi sumbangan dalam pembangunan eko

A.tenggara 19 Soalan 7(Group c)

Documents

Transcript of A.tenggara 19 Soalan 7(Group c)