11

BAB 2

TEORI-TEORI ETIKA

OBJEKTIF BAB

Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya boleh: 1. Mendefinisikan teori-teori etika dalam pengurusan awam. 2. Mengenal pasti teori-teori penting berkaitan dengan etika yang

telah diperkenalkan oleh para sarjana dan ilmuwan. 3. Menjelaskan elemen-elemen penting yang wujud dalam setiap

teori. 4. Menerangkan perbezaan antara aspek etika, kesamarataan dan

pengasingan kuasa. 5. Membandingkan antara teori-teori dalam etika. 6. Menganalisis pelaksanaan di dalam organisasi.

2.1 PENGENALAN Isu etika bukan merupakan satu isu sampingan yang hanya boleh dibincang di warung kopi, kafeteria atau kawasan-kawasan yang tiada suasana formal. Etika merupakan satu isu nasional malah ia juga telah menjadi isu antarabangsa iaitu setiap hari ada saja perbincangan kritis mengenainya. Bahkan etika turut memperlihatkan tentang budaya dan budi bahasa sesebuah negara dan bagaimana warganegaranya mempraktikkan elemen etika. Demikian juga halnya dengan dengan masyarakat dan negara kita apabila kita menyentuh isu yang berkaitan dengan etika di negara kita. Terdapat banyak isu etika yang boleh diketengahkan bagi menilai tahap etika yang ada pada rakyat kita secara keseluruhan. Etika boleh ditinjau dari pelbagai aspek dan sudut. Etika boleh dilihat dari perspektif politik, organisasi malah etika turut dilihat secara individu. Ia merangkumi budi bahasa, tindakan, peradaban, perbuatan malah apa jua yang dibuat oleh individu tersebut boleh diklasifikasikan sebagai beretika ataupun tidak. Sebagai contoh, kita lihat dari aspek memandu. Bagaimana budaya memandu rakyat kita? Kita boleh lihat dan dengar banyak masalah dan kemalangan yang berlaku terutamanya ketika musim perayaan. Kemalangan demi kemalangan berlaku sama ada melibatkan kehilangan jiwa atau cedera parah. Berita ini akan menghiasi dada-dada akhbar nasional, yang kebanyakannya berpunca daripada kecuaian pemandu itu sendiri. Adakah kecuaian itu datang dengan sendiri tanpa ada tindakan daripada manusia? Jika begitu tanggapannya pasti kita akan mengatakan bahawa segalanya

12

merupakan takdir dan ketentuan daripada Allah S.W.T. Demikian juga halnya jika kita tidak beretika ketika menjalankan tugas apatah lagi kita merupakan individu yang boleh membuat keputusan yang besar. Maka akan berlaku banyak penyelewengan, rasuah dan salah guna kuasa hasil daripada tindakan yang tidak beretika. Begitu juga jika individu itu malas belajar dan tidak mempunyai waktu untuk mentelaah pelajaran, maka dalam peperiksaan dia akan melakukan kecurangan akademik, iaitu meniru. Akhirnya dia ditangkap dan dibuang daripada universiti kerana tindakan tersebut. Implikasinya kita akan menyalahkan takdir dan mengatakan, segalanya memang telah ditentukan oleh Allah. Dalam satu situasi lain jika kita memandu dalam keadaan mengantuk dan terlibat dalam kemalangan, maka kita juga akan mengatakan itu merupakan ketentuan Allah. Memang kita tidak boleh berbuat apa-apa sekiranya sesuatu kejadian telah berlaku, tetapi sebelum sesuatu yang buruk itu berlaku, jika kita menggunakan akal fikiran kita iaitu memandu dengan berhati-hati dan cermat, maka perkara tersebut boleh kita elakkan. Bagi melihat situasi kemalangan yang berlaku dalam negara, para pelajar boleh merujuk statistik dalam Jadual 2.1 untuk melihat peningkatan statistik kemalangan bagi tahun 1997 sehingga 2003.

Jadual 2.1 Trafik

Statistik Kemalangan Jalan Raya

Kemalangan

Kemalangan 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Maut 5,703 5,190 5,219 5,440 5,230 5,372 5,634 Parah 12,158 10,129 8,536 8,067 6,942 6,706 7,163 Ringan 32,204 33,071 31,241 28,778 30,684 30,319 31,357 Kerosakan 165,567 162,644 178,170 208,144 222,319 236,840 254,499 Jumlah 215,632 211,034 223,166 250,429 265,175 279,237 298,653

Kecederaan

Kemalangan 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Maut 6,302 5,740 5,794 6,035 5,849 5,887 6,286 Parah 14,105 12,068 10,366 9,790 8,680 8,424 9,040 Ringan 36,167 37,896 36,777 34,375 35,944 35,171 37,415

Jumlah 56,574 55,704 52,937 50,200 50,473 49,482 52,741 Sumber : Cawangan Perhubungan Awam, Polis Diraja Malaysia, Ibu Pejabat Polis Bukit Aman, 50560 Kuala Lumpur. rmp@rmp.gov.my

13

Jadual ini memperincikan kepada kita kemalangan jiwa dan kecederaan yang dialami dari tahun 1997 sehingga 2003 yang membawa kepada berlakunya banyak insiden yang mengakibatkan kehilangan jiwa. Peningkatan kemalangan setiap tahun boleh kita hindarkan ataupun setidak-tidaknya dikurangkan statistiknya jika kita mempunyai kesedaran dan etika yang tinggi dan disuburkan dalam jiwa kita. Kesemua ini boleh dilakukan asal ada kesungguhan dan kemahuan bagi memupuk etika yang tinggi untuk membentuk jati diri mapan. Dalam masa yang sama kita mampu untuk mengawal diri daripada tindakan yang tidak berfaedah. Manusia telah dianugerahkan akal oleh Allah maka kita perlu memikirkan tindakan yang boleh kita lakukan serta memberi kebaikan kepada kita. Ini termasuklah bagaimana kualiti etika peribadi seseorang. Kualiti etika inilah yang bakal menentukan sama ada kita individu yang bermoral ataupun sebaliknya. Etika turut berkait rapat dengan hati, tindakan, pendirian dan kekuatan pegangan agama individu. Bukan sedikit isu yang melibatkan etika dan moral tetapi banyak lagi isu yang mempertikaikan etika dan moral seseorang individu. Selain daripada isu kemalangan terdapat beberapa isu yang patut kita rujuk bagi menilai tahap etika dan moral ini seperti salah guna kuasa, penyelewangan, rasuah, politik wang dan pelbagai perkara negatif yang lagi. Justeru inilah peranan yang boleh dimainkan oleh teori dan konsep bagi menilai dan melihat kualiti etika dan bagaimana etika dan moral ini boleh kita aplikasikan bagi mendapatkan hasil yang maksimum. 2.2 TEORI-TEORI ETIKA DAN MORAL Perkataan moral berasal dari akar kata Latin (mos, moris) yang sama dengan kata etika (ethos) dalam bahasa Yunani. Ia membawa maksud 'adat kebiasaan'. Walau bagaimanapun, ada kalanya dua istilah ini dianggap berbeza iaitu istilah etika dipakai untuk menyebut ilmu dan prinsip dasar penilaian baik buruknya perilaku manusia. Manakala istilah moral dipakai untuk menunjukkan peraturan dan norma yang lebih konkrit bagi penilaian baik buruknya perilaku manusia. Ajaran moral bersifat nasihat-nasihat konkrit supaya manusia hidup dalam keadaan baik. Misalnya, jangan mencuri, bersumpah bohong, berzina dan mengamalkan perbuatan yang tidak baik. Manakala etika pula merupakan kajian ilmiah terhadap ajaran moral tersebut (http://www.geocities.com/asetyawansj/keutamaanmoral. htm). (a) Etika menurut Scorates Etika atau falsafah moral merupakan suatu usaha yang berterusan dan bersistematik untuk memahami dan melaksanakan konsep serta prinsip moral. Ia merangkumi elemen sama ada tindakan yang diambil betul, salah, dibenarkan, tidak dibenarkan, tindakan yang baik ataupun tindakan yang merosakkan sama ada oleh individu, masyarakat dan organisasi (Pojman, L.P., 1998: 1).

14

(b) Etika menurut Aristotle Etika dilihat sebagai satu tingkah laku dan perbuatan yang mengamalkan secara teori dan praktikal. Ia juga merupakan suatu keunggulan (art - Yunani) yang menunjukkan bahawa seseorang mampu melaksanakan fungsi utama dengan baik. Apa itu fungsi utama manusia? Akal pekerti! Bagi Aristotle, akal budi manusia menjadi dasar dalam kehidupan manusia. Aristotle membezakan keunggulan akal budi menjadi dua iaitu, pemikiran atau teori akal budi (the excellence of pure thought) dan pelaksanaan akal budi (the excellence of applied thought). (c) Etika menurut Thomas Aquinas Tidak banyak bezanya dengan Aristotle, Thomas Aquinas melihat etika sebagai (i) Suatu kebiasaan atau keperluan untuk berbuat baik. (ii) Suatu tingkah laku untuk bertindak secara baik. (iii) Kualiti etika yang baik membantu untuk menjalani kehidupan

dengan harmoni dan telus. (http://www.geocities.com/asetyawansj/keutamaanmoral.htm). Sehubungan itu, bagi membincangkan lebih lanjut tentang etika dan moral ini para pelajar akan didedahkan dengan dua teori penting dalam etika dan moral iaitu consequentalist theory serta nonconsequentalist theory.

Bagaimana etika pada pandangan anda? Bagaimana etika ini dipraktikkan di tempat kerja anda?

2.2.1 Consequentialist Theory Theory of Morality (Teleological) Apabila kita membicarakan tentang isu moral dan etika, terdapat dua pandangan utama kewujudannya berasaskan kepada sejarah etika. Pertama dikenali sebagai consequentalist theory yang menekankan akibat daripada sesuatu tindakan manakala yang kedua dikenali sebagai nonconsequentalist yang menekankan kepada bukan akibat daripada sesuatu tindakan. Bagi lebih jelas lagi kita akan melihat satu-persatu tentang teori consequentalist ini. Teori consequentalist turut dikenali sebagai teori teleological. Teori ini menekankan sama ada tindakan dan keputusan yang dibuat itu baik atau buruk dan betul atau salah bergantung kepada akibat daripada tindakan atau keputusan tersebut. Dalam apa jua situasi yang berlaku kesan atau akibat yang baik daripada sesuatu tindakan dilihat sebagai tindakan yang bermoral dan beretika. Walau bagimanapun, teori consequentalist ini tidak akan memberi panduan dan maklumat melainkan ia digabungkan dengan teori serta melihat kepada akibat dan kesan daripada sesuatu tindakan itu. Dalam membicarakan teori consequentalist terdapat dua teori utama yang boleh diperincikan untuk maklumat para pelajar. Kedua-dua teori ini berpendapat

15

bahawa manusia sepatutnya bertingkah laku serta mempunyai perangai yang baik, di samping perlu untuk menghasilkan sesuatu yang baik. (a) Ethical egoism Apakah yang dimaksudkan dengan ethical egoism? Ia tidak semestinya bermaksud mementingkan diri sendiri (selfishness) atau mempunyai kepentingan sendiri (self-interest). Apakah akan berlaku jika kedua-dua komponen ini ada di dalam diri seseorang individu? Sikap mementingkan diri sendiri akan menyebabkan seseorang individu itu menggunakan apa saja ruang yang ada agar dirinya secara peribadi akan memperoleh pelbagai kemudahan dan peluang. Jika ini berlaku, maka sudah pasti masyarakat akan membenci, marah, meluat serta akan melayan individu itu terbabit dengan tidak sopan dan biadap kesan daripada tingkah laku individu tersebut. Apakah yang dimaksudkan dengan selfish dan self-interest? Walaupun ia seakan-akan sama namun dari segi istilahnya selfish boleh diklasifikasikan sebagai sikap mementingkan diri sendiri manakala self-interest pula ialah tindakan ataupun keputusan yang dibuat berlandaskan kepentingan diri serta membelakangkan orang lain. Bagaimana kita boleh membezakan kedua-dua istilah ini? Jika individu mementingkan diri sendiri, tindakan yang kita buat hanyalah atas faedah dan kepentingan diri sendiri tanpa memperdulikan orang lain. Contoh jelas yang boleh kita gambarkan terhadap selfish ini antaranya ialah perokok dan mereka yang tidak merokok. Bagi perokok mereka ini bertindak secara selfish jika merokok di kawasan terbuka dan dalam komuniti masyarakat. Ini kerana mereka yang merokok tidak langsung memperdulikan masyarakat yang tidak merokok kerana terpaksa menghidu asap yang dihasilkan oleh perokok. Banyak kajian menunjukkan kaitan langsung antara tabiat merokok dan penghidap barah paru-paru. Malah, kadar kematian di kalangan perokok yang kerap (heavy smoker) 20 kali lebih tinggi daripada orang yang tidak merokok. Presiden American Health Foundation, Dr. Ernest I Wynder, menggariskan seorang yang kuat merokok sekurang-kurangnya menghisap dua kotak rokok sehari dan merokok setiap hari tanpa henti, berisiko melebihi 100 peratus menghidap barah paru-paru. Kajian juga menunjukkan, orang yang menghidu asap rokok hampir setiap masa, turut berisiko menghidap barah paru-paru. Asap rokok yang mengandungi kira-kira 4,000 bahan sampingan seperti logam, toksid dan gas pencemar, merosakkan rerambut silia yang meliputi rongga udara (http://www.sabah.org.my/bm/nasihat/artikel_kesihatan.htm). Ini jelas membuktikan sifat selfish perokok yang tinggi tanpa memperdulikan langsung masyarakat yang tidak merokok. Di samping itu, perokok turut tidak mempedulikan asap rokok mereka sehingga mengganggu individu yang tidak merokok. Ini memperkukuhkan lagi sikap selfish yang ada pada diri perokok. Justeru selepas ini para pelajar yang merokok boleh mengambil sedikit tindakan yang beretika agar tidak mempunyai sikap selfish

16

dalam diri. Antara tindakan yang boleh diambil oleh perokok ialah menjauhkan diri daripada masyarakat apabila timbul keinginan untuk merokok dan pelbagai tindakan lain. Manakala bagi self-interest pula, jika kita mengamalkan gaya sebegini kita lihat bagaimana tindakan dan keputusan yang dibuat oleh ibu bapa kita semasa membesarkan kita. Adakah tindakan dan keputusan yang dibuat oleh mereka berasaskan kepada selfish ataupun self-interest? Tindakan yang dibuat oleh ibu bapa kita bertujuan semata-mata untuk kebaikan dan kepentingan anak mereka tanpa memperdulikan diri mereka. Ini semua ialah untuk kepentingan anak-anak mereka. Sikap ini boleh dilihat apabila ibu bapa kita melarang daripada bergaul dengan budak nakal, merokok, mencuri, menipu dan sebagainya yang bertujuan supaya anaknya itu akan menjadi orang berguna apabila dewasa kelak. Justeru apa yang ditekankan oleh ethical egoism ialah manusia patut bertindak untuk keuntungan serta kepentingan diri mereka sendiri dan bukannya mementingkan diri sendiri. Wujud tiga bentuk kemungkinan dalam memperkatakan ethical egoisme. 1. Individual ethical egoisme states that everyone ought to act in my self-

interest Mentakrifkan bahawa setiap individu patut bertindak sebagaimana yang saya buat berasaskan kepentingan saya.

2. Personal ethical egoisme states that I ought to act in my own self-interest

but that I make no claims about what anyone else ought to do Mentakrifkan bahawa saya patut bertindak berasaskan apa kepentingan saya tetapi saya tidak boleh memaksa dan mempertikaikan apa yang individu lain ingin lakukan jika ia bertentangan dengan tindakan saya.

3. Universal ethical egoisme states as its basic principle that everyone

should always act in his or her self interest regardless of the interests of others unless their interests also serve his or hers (Thiroux, J.P., 1995: 42).

Mendefinisikan bahawa setiap individu tertakluk kepada satu prinsip asas yang perlu dipatuhi oleh semua. Kesan daripada kemungkinan tersebut maka wujud tiga pandangan yang berbeza bagi menyokong ethical egoisme. Ketiga-tiga pandangan tersebut ialah 1. Altruism is demeaning Altruism bertentangan dengan selfish iaitu ia lebih merujuk kepada sikap yang baik hati, pemurah dan tidak mementingkan diri sendiri. Timbul persoalan sebagaimana menurut Friedrich Nietzsche yang mengatakan bahawa altruism

17

tidak akan bermakna kerana ia lebih mementingkan orang lain. Jelas, ini akan menjadi lebih negatif kerana kita meletakkan individu tertentu lebih tinggi berbanding individu yang lain. Maka akan wujud satu ruang yang membezakan antara individu dengan individu lain dalam masyarakat. Menurut Nietzsche ini akan menimbulkan konflik dan rasa tidak puas hati antara satu sama lain. Mengapa orang lain lebih penting, tetapi saya tidak penting?

2. Acting selfishly creates a better world Namun, ada juga pandangan yang menyokong sikap pentingkan diri sendiri. Jika wujud sikap pentingkan diri sendiri dalam diri setiap individu maka setiap seorang daripada kita dapat menjaga diri kita dengan baik dan bersungguh-sungguh dan secara keseluruhannya akan memberi impak yang besar bagi membentuk masyarakat dan negara yang lebih aman dan harmoni. Ini boleh dilakukan kerana setiap daripada kita tahu akan kebaikan yang ada dalam diri sendiri.

3. It doesnt result in such a different world after all Bagi pandangan ini pula ia tidak akan memberikan apa-apa kesan. Ini kerana masyarakat sudah pun bertindak mementingkan diri sendiri, cuma berpura-pura mempunyai sikap yang pemurah dan tidak mementingkan diri mereka sendiri. Apabila wujud sikap berpura-pura maka ia tidak akan memberikan kesan yang positif dan baik kerana individu itu tidak ikhlas dalam perbuatan dan tindakannya. Justeru kita perlu keluar dari kepompong kepura-puraan dan menghindarkan sifat hipokrit yang ada dalam diri agar dapat membina satu kehidupan yang kondusif serta harmoni. Beberapa kebenaran tentang ethical egoism ialah (i) Kadang kala self-interest menyamar sebagai pemurah dan tidak

mementingkan diri sendiri. (ii) Etika tidak patut mempertikai dan memperlekehkan kepentingan

self-interest. (b) Utilitarianism Utilitarianism merupakan teori etika iaitu arkitek utamanya ialah Jeremy Bentham (1748-1832) dan John Stuart Mill (1806-1873). Teori ini berasal daripada perkataan utili yang bermaksud usefulness (Thiroux, J.P.,1995: 48). Asas kepada utilitarian ialah tindakan itu dianggap bermoral jika kesan daripada tindakan tersebut menghasilkan sesuatu yang baik. Malah ia bukan sekadar itu sahaja tetapi bagi utilitarianism ia turut menerangkan bahawa manusia secara keseluruhan patut dan perlu bertindak atau membuat keputusan untuk keuntungan semua pihak tanpa mengira bangsa, kaum dan agama. Dalam perkara ini utilitarianism terbahagi kepada dua iaitu

18

1. Act utilitarianism

Setiap daripada individu perlu berusaha dan memastikan agar tindakan yang dibuat boleh memberi kebaikan kepada seluruh masyarakat dan bukannya untuk kebaikan individu semata-mata. Setiap individu itu berbeza antara satu sama lain. Justeru untuk meletakkan satu tanda aras bagi menyatakan tindakan, agak sukar maka perlulah menjadi keutamaan setiap individu agar dapat mengeluarkan apa yang terbaik yang ada dalam diri masing-masing agar ia dapat digembleng secara bersama untuk menghasilkan sesuatu yang baik untuk semua.

Bagaimana kita mahu memastikan tindakan yang kita buat boleh mendatangkan kebaikan kepada semua pihak? Sebagai satu contoh dari segi percakapan dan tindakan yang dibuat sama ada mahu bercakap betul ataupun berbohong? Sudah tentu bercakap betul akan mendatangkan kesan yang baik tetapi sejauh mana? Bagaimana mungkin kita berbohong akan mendatangkan faedah kepada semua? Bagi yang berfahaman act utilitarian, mereka melihat kepada kesan sesuatu perbuatan terhadap apa yang mereka putuskan.

Secara umum kita melihat perbuatan membunuh merupakan satu perbuatan keji dan terkutuk. Walau bagaimanapun, adakah salah tindakan kita membunuh atas dasar untuk melindungi diri kita yang diganggu gugat oleh oleh lain yang jika kita tidak bertindak mempertahankan diri kita maka mungkin kita pula yang akan terbunuh. Contohnya, kita boleh lihat bagaimana seseorang yang dirompak dan ingin dibunuh. Tindakan individu yang dirompak bertindak balas boleh dilihat sebagai satu tindakan untuk mempertahankan diri. Jika perompak itu terbunuh maka individu yang dirompak tidak boleh dipersalahkan kerana ia bertujuan untuk mempertahankan dirinya.

2. Rule Utilitarianism

Rule utilitarianism sedikit berbeza dengan act utilitarianism. Jika act lebih menekankan kepada sesuatu tindakan maka rule pula menekankan kepada peraturan dan undang-undang yang perlu diikut oleh setiap individu agar dapat memberi kebahagiaan kepada masyarakat. Justeru dalam apa jua situasi dan keadaan sama ada terpaksa atau tertekan, masyarakat akan diadili dan bernaung di bawah peruntukan dan undang-undang. Tidak akan ada sesiapa yang boleh mengatasi undang-undang bagi apa jua alasan.

Peraturan dan undang-undang yang dibentuk perlu baik dan merangkumi keseluruhan masyarakat agar dapat memberi kesan positif kepada masyarakat. Begitu juga dengan contoh membunuh tadi bagi act utilitarian. Membunuh itu sendiri sebagai sesuatu yang negatif maka di peringkat awal lagi ia tidak dibenarkan atas apa juga tujuan. Ini penting kerana nyawa bukan merupakan hak dan ketentuan manusia untuk dipisahkan daripada jasad.

19

Bagi rule utilitarian juga, ia merupakan sesuatu yang merbahaya membiarkan manusia menentukan tahap dan nilai etika tanpa ada suatu undang-undang yang berkaitan sebagai satu garis panduan dan pegangan (Thiroux, J.P., 1995: 48-51).

Apa yang anda faham tentang Teori Etika Consequentalist ini. Pada pandangan anda bagaimana teori ini mendatangkan kesan kepada anda dan organisasi secara peribadi.

SOALAN DALAM TEKS

1. Nyatakan elemen penting yang terkandung dalam

Teori Consequentalist. 2. Nyatakan DUA (2) komponen yang terkandung

dalam utilitarianisme.

Semak jawapan anda di akhir bab ini.

Non-Consequentialist Theory (Deontological)

Teori non-conseqeuntialist atau turut dikenali sebagai teori deontological tidak melihat kesan atau keputusan tindakan seseorang individu tetapi perbuatan atau tindakan yang dilakukan dilihat sebagai satu yang penting yang menentukan sama ada bermoral atau sebaliknya. Sebagaimana utilitarian, deontological turut terbahagi kepada dua iaitu act dan rule. (a) Act non-consequentalist theories Bagi act non-consequentalist mengandaikan bahawa tiada satu peraturan dan undang-undang asas melainkan bergantung kepada sesuatu tindakan, individu dan situasi sesuatu perkara itu berlaku yang sukar untuk digeneralisasikan (Thiroux, J.P., 1995: 64-65). Bagi act non-consequentalist, ia lebih melihat kepada situasi tindakan itu dibuat sama ada bersesuaian ataupun sebaliknya. Tindakan yang dibuat perlu bersesuaian dengan situasi. Keputusan yang dibuat oleh act non-consequentalist lebih bersifat institutionistik. Ini bermakna keputusan dan tindakan yang dibuat oleh act non-consequentalist adalah berlandaskan tindakan dan perasaan pada ketika itu bergantung kepada situasi ia berlaku tanpa merujuk kepada sebarang perundangan atau peraturan. Ia berlandaskan kepada pegangan ataupun kepercayaan individu terbabit. Berdasarkan kenyataan ini, act non-consequentalist lebih berlandaskan kepada sifat individualistik yang tinggi. Individu ini akan merasakan bahawa perasaan yang timbul dan tindakan yang dibuat adalah betul berasaskan keadaan situasi tersebut. Antara slogan

20

yang paling popular bagi act non-consequentalist pada tahun 1960-an ialah, if it feels good do it, dan do it your own thing (Thiroux, J.P., 1995: 65). (b) Rule non-consequentalist theories Bagi rule non-consequentalist pula, hanya dengan berpandu kepada peraturan dan undang-undang saja mampu untuk memupuk etika dan tindakan yang baik. Justeru akibat daripada sesuatu tindakan tidak dilihat sebagai satu yang penting kerana melalui undang-undang semuanya akan berjalan dengan baik asalkan semua patuh pada undang-undang tersebut. Ini penting bagi memupuk etika yang baik maka kepatuhan kepada peraturan dan undang-undang perlu. Bagi rule non-consequentalist terdapat dua teori yang dijadikan asas dan sandaran bagi fahaman ini iaitu 1. Divine Command Theory Menurut Divine Command Theory, etika tidak bergantung kepada akibat daripada tindakan dan undang-undang, begitu juga dengan self interest dan selfish tetapi ia bersifat lebih daripada itu. Ia berpegang kepada yang lebih mutlak iaitu Siapa yang menjadikan manusia?, Siapa yang mengawal segalanya?, Bagaimana dengan kewujudan manusia dan semua ketentuan tersebut?. Dalam konteks ini Allah (tuhan) telah menetapkan keperluan untuk manusia bagaimana untuk hidup dan telah mengajar manusia bagaimana untuk menjadi baik dan menolak perkara yang buruk. Sehubungan itu, manusia akan dapat berbuat baik dan melakukan perkara yang beretika selagi berpegang pada ajaran, patuh pada arahan dan meninggalkan larangan. Persoalan yang timbul ialah bagaimana dengan golongan yang tidak mempercayai agama hendak menentukan tindakan mereka sama ada bermoral atau tidak? Apatah lagi bagi golongan yang tidak mempunyai asas agama pasti tidak dapat mengaplikasikan satu garis panduan tentang peradaban yang beretika. 2. Kants Duty Ethics Ia turut dikenali sebagai Duty Ethics yang diasaskan oleh Immanuel Kant (1724-1804) yang mengandungi beberapa etika asas seperti (i) The good will Kant berpendapat bahawa tidak ada yang baik melainkan good will. Kemahuan untuk melakukan perkara yang baik merupakan satu instrumen yang boleh diguna pakai dalam mencapai etika kerja yang baik. Kemahuan itu datangnya daripada kehendak manusia untuk mematuhi undang-undang, peraturan dengan menolak kepada kepentingan dan mementingkan diri sendiri.

21

(ii) Establishing morality by reasoning alone

Selepas menekankan kepada good will, Kant melihat perkara kedua penting ialah untuk membentuk dan menyuburkan aspek serta perkara perundangan bagi etika. Ini penting kerana bukan hanya terletak kepada ketentuan, nasib dan apa yang telah ditentukan oleh pencipta tetapi niat dan perbuatan manusia itu penting dengan bersandarkan kepada beberapa peraturan dan undang-undang.

(iii) The categorical imperative

Bagi elemen categorical imperative, Kant menekankan bahawa ia boleh dilihat dari pelbagai aspek. Paling jelas suatu tindakan itu tidak dilihat sebagai satu tindakan yang bermoral jika peraturan yang diwujudkan itu tidak boleh diikuti oleh sekalian manusia. Sebagai contoh menurut Kant, setiap kali sebarang keputusan yang bermoral ingin dibuat, perlu bertanya apakah peraturan yang akan dibuat? Adakah ia akan menjadi suatu undang-undang universal yang akan dipatuhi oleh manusia? Sehubungan itu juga ia menekankan bahawa jika manusia tidak boleh mengikut undang-undang maka tindakan tersebut adalah jelas sebagai tidak bermoral.

Sebagai contoh, kita lihat seorang yang malas bekerja berfikir cara untuk mendapatkan wang. Pastinya individu tersebut akan berfikir, Adakah aku patut bekerja atau adakah aku patut mencuri? Jika mencuri bagaimana?. Kant menjelaskan jika semua manusia berfikiran demikian akhirnya tiada apa yang boleh dicuri kerana semua orang malas untuk bekerja. Hal yang sama juga dikatakan oleh Kant tentang nyawa manusia iaitu tidak seorang pun boleh dengan sewenang-wenangnya membunuh orang lain. Begitu juga halnya dengan menggugurkan kandungan. Manusia dilarang untuk menggugurkan kandungan dengan sewenang-wenangnya tanpa sebarang alasan yang munasabah dan perlu bersifat kemanusiaan. Kesemua ini ada peraturan dan undang-undang yang menuntut manusia perlu bertindak mengikut garis dan peraturan yang telah ditetapkan.

(iv) The practical imperative

Manusia atau individu tidak boleh dipergunakan untuk kepentingan individu ataupun manusia lain. Dalam hal ini aspek ketelusan dan kesaksamaan perlu bagi memastikan keadilan bukan seolah-olah dilaksanakan tetapi ia dilaksanakan.

(v) Duty rather than inclination

Taat dan patuh pada undang-undang semasa menjalankan tugas bagi menghasilkan etika yang baik daripada mengikut gerak hati dan kecenderungan diri terhadap sesuatu perkara. Bagi Kant, gerak hati dan kecenderungan diri lebih bersifat emosi dan kurang rasional bergantung kepada kekuatan individu masing-masing. Justeru dengan berlandaskan

22

kepada peraturan maka kecenderungan dan gerak hati itu boleh tersamping dengan peraturan mengambil tempat (Thiroux, J.P., 1995: 68-70).

Apakah perbezaan yang jelas yang boleh dilihat oleh para pelajar antara kedua-dua teori utama etika ini?

SOALAN DALAM TEKS

3. Nyatakan komponen penting dalam Teori Non-

Consequentalist. 4. Berikan LIMA (5) elemen yang terkandung dalam

Kants Duty Ethic:

Semak jawapan anda di akhir bab ini.

2.3 KESAMARATAAN (EQUALITY) Kesamarataan merupakan isu yang tidak boleh dikesampingkan. Dalam mana-mana isu yang dibincangkan, elemen ini sering ke hadapan. Hak kesamarataan di sisi undang-undang, sama rata antara lelaki dan perempuan, hak sama rata pembahagian tugas atau jawatan penting dalam organisasi, kedudukan wanita di parlimen dan kabinet. Kesemua ini jelas menunjukkan kepada kita betapa penting isu kesamarataan bukan sahaja di sisi masyarakat malah di sisi undang-undang. Para sarjana terdahulu melihat elemen kesamarataan dalam pelbagai konteks. De Tocqueville melihat kesamarataan wujud berlandaskan sebagai satu hukuman kepada bangsa aristokrat yang zalim serta gagal dalam mentadbir serta menjalankan tanggungjawab lalu membuka ruang bagi suatu zaman baru yang lebih telus dan adil. Manakala Marx pula merujuk kepada sistem kelas sosial iaitu menurut beliau kesamarataan sejati akan hanya muncul selepas kemerosotan ataupun tiada lagi sistem kelas-kelas sosial (Rohr, 1989: 97-98). Denhart (2003:28), individu dan masyarakat melihat equality perlu merangkumi tiga elemen iaitu kehidupan, kebebasan dan kebahagiaan. Melalui equality dalam ketiga-tiga komponen ini akan dapat membawa kepada kehidupan yang selesa untuk melakukan apa saja selain daripada kebebasan dan kebahagiaan asal saja tidak melangkaui peraturan dan undang-undang yang telah ditetapkan.

23

Equality terbahagi kepada dua konsep iaitu diskriptif dan normatif. Dari aspek diskriptif equality boleh dirujuk kepada sifat dan hubungan antara bidang yang spesifik. Oleh yang demikian tidak wujud satu entiti yang dikatakan berkongsi entiti yang pelbagai. Ia boleh diterjemahkan sama ada dalam bentuk individu, kumpulan, organisasi, parti dan sebagainya. Manakala menurut Nicholas Capaldi, dari aspek normatif pula equality merupakan pengertian lebih menghormati hak sama ada dari aspek individu, masyarakat mahupun organisasi serta memahami entiti dengan dengan cara yang terhormat. Sebagai contoh sekiranya seseorang mendapatkan sesuatu rawatan, maka rawatan yang diberikan perlu telus, adil dan saksama sebagaimana individu lain. Demikian juga jika mereka dikenakan hukuman maka hukuman dan tindakan yang dikenakan perlu adil, telus dan tidak ada perbezaan hukuman bagi kesalahan yang sama antara satu individu dengan individu yang lain. Equality sebagaimana menurut Capaldi boleh dibahagikan kepada beberapa zaman iaitu 1. Zaman purba/kuno Masyarakat purba dilihat sebagai satu masyarakat yang organik iaitu tiada arah yang jelas dan berlindung dalam entiti tersendiri. Selepas itu wujud masyarakat yang lebih terbuka, konsep hamba abdi dan akhirnya kepada pengenalan sistem demokrasi Athen. Dalam konteks ini, wanita dan hamba abdi tersingkir dari istilah demokrasi. Mereka boleh diperlakukan apa saja sebagaimana istilah yang sering digunakan iaitu, survival of the fittest. Siapa yang kuat mampu memiliki segala-galanya dan siapa yang lemah akan ketinggalan malah akan dibunuh sekiranya tidak diperlukan lagi. Ini di peringkat awal walaupun wujud demokrasi tetapi tidak diamalkan sebagaimana sepatutnya. Tiada kebebasan, tiada hak untuk diperjuangkan dan tiada satu badan yang boleh dirayu agar membantu dan mengeluarkan mereka daripada kepompong kezaliman. Zaman Plato masih dianggap sebagai zaman purba/kuno namun beliau banyak mendefinisi dan menyedarkan pelbagai pihak atas inisiatifnya sebagai pemikir hebat ketika itu. Buku Republic karyanya telah mengupas isu tentang masyarakat dan individu yang harmoni ataupun dikenali sebagai civil society. Justeru Plato sering mengaitkan bahawa individu dan masyarakat perlu dilayan dengan adil. Kesannya barulah impian dalam masyarakat sivil itu akan dapat dicapai dan dijana oleh masyarakat keseluruhannya. Malah Plato turut menekankan bahawa wanita harus mendapat hak yang sama sebagaimana kaum lelaki (DeLue, S.M., 1997: 43-44). Aristotle pula melihat equality sebagai, same treatment of similar persons. Ini bermakna rawatan yang sama perlu diberikan kepada orang yang sama atau dalam konteks yang lebih mudah lagi Aristotle menjelaskan kaedah tersebut diberikan kepada individu yang mempunyai status dan kedudukan yang

24

sama. Ada kebenarannya dari segi pemikiran Aristotle sekiranya para pelajar kaitkan dengan situasi yang berlaku kini. Jika seseorang mempunyai status dan kedudukan yang tinggi maka ia akan diberikan layanan yang istimewa tetapi jika individu itu merupakan rakyat kebanyakan maka ia akan mendapat layanan yang setimpal dengan kedudukannya sebagai rakyat biasa. Ini pasti akan berlaku jika kita lihat contoh rawatan yang diberikan di hospital sama ada kerajaan mahupun swasta. Jika kita mampu untuk membayar lebih maka kita akan mendapat layanan dan rawatan yang terbaik tetapi sekiranya kita tiada kemampuan maka kita akan hanya memperoleh rawatan yang bersesuaian dengan kos yang termampu untuk kita bayar. Aristotle turut menekankan dua istilah penting dalam pemikiran iaitu (i) Excellence of pure thought Pemikiran atau idea cemerlang yang

diberi dan didedahkan oleh para sarjana adalah baik untuk menjadi pedoman dan panduan manusia sejagat.

(ii) Excellent of applied thought Pemikiran semata-mata sebagai satu teori dan konsep tidak akan ke mana-mana jika tidak diaplikasi dan dijana dengan baik oleh setiap individu yang berkaitan. Justeru merupakan sesuatu yang murni dan gemilang jika idea yang baik dapat direalisasikan daripada menjadikan ia fantasi semata-mata.

2. Zaman pertengahan Zaman ini merujuk kepada zaman kristianiti. Pada ketika itu usaha untuk menghapuskan hamba abdi dilakukan dan dalam masa yang sama gereja dilihat sebagai satu daripada mobiliti sosial untuk membentuk masyarakat yang harmoni. Seterusnya membawa kepada zaman enlightenment (kesedaran), zaman renaissance (pembaharuan), reformasi sehingga membawa kepada zaman revolusi Perancis. Antara tokoh-tokoh Barat yang terlibat ketika zaman ini ialah seperti John Locke, Condillac, David Hume, Edmund Burke, Marx, Rousseau, Jeremy Bentham dan Montesquieu. Abad ke-19 pula melihat sarjana seperti Tocqueville dan J.S. Mill memperjuangkan aspek kesamarataan segi politik dan ekonomi. Ini dilihat sebagai satu agenda yang mampu untuk mencapai taraf equality yang baik jika kedua-dua elemen ini tidak disalahgunakan sama ada oleh ahli politik mahupun pakar ekonomi. 3. Zaman sekarang Situasi yang wujud pada hari ini lebih merujuk kepada ekonomi liberal dan bebas. Kekayaan merupakan aset utama sama ada individu ataupun negara. Justeru masyarakat yang ada pada hari ini lebih peka serta tahu hak dan kedudukan mereka malah dalam masa yang sama mereka turut dilindungi oleh undang-undang. Jika kerajaan atau mana-mana pihak mendiskriminasikan hak mereka, maka tindakan undang-undang akan diambil.

25

Walau bagaimanapun, tidak dapat disangkal bahawa dengan suasana yang lebih moden ada ketikanya pelbagai isu dan perkara dikesampingkan ataupun terlepas pandang. Kepekaan dan kematangan masyarakat mampu untuk mengubah keadaan ini. Salah satu yang boleh kita jadikan contoh ialah tindakan yang diambil oleh kerajaan Malaysia bagi memastikan agihan ekonomi yang adil selain daripada mengurangkan jarak ekonomi antara kaum yang pada satu ketika dahulu menimbulkan masalah yang besar pada negara. Maka kerajaan pada ketika itu telah merangka satu dasar yang dinamakan Dasar Ekonomi Baru (DEB). Perbincangan yang lebih menarik boleh kita lihat dalam beberapa isu yang berkaitan dalam komponen equality.

SOALAN DALAM TEKS

5. Nyatakan TIGA (3) zaman equality sebagaimana

menurut Capaldi.

Semak jawapan anda di akhir bab ini.

2.3.1 Komponen-Komponen Equality Komponen-komponen yang terkandung dalam equality merupakan antara elemen penting yang menjadi tunjang perbincangan oleh para sarjana dahulu dan kini. Terdapat enam komponen dalam equality untuk difahami oleh para pelajar. 1. Formal or foundational equality Ia merupakan asas kepada elemen equality itu sendiri. Malah ia turut menjadi panduan dan tunjang dalam membentuk dan merekayasakan pembangunan dari aspek politik moden. Ini penting kerana secara asasnya semua manusia inginkan keadilan, ketelusan dan yang paling penting mendapat hak yang sama rata dalam komposisi yang sama. Ini merupakan antara nilai-nilai kemanusiaan yang perlu dipenuhi bagi memastikan masyrakat yang ada dapat hidup dengan aman dan harmoni tanpa ada sebarang rasa syak wasangka antara satu sama lain. Ia turut menyentuh asal mula manusia itu diciptakan oleh Tuhan dengan mendapat hak dan kedudukan yang adil sama ada dari segi kehidupan, kebebasan dan juga kekayaan (Jones,T., 2002: 152-153). Semuanya bergantung kepada manusia untuk mencapai tahap tertentu berdasarkan inisiatif dan usaha masing-masing. Ini sesuai dengan firman Allah yang bermaksud, Allah tidak akan mengubah nasib sesuatu kaum melainkan kaum itu sendiri yang mengubah nasibnya.

26

2. Equal rights Hak yang sama rata dan adil ini telah lama berkembang iaitu apabila mula-mula perkataan demokrasi itu diketengahkan. Ia bukan lagi sesuatu yang asing. Masyarakat manapun malah dalam negara manapun keadilan ini dituntut oleh semua masyarakat. Apabila kita dilahirkan, kita mendapat hak yang nyata dan ini telah dianugerahkan oleh Tuhan kepada kita. Setiap manusia yang dilahirkan, akan terpakai kepada undang-undang dan peraturan. Ini merupakan asas yang mudah. Tidak ada siapa pun boleh melangkaui kuasa undang-undang. Setiap warganegara perlu akur dan menikmati kehidupan yang bebas sebagai warganegara. Dalam konteks Malaysia, terdapat kontrak sosial yang telah dipersetujui antara kaum perlu dipenuhi oleh warganegara sama ada Melayu, Cina, India dan lain-lain bangsa. Sehubungan itu, individu boleh menikmati kehidupan berpandukan kepada undang-undang yang dibentuk oleh negara (McNaughton, 1996: 23). 3. Womens equality

Perjuangan kaum wanita bagi menuntut hak dan berjuang membela nasib kaum mereka ini bermula sejak dari abad ke-19 lagi. Keruntuhan ekonomi dan ketidakstabilan ekonomi dunia pada ketika itu memudahkan lagi pergerakan dan percaturan kaum ini untuk mendapat pembelaan. Mereka turut mendakwa jika diberi ruang dan peluang akan mampu mengubah nasib dunia dari pelbagai aspek. Mary Wollstonecraft (1759-1797) merupakan wanita Inggeris yang pertama berjuang dalam memartabatkan kaumnya serta menuntut hak yang sama sebagaimana yang diperoleh oleh kaum lelaki (McNaughton, N., 1996: 27). Abad ke-20 memperlihatkan kebanyakan negara Barat memberi ruang dan laluan kepada kaum ini. Mereka turut dibenarkan untuk mengundi dalam proses pilihan raya. Namun, negara yang terjerumus dalam kemiskinan seperti Afrika masih mengesampingkan wanita dan mereka tidak mendapat equal rights yang selayaknya sebagaimana wanita negara lain. Begitu juga dengan negara India. Status lelaki lebih tinggi berbanding wanita malah dalam perkahwinan mereka, wanita yang akan meminang kaum lelaki. 4. Equality of opportunity Elemen ini menekankan kepada opportunity (peluang) yang sama perlu diberikan kepada setiap individu yang bergelar manusia. Plato di dalam buku The Republic telah menekankan bahawa sistem pendidikan perlu memberi peluang yang sama kepada kanak-kanak untuk belajar (Jones, T., 2002: 154). Masalah mengasingkan kanak-kanak berdasarkan kepada status dan keluarga perlu dielakkan bagi mewujudkan peluang yang sama. Diskriminasi juga perlu dikurangkan malah dihapuskan sama sekali. Ini bertujuan membentuk satu suasana dan budaya yang realistik yang pastinya akan dapat membentuk masyarakat yang berdaya saing selain mempunyai kematangan dalam

27

pemikiran kesan daripada provision of good quality education. Ini diamalkan dalam negara kita apabila individu tertentu mendapat kejayaan yang cemerlang maka individu tersebut tanpa mengira kaum akan diberi biasiswa tertentu bagi melanjutkan pelajaran mereka. Equality of opportunity bukan sekadar kesamarataan dalam aspek pendidikan semata-mata tetapi dalam ruang lingkup yang lebih luas lagi merangkumi ketelusan dan kesamarataan dari aspek ekonomi, politik dan sosial. 5. Racial equality Isu racial equality wujud dalam masyarakat moden pada hari ini apatah lagi apabila sesebuah negara itu mempunyai pelbagai kaum di dalamnya. Jika tidak ditangani dengan matang maka pasti akan berlaku penindasan dan berat sebelah dalam pembelaan sesuatu kaum yang disebut sebagai race vs national conflicts. Isu yang paling tradisional yang boleh dikaitkan dengan racial equality ini ialah berkaitan dengan dasar aparteid di Afrika Selatan.

Aparteid merujuk kepada pemisahan kaum kulit putih dari kaum bukan kulit putih. Hendrik Frensch Verwoerd iaitu perdana menteri Afrika Selatan ke-7, terkenal sebagai arkitek aparteid dan telah melaksanakannya secara berleluasa sewaktu pemerintahannya. Dalam dasar aparteid, kaum bukan kulit putih (terutamanya kaum kulit hitam) dianggap sebagai lebih rendah dan diberi layanan kelas kedua dari segi politik, ekonomi, sosial, pendidikan dan kebudayaan. Semua bentuk diskriminasi perkauman adalah sah dari segi undang-undang dan undang-undang telah disalahgunakan oleh pihak pemerintah kulit putih untuk memastikan kekuasaan atau dominasi mereka terhadap kaum majoriti iaitu kaum kulit hitam.

Dasar ini telah dilaksanakan dalam beberapa siri undang-undang perkauman di Afrika Selatan antara tahun 1948 hingga 1991. Di bawah dasar ini, rasisme telah dibenarkan dan ia menyentuh segala aspek kehidupan termasuklah larangan perkahwinan antara kulit putih dengan bukan kulit putih, tempat larangan untuk bangsa bukan kulit putih dan pekerjaan yang dikhaskan untuk orang berkulit putih sahaja. Kaum kulit hitam telah dipindahkan secara beramai-ramai ke beberapa buah "negara" yang dipanggil Bantustan atau "Homelands", supaya mereka hilang hak mengundi dan hak kerakyatan yang lain. Tindak-tanduk regim aparteid jelas sekali bertentangan dengan prinsip-prinsip hak asasi manusia.

Pada tahun 1950, Akta Pendaftaran Penduduk menghendaki semua penduduk Afrika Selatan diklasifikasikan kepada tiga kumpulan iaitu putih, hitam (orang Afrika), atau berwarna (darah campur). Kumpulan berwarna termasuklah kumpulan India dan Asia. Jabatan Dalam Negeri bertanggungjawab dalam menentukan klasifikasi ini dilaksanakan. Mereka yang menentang undang-undang perkauman akan dikenakan hukuman yang teruk. Semua penduduk kulit hitam diwajibkan membawa pass book sejenis kad pengenalan yang mengandungi cap jari, foto dan maklumat lain untuk memasuki kawasan kulit putih. Peristiwa berdarah di Sharpeville pada Mac,

28

1960 disebabkan oleh penentangan warga kulit hitam dengan undang-undang tersebut. Lebih kurang 69 pemberontak terkorban sewaktu rusuhan itu. Dasar aparteid akhirnya dimansuhkan pada 1994 apabila Nelson Mandela menjadi presiden kulit hitam pertama di Afrika Selatan. Namun demikian sehingga ke hari ini, kesan dasar tersebut telah mengakibatkan jurang pendapatan yang sangat ketara antara kaum kulit putih dengan kulit hitam di negara ini (http://ms.wikipedia.org/wiki/Aparteid). 6. Equality of outcome Komponen yang keenam ini merupakan komponen yang paling radikal kerana ia melibatkan dari segi hasil, agihan dan kesan atas tindakan tersebut. Komponen ini telah dibentuk sejak dari tahun 1789 selepas berlakunya Revolusi Perancis yang membawa kepada agihan ekonomi yang tidak adil antara kumpulan borguise (bangsawan) dan proletariat (pekerja), iaitu kumpulan pekerja sering ditindas oleh kumpulan bangsawan. Mereka bekerja keras dan hasil kekayaan diambil oleh kumpulan borguise. Terdapat beberapa susun lapis kekayaan dan kuasa dalam kehidupan masyarakat berkelas, antaranya ialah golongan bangsawan (tuan tanah) dengan penyewa tanah, penyewa dengan hamba abdi dan kumpulan kapitalis dengan pekerja ketidaksamaan kekayaan dan pendapatan banyak mempengaruhi aspek kehidupan lain, termasuklah peluang dan jangkaan hidup (Shamsulbahriah, 1990: 25). Equality of outcome telah dipelopori oleh sosialis terawal Perancis Gracchus Babeuf. Beliau memperinci serta menekankan perlunya amalan kesamarataan dalam agihan kek ekonomi. Satu contoh nyata yang diperjuangkan oleh beliau ketika itu ialah agihan barangan keperluan dan pakaian seragam dalam komuniti masyarakat komunis. Idea ini yang diperkembangkan konsepnya melingkupi agihan kekayaan dan ekonomi dalam sesebuah masyarakat bagi memastikan keadilan dan memuaskan hati rakyat keseluruhannya (Jones, T., 2002: 157). Dalam konteks Malaysia, isu kesamarataan juga melibatkan golongan raja dan sultan. Sebelum ini, mana-mana raja atau sultan berada dalam keadaan kebal iaitu tidak boleh didakwa atas sebarang kesalahan dalam mana-mana mahkamah. Ekoran daripada pindaan Perlembagaan Persekutuan Malaysia pada tahun 1992, raja dan sultan tidak lagi kebal dan melangkaui undang-undang. Mereka akan turut didakwa jika melakukan sebarang kesalahan yang bertentangan dengan undang-undang negara tetapi dakwaan itu akan hanya dibuat di mahkamah khas.

Bagaimana pada pandangan anda tentang kesamarataan yang diamalkan dalam organisasi anda dan di Malaysia secara keseluruhannya?

29

2.3.2 Dimensi Equality Satu istilah yang paling popular dalam sains politik ialah, Who gets what, when and how?. Kata-kata ini jelas dan mudah difahami malah ia terpakai sama ada kepada menteri, wakil rakyat, pemberi tender mahupun penjawat awam yang berkaitan. Kesamarataan ini yang ingin dilihat oleh rakyat. Keadilan ini yang sering disuarakan oleh masyarakat agar sebarang kekayaan, hasil ataupun tender yang diberi perlulah mempunyai justifikasi tertentu bagi melayakkan seserang individu itu memperolehnya. Jika tidak ada justifikasi yang jelas serta tidak beramanah dalam menjalankan tugas maka akan wujud pelbagai penyelewengan, salah guna kuasa dan rasuah di negara ini. Justeru pemberian perlu telus dan adil sama ada ia merangkumi aspek kebendaan, wang ringgit serta perkhidmatan. Jika agihan kekayaan (equity) ini terpesong dan tidak mengikut lunas yang sepatutnya maka pasti akan wujud konflik dan pertentangan (Stone, D.A.,1988: 30). Ini boleh dilihat kesannya apabila Tun Dr. Mahathir Mohamad (mantan Perdana Menteri Malaysia) membangkitkan isu AP (Approved Permit) atau permit import yang diperoleh oleh individu tertentu dengan jumlah yang banyak terhadap kereta yang diimport dari luar negara untuk dijual di Malaysia pada pertengahan tahun 2005. Sehubungan itu, kita perlu adil dalam melakari kepimpinan yang ada. Siapa yang mendapat apa, bila dan bagaimana amat secocok bagi kita mengkaji dan melihat sejauh mana ketelusan yang dimainkan oleh kita dalam menjalankan tugas dan peranan kita di dunia ini. Wujud tiga dimensi yang boleh dilihat dalam konsep equality ini. Bagi membincangkan isu ini dengan lebih jelas lagi kita mengambil contoh satu projek yang dinamakan projek A. 1. Recipients (Penerima)

(i) Elemen recipients ialah siapa penerima projek A? (ii) Bagaimana pula dari segi kedudukannya sama ada dalam organisasi

atau komoditi tersebut? (iii) Adakah ia turut terlibat dalam pembuatan keputusan tersebut? (iv) Adakah ia melobi dan berusaha memastikan bahawa projek A tidak

jatuh ke tangan orang lain? 2. Items (Barangan/Projek) (i) Apakah barangan ataupun projek yang dibincangkan atau diagih

untuk dibuat keputusan? (ii) Berapakah nilai barangan/projek tersebut? (iii) Sejauh manakah ruang sempadan barangan/projek tersebut? 3. Process (i) Adakah berlaku pertandingan atau perebutan dalam mendapatkan

projek A?

30

(ii) Adakah kaedah rawak/statistik yang diguna dalam pembuatan keputusan?

(iii) Adakah berlaku pengundian bagi mencapai keputusan? (Stone, D.A., 1988: 33)

Ketiga-tiga elemen ini merupakan caturan penting jika diadili dan diikuti dengan berhemah, pasti ia akan memberikan satu keputusan yang tepat dan akan diperoleh oleh individu yang benar-benar layak dalam perebutan sesuatu tender.

Adakah dimensi ini terpakai secara telus dari segi pelaksanaannya dalam organisasi anda bekerja?

2.3.3 Kesamarataan dalam Konteks Perlembagaan Perlembagaan turut memperuntukkan bahawa setiap individu adalah sama di sisi undang-undang. Tidak ada seorang individu pun yang boleh melangkaui perlembagaan. Malahan mereka turut berhak untuk mendapat perlindungan daripada undang-undang. Di samping itu juga, tidak ada mana-mana raja atau sultan yang memerintah negeri yang boleh didiskriminasikan atau terlepas daripada undang-undang selain yang dibenarkan oleh Perlembagaan. Selain itu, tidak ada warganegara yang boleh didiskriminasikan atas alasan agama, ras, bangsa, keturunan ataupun tempat kelahiran (Muhammad Kamil Awang, 2001:189). Perlembagaan Persekutuan Malaysia menyentuh jelas perkara ini di dalam Perkara 8. Perkara 8 (1) Semua orang adalah sama di sisi undang-undang

dan berhak untuk mendapat perlindungan yang sama rata di sisi undang-undang.

Perkara 8 (2) Kecuali sebagaimana yang dibenarkan dengan

nyatanya oleh Perlembagaan ini, tidaklah boleh ada perbezaan terhadap warganegara semata-mata oleh sebab agama, kaum, keturunan, atau tempat lahir dalam mana-mana undang-undang atau dalam pelantikan bagi apa-apa jawatan atau pekerjaan di bawah sesuatu pihak berkuasa awam atau dalam pentadbiran mana-mana undang-undang berkenaan dengan memperoleh, memegang atau melepaskan harta atau berkenaan dengan menubuh atau menjalankan apa-apa perdagangan, perniagaan, profesion, kerjaya atau pekerjaan.

Perkara 8 (3) Tidak boleh ada perbezaan bagi faedah seseorang

oleh sebab ia seorang rakyat Raja bagi mana-mana Negeri.

31

Perkara 8 (4) Tiada sesuatu pihak berkuasa awam boleh membezakan seseorang oleh sebab ia bermastautin atau menjalankan perniagaan di mana-mana bahagian Persekutuan di luar bidang kuasa pihak berkuasa itu.

Perkara 8 (5) Perkara ini tidak membatal atau melarang

(i) Apa-apa peruntukan yang membuat peraturan-peraturan mengenai undang-undang diri.

(ii) Apa-apa peruntukan atau amalan yang menghadkan jawatan atau pekerjaan berhubung dengan hal-ehwal sesuatu agama atau sesuatu yayasan yang diurus oleh sesuatu kumpulan yang menganuti apa-apa agama kepada yang menganuti agama itu.

(iii) Apa-apa peruntukan bagi perlindungan, kesentosaan atau kemajuan orang-orang asli Semenanjung Tanah Melayu (termasuk merizabkan tanah) atau merizabkan bagi orang-orang asli jawatan-jawatan yang sesuai dalam perkhidmatan awam mengikut kadar yang berpatutan.

(iv) Apa-apa peruntukan yang menetapkan kemastautinan di sesuatu Negeri atau di sebahagian sesebuah Negeri sebagai satu kelayakan untuk pilihan raya atau pelantikan bagi mana-mana pihak berkuasa yang mempunyai bidang kuasa hanya di Negeri atau di bahagian itu sahaja atau untuk mengundi dalam pilihan raya itu.

(v) Apa-apa peruntukan Perlembagaan sesuatu Negeri yang berkuat kuasa atau yang bersamaan dengan peruntukan yang berkuat kuasa sebelum sahaja Hari Merdeka.

(vi) Apa-apa peruntukan yang menghadkan kemasukan berkhidmat dalam Pasukan Askar Melayu kepada orang Melayu (Perlembagaan Persekutuan Malaysia 2001).

Justeru jelas kepada kita bahawa Perlembagaan turut melindungi dan mengiktiraf kesamarataan di kalangan warganegara dan segalanya telah termaktub sebagaimana yang terkandung dalam Perlembagaan Persekutuan.

SOALAN DALAM TEKS

6. Gariskan ENAM (6) komponen equality. 7. Nyatakan TIGA (3) dimensi equality.

Semak jawapan anda di akhir bab ini.

32

2.3.4 Equal Protection Equal protection ini boleh dilihat dalam dua komponen iaitu (a) Bangsa Bangsa merupakan elemen penting dalam merujuk kepada tingkah laku, agama, budaya serta amalan. Malah bangsa juga boleh membuat masyarakat menilai sama ada ia merupakan bangsa yang mulia, cerdik, pandai, hina dan sebagainya. Bagaimana bangsa yang kecil dan sering ditindas akhirnya mampu untuk menakluk Palestin dengan izin Allah. Sejarah telah membuktikan bahawa kaum Yahudi merupakan kaum yang sentiasa ditindas dan ditekan. Peristiwa-peristiwa yang berlaku sepanjang zaman semenjak dari zaman nabi Musa a.s. sehinggalah zaman mereka berada di Palestin selepas itu sentiasa menyaksikan pembunuhan kaum Yahudi secara beramai-ramai oleh musuh-musuh mereka (www.darulnuman.com). Namun, disebabkan kelicikan dan kepintaran mereka maka dengan mudah mereka telah merampas tanah milik Palestin di tebing Barat. Begitu juga dengan pembunuhan pemimpin-pemimpin Hamas seperti Syeikh Ahmed Yassin dan pengganti beliau Dr. Abdel Aziz oleh bangsa Yahudi. Ini membuktikan bahawa mereka mempunyai perancangan dan jangkaan yang teliti yang tidak ada pada bangsa lain. Selain itu, satu lagi fenomena yang berlaku berkaitan dengan bangsa ini ialah sebagaimana yang terjadi kepada Black di Amerika. Bangsa Negro berkulit hitam di Amerika sering diperlekehkan oleh bangsa kulit putih malahan mereka juga ialah bangsa yang dipenuhi dengan trauma iaitu sebelum perang saudara (civil war) di Amerika, persoalan tentang bangsa ini berkait rapat dengan pengabdian ataupun hamba. Walaupun bukan semua bangsa berkulit hitam ialah hamba abdi tetapi apa yang pasti hamba abdi itu ialah bangsa berkulit hitam (Rohr, 1989: 99). Insiden itu jelas akan meruntuh dan melunturkan semangat bangsa berkulit hitam apabila isu mereka ialah bekas bangsa hamba abdi sering dikumandangkan oleh bangsa berkulit putih. Oleh itu, jelas kepada kita bahawa elemen bangsa berperanan penting dalam mewarnai tindakan dan martabat sesuatu bangsa.

(b) Jantina Isu jantina ini juga bukan lagi merupakan perkara asing dalam kehidupan seharian. Malah isu kesamarataan hak antara lelaki dan wanita ini telah lama diperdebat dan diperbincangkan. Dalam Islam juga Nabi Muhammad s.a.w. telah meletakkan taraf yang tinggi kepada kaum wanita. Walau bagaimanapun, kaum wanita masih lagi dituntut untuk berakhlak mulia, menutup aurat serta menjaga tingkah laku masing-masing.

33

Dalam konteks negara kita Malaysia, isu kesamarataan hak dari segi jantina ini tidak mungkin lagi merupakan satu isu yang besar. Ini kerana bidang kritikal yang sebelum ini didominasi oleh kaum lelaki telah dipecahkan monopolinya oleh wanita. Pekerjaan sukar dan pakar seperti juruterbang, teknikal, doktor pakar dan sebagainya juga telah mempunyai wakil daripada wanita. Malah satu bidang yang asing satu ketika dahulu seperti Agensi Angkasa Negara (MOSTE) turut diterajui oleh seorang wanita iaitu Prof. Dato Dr. Mazlan Othman. Dalam aspek ekonomi pula kaum wanita turut diberikan penghormatan apabila Gabenor Bank Negara Malaysia sendiri terdiri daripada kalangan wanita iaitu, Tan Sri Dr. Zeti Akhtar Aziz. Manakala dalam struktur politik dan pentadbiran negara, tiga jawatan menteri disandang oleh wanita iaitu Datuk Seri Rafidah Aziz (Kementerian Perdagangan Antarabangsa dan Industri), Datuk Seri Shahrizat Abdul Jalil (Kementerian Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat) dan Datuk Azalina Othman Said (Kementerian Belia dan Sukan). Demikian juga halnya dengan jawatan Timbalan Menteri wanita sebanyak tiga orang manakala Setiausaha Parlimen sebanyak enam orang. Petunjuk ini jelas memberi isyarat bahawa tiada diskriminasi jantina berlaku dalam pentadbiran Kerajaan Persekutuan melalui pembentukan kabinet yang telah diumumkan oleh Y.A.B. Datuk Seri Abdullah Ahmad Badawi selaku Perdana Menteri Malaysia ke-5 selepas memenangi pilihan raya ke-11 lalu. Situasi ini memberi panduan kepada kita bahawa tidak wujud sebarang masalah yang kritikal dalam aspek jantina, malah mereka akan bersama-sama menggembleng tenaga bagi memastikan hasrat dan aspirasi negara tercapai. 2.4 TEORI PENGASINGAN KUASA (SEPARATION OF

POWER) Teori dan konsep pengasingan kuasa ini merupakan satu konsep penting dalam usaha untuk menjalankan pentadbiran negara yang bercorak demokrasi. Ia merupakan satu doktrin yang memastikan hak asasi manusia dan kebebasan serta keadilan akan dapat tercapai. Doktrin ini turut merangkumi pelbagai komponen dan aspek bagi memastikan ia diikuti oleh pihak pemerintah. Ia bertujuan bagi mewujudkan satu sistem pemerintahan yang bebas, adil dan telus.

Ini jelas jika dilihat dalam penghakiman yang dibuat oleh Lord Jenning yang mengatakan, keadilan itu bukan sahaja dilaksanakan tetapi ia perlu seolah-olah dilaksanakan. Dalam konteks itu kita boleh mendefinisikan penyataan tersebut sebagai bukan sahaja undang-undang ataupun keadilan itu perlu telus dan mengikut perundangan tetapi ia perlu diikuti dengan pelaksanaannya.

34

Konsep asas dalam teori pengasingan kuasa ialah pengasingan antara badan yang wujud dalam pentadbiran kerajaan dan negara seperti penggubalan undang-undang, pelaksanaan undang-undang dan penghakiman. Dalam hal ini Aristotle dalam bukunya bertajuk Politics telah menyentuh hal yang berkaitan tetapi tidak ada cadangan daripada beliau untuk mengasingkan terus ketiga-tiga badan tersebut (Ramanathan, 2003: 280).

2.4.1 Latar Belakang Teori pengasingan kuasa ini telah bermula sejak daripada zaman Aristotle lagi. Di dalam buku Politics, Aristotle telah membahagikan pemerintahan kepada tiga cabang iaitu deliberatif, eksekutif dan fungsi. Pada kurun ke-14 pula, Margigilo of Padua memberikan perhatian tentang perkara yang sama. John Locke yang menulis Civil Government telah membahagikan kuasa kerajaan kepada tiga iaitu perundangan, eksekutif dan federatif. Locke juga turut berpendapat adalah suatu yang membahayakan apabila pembuatan undang-undang dan penguatkuasaannya dikendalikan oleh orang yang sama, kerana itu boleh menjejaskan politik dalam negara (Katni, 1986: 55-56).

Idea tentang konsep pengasingan kuasa ini telah bermula sejak dari abad ke-17 lagi apabila James Harrington dan John Locke telah membincangkan tentang betapa pentingnya akan pengasingan kuasa ini. Mereka telah memecahkan kepada tiga komponen iaitu eksekutif, perundangan dan kuasa mengaturkan hubungan dengan negara luar. Malah menurut Locke lagi, kuasa perundangan dan pelaksanaan undang-undang ini perlu dipisahkan kerana tanpa pengasingan ini akan membawa kepada wujudnya satu undang-undang yang zalim apabila individu yang sama yang mempunyai kuasa berlebihan akan terpengaruh untuk membuat sesuatu yang bersifat zalim.

Cadangan-cadangan ini bertujuan untuk memastikan tidak ada satu badan yang mendominasi keadaan tetapi melalui pelaksanaan konsep ini akan dapat mewujudkan satu sistem yang lebih telus melalui sistem pengawasan dan pengimbangan kuasa (check and balance).

Idea Locke ini telah banyak mempengaruhi seorang pemikir daripada Perancis yang kecewa dan sedang berusaha untuk menyekat kuasa yang ada pada Raja Louis XIV pada abad ke-18. Charles Louis Secondat de Montesquieu merupakan seorang pemikir politik yang terkemuka di Perancis. Beliau telah memajukan teori pengasingan kuasa dalam bukunya The Spirit of Laws yang diterbitkan pada tahun 1748. Tekanan dan keadaan politik yang teruk di Perancis telah mendorong beliau mempergiatkan tentang teori tersebut. Ini kerana Raja Louis XIV telah memerintah dengan zalim dan membuat tindakan dan keputusan dengan sesuka hati. Malah beliau turut mengenakan cukai yang tinggi untuk membiayai kemewahan hidupnya tanpa mengambil kira kesusahan dan menindas rakyat (Ramanathan, 2003: 281).

35

Teori klasik pengasingan kuasa bertujuan untuk mengasingkan ketiga-tiga badan yang penting iaitu eksekutif, legislatif dan kehakiman agar bertumpu kepada bidang masing-masing. Tujuan pengasingan ini ialah supaya tidak berlaku pertindanan kuasa serta monopoli kuasa. Ini juga bertujuan agar nasib masyarakat akan lebih terjamin apabila tidak berlakunya penyelewengan kuasa. Selain itu, ia juga bertujuan sebagai check and balance atau penyemak dan pengimbang antara satu komponen dengan komponen yang lain agar tidak berlaku pertindanan dan penyelewengan kuasa (Bartholomew, 2000).

SOALAN DALAM TEKS

8. Senaraikan DUA (2) komponen penting dalam equal

protection.

Semak jawapan anda di akhir bab ini.

2.4.2 Konsep Pengasingan Kuasa Corak pengasingan kuasa di Malaysia telah ditentukan kedudukannya dalam Perlembagaan Persekutuan dengan mengasingkan tiga badan yang terlibat dalam pemerintahan negara iaitu, badan eksekutif, badan perundangan dan badan kehakiman. Pengasingan ini dinamakan juga sebagai doktrin pengasingan kuasa. Berasaskan doktrin pengasingan kuasa, pemerintah ialah salah satu daripada tiga kuasa yang ada. Di samping itu, tugas pemerintah ialah melaksanakan kuasa mengikut saluran dan peruntukan yang telah ditetapkan oleh undang-undang. Dalam konteks Malaysia, kuasa pemerintah persekutuan terletak kepada Yang di-Pertuan Agong (YDPA). Walau bagaimanapun, tindakan dan keputusan yang dibuat oleh YDPA perlulah mendapat nasihat daripada Perdana Menteri. Rajah 2.1 menunjukkan bagaimana ketiga-tiga badan ini bergerak dan berperanan dalam usaha akhirnya mewujudkan satu ruang yang kita kenali sebagai wujudnya check and balance. Ia bertujuan agar tidak ada mana-mana badan yang boleh bertindak dan membuat keputusan mengikut kepentingan masing-masing tetapi perlu berlandaskan kepada hak dan kuasa yang telah diperuntukkan oleh undang-undang.

36

Rajah 2.1 Doktrin Pengasingan Kuasa

(a) Peranan badan eksekutif Badan eksekutif di Malaysia dikenali sebagai kabinet dan ia diketuai oleh Perdana Menteri. Kebiasaannya ketua parti politik dominan yang mendapat undi majoriti dan mendapat kepercayaan akan dijemput untuk menubuhkan kerajaan. Dalam konteks Malaysia, ahli eksekutif (kabinet) turut merupakan ahli legislatif. Ini bermakna bagi membolehkan seseorang itu mendapat hak sebagai eksekutif maka ia perlu bertanding dalam pilihan raya umum bagi kerusi Parlimen untuk melayakkan ia bergelar Yang Berhormat dan mendapat kedudukan di Dewan Rakyat. Ahli Dewan Rakyat yang berkelayakan pada pandangan Perdana Menteri dengan persetujuan YDPA akan dilantik ke jawatan Menteri dan Timbalan Menteri. Mereka inilah yang digelar sebagai eksekutif. Antara peranan dan tugas yang dilakukan oleh ahli eksekutif ialah (i) Mentadbir negara. (ii) Menjalankan kuasa pemerintahan. (iii) Perhubungan diplomatik. (iv) Badan pengampunan.

Rajah 2.2

Saiz Kabinet Persekutuan

Jawatan 1996 1999 2004 Perdana Menteri Timbalan Perdana Menteri Menteri Timbalan Menteri Setiausaha Parlimen

1 1

29 (24) 30 13

1 1

31 (24) 28 15

1 1

33 (28) 38 22

Sumber: http://www.jaring.my/msia/govt/cabinet.html (November 1996), http://www.smpke.jpm.my/govern/federal.html (April 2000) dan http://www.penerangan.gov.my (April 2004).

KehakimanPerundangan

EksekutifCheck & Balance

37

(b) Peranan badan legislatif Sebagaimana badan eksekutif, badan legislatif turut mempunyai peranan dan fungsi tertentu. Antara tugas dan fungsi badan legislatif ialah (i) Membuat dan menggubal undang-undang. (ii) Kawalan terhadap kewangan. (iii) Meminda perlembagaan. (iv) Peranan Kehakiman. (v) Menyiasat dan memberitahu maklumat. (vi) Mengesahkan pegawai yang dicalonkan oleh eksekutif. (vii) Mengesahkan perjanjian antarabangsa. (c) Peranan badan kehakiman Badan yang terakhir dalam konsep pengasingan kuasa ialah badan kehakiman. Badan ini tidak kurang pentingnya kerana merupakan rujukan oleh kedua-dua badan yang lain jika timbul pertindanan dan masalah tafsiran dari sudut perlembagaan. Antara fungsi badan kehakiman ialah (i) Mentafsir perlembagaan. (ii) Mentafsir undang-undang. (iii) Kesahan sesuatu undang-undang bertulis sama ada di peringkat

Pusat mahupun Negeri. (iv) Pengisytiharan kesahan di sisi undang-undang tentang sesuatu

tindakan kerajaan. Selain daripada fungsian di atas, badan kehakiman turut berperanan dalam 1. Mengawal badan eksekutif dan perundangan Kawalan yang dilakukan ialah dari aspek tindakan kedua-dua badan tersebut bahkan mereka turut boleh dikenakan hukuman jika melakukan tindakan dan jenayah seperti rasuah, kegiatan subversif, kegiatan underground, membocorkan rahsia kerajaan atau tindakan-tindakan yang bertentangan dengan undang-undang dan peraturan negara. Di samping itu, bagi legislatif, jika ada usul yang bertentangan dengan perlembagaan persekutuan maka badan kehakiman boleh membatal dan meminta usul itu diperbaiki semula agar tidak bertentangan dengan perlembagaan persekutuan.

2. Menjalankan undang-undang Badan kehakiman juga turut menjalankan kuat kuasa undang-undang mengikut Perlembagaan Persekutuan dengan memastikan keadilan dan ketelusan dalam menjatuhkan sesuatu hukuman kepada pesalah. Selain itu, ia juga perlu memastikan agar ia tidak dipengaruhi oleh mana-mana pihak

38

ketika membuat keputusan. Justeru sekiranya elemen-elemen tersebut dipertingkatkan maka pasti akan timbul keharmonian dan keamanan dalam negara.

Bagaimana dengan amalan pengasingan kuasa di Malaysia. Apa pandangan anda?

SOALAN DALAM TEKS

9. Berikan peranan dan tugas yang dijalankan oleh

eksekutif, legislatif dan judiciari.

Semak jawapan anda di akhir bab ini.

2.5 RUMUSAN Aspek etika memainkan peranan yang penting dalam mewarnai dan mencorakkan dasar pentadbiran serta pembangunan negara. Etika yang berwibawa dan bermoral mampu untuk membawa negara setaraf dengan negara-negara maju yang lain. Contohnya kita boleh melihat di negara ini banyak insfrastruktur dan prasarana telah dibangunkan oleh pihak kerajaan. Pembangunan jelas melanda negara dengan pelbagai kemudahan dan teknologi. Malah kita pernah dikatakan sebagai negara yang mempunyai kemudahan kelas pertama tetapi mentaliti kelas ketiga. Terdapat banyak kebenaran terhadap penghujahan tersebut. Sebagai contoh, lihat tandas di pusat-pusat bandar, berhawa dingin, teknologi canggih tetapi yang menggunakan kemudahan tersebut tidak bertanggungjawab maka dengan sekelip mata kemudahan dan alatan tersebut rosak. Begitu juga dengan telefon awam yang banyak terdapat di desa dan bandar, tidak banyak yang boleh digunakan. Rata-rata telefon yang ada tidak berfungsi malah terdapat masyarakat yang mencuri telefon tersebut. Pernahkan para pelajar melihat kemudahan telefon awam tetapi hanya tinggal pondoknya sahaja, tanpa ada sebarang kemudahan telefon? Bagaimana kita ingin bersaing jika pemikiran kita sendiri masih jauh ketinggalan. Pemikiran ini yang akan membawa kepada tingkah laku dan idea besar jika disalur dan digunakan dengan betul mampu memberi kesan positif pada negara. Justeru tanggungjawab dan peranan kita ialah memastikan tingkah laku yang beretika dan mulia bagi mendatangkan hasil yang baik untuk keamanan dan pembangunan negara secara keseluruhannya.

39

JAWAPAN SOALAN DALAM TEKS 1. (i) Ethical egoisme. (ii) Utilitarianisme. 2. (i) Act utilitarianisme. (ii) Rule utilitarianisme. 3. (i) Act non-consequentalist. (ii) Rule non-consequentalist. 4. (i) The good will. (ii) Establishing morality by reasoning alone. (iii) The categorical imperative. (iv) The practical imperative. (v) Duty rather than inclination. 5. (i) Zaman purba/kuno. (ii) Zaman pertengahan. (iii) Zaman sekarang. 6. (i) Formal/foundational equality. (ii) Equal rights. (iii) Womens equality. (iv) Equality of opportunity. (v) Racial equality. (vi) Equality of outcome. 7. (i) Recipients. (ii) Items. (iii) Process. 8. (i) Bangsa. (ii) Jantina. 9. Peranan eksekutif

(i) Mentadbir negara. (ii) Menjalankan kuasa pemerintahan. (iii) Perhubungan diplomatik. (iv) Badan pengampunan.

Peranan legislatif

(i) Membuat dan menggubal undang-undang. (ii) Kawalan terhadap kewangan. (iii) Meminda perlembagaan. (iv) Peranan kehakiman. (v) Menyiasat dan memberitahu maklumat.

40

(vi) Mengesahkan pegawai yang dicalonkan oleh eksekutif. (vii) Mengesahkan perjanjian antarabangsa.

Peranan judiciari

(i) Mentafsir perlembagaan. (ii) Mentafsir undang-undang. (iii) Kesahan sesuatu undang-undang bertulis sama ada di

peringkat Pusat mahupun Negeri. (iv) Pengisytiharan kesahan di sisi undang-undang tentang

sesuatu tindakan kerajaan.