BAB 12 PETEMPATAN

MAKSUD PETEMPATAN

Sesuatu tempat manusia tinggal dan berinteraksi antara satu sama lain melalu pelbagai aktiviti.

Sejarah petempatan awalZaman dahulu manusia hidup

secara nomad(berpindah randah) utk mencari makanan dengan memburu binatang dan mencari buah.

8000 S.M hidup mula berubah kerana mereka pandai menternak binatang dan menanam tanaman. Ia menyebabkan mereka menetap di sesuatu tempat.

Petempatan awal(lembangan sungai)di dunia ialah Lembangan Sungai Tigris-Euphrates(Mesopotamia), Lembangan Sungai Nil, Lembangan Sungai Indus dan Lembangan Sungai Hwang He.

Faktor2 yg mengalakkan

manusia tinggal di lembangan sungai

Kawasan rumput utk ternakan

Dataran sungai

yang rata , subur

serta kaya dengan tanih

aluvium

Sungai menyediak

an jalan pengangkutan serta pergeraka

n penduduk, perniagaan

dan perdagang

an

Sungai menyediakan bekalan

air utk kegunaan domestik

dan pengairan

Petempatan Awal di Malaysia

Tapak petempatan awal bermula di gua, bukit, pinggir pantai, delta, muara sungai dan tanah pamah.

Contoh: Gua Niah,Sarawak , Kota Tampan Perak, Kesultanan Melayu Melaka di Sungai Melaka, Lembah Bujang Kedah dan Kerajaan Johor Riau di Sungai Johor.

Terdapat beberapa faktor pemilihan sesuatu petempatan iaitu:

a) Gua kerana selamat dari musuh dan binatang buas.b) Lembah dan muara sungai kerana kawasannya subur

dan sesuai untuk menanam dan menternak binatang serta air sungai digunakan utk mengairi tanaman dan kegunaan domestik

c) Tanah pamah pula sesuai utk bina petempatan d) Sungai dapat menyediakan jalan pengangkutan air.

Jenis petempatan

Petempatan luar bandar

Petempatan bandar

Faktor yang membezakan kedua2 jenis petempatan:a) fungsi(jeni

s kegiatan ekonomi dan aktiviti sosial yg dijalankan

b) Saiz penduduk

c) Kepadatan penduduk

Petempatan Luar BandarFaktor penentu tapak:1. Bentuk muka bumia. Tanah pamah yang rata yg memudahkan pembinaan

petempatan dan aktiviti pertanian seperti padi, nanas, kelapa dan sayur-sayuran. Contoh: Dataran Kedah, Dataran Perlis, Dataran Kelantan.

b. Kawasan tanah beralun sesuai dijalankan penanaman getah, kelapa sawit dan kelapa.

c. Kawasan yg rendah , bersaliran buruk dan mudah banjir tidak sesuai utk petempatan. Contoh : kawasan berpaya. Jika petempatan dibina di kawasan ini, ia perlu dibina di atas tetambak sungai.

d. Kawasan tanah tinggi yg berhutan tebal tidak sesuai utk membina petempatan dan pertanian. Namun kawasan lembah di tanah tinggi sesuai di tanam tanaman hawa sederhana , teh dan buah-buahan. Cth: Tanah Tinggi Cameron dan Kundasang Sabah)

2. Taniha. tanih yg subur utk pertanian seperti tanih

aluvium sesuai utk padi. Contoh di Dataran Sungai Rajang dan Dataran Kedah Perlis.

3. Sumber airb. Untuk kegunaan domestik seperti minum,

mandi, memasak dan mencucui pakaian.Selain itu ia dapat diguna untuk mengairi tanaman. Contoh: Sungai Pahang, Sungai Kelantan dan Sungai Perak.

c. Sungai juga membekal sumber protein iaitu ikan kepad penduduk yang tinggal di situ.. Contoh: kaum Perawan di Loagan Bunut Sarawak menjalani aktiviti menangkap ikan.

4. Ketersampaian(mudah utk sampai ke sesuatu tempat)

a. Petempatan luar bandar biasanya terletak berhampiran dengan jalan raya, pinggir pantai dan sungai. Cth: kampung Merang dan Kampung Penarik di Terengganu terletak di tepi pantai.

b. Sungai boleh dijadikan cara pengangkutan bagi petempatan di pedalaman Sabah, Sarawak dan Pahang.

5. Kegiatan ekonomia. Kegiatan ekonomi seperti pertanian,

perlombongan, perikanan menggalakkan petempatan luar bandar. Cth: Kuala Besut di Terengganu, Kuala Sedili di Johor dan Mukah di Sarawak yg menjadi kampung nelayan.

6. Dasar kerajaana. Rancangan kerajaan juga

menggalakkan petempatan luar bandar seperti FELDA. Ia merupakan petempatan terancang yang baru.

b. Contoh: Felda Jengka di Pahang, Felda Gugusan Sahabat di Sabah. Penduduk menjalankan kegiatan penanaman getah dan kelapa sawit.

Jenis-jenis pola petempatan luar bandar

1. Pola petempatan berseleraka. Ciri-ciri: i. bangunan atau rumah dibina jauh antara satu

sama lain.ii. Susun atur rumah berselerakiii. Dapat dihubungi melalui jalan raya dan lorong

jalan kakiiv. Terdapat di kawasan kebun kecil, dusun dan sawah

padi.2. Pola petempatan berjajara. Ciri-ciri:i. Rumah atau bangunan dibina selari sepanjang

sungai, jalan raya, parit, tali air, pantai, landasan kereta api, lereng bukit dan pinggir kawasan sawah padi.

ii. Juga dikenali sebagai petempatan linear.

3. Pola petempatan berpusat a. Ciri-ciri:i. Rumah dan bangunanyg banyak

dibina rapat-rapat dan padat.ii. Mempunyai tanda panduan seperti

yg terdapat di simpang jalan yg mempunyai tempat ibadat, sekolah, kedai atau pejabat pos.

iii. Terdapat di tanah rancangan FELDA

4. Pola petempatan berkelompoka. Ciri-ciri:i. Bangunan dan rumah kurang padat

dari petemptan berpusat.ii. Tiada tanda panduan yang nyata

seperti pola berpusat.iii. Terdapat di muara sungai, simpang

jalan dan jalan kereta api.iv. Contoh: kampung nelayan di Kampung

Bulingsian dan kampung Sen Bantaian di Semporna Sabah.

Fungsi petempatan luar bandar1. Petempatan yg terletak di kawasan pertanian seperti

padi akan berkaitan dengan pengeluaran padi.2. Kawasan yg ditanam kelapa sawit dan getah akan

berfungsi sebagai pusat pengumpulan hasil getah asli dan minyak sawit.

3. FELDA berfungsi sebagai pengeluar minyak sawit dan pusat pemprosesan kelapa sawit.

4. Jika terdapat kedai, klinik atau sekolah, ia berfungsi bagi menyediakan perkhidmatan utk memenuhi keperluan penduduk.

5. Berfungsi sebagai pusat pentadbiran secara kecilan(penghulu atau pengawa)

6. Berfungsi sebagai pusat pengeluaran hasil dari sungai , laut dan tasik.

7. Berfungsi sebagai pangkalan perahu tambang atau feri bagi petempatan yg terletak di sepanjang pantai