BAB 5 - studentsrepo.um.edu.mystudentsrepo.um.edu.my/4416/6/Bab_5___Pembentukan... · awalan...

331

BAB 5

ANALISIS PEMBENTUKAN POLA KATA KERJA KETIKA

BERSAMBUNGAN DENGAN ÖAMÔR DAN NÕN TAWKÔD

5.0 PENDAHULUAN

Bab ini menganalisis pembentukan pola kata kerja ketika bersambungan

dengan ÌamÊr ( kata ganti nama diri ) dan nËn tawkÊd ( partikel penegas ). Analisis

ini bertujuan mengenalpasti bentuk wazan bagi kata kerja ketika bersambungan

dengan kedua-dua unsur tersebut. Tumpuan analisis adalah kepada kata kerja

thulathiy mujarrad daripada kala lepas , kala kini dan kata kerja perintah bagi kod

wazan W1 hingga W 6 . Proses yang sama juga turut berlaku pada kata kerja kala

lepas , kata kerja kala kini dan kata kerja perintah bagi semua kategori wazan kata

kerja W 7 hingga W 22 yang melibatkan kata kerja rubÉ‘iy mujarrad dan kata

kerja mazÊd .

Penghuraian analisis ini melibatkan aspek-aspek morfofonologi seperti

pengguguran , penambahan , pengalihan penukaran , penyerapan dan penyuraian .

Perubahan morfofonlogi yang berlaku ditinjau berdasarkan sistem kala dan jenis

kata kerja ( JK ) yang dibawa oleh kata kerja berkenaan . Jadual di bawah dinyatakan

dengan terperinci proses perubahan kata kerja mengikut kala dan kod JK .

332

5.1 ANALISIS KATA KERJA KALA LEPAS KETIKA BERSAMBUNGAN

DENGAN ÖAMÔR

Penyambungan kata kerja kala lepas dengan ÌamÊr boleh dibahagikan

kepada beberapa subsistem berdasarkan sistem kod JK seperti ditunjukkan dalam

jadual di bawah :

5.1.1 Analisis Kata kerja Kala Lepas Bagi JK 1

Kata kerja yang dijadikan sampel bagi JK 1 dan mewakili kata kerja lain

dalam kod JK yang sama ialah kata kerja كــتــب // kataba // . Wazan yang

digunapakai adalah W 3 فـعـل < fa’ala > seperti dalam jadual di bawah :

Jadual 5.1 : Analisis kata kerja kala lepas bagi JK 1

Diri GN KK Persamaan

Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Pertama

ت

نـا

كــتـــبــت

كــــتـــبــنـا

فــعــلــت

فــعــلــنـا

Tiada Tiada perubahan

Tiada perubahan

Kedua

ت

ت

ت مـا

م تـ

ن تـ

كــتــبـت

كــتــبـت

مـا كــتــبـتـ

ـم كــتــبـتـ

ـن كــتــبـتـ



ـمـا فــعــلــتـ

م فــعــلــتـ

ن فــعــلــتـ

Tiada Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

-

-

Tiada Tiada perubahan فـعـل كـتـب

333


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Ketiga

ا

ا

وا

ن

كــتــبـت

كــتــبــا

كــتــبـتــا

ـوا كــتــبـ

كــتــبـــن


فــعــل

فــعــلــتـا

ـوا فـــعــلـ

فــعــلــن

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan


Kata kerja yang menjadi sampel bagi mewakili semua jenis JK 2 adalah أكـل

// ’akala // dan wazan yang digunapakai adalah W 3 فـعـل < fa‘ala > seperti

dalam jadual berikut :

Jadual 5.2 : Analisis kata kerja kala lepas bagi Kod JK 2

Diri GN KK Persamaan Perbezaan Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Pertama

ت

نـا

أكــلــت

أكــلــنــا



Tiada perubahan

Tiada perubahan

Kedua

ت

ت

ت مـا

م تـ

ن تـ

أكــلــت

أكــلــت

ـمــا أكــلــتـ

ـم أكــلــتـ

ـن أكــلــتـ






Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

334

Diri GN KK Persamaan Perbezaan Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Ketiga

-

-

ا

ا

وا

ن

أكــل

أكــلــت

أكـل

أكــلــتـا

ـوا أكــلـ

أكــلــن

فــعــل


فــعــل




Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Analisis dalam jadual 5.1 dan 5.2 di atas menunjukkan bahawa tidak ada

perubahan ketara pada struktur kata kerja lepas bagi kod JK 1 dan JK 2 apabila

disambungkan dengan ÌamÊr . Struktur kedua-dua jenis kod JK tersebut menurut

al-×ilwÉniy ( 1978 : 41 ) , Baha’uddin Ibn ‘AqÊl ( 1990 : 562,571 ,576 ) dan ‘Abdul

KhÉlid ‘UÌaÊmat ( 1962 : 44,45 ) adalah tetap dan tidak wujud perbezaan pada

wazan ’aÎliy apabila bersambungan dengan ÌamÊr .

Walaupun terdapat perubahan kecil berlaku namun huruf-huruf konsonan

awalan , sisipan dan akhiran tetap utuh pada tempat masing-masing . Jika

diperhatikan hampir semua huruf konsonan akhir kata kerja JK 1 , JK 2

didapati berharakah sukËn apabila bersambungan dengan ÌamÊr yang bukan diri

ketiga .

335

Bagi kata kerja yang bersambungan dengan ÌamÊr diri ketiga pula, huruf

konsonan akhirnya berharakah Ìammah contohnya ـوا ـم كــتــبـ ـم أكـل وا , هـ هـ dan

berharakah fatÍah contohnya كــتــبـتــا ـمــا ـمــا أكــلــتـا , هـ . هـ

Perubahan harakah pada konsonan akhir kata kerja dalam lingkungan fonologi

ini merujuk kepada awalan ÌamÊr berkenaan sama ada berharakah atau tidak . Jika

awalan ÌamÊr berharakah seperti awalan ÌamÊr diri pertama , kedua dan ketiga ,

maka konsonan akhir kata kerja mesti disukËnkan apabila bersambungan dengan

ÌamÊr - ÌamÊr tersebut (MuÍammad ‘Abdul KhÉlid ‘UÌaÊmat ,1955 :40 )


Kata kerja مــر // marra // dijadikan sebagai sampel bagi mewakili semua

kod JK 3 . Wazan yang digunapakai adalah W 3 فـعـل < fa‘ala > :

Jadual 5.3 : Analisis kata keja kala lepas bagi JK 3


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Pertama

ت

نـا

مــررت

مــررنــا



Penyuraian huruf

Penyuraian huruf

Kedua

ت

ت

ت مـا

مــررت

مــررت



Penyuraian huruf

Penyuraian huruf

336


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

م تـ

ن تـ

ـمـا مــررتـ

م مــررتـ

ـن مــررتـ




Penyuraian huruf

Penyuraian huruf

Penyuraian huruf

Ketiga

-

-

ا

ا

وا

ن

مــر

ت مــر

ا مــر

تــا مــر

وا مــر

مــررن


فــل

ت فــلـ

فــل

ـتـا فــلـ

فــلـوا

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Penggulangan huruf

Jadual 5.3 di atas menunjukkan bahawa kata kerja kod JK 3 mengalami dua

bentuk perubahan pada struktur katanya iaitu penyerapan dan penyuraian apabila

bersambungan dengan ÌamÊr . Kedua-dua unsur tersebut tertakluk kepada awalan

ÌamÊr yang disambungkan sama ada berharakah atau tidak .

Unsur penyerapan berlaku apabila kata kerja JK 2 bersambungan dengan

awalan ÌamÊr yang berharakah sukËn seperti ÌamÊr diri ketiga contohnya مــر ,

ت ا , مــر تــا , مــر وا , مــر Penyerapan huruf konsonan kedua dan akhir kata kerja . مــر

tersebut adalah wajib ( al-×amalÉwiy 1995 : 80 ) . Sebaliknya kata kerja JK 3

disambungkan dengan awalan ÌamÊr yang berharakah seperti ÌamÊr diri

pertama bagi mufrad dan jamak seperti مــررنــا, مــررت , ÌamÊr diri kedua mufrad ,

337

muthanna dan jamak seperti ـمـا , مــررت , مــررت م , مــررتـ ـن , مــررتـ dan ÌamÊr مــررتـ

jamak feminim bagi diri ketiga seperti مــررن , maka penyuraian huruf mesti

dilakukan bagi memenuhi keperluan morfologi iaitu huruf kedua berharakah dan

huruf ketiga sukËn ( al-SakÉkiy , t.t : 68 ). Dalam hal ini, penyerapan tidak

dibenarkan bagi mengelak berlakunya pertembungan dua harakah sukËn secara

berturut –turut dalam satu perkataan iaitu مــررن kerana apabila proses penyerapan

berlaku huruf pertama daripada huruf yang sama jenis itu terpaksa dijadikan sukËn

dan menyalahi peraturan morfologi ( ‘Abdul MÉlik ‘Abdul RaÍmÉn al-Sa‘diy,

1973 : 158 ) .

Dalam keadaan lain , MuÍammad ‘Abdul KhÉlid ‘AÌÊmat ( 1962 : 43 ) dalam

kajiannya menyebut bahawa pola kata kerja JK 3 daripada kod wazan W 4, W 5

ــل ــل fa‘ila > atau kod wazan W 6 > فــع fa‘ula > yang bersambungan dengan > فــع

awalan ÌamÊr berharakah boleh dilihat dalam tiga bentuk berikut : ( 1)

penyuraian huruf seperti ــلــت ـلـــن , ظــلــلــنــا , ظــل pengguguran huruf ( 2 ) . ظــلـ

kedua kata akar seperti ــت ــا , ظــل ــن , ظــلــن ظـلـ . ( 3 ) pengguguran huruf kedua

kata akar serta memindahkan harakah kasrah kepada huruf sebelumnya seperti ــت ظــل

, لــنــاظــ ـــن , Jika kata kerja JK 3 daripada kod wazan W 1, W 2 dan W 3 . ظــل

ــل fa‘ala > , maka bentuk penyuraian huruf sahaja dibenarkan seperti > فــع

ــددت ـــددنــا , شـ ــددن , ش . شـ

338

Peraturan dan kaedah sebagaimana ditunjukkan dalam jadual 5.3 di atas

boleh gunakan bagi semua jenis kata kerja yang mempunyai sistem kala dan kod

JK 3 yang sama , sama ada kata kerja berkenaan dari golongan kata kerja mujarrad

seperti contoh dalam jadual di atas atau kata kerja mazÊd seperti : د، ،شــد شــق،أقــر

،تـآخــى انــحــل،تــقــرر،اـسـتــمـد حــاب


Kata kerja وقـف // waqafa // dijadikan sampel bagi mewakili semua jenis

JK 4. Wazan yang digunapakai adalah W 2 فـعـل < fa‘ala > seperti dalam jadual

di bawah :

Jadual 5.4 : Analisis kata kerja kala lepas bagi JK 4


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Pertama

ت

نـا

وقــفـت

وقــفـنــا



Tiada perubahan

Tiada perubahan

Kedua

ت

ت

ت مـا

م تـ

ن تـ

وقــفـت

وقــفـت

ـمـا وقــفـتـ

ـم وقــفـتـ

ـن وقــفـتـ






Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

-

-

Tiada perubahan فــعــل وقــف

339


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Ketiga

ا

ا

وا

ن

وقــفـت

وقــفـــا

وقــفـتـا

ـوا وقــفـ

وقــفـــن

فــعــلت

فــعــل




Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Analisis dalam jadual 5.4 di atas menunjukkan bahawa struktur kata kerja

lepas bagi kod JK 4 tidak mengalami sebarang perubahan apabila bersambungan

dengan semua bentuk ÌamÊr malah tetap utuh pada tempatnya . Analisis mendapati

tidak wujud perbezaan antara wazan ’aÎliy dan kata kerja yang bersambungan

dengan semua bentuk ÌamÊr ( al-×ilwÉniy , 1978 : 41 ) . Jika ditinjau dari sudut

pembentukannya , didapati wujud ciri-ciri persamaan dengan JK 1 dan JK 2 yang

dahulu .

Huruf-huruf konsonan awalan , sisipan tetap utuh pada tempat masing-masing

. Perubahan harakah pada konsonan akhir kata kerja dalam lingkungan fonologi ini ,

merujuk kepada awalan ÌamÊr berkenaan samada berharakah atau tidak . Jika

awalan ÌamÊr berharakah seperti awalan ÌamÊr diri pertama , kedua dan ketiga ,

maka konsonan akhir kata kerja mesti disukËnkan apabila bersambungan dengan

ÌamÊr - ÌamÊr tersebut ( MuÍammad ‘Abdul KhÉlid ‘UÌaÊmat ,1955 :40 )

340

Sebaliknya jika awalan ÌamÊr berharakah sukËn seperti ÌamÊr mufrad ,

muthanna bagi diri ketiga , maka harakah fatÍah pada konsonan akhir dikekalkan,

contohnya وقــفـتـا , وقــفـــا , وقــفـت , وقــف . Bagi awalan sukËn pada ÌamÊr jamak

laki-laki bagi diri ketiga pula ditukarkan kepada harakah Ìammah kerana

menyesuaikanya dengan huruf wÉw selepasnya contohnya ـوا MuÍammad ) وقــفـ

‘Abdul KhÉlid ‘UÌaÊmat 1962 : 167 ).

Kaedah yang sama boleh dilakukan kepada setiap kata kerja mazÊd yang

tergolong dalam lingkungan kala dan jenis kod JK 1, JK 2 dan JK 4 yang sama ,

seperti اتصـف،تـوحـدسـع،واصل،تـواجد،استـوقف،أيسر،و .

5.1.5 Analisis Kata kerja Kala Lepas Bagi Kod JK 5

Kata kerja yang menjadi sampel bagi mewakili semua kod JK 5 adalah قـال

// qÉla // . dan wazan yang digunapakai adalah W 3 فـعـل < fa‘ala > :

Jadual 5.5 : Analisis kata keja kala lepas bagi kod JK 5


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Pertama

ت

نـا

قــلــت

قــلــنــا

ـلـت فـ

ـلــنـا فـ

Pengguguran huruf

wÉw di sisipan serta

penukaran harakah

fatÍah huruf

341


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

pertama kepada

harakah Ìammah

sebagai penanda

kepada huruf wÉw

yang digugurkan

Kedua

ت

ت

ت مـا

م تـ

ن تـ

ـلــت قـ

قــلــت

ـمــا ـلـتتـ قـ

ـم ـلــتـ قـ

ـن ــلــتـ قـ

ـلــت فـ

ـلـــت فـ

ـمــا ـلــتـ فـ

م ــلــتـ فـ

ن ــلــتـ فـ

Pengguguran huruf


penukaran harakah

fatÍah huruf

pertama kepada

harakah Ìammah

sebagai penanda

kepada huruf wÉw

yang digugurkan

Ketiga

-

-

ا

ا

وا

ن

قــال

قــالــت

قــال

قــالــتــا

ـوا قــالـ

ـلــن قـ

فــال

فــالـت

فــال

فــالــتـا

وا فــالـ

ــلــن فـ

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Pengguguran huruf


penukaran harakah

fatÍah huruf

342


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

pertama kepada

harakah Ìammah

sebagai penanda

kepada huruf wÉw

yang digugurkan .

Analisis kata kerja JK 5 ( قــال ) dalam jadual 5.5 di atas , menunjukkan

bahawa struktur kata kerja JK 5 mengalami pengguguran huruf ‘illah di sisipan

apabila bersambungan dengan ÌamÊr diri pertama dan kedua . Pengguguran tersebut

tertakluk kepada proses penukaran huruf ‘illah kepada huruf alÊf sebelum

disambungkan dengan ÌamÊr seperti ل asalnya ) قــا ل Jika tidak berlaku .( .قــو

penukaran , maka huruf ’illah tersebut dikekalkan dengan bentuk asalnya seperti

ــت , ســودت , حــاول ســايــر . ( Fakhruddin QabÉwat , 1988 : 250-251 ) اســتـصــوب ,

Huruf ’illah berharakah sukËn pada kata kerja JK 5 digugurkan apabila

bersambungan dengan awalan ÌamÊr berharakah seperti ÌamÊr mufrad dan jamak

bagi diri pertama ( ت،نـا ), ÌamÊr diri kedua ) ت تـمـا , ت , ( تـن , تـم ,

dan ÌamÊr jamak feminim ( ن ) bagi diri ketiga. Huruf pertama kata akar pula

diÌammahkan sebagai penanda kepada huruf wÉw yang digugurkan sekiranya

huruf ‘illah tersebut adalah huruf wÉw. Perbezaan wazan adalah ــلـت ,< fultu > ف

343

ــلــت , < fulnÉ > فــلــنـا ــلـــت , < fulta > ف ــلــتــمــا , < fulti > ف ــلــتـم ,< fultumÉ > ف ,< fultum > فـ

ــلــتـن .fultunna > (‘Abduh al-RÉjiÍiy , 1984 : 52-53 , Al-×amalÉwiy 1995 : 82 ) > فـ

Pakar-pakar bahasa seperti SÊbawayh ( 1982 : 2 : 359 ) , AbË ‘UthmÉn

al-MÉziniy ( dipetik dari Ibn Jinniy ,1954 : 1 : 234,251,252 ) , al-Mubarrid ,1963 :

35 ), al-RiÌa’uddin ( 1982 : 1 : 79 ) dan al-Zamakhshariy ( t.t : 377 ) mengatakan

bahawa harakah Ìammah pada huruf pertama kata akar tersebut disebabkan

pemindahan wazan daripada fasal W 1,W 2 فـعـل < fa‘ala > iaitu قـولــنــا , قــولــت ,

ــا , قــولــت , قـولــت ــم ــولــتــم , قـولـتت ــولــتــن , ق ـل kepada fasal W 6 قـ ــولــت fa‘ula > iaitu > فـع , ق

Dalam keadaan ini , harakah . قـــولــتــن , قــولــتــم , قــولـتتــمــا , قــولــت , قـولــت , قـولــنــا

Ìammah tersebut menjadi lambang kepada huruf wÉw yang digugurkan . seperti

contoh-contoh ــا , قــلــت ــت , قــلــن ــل ــمــا , قــلــت , ق ــن , قــلــتــم , قــلـتت ـــلــت Bentuk asalnya . ق

ialah ــا , قــولــت , قـولــت , قـولــنــا , قــولــت ــم , قـولـتتــم . قــولــتـن , قــولــت

Pengguguran huruf wÉw disebabkan pertembungan dua harakah sukËn secara

berturut-turut dalam satu perkataan . Harakah Ìammah pada huruf pertama kata akar

iaitu ق pula disebabkan keadaannya berada sebelum huruf wÉw bagi

fasal W 6 فـعـل < fa’ula > . Demikian juga halnya , dikasrahkan huruf pertama jika

344

berada sebelum huruf yÉ’ bagi fasal W4,W 5 فعـل < fa‘ila > contohnya بــعــت

( MuÍammad Khairul ×ilwÉniy, 1978: 49, MuÎÏafÉ al-GhalÉyÊniy , 1980 : 1 : 234 ) .

Huruf ’illah di sisipan kata kerja JK 5 tidak digugurkan malah dikekalkan tanpa

sebarang perubahan apabila bersambungan dengan awalan ÌamÊr berharakah sukËn

seperti ÌamÊr diri ketiga ــا , ا , ت seperti ( al-SakÉkiy , t.t : 68 ) ن , وا , تـ

contoh-contoh ــال ق ــالــت , ــال , ق ــالــتــا , ق ــالــوا , ق . dalam jadual 5.5 di atas ق

Kaedah yang sama boleh dilakukan kepada semua jenis kata kerja kod JK 5

yang sama dan serumpun dengannya baik kata kerja mujarrad sepeti contoh dalam

jadual di atas atau kata kerja mazÊd seperti ــتـاج،أعــاد،ســيـر،طـاول،تـشـاور،اح

تـنـوع،اـستتــجـاب انـحـاز .

345

5.1.6 Analisis Kata kerja Kala Lepas bagi Kod JK 6

Oleh kerana pembentukkan kata kerja JK 6 ketika besambungan dengan ÌamÊr

melibatkan banyak perubahan morfologi yang kritikal terutama berkaitan huruf ‘illah

( al-Mubarrad , : 1963 : 134,146 ) . Maka dalam penghuraian bab ini pengkaji

menimbulkan beberapa subgolongan yang diwujudkan berdasarkan ciri-ciri asal

huruf ‘illah pada akhiran kata kerja berkenaan . Subgolongan ini boleh dibahagikan

kepada empat bahagian seperti di bawah ini .

a) JK 6-1 ( Akhiran huruf alÊf sebagai gantian daripada huruf wÉw .)

b) JK 6-1 ( Akhiran huruf alÊf sebagai gantian daripada huruf yÉ’.)

c) JK 6-2 ( Akhiran huruf wÉw ).

d) JK 6-3 ( Akhiran huruf. yÉ’ )

5.1.6.1 Analisis Kata kerja JK 6 – 1 Gantian WÉw

Kata kerja yang menjadi sampel bagi mewakili semua kod JK 6-1 iaitu akhiran

alÊf gantian daripada huruf wÉw adalah عــاد // da‘É // . Wazan yang

digunapakai adalah W 3 فـعـل < fa‘ala > seperti dalam jadual berikut :

346

Jadual 5.6: Analisis kata kerja JK 6-1 alÊf gantian wÉw


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Pertama

ت

نـا

دعــوت

دعــونــا



Pertukaran alÊf

akhiran kepada

huruf asal iaitu

huruf wÉw

Kedua

ت

ت

ت مـا

م تـ

ن تـ

دعــوت

دعــوت

دعــوت مـا

ـم دعــوتـ

ـن دعــوتـ






Pertukaran alÊf

akhiran kepada

huruf asal iaitu

huruf wÉw

Ketiga

-

-

ا

ا

وا

ن

دعــا

دعــت

دعــوا

دعــتــا

دعـــوا

ندعــو

فــعــل


فــعــى

فــعــت

فــعــتــا

فــعــوا

Pertukaran huruf yÉ’

akhiran kepada huruf

alÊf

Pengguguran alÊf

akhiran

Pertukaran alÊf

akhiran kepada wÉw

.Pengguguran alÊf

akhiran

Pengguguran alÊf

akhiran

Pertukaran alÊf

347


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

akhiran kepada

huruf asal iaitu

5.1.6.2 Analisis Kata kerja JK 6-1 Gantian YÉ’

Kata kerja yang menjadi dijadikan sampel bagi mewakili semua kod JK 6.-1

iaitu akhiran alif gantian daripada huruf yÉ’ adalah رمـى // ramÉ // . Wazan

yang digunapakai adalah W 2 > فـعـل < fa‘ala seperti dalam jadual dibawah :

Jadual 5.7 : Analisis kata kerja JK 6-1 gantian yÉ’


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Pertama

ت

نـا

رمــيـت

رمــيــنـا



Pertukaran huruf

alÊf akhiran

kepada huruf asal

iaitu hurif yÉ’ .

Kedua

ت

ت

ت مـا

م تـ

ن تـ

رمــيــت

رمــيــت

مــا رمــيــتـ

ـم رمــيـــتـ

ن ر مــيـــتـ






Pertukaran huruf

alÊf akhiran

kepada huruf asal

iaitu hurif yÉ’

-

فــعــى رمــى

Pertukaran huruf

348


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Ketiga

-

ا

ا

وا

ن

رمــت

مـــيــار

رمـــتــا

رمــوا

رمــيـن

فــعــل


فــعــت


فـــعــوا

yÉ’ akhiran kepada

huruf alÊf

Pengguguran alÊf

akhiran

Pertukaran alÊf

akhiran kepada

yÉ’

Pengguguran alÊf

akhiran

Pengguguran alÊf

akhiran

Pertukaran alÊf

akhiran kepada

huruf asal iaitu

yÉ’

Analisis pembentukan kata kerja JK 6-1 gantian wÉw dan yÉ’ bagi contoh

kata kerja JK 6- 1 dalam jadual 5.6 dan 5.7 di atas , menunjukkan bahawa

struktur kata kerja tersebut mengalami dua perubahan variasi iaitu pengguguran

huruf ‘illah dan penukaran huruf ‘illah kepada huruf asal apabila bersambungan

dengan ÌamÊr . Proses pengguguran huruf ‘illah ini berlaku pada tiga tempat

masing-masing mewakili kata kerja JK 6-1 gantian wÉw dan kata kerja JK 6-1

349

gantian ya’ apabila tiap-tiap satunya bersambungan dengan awalan yang

berharakah sukËn seperti tanda mufrad bagi feminim dan ÌamÊr muthanna

feminim bagi diri ketiga iaitu تــا , ت dan ÌamÊr jamak laki- laki bagi diri

ketiga iaitu و ( ‘Abduh al-RÉjiÍiy , 1984 : 54 ) . Perbezaan wazan adalah فـعـت

< fa‘at > , فـعــتـا < fa‘ata > dan فـعــوا < fa‘au > . Pengguguran huruf ‘illah tersebut

bertujuan mengelakkan daripada pertembungan dua harakah sukËn secara berturut-

turut dalam satu perkataan ( MuÎÏafÉ al-GhalÉyÊniy 1980 : 235 , Sharifuddin ‘Aliy

al-RÉjiÍiy , t.t : 57 ).

Sementara penukaran huruf ‘illah kepada huruf asal pada kata kerja JK 6-1

gantian wÉw dan kata kerja JK 6-1 gantian ya’ pula dilihat amat ketara apabila

kedua- duanya bersambungan dengan ÌamÊr mufrad dan jamak bagi diri pertama

iaitu نــا , ت dan ÌamÊr bagi diri kedua yang berharakah seperti تــمـا،تــم،تــن

ت،ت dan ÌamÊr jamak feminim bagi diri ketiga iaitu ن ( MuÍammad ‘Abdul

Ghaniy MiÎriy ,1989 : 117 ) seperti contoh dalam jadual 5.6 dan 5.7 di atas .

Perbezaan wazan adalah فــعــى < fa‘É > , ــعــت ــوا fa‘atÉ > dan > فــعــتــا ,< fa‘at > ف ــع فـ

< fa‘au > .

350

5.1.6.3 Analisis Kata kerja JK 6 – 2

Kata kerja yang menjadi sampel bagi mewakili semua kod JK 6-2 adalah سـخـو

// saquwa // . Wazan yang digunapakai adalah W 6 فـعـل < fa‘ula > seperti

dalam jadual berikut :

Jadual 5.8 : Analisis kata kerja JK 6-2


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Pertama

ت

نـا

ـوت ســـخ

ــونــا ســـخ

ــلــت فــع

ــلــنـا فــع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Kedua

ت

ت

ت مـا

م تـ

ن تـ

ـوت ســـخ

ـوت ســـخ

ـمــا ـوتـ ســـخ

م ـوتـ ســـخ

ـن ـوتـ ســـخ



ـمـا ــلــتـ فــع

م ــلــتـ فــع

ن ــلــتـ فــع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Ketiga

-

-

ا

ا

وا

ن

ــو ســخ

ــوت ســخ

ــوا ســخ

ــوتــا ســخ

ـــوا ســخ

ــون ســخ

ــل فـــع


فــع ــل

ــلــتـا فــع

ــلــن فــع

ـــوا فـــع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Pengguguran wÉw

akhiran

Tiada perubahan

351

5.1.6.4 Analisis Kata kerja JK 6-3

Kata kerja yang menjadi sampel bagi mewakili semua kod JK 6-3 adalah نسـي

// nasiya //. Wazan yang digunapakai adalah W 4 , W5 فـعـل < fa’ila > seperti

dalam jadual di bawah :

Jadual 5.9 : Analisis kata kerja JK 6-3


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Pertama

ت

نـا

ــيــت نـس

ــيــنــا نـــس


ــلــنـا فــع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Kedua

ت

ت

ت مـا

م تـ

ن تـ

ــيــت نـس

ــيــت نـس

ـمــا ــيــتـ نـس

ـم ــيــتـ نـس

ـن ــيــتـ نـس



ـمـا ــلــتـ فــع

م ــلــتـ فــع

ن ــلــتـ فــع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Ketiga

-

-

ا

ا

وا

ــي نـس

ـيـــت نـس

ــيــا نــس

ـي ــتـانـس

انــس ــو

ــل فـــع


فــعــل

ــلــتـا فــع

ـــوا فـــع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Pengguguran huruf

‘illah di akhiran

dan penukaran

352


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

ن

ــيــن نــس

ــلــن فــع

harakah kasrah

pada huruf sisipan

kepada harakah

Ìammah .

Tiada perubahan

Analisis pembentukan pola kata kerja JK 6-2 dan kata kerja JK 6-3 seperti

contoh سـخـو // saquwa // dan نسـي // nasiya // dalam jadual 5.8 dan 5.9 di atas ,

menunjukkan bahawa tidak banyak berlaku proses perubahan pada huruf kecuali

pengguguran huruf ’illah dan pemindahan harakah apabila kedua-duanya

bersambungan dengan ÌamÊr jamak laki-laki diri ketiga .

Pengguguran huruf ’illah berlaku pada kata kerja JK 6-2 dalam jadual 5.8

di atas di mana huruf wÉw yang merupakan huruf akhiran kata akar ــ و ســخ او

digugurkan kerana pertembungan dua huruf wÉw ketika bersambungan dengan ÌamÊr

jamak laki-laki bagi diri ketiga iaitu ــوا , Sharifuddin ‘Aliy al-RÉjiÍiy , tt : 57 ) ســخ

MuÍammad ‘Abdul KhÉlid ‘UÌaÊmat 1962a : 192 ) . Perbezaan wazan adalah ـــوا فـــع

< fa‘Ë > .

353

Pengguguran huruf ‘illah juga turut berlaku pada kata.kerja JK 6-3 dalam

jadual 5.9 di atas , di mana huruf yÉ’ ـواينــسـ digugurkan dan harakah kasrah pada

huruf sÊn ditukar kepada harakah Ìammah نــســوا kerana menyesuaikan dengan huruf

wÉw selepasnya ( ‘Abduh al-RÉjiÍiy , 1984 : 54 ) . Perbezaan wazan adalah فعوا

< fa‘Ë > .

5.1.7 Analisis kata kerja kala lepas bagi kod JK 7

Kata kerja yang menjadi sampel bagi mewakili semua kod JK 7 adalah

fa‘ala > seperti dalam > فـعـل ÏawÉ // . Wazan yang digunapakai adalah W 4 // طوى

jadual berikut :

Jadual 5.10 : Analisis kata kerja kala lepas bagi kod JK 7


Perbezaan

Faktor Perubahan

Pertama

ت

نـا

ـويــت ط

ــويــنــاط



Pertukaran alÊf akhiran

kepada huruf asal iaitu

huruf yÉ’

Kedua

ت

ت

ت مـا

م تـ

ــويــتط

ــويــت ط

مـاط ــويــتـ

مط ــويــتـ






kepada huruf asal iaitu

huruf yÉ’

354


Perbezaan

Faktor Perubahan

ن ـن ط تـ ــويــتـ ن فــعــلــتـ

Ketiga

-

-

ا

ا

وا

ن

ىــوط

ــوتط

ــويــاط

ــوتــاط

ــوواط

ــويــنط

فـــعــل

فــعــل



فـعـى

فــعـــت

فـــعــوا

Pertukaran huruf ‘illah

di akhiran kepada

huruf alÊf

Pengguguran huruf

‘illah di akhiran

Tiada perubahan

Pengguguran alÊf

akhiran

Pengguguran huruf

‘illah di akhiran

Tiada perubahan

5.1.8 Analisis kata kerja kala lepas bagi kod JK 8

Kata kerja وفى // wafÉ // dijadikan sampel bagi mewakili semua kod JK 8 .

Wazan yang digunapakai adalah W 2 فـعـل < fa‘ala > sperti dalam jadual di bawah :

355

Jadual 5.11 : Analisis kata kerja kala lepas bagi kod JK 8


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sanbungan

Pertama

ت

نـا

وفــيـت

وفــيـنــا



Pertukaran alÊf

akhiran kepada

huruf asal iaitu

huruf yÉ’

Kedua

ت

ت

ت مـا

م تـ

ن تـ

وفــيـت

وفــيـت

ـمــا وفــيـتـ

ـم وفــيـتـ

ـن وفــيـتـ






Pertukaran alÊf

akhiran kepada

huruf asal iaitu

huruf yÉ’

Ketiga

-

-

ا

ا

وفــي

وفـــت

وفــيـا

وفـــتـا

فــعــل

فــعـى

فــعــت

فــعــتـا

Pertukaran huruf

‘illah di akhiran

kepada huruf alÊf

Pengguguran

huruf alÊf di

akhiran

Pertukaran huruf

alÊf di akhiran

kepada huruf asal

iaitu yÉ’

Pengguguran

huruf alÊf di

356


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sanbungan

وا

ن

وفــوا

وفــيـن


ـــواعفـــ

akhiran

Pengguguran

huruf alÊf di

akhiran.

Pertukaran huruf

alÊf di akhiran

kepada huruf asal

iaitu yÉ’

Berdasarkan contoh –contoh kata kerja kala lepas bagi JK 7 dan JK 8 dalam

jadual 5.10 dan 5.11 yang diberi di atas , menunjukkan bahawa sekurang-kurangnya

dua proses perubahan berlaku ekoran sambungan kata kerja tersebut dengan ÌamÊr

iaitu pengembalian huruf asal dan pengguguran huruf ‘illah. Jika ditinjau dari

sudut bentuk perubahan , didapati wujud ciri-ciri persamaan dengan kata kerja

JK 6-3 yang dahulu . Boleh dikatakan semua perubahan yang berlaku pada kata

kerja JK 6-3 turut berlaku pada kata kerja JK 7 dan JK 8 ini ( ‘Abdul MÉlik ‘Abdul

RaÍmÉn al-Sa‘diy , 1973: 151 ) .

357

Pengguguran huruf alÊf didapati berlaku apabila kata kerja berkenaan

bersambungan dengan awalan yang berharakah sukËn seperti tanda bagi mufrad

bagi feminim dan ÌamÊr muthanna feminim bagi diri ketiga seperti ــوتط ــوتــاط , ,

و ـــت ف اط dan jamak laki-laki bagi diri ketiga seperti وفـــتـا, ـوو ا , وفــو

( Fakhruddin QabÉwat 1988 : 258 ) . Perbezaan wazan adalah فــعــت < fa‘at > ,

ــعـــوا fa‘atÉ > dan > فــعــتـا .< fa‘au > فـ

Pengembalian huruf asal bagi kategori thulÉthiy mujarrad iaitu pertukaran

huruf alÊf kepada yÉ’ pula dapat diperhatikan pada kata kerja yang bergandingan

dengan awalan ÌamÊr yang berharakah iaitu ÌamÊr mufrad dan jamak bagi diri

pertama seperti ( ت dan نــا ) , ÌamÊr bagi diri kedua ( ـتـت ،تــمـا،تــم،تــن )

dan ÌamÊr jamak feminin bagi diri ketiga ( ن ) seperti contoh –contoh dalam

jadual 5.10 dan 5.11 di atas ــويــت ــويــت dan وفــيـت , ق MuÍammad ‘Abdul ) قــويــنــا , ق

KhÉlid ‘UÌaÊmat , 1955 : 51 ) . Manakala bagi kategori thulÉthiy mazÊd pula huruf

alÊf tetap ditukarkan kepada huruf yÉ’ dalam semua keadaan seperti تـوفـيـنا ,

.( Abduh al-RÉjiÍiy , 1984 : 54‘) اســتـوليـت

358

Peraturan dan kaedah ditunjukan dalam jadual 5.10 dan 5.11 di atas boleh

gunakan bagi semua jenis kata kerja JK 7 dan JK 8 yang mempunyai sistem kala

dan kod yang sama seperti ولــى،قــوى،وافــى،طـاوى،تـواصـى،تـسـاوى،تـوقـى ،ــروىت

انطــوى،اـستـهـوى،اسـتـوحـى

5.2 ANALISIS KATA KERJA KALA KINI KETIKA BERSAMBUNGAN

DENGAN ÖAMÔR

Dalam sistem kala bahasa Arab, bentuk wazan kata kerja kala kini ketika

bersambungan dengan ÌamÊr adalah berbeza dari segi morfologi dengan kata kerja

kala lepas .Sambungan kata kerja kala kini dengan ÌamÊr boleh dibahagikan kepada

beberapa subsistem berdasarkan sistem kod JK seperti yang terdapat dalam jadual di

bawah :

5.2.1 Analisis Kata kerja Kala kini bagi Kod JK 1

Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalah kata kerja ـب Wazan . يــكـتـ

yang digunapakai adalah W 3 ــل - فـعـل fa‘ala - yaf‘ulu > seperti dalam > يـفـع

jadual berikut :

359

Jadual 5.12 : Analisis kata kerja kala kini bagi kod JK 1


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Pertama

-

-

ـب ( أنــا( أكــتـ

ـب ) نــكــتـ (نحن

أفــع ـل

ــل نــفــع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

(أنـت( تــكــتـب

ـب ــيــن ( أنت ) تــكــتـ

ـبــان ( أنت ما ) تــكــتـ

ون ـبـ ( أنت م ) تــكــتـ

ـبــن ( أنت ن ) تكــتـ

تـفـع ـل

ين لـ تـفـع

تفـع لن

ـل ون تـفع

ـلن تـفع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Ketiga

-

-

ا

ا

و

ن

ب ( ه ـي ) تــكــتـ

ب (ه ـي) تـكـتـ

ـبـان مـا ) يــكــتـ (هـ

بـان مـا ) تـكـتـ (هـ

ـون ـبـ م ) يـكــتـ (هـ

ـبـن ن ) يــكــتـ ( هـ

يـفع ـل

تـفع ـل

يـفـع ـلن

تـفـع لن

ل ون يـفـع

ـلن يـفع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Berdasarkan analisis terhadap contoh kata kerja ـب يــكـتـ // yaktubu // dalam

jadual 5.12 di atas , menunjukkan bahawa tidak berlaku sebarang perubahan pada

struktur katanya apabila besambungan dengan ÌamÊr , malah tetap utuh dengan

bentuk asalnya ( MuÍammad ibn ‘Abdul al-Ghaniy al-MiÎriy , 1989 : 121 ,

al-×amalÉwiy , 1990 : 80 ) .

360

5.2.2 Analisis Kata kerja Kala kini Bagi Kod JK 2

Sampel yang digunakan untuk analisis ini ialah kata kerja أكـل // akala // dan

wazan yang digunapakai adalah W 3 ــل - فـعـل : < fa‘ala - yaf‘ulu > يـفـع

Jadual 5.13: Analisis kata kerja kala kini bagi kod JK 2


Perbezaan

Faktor PerubahanSelepas Sambungan

Pertama

-

-

( أنــا( آك ــل

ـل ) نــأك (نحن


ــل آ ع

Penyerapan dua huruf

hamzah di awalan .

Tiada perubahan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

(أنـت( تـأك ــل

يـن ـلـ ( أنت ) تــأك

( أنت ما ) تـأك لن

ون ـلـ ( أنت م ) تأك

ـلـن ( أنت ن ) تـأك

ـل تـفـع

ل ـين تـفـع

لن تفـع

ـل ون تـفع

ـلن تـفع

Tiada Perubahan

Tiada Perubahan

Tiada Perubahan

Tiada Perubahan

Tiada Perubahan

Ketiga

-

-

ا

ا

و

ن

و ) يـأك ـل ( هـ

ـتـأك ـل (ه ـي)

ك ـلن مـا ) يـأ (هـ

ك ـلن مـا ) تـأ (هـ

ون ـلـ م ) يـأك (هـ

ـلـن ن ) يـأك ( هـ

ـل يـفع

ـل تـفع

ـلن يـفـع

لن تـفـع

ل ون يـفـع

ـلن يـفع

Tiada Perubahan

Tiada Perubahan

Tiada Perubahan

Tiada Perubahan

Tiada Perubahan

Tiada Perubahan

361

Dari analisis contoh-contoh kata kerja JK 2 ــل ك ya’kulu > dalam jadual // يـأ

5.13 di atas pula , menunjukkan hanya terdapat satu jenis kata kerja sahaja yang

menerima perubahan pada struktur katanya apabila bersambungan dengan ÌamÊr

mufrad bagi diri pertama . Penyerapan berlaku apabila dua huruf hamzah di awalan

kata kerja berkenaan disatukan dengan meletakkan lambang mad pada tulisan dan

sebutan seperti آ // É //. Perbezaan wazan adalah آعــل < É ‘ulu > . Sementara

sambungan kata kerja tersebut dengan ÌamÊr yang lain kekal dengan bentuk asalnya

tanpa sebarang perubahan ( Sharifuddin ‘Aliy al-RÉjiÍiy , t.t : 55 ) .


Sampel yang digunakan untuk analisis ini ialah kata kerja ــر – مــر يــم

// marra - yamurru // . Wazan yang digunapakai adalah W 3 ــل - فـعـل يـفـع

< fa‘ala - yaf‘ulu >:

362



Perbezaan

Faktor PerubahanSelepas Sambungan

Pertama

-

-

ــر (أنــا أم )

ــر نم ( (نحن

أفــل

ـل نـفـ

Penyerapan huruf

Penyerapan huruf

Kedua

- ي ا و

ن

ــر (أنـت تـم )

ين ــر ( أنت ) تــم

ان ــر ( أنت ما ) تــم

ون ــر ( أنت م ) تــم

رن ( أنت ن ) تــمــر

ـلن تـفع

تـفــل

يـن ـلـ تـفـ

ـل ن تـفـ

ون ـلـ تـفـ

Penyerapan huruf

Penyerapan huruf

Penyerapan huruf

Penyerapan huruf

Penyuraian huruf

Ketiga

-

- ا

ا و

ن

ــر ـو ) يــم ( هـ

ــر(ه ــي تــم )

ان ــر مـا ) يــم (هـ

ان ــر مـا ) تــم (هـ

ون ــر م ) يــم (هـ

رن ن ) يــمـر ( هـ

ـلن يـفع

ـل يـفـ

ـل تـفـ

ـل ن يـفـ

ـل ن تـفـ

ون ــلـ يــفـ

Penyerapan huruf

Penyerapan huruf

Penyerapan huruf

Penyerapan huruf

Penyerapan huruf

Penyuraian huruf

Analisis yang dilakukan terhadap kata kerja JK 3 dalam jadual 5.14 di يـم ـر

atas , mendapati bahawa proses penyerapan huruf kedua dan ketiga kata akar telah

berlaku pada kata kerja yang bersambungan dengan ÌamÊr mufrad dan jamak bagi

diri pertama , ÌamÊr mufrad , muthanna dan jamak laki-laki bagi diri kedua , ÌamÊr

mufrad , muthanna dan jamak laki-laki bagi diri ketiga ( al-×amalÉwiy, 1995 : 81 ).

363

Perbezaan wazan adalah أفــل < ’afullu > , نـفــل < nafullu > , ــل , < tafullu > تـف

ــلـيـن يـفــل , < tafullËna > تـفــل ـون , < tafullÉni > تـفــالن , < tafullÊna > تـف < yafullu > ,

ــل ــل ـون tafullÉni > dan > تـفــالن ,< yafullÉni > يـفــالن , < tafullu > تـف يــفـ

< yafullËna > .

Manakala penyuraian huruf telah berlaku pada dua jenis kata kerja yang

bersambungan dengan ÌamÊr jamak feminin bagi diri kedua seperti ( أنـت ) تــمــررن

dan ÌamÊr jamak feminin bagi diri ketiga seperti ( هـن ) يــمـررن ( ‘Abduh

al-RÉjiÍiy , 1984 : 48 ) . Namun penyuraian huruf tersebut tidak melibatkan

perubahan pada wazan kerana tidak berlaku sebarang pengguguran atau

pengimbuhan huruf pada kata akar .


Sampel yang digunakan untuk analisis kata kerja JK 4 ini adalah يــقـف – وقـف

// waqafa – yaqifu //. Wazan yang digunapakai adalah W 2 ــل - فـعـل يـفـع

< fa‘ala - yaf‘ilu >:

364



Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Pertama

-

-

ـف ( أنــا( أقـ

) نــق ـف (نحن

ـل أع

ــل نـع

Pengguguran huruf

‘illah iaitu huruf

wÉw di awalan.

Kedua

-

ي

ا

و

ن

(أنـت( تــق ــف

ين ( أنت ) تــق ـفـ

ـفان ( أنت ما ) تـقـ

ـون ( أنت م ) تــق ــفـ

( أنت ن ) تــق ــفـن

ـل تــع

ين ـلـ تـع

لن تــع

ـل ون تـع

ـلن تـع

Pengguguran

huruf ‘illah iaitu

huruf wÉw di

awalan

Ketiga

-

-

ا

ا

و

ن

ـو ) يــق ــف ( هـ

ـف (ه ــي تــقـ )

مـا ) يــق ــفــان (هـ

مـا ) تــق ــفــان (هـ

ون م ) يــق ــفـ (هـ

ن ) يــق ــفـن ( هـ

ــل يــع

ــل تــع

ـلن يــع

ـلن تــع

ـل ون يـــع

ـلن يــع

Pengguguran huruf

‘illah iaitu huruf

wÉw di awalan

Analisis yang dijalankan pada kata kerja JK 4 seperti dalam jadual يــق ـف

5.15 di atas , telah menunjukkan bahawa tidak terdapat sebarang perubahan pada

struktur kata kerja berkenaan apabila bersambungan dengan semua jenis ÌamÊr .

Pengguguran awalan waw pada kata kerja berkenaan sebenarnya dilihat telah

berlaku ketika proses pembentukan kata kerja kala kini sebelum bersambungan

365

dengan ÌamÊr ( Sharifuddin ‘Aliy al-RÉjiÍiy , t.t : 56 ) . Perbezaan wazan adalah

. < ya ‘ilu > يــعــل


Sampel yang digunakan untuk analisis kata kerja JK 5 adalah يـبــيـع - بـاع

// bÉ‘a – yabÊ‘u // dan wazan yang digunapakai adalah W 2 يـفـعــل - فـعـل < fa‘ala -

yaf‘ilu > seperti dalam jadual di bawah :



Perbezaan

Faktor perubahan

selepas sambungan

Pertama

-

-

يـع (أنـا) أبـ

يـع ) نـبـ (نحن

عـل أفـ

ـعــل نـفـ

Pengalihan

harakah kasrah

pada huruf

sisipan kepada

huruf awalan kata

dasar .

Kedua

-

ي

ا

و

يـع (أنـت( تـبـ

يـن يـع ( أنت ) تـبـ

يـعـان ( أنت ما ) تـبـ

يـع ـون ( أنت م ) تـبـ

ـعـل تفـ

عـل ـيـن تـفـ

عــلن تـفـ

ون عـلـ تـفـ

Pengalihan

harakah kasrah

pada huruf

sisipan kepada

366


Perbezaan

Faktor perubahan

selepas sambungan

ن

عــن ( أنت ن ) تـبـ

ـلـن تـفـ

huruf awalan kata

dasar.

Pengguguran

huruf ‘illah di

sisipan

Ketiga

-

-

ا

ا

و

ن

ـيـع ـو ) يـبـ ( هـ

ـيـع (ه ــي تـبـ )

ـيـعـان مـا ) يـبـ (هـ

مـا ) تـب يـعـان (هـ

يـع ـون م ) يـبـ (هـ

ـعـن ن ) يـبـ ( هـ

عل يــفـ

عـل تفـ

ــعـلن يفـ

عــلن تـفـ

ون يـــف ـعـلـ

لـن يـفـ

Pengalihan harakah

kasrah pada huruf

sisipan kepada

huruf awalan kata

dasar .

Pengguguran

huruf ‘illah iaitu

huruf yÉ’ di

sisipan

Analisis kata kerja JK 5 dalam jadual 5.16 di atas telah menunjukkan يــب ـيــع

bahawa perubahan bunyi yang berlaku pada struktur kata kerja berkenaan boleh

dibahagikan kepada dua keadaan iaitu keadaan sebelum dan selepas bergandingan

dengan ÌamÊr . Proses pertukaran huruf alÊf kepada huruf yÉ’ dan pengalihan

harakah kasrah pada huruf yÉ’ kepada huruf konsonan sebelumnya telah berlaku

367

ketika proses pembentukan kata kerja kala kini sebelum bersambungan dengan

ÌamÊr misalnya daripada kala lepas بــاع kepada kala kini ــع . يــبــي

Manakala selepas bersambungan dengan ÌamÊr jamak feminin bagi diri kedua

dan ÌamÊr jamak bagi diri ketiga keadaan struktur kata telah memperlihatkan satu

perubahan iaitu pengguguran huruf yÉ’ sisipan kata kerja seperti ( أنـت ) تـبـعــن

dan ( هـن ) يـبــعـن. Perbezaan wazan adalah ــلـن < yafilna > يــفــلن tafilna > dan > تـف

( ‘Abduh al-RÉjiÍiy , 1984 : 53 ).

5.2.6 Analisis Kata kerja Kala kini Bagi Kod JK 6-1

Sampel yang digunakan untuk analisis ini ialah kata kerja يـرضى- رضـي // raÌiya

- yarÌÉ // . ( MuÍammad Khair al-×ilwÉniy , 1978 : 51 ) . Wazan yang digunapakai

adalah W 4 يـفـعـل - فـعـل < fa‘ila - yaf‘alu > seperti dalam jadual berikut :

368

Jadual 5.17: Analisis kata kerja kala kini bagi kod JK 6-1


Perbezaan

Faktor Perubahan

Selepas Sambungan

Pertama

-

-

أرضـى(أنـا)

) نـرضـى (نحن

أفــعـل

نــفــعــل

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

(أنـت( ترضـى

( أنت ) ترضـيـن

( أنت ما ) ترضـيـان

( أنت م ) ترضـون

( أنت ن ) ترضـين

تـفـعـل

تفـعلن

تـــفــعــلن

تـفــعـين

تـــفــعـون

Tiada perubahan

Pengguguran huruf alÊf

di akhiran


kepada yÉ’ .


di akhiran

Pertukaran alif akhiran

kepada yÉ’

Ketiga

-

-

ا

ا

و

ن

ـو ) يرضى ( هـ

ترضـى(ه ــي )

مـا ) يرضـيان (هـ

مـا ) ترضـيان (هـ

م ) يرضـون (هـ

ن ) يرضـين ( هـ

يـفعـل

تــفــعـل

يـفـعـلن

تـفـعـلن

يــفــعــلن

يـفـعـوا

Tiada perubahan

Tiada perubahan


kepada yÉ’


kepada yÉ’


akhiran


kepada yÉ’

369

Berdasarkan analisis terhadap contoh –contoh kata kerja JK 6-1 يرضى dalam

jadual 5.17 di atas , menunjukkan terdapat dua perubahan bunyi pada struktur kata

kerja berkenaan iaitu pengguguran ‘illah dan penukaran huruf apabila

bersambungan dengan ÌamÊr . Proses pengguguran ‘illah di akhiran iaitu huruf alÊf

telah berlaku apabila bersambungan dengan ÌamÊr mufrad feminin bagi diri kedua

, ( أنت ) ترضـيـن seperti ( و ) ÌamÊr jamak laki-laki bagi diri kedua dan ketiga , ( ي )

م ) يرضـون تـــفــعـون , < taf‘aina > تـفــعـين Perbezaan wazan adalah . ( أنت م ) ترضـون dan (هـ

< taf‘auna > dan يـفـعـوا < yaf‘auna > ( MuÍammad bin al-GhÉniy al-MiÎriy ,1989 :

126 ) . Pengguguran tersebut dilakukan bagi mengelak daripada pertembungan dua

harakah sukËn secara berturut-turut dalam satu perkataan .

Sementara pertukaran huruf iaitu huruf alÊf kepada huruf yÉ’ pula dapat

dikesan pada kata kerja yang disambungkan dengan ÌamÊr jamak feminin ( ن )

bagi diri kedua dan ketiga , ÌamÊr muthanna ( ا ) bagi diri kedua dan ketiga seperti

ن ) يرضـين مـا ) يرضـيان , ( أنت ن ) ترضـين , ( هـ : al-×amalÉwiy 1995 ) ( أنت ما ) ترضـيان dan (هـ

83-84 ) . Perbezaan wazan tidak berlaku kerana penukaran huruf tersebut adalah

mengembalikan huruf alÊf kepada huruf asalnya iaitu huruf yÉ’ .


Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalh kata kerja عــا يـدع ـو - د //da‘É -

yad‘Ë // . Wazan yang digunakan adalah W 3 يـفـع ـل - فـعـل < fa‘ala - yaf‘ulu >

seperti dalam jadual di bawah :

370

Jadual 5.18 : Analisis kata kerja kala kini bagi kod JK 6-2


Perbezaan

Faktor perubahan

selepas sambungan

Pertama

-

-

يـدع ـو(أنـا)

) نـدع ـو (نحن

أفــع ـل


Tiada perubahan

Tiada perubahan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

(أنـت( تـدع ــو

ــين ( أنت ) تـدع

ــوان ( أنت ما ) تــدع

( أنت م ) تـدع ــون

( أنت ن ) تـدع ــون

تـفـع ـل

تفـع لن

ــلن تـــفــع

ـين تـفــع

تـــفــع ـون

Tiada perubahan

Pengguguran huruf

wÉw akhiran dan

pengalihan

harakah Ìammah

pada huruf kedua

kata akar kepada

harakah kasrah

Tiada perubahan

Pengguguran huruf

wÉw akhiran

Tiada perubahan

Ketiga

-

-

ا

ا

و

ن

ــو ـو ) يــدع ( هـ

تــدع ــو(ه ــي )

ـوان مـا ) يــدع (هـ

ـوان مـا ) تـدع (هـ

م ) يـدع ـون (هـ

ن ) يـدع ـون ( هـ

يـفع ـل

تــفــع ـل

يـفـع ـلن

تـفـع ـلن

ــلن يــفــع

يـفـع ـون

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Pengguguran huruf

wÉw akhiran

Tiada perubahan

371


Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalah kata kerja ـي - مشــى يـمــش

// mashÉ - yamshÊ // dan wazan yang digunakan adalah W 2 ـل - فـعـل - fa‘ala > يـفـع

yaf‘ilu > seperti dalam jadual berikut :

Jadual 5.19 : Analisis kata kerja kala kini bagi kod JK 6-3


Perbezaan

Faktor perubahan

selepas sambungan

Pertama

-

-

ـي(أنـا) يـمــش

ـي ) نـمش (نحن

ـل أفــع


Tiada perubahan

Tiada perubahan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

ـي (أنـت( تـمـش

ـيـن ( أنت ) تـمـش

يـان ( أنت ما ) تـمـش

ون ( أنت م ) تـمـش

ـين ( أنت ن ) تمـش

ـل تـفـع

لن تفـع


ـين تـفــع

ـون تـــفــع

Tiada perubahan

Pengguguran huruf yÉ’

di akhiran

Tiada perubahan


di akhiran dan

pengalihan haralah

kasrah kepada

dhammah pada huruf

kedua kata akar

Tiada perubahan

-

-

ا

ـي ـو ) يـمش ( هـ

ـي(ه ــي تـمتش )

ـيـان مـا ) يـمش (هـ

ـل يـفع

ـل تــفــع

ـلن يـفـع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

372


Perbezaan

Faktor perubahan

selepas sambungan

Ketiga

ا

و

ن

يـان مـا ) تمش (هـ

ون م ) يمـش (هـ

ين ن ) يمـش ( هـ

ـلن تـفـع

ــلن يــفــع

ـون يـفـع

Tiada perubahan


di akhiran dan

pengalihan haralah

kasrah kepada

dhammah pada huruf

kedua kata akar

Tiada perubahan

Berdasarkan contoh – contoh kata kerja JK 6-2 dan JK 6-3 dalam jadual 5.18

dan 5.19 di atas menunjukkan bahawa terdapat dua perubahan pada struktur kata

apabila bersambungan dengan ÌamÊr iaitu pengguguran huruf ‘illah di akhiran dan

pengalihan harakah . Pengguguran huruf ‘illah berlaku pada tiga tempat . Dua

tempat masing-masing mewakili kata kerja JK 6-2 dan satu tempat pada kata kerja JK

6-3 apabila tiap-tiap satunya bersambungan dengan awalan ÌamÊr yang berharakah

sukËn seperti ÌamÊr jamak laki-laki bagi diri kedua dan diri ketiga seperti ون تـمـش

ون dan ( أنت م ) م ) يمـش ـيـن ÌamÊr feminine bagi diri kedua seperti , (هـ ( أنت ) تـمـش

(’Amin ‘Aliy al-Sayyid , 1972 : 64 ). Perbezaan wazan adalah ـون , < taf‘Ëna > تـــفــع

ـون ـين yaf‘Ëna > dan > يـفـع . < taf‘Êna > تـفــع

373

Pengalihan harakah pula berlaku pada pada tiga tempat sahaja iaitu

pengalihan harakah kasrah kepada harakah Ìammah pada huruf kedua kata akar bagi

kata kerja JK 6-3 yang bersambungan dengan ÌamÊr jamak laki-laki bagi diri

kedua dan ketiga seperti ون ون dan ( أنت م ) تـمـش م ) يمـش Perbezaan wazan adalah . (هـ

yaf ‘Ëna > . Dan pengalihan harakah Ìammah > يــفــع ـون taf ‘Ëna > dan > تـــفــع ـون

kepada kasrah apabila bersambungan dengan ÌamÊr mufrad feminin bagi diri kedua

seperti ــين Perbezaan wazan . ( Amin ‘Aliy al-Sayyid , 1972 : 64 -65’) ( أنت ) تـدع

adalah ـين .< taf ‘Êna > تـفــع

Kaedah yang sama boleh dilakukan kepada semua jenis kata kerja JK 6-2 dan

JK 6-3 berdasarkan ciri-ciri huruf ‘illah yang sama dan serumpun dengannya .

seperti ،ـلـقـي ـي،يـ ـرع ـييـ ـي،يـستـدع ـي،يـنتــم ي،يـتـبـاكـى،يـنـبـغ ـنـاد يـ .


Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalah kata kerja يرو ي - روى

// rawÉ-yarwÊ //. Wazan yang digunakan adalah W 2 ـل - فـعـل - fa‘ala > يـفـع

yaf‘ilu > :

374



Perbezaan

Faktor perubahan selepas

sambungan

Pertama

-

-

رو يأ(أنـا)

) نرو ي (نحن

ـل أفــع


Tiada perubahan

Tiada perubahan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

(أنـت( تـرو ي

ين ( أنت ) تـرو

يـان ( أنت ما ) تـرو

ون ( أنت م ) تـرو

ين ( أنت ن ) تـرو

ـل تـفـع

لن تفـع


ـين تـفــع

ـون تــفــع

Tiada perubahan

Pengguguran huruf wÉw

di akhiran

Tiada perubahan


di akhiran dan pengalihan

harakah kasrah kepada

harakah Ìammah pada

huruf kedua kata akar

Tiada perubahan

Ketiga

-

-

ا

ا

و

ن

ي ـو ) يـرو ( هـ

تـرو ي(ه ــي )

يـان مـا ) يـرو (هـ

يـان مـا ) تـرو (هـ

ون م ) يـرو (هـ

ين ن ) يـرو ( هـ

ـل يـفع

ـل تــفــع

ـلن يـفـع

ـلن تـفـع

ـلن يــفــع

ـون يـفـع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan


di akhiran dan pengalihan

harakah kasrah kepada

harakah Ìammah pada

huruf kedua kata akar

Tiada perubahan

375

Berdasarkan analisis contoh –contoh kata kerja ka la kini bagi JK 7 ي يـرو

dalam jadual 5.20 di atas, menunjukkan sekurang-kurangnya dua proses

perubahan pada struktur kata berlaku ekoran kewujudan ÌamÊr pelaku di akhiran

kata kerja berkenaan . Proses perubahan yang dimaksudkan adalah pengguguran

huruf ‘illah di akhiran dan pengalihan harakah ( ‘Abdul MÉlik ‘Abdul RaÍmÉn

al-Sa‘diy , 1973 : 136 ) .

Pengguguran huruf yÉ’ didapati berlaku apabila kata kerja berkenaan

bersambungan dengan ÌamÊr jamak laki-laki bagi diri kedua dan diri ketiga seperti

ون ون ,( أنت م ) تـرو م ) يـرو dan ÌamÊr mufrad feminin bagi diri kedua seperti (هـ

, < yaf ‘Ëna > يـفـع ـون , < taf‘Ëna > تــفــع ـون Perbezaan wazan adalah . ( أنت ) تـرو ين

dan ـين .< tuf ‘Êna > تـفــع

Proses pengalihan harakah daripada kasrah kepada Ìammah pula berlaku

pada kata kerja yang dihubungi dengan awalan ÌamÊr berharakah sukËn seperti

ÌamÊr jamak laki-laki bagi diri kedua dan diri ketiga (’Amin ‘Aliy al-Sayyid , 1972 :

64 -65 ) seperti contoh dalam jadual 5.20 di atas .

Peraturan dan kaedah ditunjukkan dalam jadual 5.20 di atas boleh gunakan

bagi semua jenis kata kerja JK 7 yang mempunyai sistem kala dan kod yang sama

seperti سـاو ي، واز ي،يـ ،يـ ي حـيـ ي،يـ ولـ ـي،تــرو ى،يـتـواصـىيــتـطـا،يـ وص قـو ي،يـ ىيـ ول،تـوقـ

سـتـوحـى ستهـوى،ا ا نطــوى،اـ

376


Sampel yang digunakan untuk analisis ini ialah kata kerja bagi kod JK 8

ـل - فـعـل wafÉ- yafÊ // . Wazan yang digunakan adalah W 2 // يف ي - وفـى يـفـع

< fa‘ala - yaf‘ilu > seperti dalam jadual di bawah :



Perbezaan


sambungan

Pertama

-

-

أف ـي(أنـا)

) نـف ـي (نحن

ـل أع

ــل نـع

Tiada Perubahan

Tiada Perubahan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

(أنـت( تـف ـي

( أنت ) تـف ــيـن

( أنت ما ) تـف ـيـان

ون ( أنت م ) تـفـ

( أنت ن ) تـف ـيـن

ـل تــع

ـين تــع

لن تـع

ـون تـع

ــلن تــع

Tiada Perubahan

Pengguguran huruf ‘illah

di akhir kata akar

Tiada Perubahan


di akhir kata akar serta

pengalihan harakah

kasrah kepada harakah

Ìammah pada huruf kedua

kata akar

Tiada perubahan

-

-

ا

ا

ـو ) يــف ـي ( هـ

ـي(ه ــي تــفـ )

ـيـان ) يــفـ

ـل يــع

ـل تــع

ـلن يــع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

377


Perbezaan


sambungan

Ketiga

و

ن

مـا (هـ

مـا ) تـف ــيـان (هـ

ـون م ) يــفـ (هـ

ـيـن ن ) يــفـ ( هـ

ـلن تــع

ـون يـع

ـلن يـــع

Tiada perubahan


di akhir kata akar serta

pengalihan harakah

kasrah kepada harakah

Ìammah pada huruf kedua

kata akar

Tiada perubahan

Analisis kata kerja JK 8 ي dalam jadual 5.21 di atas , menunjukkan يــفـ

terdapat dua perubahan berlaku pada struktur kata kerja berkenaan iaitu

pengguguran huruf ‘illah dan pengalihan harakah .

Pengguguran huruf ‘illah berlaku sebelum dan selepas bergandingan dengan

ÌamÊr. Perubahan pertama ialah pengguguran vokal wÉw di awalan ketika proses

pembentukan kata kerja kala kini dan sebelum bergan bersambungan dengan ÌamÊr

seperti يــف ـي (’Ibn HisyÉm , 1979 : 4: 406 ). Perubahan kedua berlaku ketika

bersambungan dengan ÌamÊr di akhiran kata kerja berkenaan . Di mana huruf yÉ’ di

akhiran digugurkan ketika bersambungan dengan awalan ÌamÊr berharakah sukËn

seperti ÌamÊr jamak laki-laki bagi diri kedua dan diri ketiga seperti ون ( أنت م ) تـفـ

dan ـون م ) يــفـ . ( أنت ) تـف ــيـن ÌamÊr mufrad feminin bagi diri kedua seperti , (هـ

Perbezaan wazan adalah تـع ـون< ta‘Ëna > , يـع ـون < ya‘Ëna > dan ـين < ta‘Êna > تــع

( al-×amalÉwiy 1995 : 83 ) .

378

Pengalihan harakah pula berlaku daripada harakah daripada harakah kasrah

kepada harakah Ìammah pada huruf kedua kata akar yang bersambungan dengan

ÌamÊr jamak laki-laki bagi diri kedua seperti ون dan diri ketiga seperti ,( أنت م ) تـفـ

ـون م ) يــفـ . < ya ‘Ëna > يـع ـون ta ‘Ëna > dan > تـع ـون Perbezaan wazan adalah .(هـ

5.3 ANALISIS KATA KERJA PERINTAH KETIKA

BERSAMBUNGAN DENGAN ÖAMÔR

Pembentukan kata kerja perintah ketika bersambungan dengan ÌamÊr akan

turut melibatkan perubahan pada struktur susunan katanya disebabkan harakah

huruf di akhiran kata perintah adalah bersifat sukËn . Justeru , bagi tujuan analisis

dan mengenalpasti unsur perubahan ketika bersambungan dengan ÌamÊr , pengkaji

membahagikan kepada beberapa subsistem berdasarkan sistem kod JK seperti

analisis yang terdapat dalam jadual di bawah :

5.3.1 Analisis Kata kerja Perintah Bagi Kod JK 1

Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalah kata kerja ـر - نصـر – ينـص

ـر - فـعـل naÎara –yanÎuru –‘unÎur // . Wazan yang digunakan adalah W 3 // ا نص

ـل - يـفـع ـل : fa‘ala - yaf‘ulu – ‘uf‘ul > seperti dalam jadual di bawah > ا فــع

379

Jadual 5.22 : Analisis Analisis kata kerja perintah bagi kod JK 1


Perbezaan

Faktor perubahan

selepas sambungan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

ــر (أنـت انص )

ــر ي ( أنت ) انص

ــرا ( أنت ما ) انص

وا ــر ( أنت م ) انص

ــرن ( أنت ن ) انص

ـل أفـع

ـل ي أفـع

ـل أفـع

ـواأ ـلـ فـع

ــلن أفــع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Analisis terhadap contoh kata kerja JK 1 ــر , dalam jadual 5.23 di atas انص

menunjukkan bahawa kata kerja perintah yang terdiri daripada huruf konsonan pada

setiap kata akarnya tidak mengalami sebarang perubahan pada struktur katanya

malah tetap teguh dengan bentuk asalnya ketika bersambungan dengan ÌamÊr ( Ibn

‘AqÊl , 1990 : 2 : 562 ) . Kaedah dalam jadual di atas boleh digunakan pada semua

jenis kata kerja kod JK 1 seperti ،ــع ل،تـصـافـح،ا جـتــم ــع،جــاد اجل س،أكـر م،ســــم

ر .ا نــفــت ــح،ا ســتـغـفـ


Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalah kata kerja يـاك ـل - أكـل ك ـل –

// akala –ya’kulu- kul // . Wazan yang digunakan adalah W 3 ـل - فـعـل ا فــع ـل - يـفـع

< fa‘ala - yaf‘ilu – ‘uf‘ul > seperti dalam jadual di bawah :

380

Jadual 5.23 : Analisis Analisis kata kerja perintah bagi kod JK 2


Perbezaan


sambungan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

(أنـت ك ــل )

ـي ــلـ ( أنت )ك

( أنت ما ) ك ــل

ـوا ــلـ ( أنت م ) ك

ــلـن ) ك (أنت ن

ع ــل

ــل ـي ع

ع ــل

ـوا ــلـ ع

ــلــن ع

Pengguguran hamzah

di awalan

Pengguguran hamzah

di awalan

Pengguguran hamzah

di awalan

Pengguguran hamzah

di awalan

Pengguguran hamzah

di awalan

Berdasarkan analisis terhadap contoh kata kerja perintah JK 2 dalam jadual

5.23 di atas , menunjukkan terdapat satu perubahan pada struktur katanya iaitu

pengguguran awalan hamzah apabila bersambungan dengan ÌamÊr diri kedua .

Pengguguran tersebut berpunca daripada pertemuan dua huruf hamzah di awalan kata

akar. Tiap-tiap satunya membawa fungsi yang berbeza . huruf hamzah pertama

adalah hamzah yang didatangkan pada kata kerja perintah sebagai pembuka suara

apabila huruf pertama kata akar didapati tak bersuara . Manakala hamzah kedua pula

merupakan huruf pertama kata akar .

381

Pertemuan dua huruf hamzah ini membawa kepada perselisihan di kalangan

penutur jati Arab . Setengah daripada mereka mengekalkan bentuk asal dua hamzah

tersebut dan menuturkannya dengan jelas sebagaimana huruf konsonan yang lain

seperti ــل أك Setengah mereka yang lain pula , menyerapkan dua hamzah tersebut . أ

seperti آ كــل.

Manakala sebahagian penutur jati Arab , mereka menggugurkan kedua-dua

hamzah tersebut kerana menyamakan hamzah dengan huruf ‘illah dalam

pembentukan kata kerja seperti kata kerja perintah bagi أكــل , أخــذ dan أمــر

adalah ــذ ــل خ ــل ـي , < ‘ul‘ > ع ــل Perbezaan wazan adalah . م ــر dan , ك ulÊ‘ > ع

ـوا , < ulÉ‘ > ع ــل , < ــلـ ــلــن ulË > dan‘ > ع : ulna > (‘Abdul RÉjiÍiy , 1985‘ > ع

45 ).

Menurut peraturan morfologi , pengguguran kedua-dua hamzah tersebur adalah

dianggap shÉz dan terkeluar daripada kaedah morfologi , namun penggunaannya

masih dianggap fasif disebabkan faktor samÉ‘iy daripada penutur jati Arab

( al-×amalÉwiy , 1995 : 80 dan Fakhruddin QabÉwat , 1988 : 254 ) . Mereka

beranggapan bahawa kewujudan hamzah dalam perkataan boleh mengganggu

kelancaran dan kefasihan suatu perkataan . Bagaimanapun kekerapan

menggugurkan hamzah lebih tinggi ( RiÌa’uddin , 1982 : 1 : 50 ) seperti contoh –

contoh dalam jadual di atas berbanding dengan mengekalkan dan menyerapkannya .

382


Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalah kata kerja ــر – مــر ــر - يـم م

// marra – yamurru –murra // . Wazan yang digunakan adalah W 3 يـفـع ـل - فـعـل -

: < fa‘ala - yaf‘ulu- ‘uf‘ul > ا فـع ـل

Jadual 5.24 : Analisis kata kerja perintah bagi kod JK 3


Perbezaan

Faktor perubahan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

ر(أنـت ــر /امــر م )

ي ــر ( أنت ) م

ا ــر ( أنت ما ) م

وا ــر ( أنت م ) م

ر ن ( أنت ن ) امــر

ــلن أفــع

ـل فـ

ـلي فـ

ـل فـ

وا ـلـ فـ

Penyerapan huruf

Penyerapan huruf

Penyerapan huruf

Penyerapan huruf

Tiada perubahan

Analisis dalam jadual 5.24 di atas , menunjukkan bahawa kata kerja perintah

bagi kod JK 3 مــر mengalami perubahan pada wazan dan sturktur kata iaitu

penyerapan huruf kedua kata akar ke dalam huruf ketiga apabila bersambungan

dengan ÌamÊr mufrad laki-laki seperti ــر (أنـت م ) , ÌamÊr mufrad feminim seperti ي ــر م

ا ÌamÊr muthanna seperti , ( أنت ) ــر وا dan ÌamÊr jamak laki-laki seperti ( أنت ما ) م ــر م

.bagi diri kedua (MuÍammad ‘Abdul KhÉlid ‘UÌaÊmat 1955 : 41-42 ) ( أنت م )

Perbezaan wazan adalah ـل ـلي , < fulla > فـ ـل , < fullÊ > فـ وا fullÉ > dan > فـ ـلـ . < fullË > فـ

383

Manakala kata kerja perintah yang bersambungan dengan ÌamÊr mufrad laki-

laki dan ÌamÊr jamak feminin tidak mengalami perubahan pada wazan . Penyuraian

huruf bagi ÌamÊr mufrad laki-laki adalah diharuskan seperti ر م ــر /امــر . ( أنـت )

Manakala Penyuraian huruf bagi ÌamÊr jamak feminin adalah diwajibkan seperti

ر ن أنت ن ) امــر ) ( al-×amalÉwiy , 1995 : 81 ). Proses penyuraian ini dapat

dikenalpasti dengan merujuk kepada huruf awalan dan akhiran kata akar

yang berharakah sukËn pada kata kerja perintah seperti ر + ن Mengikut sistem . مــر

morfologi, penyerapan selepas harakah sukËn seperti مــر menimbulkan

kesukaran untuk menuturkannya , ditambah pula dengan harakah sukËn pada huruf

akhir ( ’AbË ×anÊfah bin Nu‘mÉn , 1940 : 101). Justeru, penutur asli Arab

menyuraikan kedua-dua huruf berganda tersebut menyebabkan huruf pertama kata

akar menjadi sukËn , lantaran itu mereka meletakkan huruf hamzah waÎal sebagai

pemula kata berdasarkan kepentingan morfologi seperti ر dalam jadual 5.25 امــر

di atas ( al-MakËdiy , 1954 : 247 ) .


boleh gunakan bagi semua jenis kata kerja yang mempunyai sistem kala dan kod

JK 3 yang seperti ــد ،ا ســتــع ،ا نــحــط د،ا رتــد ،تـمـد ،تـحـاب ،مــار . ش ــق


Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalah kata kerja ــد - وعد ــد - يـع ع

// wa‘ada – ya‘idu – ‘id // . Wazan yang digunakan adalah W 2 ـل - فـعـل - يـفـع

ـل : < fa‘ala - yaf‘ilu – if‘il > ا فـع

384



Perbezaan

Faktor perubahan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

ــد(أنـت ع )

ــد ي ( أنت )ع

ــدا ( أنت ما ) ع

ــد وا ( أنت م ) ع

ــدن )ع (أنت ن

ــل ع

ي ــلـ ع

ــل ع

ـوا ــلـ ع

ــلــن ع

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Analisis yang dijalankan terhadap contoh –contoh kata kerja perintah bagi kod

JK 4 seperti dalam jadual 5.26 di atas , telah menunjukkan bahawa tidak terdapat

sebarang perubahan pada struktur kata kerja berkenaan apabila bersambungan

dengan semua ÌamÊr (‘Abduh al-RÉjiÍiy , 1984 : 50 ). Pengguguran huruf wÉw di

awalan kata kerja berkenaan sebenarnya telah berlaku ketika proses pembentukan

kata kerja kala kini dan sebelum bersambungan dengan ÌamÊr. Perbezaan wazan

adalah عل < ‘il > , ي ــلـ ــل , < ilÊ‘ > ع ـوا , < ilÉ‘ > ع ــلـ ــلــن ilË > dan‘ > ع . < ilna‘ > ع


Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalah kata kerja ـول – قـال ـل - يـقـ قـ

// qÉla –yaqËlu – qul // . Wazan yang digunakan adalah W 3 ـل - فـعـل ا فـع ـل - يـفـع

< fa‘ala - yaf‘ulu - ‘uf‘ul > :

385


Diri GN KK Persamaan Perbezaan

Faktor perubahan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

ـل(أنـت قـ )

ي ـولـ ( أنت ) قـ

ـول ( أنت ما ) قـ

ـوا ـولـ ( أنت م ) قـ

ـلــن ( أنت ن ) قـ

ي ـعــلـ فـ

ـعــل فـ

ـوا ـعــلـ فـ

ـل فـ

ـلــن فـ

Pengguguran huraf wÉw di

sisipan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Tiada perubahan

Pengguguran huruf wÉw di

sisipan

Analisis dalam jadual 5.26 di atas menunjukkan pembentukkan kata kerja

perintah bagi kod JK 5 ـول - قــال mengalami dua perubahan pada struktur يـقـ

katanya apabila bersambungan dengan ÌamÊr . Perubahan tersebut melibatkan

penukaran huruf dan pengguguran huruf sisipan.

Penukaran huruf sisipan daripada alÊf kepada huruf wÉw telah berlaku

berlaku ketika proses pembentukkan kata kerja kala kini dan sebelum bersambungan

dengan ÌamÊr . Huruf wÉw tersebut dikekalkan apabila bersambungan dengan

ÌamÊr sukËn seperti ÌamÊr mufrad feminim ي ـولـ قـ -ÌamÊr muthanna laki , ( أنت )

laki dan feminim ـول قـ ـوا ÌamÊr jamak laki-laki , ( أنت ما ) ـولـ , Ibn HisyÉm’) ( أنت م ) قـ

1979 : 392 ). Perbezaan wazan adalah ـعــل ـي ـعــل , < fu‘lÊ > فـ ـوا fu‘lÉ > dan > فـ ـعــلـ فـ

< fu‘lË >

386

Pengguguran huruf sisipan berlaku pada kata kerja yang bersambungan

dengan ÌamÊr murfad laki –laki أنـت ـل( قـ ) dan ÌamÊr jamak feminim ـلــن قـ

أن تن ) ) bagi diri kedua disebabkan pertembungan dua harakah sukËn secara

berturut-turut pada huruf kedua dan huruf akhir kata akar, misalnya ول ( أنت ) ق

dan ولن ق Perbezaan wazan .( AbË ×anÊfah bin Nu‘mÉn , 1940 : 84’ ) ( أن تن )

adalah ـل ـلــن ful > dan > فـ .< fulna > فـ

Berdasarkan analisis terhadap JK 5 di atas dapatlah dirumuskan bahawa

kaedah umum bagi pembentukan kata kerja perintah ketika bersambungan dengan

ÌamÊr adalah tertakluk kepada harakah huruf akhir kata akar samada berharakah

sukËn atau tidak. Jika berharakah sukËn maka huruf akar kedua digugurkan ,

sebaliknya jika tidak maka huruf akar kedua dikekalkan (MuÍammad ‘Abdul KhÉlid

‘UÌaÊmat 1962 : 190 ) .

Peraturan dan kaedah ditunjukkan dalam jadual 5.26 di atas boleh gunakan

bagi semua jenis kata kerja perintah dalam sistem kod JK 5 seperti ،ل ر،طــو ـم،أد قـ

ـب ســـتـج . :شــاو ر،تـحـاور،ا حــتـج،ا نــقــد،ا

5.3.6 Analisis Kata kerja Perintah Bagi Kod JK 6-1

Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalah kata kerja ـي ا نـس - ينـسـى – نس

// nasiya – insa // . Wazan yang digunakan adalah W 4 ـل ا فــعـل- يـفـعـل - فـع

< fa‘ila - yaf‘alu- if‘al > seperti dalam jadual di bawah :

387

Jadual 5.27 : Analisis kata kerja perintah bagi kod JK 6-1


Perbezaan

Faktor perubahan

selepas sambungan

Kedua

-

ي

ا

و

ن

(أنـت انــس )

انــسـي ( أنت )

( أنت ما ) انــســيــا

( أنت م ) انــســوا

( أنت ن ) انــســيـن

افعـلن

افــع

افعــي

افعـل

افعــوا

Pengguguran huruf

alÊf di akhiran

Pengguguran huruf

alÊf di akhiran

Pertukaran huruf alÊf

di akhiran kepada

huruf yÉ’ berharakah

fatÍah

Pengguguran huruf

alÊf di akhiran

Pertukaran huruf alÊf

di akhiran kepada

huruf yÉ’ berharakah

sukËn

Analisis terhadap contoh – contoh kata kerja perintah bagi JK 6-1 dalam

jadual 5.27 di atas , menunjukkan bahawa terdapat dua bentuk perubahan iaitu

pengguguran dan penukaran huruf telah berlaku pada struktur kata ketika

bersambungan dengan ÌamÊr .

388

Pengguguran huruf alÊf di akhiran kata akar berlaku apabila bersambungan

dengan ÌamÊr mufrad laki-laki أنـت انــس) ) , ÌamÊr mufrad feminin انــسـي , ( أنت )

dan ÌamÊr jamak laki-laki ( أنت م ) انــســوا ( Ibn ‘AqÊl , 1990 : 2 : 597 ). Perbezaan

wazan adalah افــع < if‘a > , افعــي < if‘É > dan افعــوا < if‘aw > .

Sementara penukaran huruf pula berlaku apabila huruf alÊf ditukarkan kepada

huruf asal kata akar iaitu huruf yÉ’ ketika bersambungan dengan ÌamÊr muthanna

seperti ( أنت ما ) انــســيــا dan ÌamÊr jamak feminin seperti ( أن تن ) انــســـــيـن

seperti dalam jadual di atas ( al-×amalÉwiy , 1990 : 84 ). Perubahan ini tidak

melibatkan perbezaan pada wazan .

Kaedah dalam jadual di atas boleh digunakan pada semua jenis kata kerja

perintah dalam sistem kod JK 5 yang sama seperti ـام،تـلقارض،ارع،تــداع،تـن ،

.تـبـاك


Sampel yang digunakan untuk analisis inilah adalah kata kerja يدع ـو – دعـا -

ا فـع ـل- يـفـع ـل - فـعـل daÉ – yad‘Ë –’ud‘u // . Wazan yang digunakan adalah W 3 // ا دع

< fa‘ala - yaf‘ulu - ‘uf‘ul > :

389

Jadual 5.28 : Analisis kata kerja perintah bagi kod JK 6-2


Perbezaan


sambungan

Kedua

- ي ا و

ن

(أنـت ادع )

ــي ادع ( أنت ) ـوا ( أنت ما ) ادع ــوا ( أنت م ) ادع ( أنت ن ) ادع ــون

ــل افع ـل افع ـل افع ـل افع ـل ا فــع

ـلن افع

افــع ــي افع

ــوا افع


akhiran


akhiran dan pengalihan

harakah Ìammah huruf

kedua kata akar kepada

harakah kasrah.

Tiada perubahan kecuali

huruf akhir kata akar

berharakah fatÍah

Pengguguran huruf wÉw

di akhiran

Tiada perubahan

Berdasarkan analisis terhadap contoh –contoh kata kerja JK 6-2 ادع dalam

jadual 5.28 di atas , menunjukkan kata kerja yang bersambungan dengan ÌamÊr

muthanna , ÌamÊr jamak feminin tidak mengalami sebarang perubahan pada struktur

kata dan wazannya. Manakala kata kerja yang bersambungan dengan ÌamÊr mufrad

laki-laki, ÌamÊr mufrad feminin , ÌamÊr jamak laki-laki telah mengalami perubahan

bunyi pada struktur kata dan wazannya. Perubahan yang terlibat adalah

pengguguran ‘illah dan pengalihan harakah .

390

Pengguguran ‘illah berlaku apabila huruf wÉw digugurkan ketika

bersambungan dengan ÌamÊr mufrad laki-laki ) ــ )و ع kerana menjadi (أنـت( ا د

lambang kepada ‘ jazm kata kerja perintah (’Amin ‘Aliy al-Sayyid , 1972 : 66 ) .

Perbezaan wazan adalah ا فـع < ’uf‘u > .

Pengguguran huruf wÉw juga berlaku ketika bersambungan dengan ÌamÊr

mufrad feminin bagi diri kedua ي و( ( ـ ( ( أنت ) ادع kerana mengelak daripada

pertembungan dua harakah sukËn secara berturut-turut dalam satu perkataan

( ‘Abduh al-RÉjiÍiy , 1984 : 55 ) . Pemilihan huruf wÉw untuk digugurkan kerana ia

merupakan huruf kata akar yang tidak membawa sebarang fungsi nahuan berbanding

dengan huruf yÉ’ selepasnya yang berperanan sebagai ÌamÊr mufrad feminin.

Apabila huruf wÉw digugurkan , proses pengalihan harakah Ìammah huruf kedua

kata akar kepada harakah kasrah telah berlaku seperti ــي(ع )اد Perbezaan . ( أنت )

wazan adalah < يـن .< taf‘Êna > تفع

Selain itu huruf wÉw juga digugurkan apabila bersambungan dengan ÌamÊr

jamak laki-laki bagi diri kedua وا ) و ( ــ kerana mengelak daripada ( أنت م ) ادع

pertembungan dua harakah sukËn secara berturut – turut dalam satu perkataan

(al-×amalÉwiy 1995 : 219 ). Pemilihan pengguguran huruf wÉw pada ÌamÊr jamak

laki-laki tersebut kerana ia merupakan huruf kata akar yang tidak membawa

sebarang fungsi nahuan berbanding dengan huruf wÉw selepasnya yang berperanan

sebagai ÌamÊr jamak laki-laki pada وا ) و ( ــ MuÍammad Khair ) ( أنت م ) ادع

al-×ilwÉniy , 1978 : 50 ) . Perbezaan wazan adalah ــوا . < uf‘Ë’ > افع

391


boleh gunakan bagi semua jenis kata kerja perintah dalam sistem kod JK 5 yang

sama seperti ا، ،الــه ،اشــك ،انم رج


Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalah kata kerja ي – رمـى ا رم - يـرم

// rama – yarmÊ– irmi // . Wazan yang digunakan adalah W 2 ـل - فـعـل ــل - يـفـع ا فــع

< fa‘ala - yaf‘ilu- ’if‘il > :

Jadual 5.29: Analisis kata kerja perintah bagi kod JK 6-3


Perbezaan

Faktor Perubahan

Kedua

-

ي

ا

و

(أنـت ارم )

ــي ارم ( أنت )

ــيـا ( أنت ما ) ارم

ـــوا ( أنت م ) ارم

ــل افع

< if‘ilÉ >

افــع

< if‘i >

ــي افع

< if‘Ê >

ــوا افع

< uf ‘Ë >

Pengguguran huruf

yÉ’ di akhiran

Pengguguran huruf

yÉ’ di akhiran

Tiada perubahan

berlaku kecuali huruf

yÉ di akhiran

berharakah fatÍah

Pengguguran huruf

wÉw di akhiran dan

pengalihan harakah

392

ن

ــيـن ( أنت ن ) ارم

ـلن افع

< if‘ilna >

kasrah huruf kedua

kata akar kepada

harakah Ìammah

Tiada perubahan

Berdasarkan analisis yang dijalankan terhadap contoh kata kerja perintah bagi

kod JK 6-3 dalam jadual 5.29 di atas , menunjukkan bahawa terdapat dua bentuk

perubahan yang ketara pada struktur katanya iaitu pengguguran huruf ‘illah di

akhiran , pengalihan harakah . Pengguguran huruf ‘illah di akhiran berlaku ketika

bersambungan dengan ÌamÊr mufrad laki-laki bagi diri kedua seperti أنـت ارم) ) .

Pengguguran dalam konteks ini sebagai petanda kepada jazm kata kerja perintah .

Perbezaan wazan adalah افــع < if‘i > . Pengguguran huruf ‘illah juga berlaku ketika

bersambungan dengan ÌamÊr mufrad feminin bagi diri kedua seperti ــي ( أنت ) ارم

dan ÌamÊr jamak laki-laki bagi diri kedua ـــوا kerana mengelak daripada ( أنت م ) ارم

pertembungan dua harakah sukËn secara berturut –turut dalam satu perkataan

ـ)يـ(ـي ـي Perbezaan wazan adalah .( أنت م ) ارم ـ)و(وا dan ( أنت ) ارم < if‘Ê > ا فع

dan ــوا . uf ‘Ë > ( Fakhruddin QabÉwat ,1988 : 92 ) > افع

Pengalihan harakah pula hanya terdapat pada kata kerja perintah yang

bersambungan dengan ÌamÊr jamak laki-laki bagi diri kedua iaitu daripada harakah

kasrah pada huruf kedua kata akar ـ)ار ـوا(م ـوا(م ــ)ار kepada harakah Ìammah ( أنت م )

ـوا Perbezaan wazan adalah . ( أنت م ) uf‘Ë > ( ‘Abduh al-RÉjiÍiy , 1984 : 55 ) > ا فع .

393

Perletakkan harakah fatÍah pada huruf yÉ’ di akhiran berlaku ketika

bersambungan dengan ÌamÊr muthanna ــيـا ( أنت ما ) ارم tetapi tidak melibatkan

perubahan pada wazan ل .if‘ila > ( ‘Abduh al-RÉjiÍiy , 1984 : 62 ) > ا فع

Kaedah yang sama boleh dilakukan kepada semua jenis kata kerja JK 6-3

berdasarkan ciri-ciri vokal yang sama dan serumpun dengannya seperti رع ،صــفأ

،ا سـتتـعل ،ا نــجـل ،،ا عـتـد ،نــاد


Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalah kata kerja ا رو - يرو ي - روى

// rawa – yarwÊ– irwi // . Wazan yang digunakan adalah W 2 ـل - فـعـل ـل- يـفـع ا فـع

< fa‘ala - yaf‘ilu- < if‘il > :



Perbezaan

Faktor Perubahan

Kedua

-

ي

ا

و

ا رو (أنـت )

ا رو ي ( أنت )

يــا ( أنت ما ) ا رو

واا رو ( أنت م )

ــل فع ا

< if‘ilÉ >

ا فـع

< if‘i >

ـي ا فــع

< if‘Ê >

ــوا ا فع

Pengguguran huruf

yÉ’ di akhiran

Pengguguran huruf

yÉ’ di akhiran

Huruf yÉ’ di akhiran

berharakah fatÍah

Pengguguran huruf

394

ن

يــن ( أنت ن ) ا رو

ــلـن فع ا

< if‘ilna >

< uf‘Ë >

yÉ’ di akhiran dan

pengalihan harakah

kasrah huruf kedua

akhir kata akar

kepada harakah

Ìammah

Tiada perubahan

berlaku

Berdasarkan analisis contoh– contoh dalam jadual 5.30 di atas , mendapati

pembentukan kata kerja perintah bagi kod JK 7 melibatkan dua proses perubahan

yang berlaku apabila bersambungan dengan ÌamÊr iaitu pengguguran huruf ‘illah

dan pengalihan harakah .

Proses pengguguran huruf ‘illah iaitu huruf yÉ’ di akhiran berlaku apabila

bersambungan dengan ÌamÊr mufrad laki-laki bagi diri kedua seperti أنـت ا رو ( ) ,

ÌamÊr mufrad feminin bagi diri kedua seperti ا رو ي dan ÌamÊr jamak , ( أنت )

laki-laki bagi diri kedua seperti وا . ( Fakhruddin QabÉwat , 1988 : 92 ) ( أنت م ) ا رو

Pengalihan harakah pula daripada harakah kasrah huruf kedua akhir kata akar ke

pada harakah Ìammah hanya berlaku ketika bersambungan dengan ÌamÊr jamak

laki-laki seperti وا فـع Perbezaan wazan adalah .( أنت م ) ا رو ـي , < if‘i >ا < if‘Ê > ا فــع

dan ــوا .< uf‘Ë > ا فع

395

Peletakkan harakah fatÍah pada huruf yÉ’ di ’ akhiran berlaku pada ÌamÊr

muthanna bagi diri kedua seperti ا رو يــا tetapi tidak melibatkan perubahan ( أنت ما )

pada struktur katanya . Manakala kata kerja perintah yang bersambungan dengan

ÌamÊr jamak feminin bagi diri kedua seperti أن تن ) ا رو يــن ) tidak mengalami

sebarang perubahan malah huruf-huruf kata akarnya tetap utuh pada tempatnya

( Sharifuddin ‘Aliy al-RÉjiÍiy, t.t : 58 ) .

Kaedah dalam jadual di atas boleh digunakan pada semua kata kerja perintah

yang sama jenis dan kod JK dengannya seperti . . ،حـي ، ،،تـقـاو،أقـو ،سـاو

ستهـو ،ا نطــو ،اـ . تــرو


Sampel yang digunakan untuk analisis ini adalah kata kerja ف - يـف ـي - وفـى

// wafa – yafÊ – fi // . Wazan yang digunakan adalah W 2 ـل - فـعـل ـل- يـفـع ا فـع

< fa‘ala - yaf‘ilu- if‘il > :



Perbezaan

Faktor Perubahan

-

ي

ف (أنـت )

ي فـ ( أنت )

ع

< ‘i >

ــي ع

< ‘Ê >

Pengguguran huruf

yÉ’ di akhiran

Pengguguran huruf

yÉ’ di akhiran

396


Perbezaan

Faktor Perubahan

Kedua

ا

و

ن

ـيـا ( أنت ما ) فـ

ـوا ( أنت م ) فـ

ـيــن ( أنت ن ) فـ

ــل ع

< ‘lÉ >

ــوا ع

<‘Ë >

ـلن ع

< ‘ilna >

Huruf yÉ’ di akhiran

berharakah fatÍah

Pengguguran huruf

yÉ’ di akhiran dan

pengalihan harakah

kasrah huruf kedua

akhir kata akar

kepada harakah

Ìammah

Tiada perubahan

Analisis contoh-contoh kata kerja JK 8 dalam jadual 5.31 di atas ,

menunjukkan tiga perubahan berlaku pada struktur kata kerja perintah berkenaan

apabila bersambungan dengan ÌamÊr . Perubahan pertama ialah pengguguran huruf

yÉ’ di akhiran ketika bersambungan dengan ÌamÊr mufrad laki-laki bagi diri

kedua seperti أنـت) (ي)فـ ) , ÌamÊr mufrad feminin bagi diri kedua seperti ي(ي)فـ

ــ dan ÌamÊr jamak laki-laki bagi diri kedua seperti ( أنت ) فـ ( ـوا(ي . ( أنت م )

Perbezaan wazan adalah ع < ‘i > , ــي ــوا Ê > dan‘ > ع .< Ë‘ > ع

397

Perubahan kedua ialah proses pengalihan harakah daripada yang turut berlaku

ketika bersambungan dengan ÌamÊr jamak laki-laki . Pemindahan tersebut berlaku

daripada harakah kasrah pada huruf kedua akhir kata akar ـوا kepada harakah ( أنت م ) فـ

Ìammah seperti ـوا ــوا wazan ( أنت م ) فـ .< Ë‘ > ع

Manakala perubahan ketiga pula ialah peletakan harakah fatÍah pada huruf

yÉ’ di akhiran ketiga bersambungan dengan ÌamÊr muthanna bagi diri kedua seperti

ـيـا يا Perbezaan wazan adalah .( أنت ما) فـ .< iyÉ‘ > ع

Kata kerja perintah yang bersambungan dengan ÌamÊr jamak feminim tetap

teguh dan tidak menerima sebarang perubahan bunyi pada huruf kata akarnya ف ــيــن

ـلن Perbezaan wazan adalah . ( أن تـن ) . < ilna‘ > ع

Pengguguran huruf awalan wÉw pada semua kata kerja berkenaan dalam jadual

di atas telah berlaku bukan disebabkan sambungannya dengan ÌamÊr , sebaliknya

berlaku ketika proses pembentukan kata kerja kala kini dahulu , kerana pembentukan

kata kerja perintah mengikut kata kerja kala kini ( ‘Abdul MÉlik ‘Abdul RaÍmÉn

al-Sa‘diy , 1973 : 152 ) .

Berdasarkan analisis di atas dapat disimpulkan bahawa hukum huruf pertama

kata kerja JK 8 adalah sama dengan hukum huruf pertama kata kerja JK 4 dan

hukum huruf akhiran pula adalan sama dengan hukum huruf akhiran kata kerja

JK 6 ( ’AbË ×anÊfah bin Nu‘mÉn , 1940 : 97 ) .

398

Kaedah dalam jadual di atas boleh digunakan pada semua kata kerja yang sama

jenis dan kod JK dengannya seperti . ،واز ، سـتـوح ول ،ا تـواص،أوص ،تــوق .

5.4 ANALISIS PEMBENTUKAN POLA KATA KERJA KETIKA

BERSAMBUNGAN DENGAN NUN TAWKÔD

Dalam bab ini, pengkaji akan menganalisis pembentukan pola kata kerja ketika

bersambungan dengan NËn TaukÊd ThaqÊlah dan NËn TaukÊd KhafÊfah bagi

mengenalpasti kesan-kesan perubahan terhadap wazan :

5.4.1 Analisis Pembentukan Pola Kata kerja Kala Kini Dan Kata kerja

Perintah Ketika Bersambungan Dengan Partikel NËn TawkÊd ThaqÊlah

( نونالتوكيدالثقيلة )

Pola kata kerja kala kini dan kata kerja perintah akan mengalami perubahan

pada huruf akhir ketika bersambungan dengan partikel NËn TawkÊd ThaqÊlah.

Perubahan yang berlaku menyebabkan wujud perbezaan wazan yang ketara dengan

wazan asalnya . Analisis berdasarkan kepada jenis kod kata kerja JK seperti

dinyatakan dalam jadual di bawah :

399

Jadual 5.32 : Pola kata kerja kala kini ketika bersambungan dengan partikel NËn

TawkÊd ThaqÊlah ( نونالتوكيدالثقيلة )

Bil GN Kod JK Contoh Persamaan Perbezaan Faktor Perubahan

1

Mufrad

1. JKS

atau

JKM

2. JK 6

atau

JK 7

3. JK 5

( ketika

jazm)

لتجمعـن لتق ولـن

ا سعيـن

ون ا دع ا قو يـن

ق ولـن ب يـعـن

ن لتفـعـلـ ن لتفـعـلـ

ا فـعـلـن

ا فـعـلـن ـلـن ا فـع

لـن فـ لـن فـ

لتفـعـلـن لتفـعـلـن

ا فـعـلـن

ا فـعـلـن ـلـن ا فـع

ف ولـن ف ولـن

Huruf akhir kata

akar ditetapkan

dengan harakah

fatÍah .

Huruf akhir kata

akar yang

digugurkan mesti

dikembali kepada

asalnya . Sekiranya

huruf akhir adalah

huruf alÊf , maka

tukarkan kepada

huruf yÉ’

Huruf sisipan kata

akar yang digugurkan

dikembali kepada

asalnya

2

Muthanna

Semua Kod

JK

لتكتبان

يان لترض

لـتفع لنـن لنـن لـتفع

لتفـع ـلنـلن لتفـع

Pengguguran huruf

nËn muthanna bagi

mengelakkan

pertembungan tiga

huruf nuun, dan

harakah nËn taukÊd

dikasrahkan.

3

Jamak laki-

laki

1.JKS

( ÎaÍÊÍ

akhir)

2. JKM

( mu’tal

akhir )

ن لتكت بـ ن ص لتحر

-

ـل ونن لتفع ـل ونن لتفع

-

ن لـ لتـفع ن لـ لتـفع

-

Pengguguran huruf

nËn dan wÉw jamak

dan mengekalkan

harakah Ìammah

pada huruf nËn

taukÊd .

1.Pengguguran

huruf akhir kata

akar dalam semua

keadaan .

400

Bil GN Kod JK Contoh Persamaan Perbezaan Faktor Perubahan

2. ن لتسعو

ن لتنسو

ن و لترض

3. ن لتدع

ن لتطو

لتشك ـن

لتفعـل ونن لتفعـل ونن لتفعـل ونن

ـل ونن لتفع ـل ونن لتفع

ـل ونن لتفع

ن لتـفـعو

ن لتـفـعو ن لتـفـعو

لـتفع ـن لـتفع ـن لـتفع ـن

2.Sekiranya huruf

akhir adalahhuruf

alÊf penanda

jamak dikekalkan

dengan harakah

Ìammah serta

huruf sebelumnya

berharakah fatÍah

.

3. Sebaliknya jika

huruf akhir adalah

salah satu daripada

huruf ya’ atau

wÉw . maka kedua-

duanya digugurkan

bersama huruf

wÉw penanda

jamak dan huruf

sebelumnya

berharakah

Ìammah .

yÉ’ Mukhatabah

1. JKS (ÎaÍÊÍ Akhir )

2. JKM (mu’tal akhir wÉw dan yÉ’)

3. JKM

(mu’tal akhir

alÊf )

ن لتجته د

ن لتدع ن لـتمش

لترضي ن

ن لتسعيـ

ـل يـن لتفع

ـل يـنن لتفع ـل يـنن لتفع

لـتفـعـلينـن لـتفـعـلينـن

ـل ـن لتفع

ـن لتفع

لتفعـي ن

Pengguguran yÉ’

mukhÉÏabah kerana

mengelak daripada

pertembungan dua

huruf yang

berharakah sukËn.

.

Pengguguran hruf

akhir kata akar ,

nËn raf‘i dan yÉ’

mukhÉÏabah

Pengguguran huruf

akhir kata akar dan

nËn raf‘i. Manakala

yÉ’ mukhÉÏabah.

dikasrahkan dan

huruf sebelumnya

difatÍahkan.

4

NËn

Niswah

JKS dan

JKM

لتكت بنان لتسعينان

ـلنـن لـتفــع لـتفــعـلنـن

ـلنـان لتـفـع لـتفــعـلنـان

Penambahan huruf

alÊf sebagi pemisah

antara nun niswah

dan nËn taukÊd dan

harakah nËn taukÊd

dikasrahkan.

401

Berdasarkan analisis terhadap contoh –contoh dalam jadual 5.32 di atas ,

didapati kata kerja JKS dan JKM dalam kategori mufrad tidak mengalami sebarang

perubahan yang ketara pada struktur kata dan wazan apabila bersambungan dengan

partikel NËn TawkÊd ThaqÊlah secara langsung kecuali penetapan harakah fatÍah

pada huruf akhir kata akarnya seperti لتق ولـن , لتجمعـن . Kata kerja JK 5 , JK 6 , JK 7

dan JK 8 dalam katagori mufrad yang sama ketika dalam keadaan jazm juga tidak

mengalami perubahan yang serius pada wazan Perubahan hanya melibatkan

pengembalian huruf asal yang digugurkan apabila bersambungan dengan NËn TawkÊd

ThaqÊlah . Ini dapat dilihat dengan jelas pada kata kerja perintah JK 5 seperti ق ولـن ,

ون , ا سعيـن dan kerja kerja perintah JK 6 dan JK 7 seperti ب يـعـن ا دع . ا قو يـن ,

Bagi kategori muthanna pula terdapat perubahan pada wazan asal. Partikel nËn

muthanna bagi semua jenis kata kerja digugurkan bagi mengelakkan pertembungan

tiga huruf nËn, dan harakah nËn taukÊd thaqÊlah pula dikasrahkan ( Sharifuddin

‘Aliy al-RÉjiÍiy , t.t : 52 ) seperti يان , لتكتبان لترض ( wazan asalnya ialah لتكت بان ن

dan لترضيان ن ). Perbezaan wazan adalah لتفـع ـلن < lataf‘ulanni > , ـلن لتفـع

< lataf‘ilanni > .

Bagi kategori jamak laki-laki , Pengguguran huruf nËn raf’i dan wÉw jamak

bagi kata kerja kala kini yang ÎaÍÊÍ akhir berlaku apabila bersambungan dengan

partikel nËn tawkÊd thaqÊlah , sementara huruf sebelumnya dikekalkan dengan

harakah Ìammah seperti ن ن , لتكت بـ ص ونن dan لتق ول ونـن Bentuk asalnya ialah لتحر ص لتحر

( al-×amalÉwiy ,1995 : 78 ). Perbezaan wazan adalah ن . < lataf‘ulunna > لتـف علـ

402

Bagi kata kerja mu’tal akhir pula huruf akhir kata akar digugurkan apabila

bersambungan dengan ÌamÊr jamak laki-laki seperti لتسعون ( wazan asalnya

لتسعاون ون ,( لتنساون wazan asalnya ) لتنسون ,( اون wazan asalnya ) لترض , ( لترض

wazan asalnya ) لتدع ـون ون ون , ( لتدع ـو لتطو ( wazan asalnya لتطو ي ون ), لتشك ـون

( wazan asalnya ون Huruf nËn raf‘i digugurkan apabila bersambungan nËn .( لتشك ـو

taukÊd thaqÊlah dan huruf wÉw penanda jamak dikekalkan dengan harakah Ìammah

sekiranya huruf akhir adalah huruf alif gantian seperti ن wazan asalnya ) لتسعو

ن ,( لتسعونن wazan asalnya ) لتنسو ن ,( لتنسونن و ونن wazan asalnya ) لترض ( لترض

( al-Sa‘diy , 1973 :76 ). Perbezaan wazan adalah ن .< lataf‘awunna > لتـفـعو

Sebaliknya jika huruf akhir adalah salah satu daripada huruf ya’ atau wÉw , maka

kedua-duanya digugurkan bersama huruf wÉw penanda jamak dan huruf

sebelumnya berharakah Ìammah seperti wazan asalnya ) لتدع ن ـونن ن ,( لتدع لتطو

( wazan asalnya ونن , ( لتطو ـونن wazan asalnya ) لتشك ـن Perbezaan wazan adalah . (لتشك

. < lataf‘unna > لـتفع ـن

Pengguguran huruf yÉ’ mukhÉÏabah pula pada semua jenis kata kerja yang ÎaÍÊÍ

akhir apabila bersambungan dengan nËn tawkÊd thaqÊlah bagi mengelak daripada

pertembungan dua harakah sukËn secara berturut-turut dalam satu perkataan

( MuÍammad ‘Abdul KhÉlid ‘UÌaÊmat 1962 : 71 ) seperti ن wazan asalnya ) لتجته د

ينن Keadaan ini berlaku kerana sambungan dengan nËn tawkÊd thaqÊlah .( لتجته د

menyebabkan berlaku pengguguran nËn raf‘ dan pertembungan dua harakah sukËn

iaitu yÉ’ mukhÉÏabah dan nËn tawkÊd pertama seperti ينن Dalam keadaan . لتجته د

ini yÉ’ mukhÉÏabah digugurkan ن ن Perbezaan wazan adalah . لتجته د ـلـ لتفع

< lataf‘ilinna >

403

Bagi kata kerja yang mu’tal akhir waw dan ya’ pula , pengguguran huruf akhir

kata akar telah pun berlaku ketika penggabungan dengan yÉ’ mukhÉÏabah seperti

ين ين pola asalnya ) لتدع ـين , ( لتدع ـو لتمش ( pola asalnya ـي يـن Setelah kehadiran .( لتمش

nËn tawkÊd thaqÊlah , huruf nËn raf’i dan yÉ’ mukhÉÏabah digugurkan , manakala

harakah kasrah sebelumnya dikekalkan sebagai lambang kepada pengguguran

huruf ya’ mukhÉtabah seperti ن ـينن pola asalnya ) لتدع ن dan (لتدع pola asalnya ) لتمش

ـيـنن ـن Perbezaan wazan adalah . ( لتمش : lataf‘inna > ( ‘Abduh al-RÉjiÍiy , 1984 > لتفع

64) .

Bagi kategori kata kerja mu’tal alÊf pula , proses pengguguran hanya berlaku

pada huruf akhir kata akar dan huruf nËn raf’i sahaja , manakala huruf ya’

mukhÉtabah dikekalkan dengan memindahkannya kepada harakah kasrah seperti

Kehadiran nËn . ( لترضايـنن pola asalnya ) لترضي ن , ( لتسعـايـنن pola asalnya ) لتسعي ن

taukid thaqÊlah menyebabkan berlaku pengguguran nËn raf’i dan seterusnya

membawa kepada pertembungan dua harakah sukËn secara berturut-turut iaitu yÉ’

mukhÉÏabah dan nËn tawkÊd pertama لتسعينن dan لترضيتن. Kedua-dua huruf yang

berharakah sukËn tersebut tidak boleh digugurkan atas sebab-sebab morfologi

kerana kedua-duanya mempunyai fungsi berlainan iaitu yÉ’ mukhtÉbah membawa

makna ÌamÊr dan nËn taukid pula membawa makna penegasan . Oleh yang demikian

huruf yÉ’ mukhÉÏabah dikasrahkan dan huruf sebelumnya difatÍahkan seperti

لترضي ـن dan لتسعي ن ( al-×amalÉwiy , 1995 : 78 ) . Perbezaan wazan adalah

. < lataf ‘ayinna > لتفعـي ن

404

Bagi kategori nËn niswah , penggandingan nËn tawkÊd thaqÊlah dengan kata

kerja JKS dan JKM tidak melibatkan banyak perubahan pada struktur kata dan

waazn kecuali penambahan huruf alif sebagi pemisah antara nËn niswah dan nËn

taukÊd dan harakah nÊn tawkÊd dikasrahkan seperti لتسعينان , لتكت بنان ( pola asalnya

ialah تسعينن , تكت بنن ). Selepas sambungan nËn niswah dengan nËn taukÊd thaqÊlah

memyebabkan berlaku pertembungan tiga huruf nËn iaitu nËn niswah dan dua nËn

tawkÊd Oleh kerana ketiga –tiga nËn tersebut tidak boleh digugurkan . لتسعينن , لتكت بنن

atas sebab – sebab morfologi , .maka huruf alif terpaksa ditambah bagi memisahkan

antara nËn niswah dengan nËn tawkÊd thaqÊlah . Kemudian harakah nËn tawkÊd

thaqÊlah dikasrahkan kerana menyamai dengan kasrah nËn selepas alÊf muthanna

seperti Perbezaan wazan . ( Fakhruddin QabÉwat , 1988 : 262 ) لتسعينان , لتكت بنان

adalah ـلنـان . < lataf ‘ulnÉnna > لتـفـع

405

Jadual 5.33 dan 5.34 berikut adalah rumusan pembentukan pola kata kerja

kala kini ketika bersambungan dengan partikel nËn tawkÊd thaqÊlah :

Jadual 5.33 : Rumusan pola kata kerja kala kini ketika bersambungan dengan

partikel NËn TawkÊd ThaqÊlah ( الثق يلة ن ون التوك يد )

Diri GN JK 1,JK 2 ,

JK 4

JK 3 JK 5 JK 6 , JK 7 ,

JK 8

Per

tam

a

Mutakallim

أنـا

نحـن

أفـعـلـن

نـفـعـلـن

ن ــد أم

ن نـم ـد

ولـن أقـ

ولـن نقـ

ون أغـز

ون نـغـز

Ked

ua

Muzakkar

و هـ

مـا هـ

م هـ

يـفـعـلـن

يـفـعـلن

ن يـفـعـلـ

ن يـم ـد

ـد ان يـم

ن يـم ـد

ولـن يـقـ

ولن يـقـ

ن ولـ يـقـ

ون يـغـز

وان يـغـز

ن يـغـز

Muannath

ه ـي

مـا هـ

ن هـ

ن تـفـعـلـ

تـفـعـلن

نـان يـفـعـلـ

ن تـم ـد

ـد ان تـم

دنـان يـمـد

ولـن تـقـ

ولن تـقـ

لـنـان يـقـ

ون تـغـز

وان تـغـز

ونـان يـغـز

Ket

iga

Muzakkar

أنـت

مـا أنـتـ

م أنـتـ

ن تـفـعـلـ

تـفـعـلن

ن تـفـعـلـ

ن تـم ـد

ان ـد تـم

ن تـم ـد

ولـن تـقـ

ولن تـقـ

ن ولـ تـقـ

ون تـغـز

وان تـغـز

ن تـغـز

Muannath

أنـت

مـا أنـتـ

ن أنـتـ

تـفـعـل ـن

تـفـعـلن

نـان تـفـعـلـ

ن تـم ـد

ان ـد تـم

دنـان تـمد

ول ـن تـقـ

ولن تـقـ

لـنـان تـقـ

تـغـز ن

وان تـغـز

ونـان تـغـز

406

Jadual 5.34 : Rumusan pola kata kerja perintah ketika bersambungan dengan

Partikel NËn TawkÊd ThaqÊlah ( الثق يلة التوك يد ( ن ون

Diri GN JK 1,JK 2 ,

JK 4

JK 3 JK 5 JK 6 , JK 7 ,

JK 8

Ket

iga

Muzakkar

أنـت

مـا أنـتـ

م أنـتـ

ن ا فـعـلـ

ا فـعـلن

ن ا فـعـلـ

م ـد ن

ـد ان م

ن م ـد

ولـن قـ

ولن قـ

ن ولـ قـ

ون ا غـز

وان ا غـز

ن ا غـز

Muannath

أنـت

مـا أنـتـ

ن أنـتـ

ا فـعـل ـن

ا فـعـلن

ا فـعـلـنـان

ن م ـد

ـد ان م

دنـان ا مـد

ن ولـ قـ

ولن قـ

لـنـان قـ

ا غـز ن

وان ا غـز

ونـان ا غـز

5.4.2 Analisis Pembentukan Pola Kata kerja Kala Kini Dan kata kerja

Perintah Ketika Bersambungan Dengan Partikel NËn TawkÊd

KhafÊfah ( نونالتوكيدالخفيفة )

NËn tawkÊd khafÊfah adalah nËn penegasan berharakah sukËn yang

disambungkan di akhiran kata kerja kala kini dan kata kerja perintah. Tahap

penegasan yang dibawanya agak rendah berbanding dengan nËn tawkÊd thaqÊlah

( Mahdiy al-MakhzËmiy , 1986 : 238 ). Pembentukannya adalah sedikit berbeza

dengan nËn tawkÊd thaqÊlah , di mana ia disambungkan di akhiran kata kerja kala kini

dan kata kerja perintah yang tidak diakhiri dengan huruf alÊf samada alÊf pemisah

antara partikel nËn tawkÊd thaqÊlah dengan nËn niswah atau alÊf muthanna

( al-SakÉkiy , t.t : 80 ).

407

Selain dari itu, ia digugurkan apabila berada selepas harakah sukËn. Demikian

juga ia disamakan dengan hukum tanwÊn apabila diwakafkan iaitu ditukar kepada

huruf alÊf apabila harakah sebelumnya fatÍah seperti firman Allah Taala :

ية dan digugurkan apabila harakah ( Fakhruddin QabÉwat , 1988 : 264 ) لنسفعاب الن اص

sebelumnya Ìammah atau kasrah serta dikembalikan ÌamÊr yang digugurkan

oleh nËn tawkÊd tersebut seperti تضـر ب وا pola asalnya ialah ) ا ضـر ب ي dan ل

ب ن ا ضر ب ن , لتضر ). Ketika dalam keadaan wakaf , wÉw ÌamÊr jamak dan ya’

mukhatabah dikembalikan dan nËn tawkÊd khafÊfah digugurkan seperti

ب وا تضـر ل ب ي , Sharifuddin ‘Aliy al-RÉjiÍiy , t.t : 53 , MuÍammad Abdul ) ا ضـر

Khalid ‘UÌaimat 1962 : 72 )

Jadual 5.35 dan 5.36 berikut adalah rumusan pembentukan pola kata kerja

kala kini ketika bersambungan dengan partikel nËn tawkÊd khafÊfah :

Jadual 5.35 : Rumusan pola Kata kerja Kala kini ketika bersambungan dengan

Partikel Partikel NËn TaukÊd KhafÊfah ( الخف يفة التوك يد ( ن ون

Diri GN JK 1,JK 2

, JK 4

JK 3 JK 5 JK 6 , JK 7 ,

JK 8

Per

tam

a

Mutakallim

أنـا

نحـن

أفـعـلـن

نـفـعـلـن

ن ــد أم

ن نـم ـد

ولـن أقـ

ولـن نقـ

ون أغـز

ون نـغـز

Ked

ua

Muzakkar

و هـ

مـا هـ

م هـ

يـفـعـلـن

-

ن يـفـعـلـ

ن يـم ـد

-

ن يـم ـد

ولـن يـقـ

-

ن ولـ يـقـ

ون يـغـز

-

ن يـغـز

408

Diri GN JK 1,JK 2

, JK 4

JK 3 JK 5 JK 6 , JK 7 ,

JK 8

Muannath

ه ـي

مـا هـ

ن هـ

ن تـفـعـلـ

-

-

ن تـم ـد

-

-

ولـن تـقـ

-

-

ون تـغـز

-

-

Ket

iga

Muzakkar

أنـت

مـا أنـتـ

م أنـتـ

ن تـفـعـلـ

-

ن تـفـعـلـ

ن تـم ـد

-

ن تـم ـد

ولـن تـقـ

-

ن ولـ تـقـ

ون تـغـز

-

ن تـغـز

Muannath

أنـت

مـا أنـتـ

ن أنـتـ

تـفـعـل ـن

-

-

ن تـم ـد

-

-

ول ـن تـقـ

-

-

تـغـز ن

-

-

Jadual 5.36: Rumusan pola kata kerja perintah ketika bersambungan dengan

partikel NËn TaukÊd KhafÊfah ( الخف يفة التوك يد ( ن ون

Diri GN JK 1,JK 2,

JK 4

JK 3 JK 5 JK 6 , JK 7 ,

JK 8

Ket

iga

Muzakkar

أنـت

مـا أنـتـ

م أنـتـ

ن ا فـعـلـ

-

ن ا فـعـلـ

م ـد ن

-

ن م ـد

ولـن قـ

-

ن ولـ قـ

ون ا غـز

-

ن ا غـز

Mu’annath

أنـت

مـا أنـتـ

ن أنـتـ

ا فـعـل ـن

-

-

ن م ـد

-

-

ن ولـ قـ

-

-

نا غـز

-

-

409

5.5 PENUTUP

Bab ini merupakan kesinambungan daripada bab keempat dan menganalisis

dengan terperinci proses pembentukan kata kerja ketika bersambungan dengan

ÌamÊr dan partikel nËn tawkÊd. Kedua-dua elemen tersebut sebahagian daripada

subsistem kata kerja dan wajar dibuat analisis bersama dengan kata kerja. Kewujudan

kedua-duanya akan turut melibatkan pelbagai perubahan morfologi dan fonologi

pada struktur kata kerja.

Hasil kajian mendapati kehadiran ÌamÊr marfu’ ) عمرف و ) dan nËn tawkÊd

thaqÊlah ( الثق يلة التوك يد الخف يفة ) dan partikel nËn tawkÊd khafÊfah ( ن ون التوك يد di ( ن ون

akhiran kata kerja turut melibatkan perubahan kecil berlaku pada huruf ÎaÍÊÍ dan

huruf ‘illah yang berada di persekitarannya. Perubahan –perubahan yang dikenal

pasti dan memberi kesan kepada persamaan dan perbezaan antara wazan dan kata

al-mawzËn ialah pengguguran, penambahan, pengalihan penyerapan dan penyuraian

dan penukaran .

Kebolehan mengenalpasti subsistem-subsistem ÌamÊr dan partikel nËn tawkÊd

ketika bersambungan dengan kata kerja seperti yang dibincangkan dalam bab ini

adalah sangat penting terutama sekali bagi mereka yang baru menceburi bidang

bahasa Arab . Memang seseorang penutur bahasa Arab itu biasa menggunakan suatu

ÌamÊr dan partikel nËn tawkÊd tetapi berasa sukar untuk menggandingkan

kedua-duanya dengan kata kerja .

BAB 5 - studentsrepo.um.edu.mystudentsrepo.um.edu.my/4416/6/Bab_5___Pembentukan... · awalan...

Documents

Transcript of BAB 5 - studentsrepo.um.edu.mystudentsrepo.um.edu.my/4416/6/Bab_5___Pembentukan... · awalan...