8/3/2019 Hak Asasi,Harta Intelek

1/12

Harta intelek (intellectual propertyatau IP) dalam bidang undang-undang merujuk

kepada hasil kreativiti manusia yang merangkumi pelbagai perkara seperti karya

muzik, sastera dan seni; rekacipta; dan simbol, nama, imej dan reka bentuk yang

digunakan dalam perniagaan termasuk hak cipta, cap dagangan, paten dan hak-haklain yang berkaitan. Di bawah undang-undang harta intelek, pemegang salah satu

dari harta-harta yang bersifat abstrak ini mempunyai hak-hak eksklusif tertentu untuk

harta intelek yang mereka cipta.Pembangunan harta intelek di dalam sesebuah

negara akan meningkatkan tahap inovasi, ekonomi dan menganjaknya ke sebuah

negara berasaskan ekonomi pengetahuan. Kekuatan undang-undang harta intelek

dalam sesebuah negara juga dikenal pasti sebagai faktor penting yang

mempengaruhi pelaburan dari luar terutamanya untuk bidang perniagaan yang

berasaskan pengetahuan.Hari Harta Intelek Sedunia disambut pada 26 April setiap

tahun untuk meningkatkan kesedaran masyarakat awam tentang apa itu harta intelek

dan bagaimana ia menggalak bukan saja perkembangan muzik, kesenian dan

hiburan tetapi juga inovasi produk dan teknologi.

Akta Hakcipta adalah 1987 pernah melalui pindaan dan dikenali sebagai Akta Hakcipta (pindaan) 1997. Saya

petik:

Akta Hakcipta (Pindaan) 1997, mengakui tiga bentuk baru perlanggaran hakcipta di bawah Seksyen 41Akta Hakcipta 1987.

Kesalahan tersebut adalah,merosakkan atau menyebabkan kerosakan sebarang tindakan kesan teknologiyang

digunakan oleh pencipta berkaitan dengan mempergunakan haknya dan perlanggaran akta tidak dibenarkan,

2. memindahkan atau menggantikan sebarang hak elektronik maklumat pengurusan tanpa kebenaran; dan

3. menyebarkan, bermaksud untuk menyebarkan atau menyampaikan kepada orang awam, tanpa kebenaran,

bekerja atau menyalin kerja dari sudut yang mana hak elektronikpengurusan maklumat telah

dipindahkan atau digantikan tanpa kebenaran.

http://ms.wikipedia.org/wiki/Hak_ciptahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Patenhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hari_Harta_Intelek_Sedunia&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/26_Aprilhttp://ms.wikipedia.org/wiki/26_Aprilhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hari_Harta_Intelek_Sedunia&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Patenhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Hak_cipta

8/3/2019 Hak Asasi,Harta Intelek

2/12

8/3/2019 Hak Asasi,Harta Intelek

3/12

Dagangan 1976; Akta Paten 1983; Akta Hak Cipta 1987; Akta Reka Bentuk Perindustrian 1996;

Akta Petunjuk Geografi 2000; Akta Susun Atur Litar Bersepadu 2000.

Menjawab soalan status pindaan undang-undang dan akta harta intelek yang ada hari ini, Ismail

berkata, Perbadanan Harta Intelek Malaysia (MyIPO) sedang melakukan semakan terhadap akta

harta intelek dan mensasarkan pindaan terbabit untuk bacaan kali pertama di Dewan Rakyat.

Antaranya membabitkan pindaan Akta Hak Cipta 1987 dan Akta Reka Bentuk Perindustrian

1996, pada sidang Jun, manakala pindaan Akta Paten 1983 dan Akta Cap Dagangan 1976 pada

November.

Setiap paten harta intelek akan menerima perlindungan selama 20 tahun dari tahun ia difailkan;

Cap Dagangan dilindungi selama 10 tahun dan boleh diperbaharui setiap 10 tahun; bagi Reka

Bentuk Perindustrian pula lima tahun dari tarikh pemfailan dan boleh dilanjutkan sehingga 15

tahun; dan Petunjuk Geografi pula 10 tahun dan boleh diperbaharui bagi setiap 10 tahun.

Bagi isu harta intelek membabitkan hak cipta, tiada pendaftaran diperlukan; perlindungan bagikarya sastera, muzik dan seni adalah semasa hayat pencipta dan 50 tahun selepas kematiannya;

bagi karya lain perlindungan adalah 50 tahun dari penerbitan.

Manakala bagi susun atur litar bersepadu, tiada pendaftaran diperlukan. Perlindungan adalah 10

tahun daripada mula ia dieksploitasi atau 15 tahun daripada tarikh dicipta sekiranya tidak

dikomersialkan.

Semua harta intelek yang diberi perlindungan adalah bersifat kewilayahan dan ia tidak boleh

dibawa ke negara lain. Ini bermakna pendaftaran semula perlu dilakukan di setiap negara yang

mana perlindungan diperlukan.

Ismail berkata, bagi mempercepatkan pendaftaran harta intelek, MyIPO sedang menaik taraf

infrastruktur teknologi maklumat (IT); melatih lebih ramai pegawai pemeriksa dan menyemak akta

harta intelek supaya lebih terkini dan menepati keperluan triti antarabangsa.

MyIPO menyediakan sistem permohonan secara online bagi memudahkan pendaftaran paten

dan cap dagangan. Sistem carian online juga dibangunkan untuk tujuan carian awam.

Menyedari kesedaran masyarakat mengenai harta intelek masih rendah, pelbagai program

diadakan seperti seminar, pameran dan penerbitan risalah. HHIN juga adalah aktiviti kesedaran

harta intelek yang memberi impak dari segi peningkatan permohonan tempatan, katanya.

Selain komponen harta intelek yang biasa didengar, komponen lain boleh diklasifikasi sebagai

harta intelek ialah pengetahuan tradisi, sumber genetik dan penyataan kebudayaan tradisional.

Pengetahuan tradisi dan sumber genetik merujuk kepada pengetahuan tradisi hasil daripada

aktiviti intelek dalam konteks tradisional seperti pengetahuan perubatan dan pengetahuan

berasaskan sumber genetik. Penyataan kebudayaan tradisional lebih menjurus kepada proses

kreatif yang menggambarkan identiti, sejarah dan kebudayaan suatu komuniti, seperti lagu dan

tarian rakyat, pakaian tradisional.

Perkara paling menarik dalam pendekatan sambutan HHIN ini adalah langkah yang akan diambilbagi menangani isu ketidakpuasan dan ketelusan badan pemungut royalti, yang sebahagian

8/3/2019 Hak Asasi,Harta Intelek

4/12

besar membabitkan industri hiburan negara ini.

Kementerian sudah mengadakan dialog dengan pihak terbabit (komposer, pemuzik, penyanyi,

syarikat rakaman, pemilik outlet karaoke) dan mengambil kira pandangan pelbagai pihak dalam

pindaan Akta Hak Cipta 1976. Keputusan juga sudah dibuat untuk mengaktifkan Tribunal Akta

Hak Cipta.

Kita hampir tidak percaya bila mendengar penyanyi popular seperti Mawi hanya menerima

royalti RM450 setahun. Manakala, syarikat memungut royalti ini juga tidak diketahui siapa

terbabit dan bagaimana modus operandi mereka, kata Ismail yang akan mengadakan

perbincangan mereka yang terbabit dalam industri hiburan ini dalam tempoh terdekat ini.

sumber:

http://www.bharian.com.my/bharian/articles/Memahamisignifikanhartaintelek/Article/index_html

Harta intelek terdiri daripada empat cabang utama iaitu hak cipta, cap dagang, reka bentuk

industri dan paten.

APABILA menyebut tentang harta intelek, masih ramai individu kurang memahami mengenai

kepentingan perkara tersebut. Malah, ada yang beranggapan masalah berkaitan harta intelek bukan

satu isu penting dan tidak membawa apa-apa makna dalam pembangunan sesebuah negara. Disebabkan itulah terdapat segelintir pihak bertindak sewenang-wenangnya 'mencuri' hak orang lain

dan mengaut keuntungan di atas apa yang diusahakan oleh pihak yang bersusah-payah

menghasilkan karya tersebut.

8/3/2019 Hak Asasi,Harta Intelek

5/12

Antara yang sering berlaku adalah kes yang melibatkan penghasilan cakera padat (CD) atau video

cakera padat (DVD) sesebuah filem atau album yang dihasilkan oleh karyawan seni di Malaysia

mahupun di luar negara.

Selain itu, banyak lagi kesalahan yang dilakukan oleh pihak yang tidak bertanggungjawab terhadap

sesuatu 'produk' harta intelek seperti menggunakan perisian komputer palsu, meniru logo, plagiat

penulisan buku atau tesis.

Menurut Pengarah IP Rights (M) Sdn. Bhd., Gameladha Nasirifin Arifin, tahap kesedaran rakyat

Malaysia terhadap kewujudan harta intelek semakin meningkat. Namun, katanya, ia masih terlalu

rendah jika dibandingkan dengan masyarakat di negara-negara maju yang lain.

Jelasnya, walaupun ramai yang mengetahui ketinggian nilai harta intelek, namun masalah berbangkit

seperti cetak rompak dan sebagainya tetap wujud dan ia dilakukan dengan lebih meluas.

TINDAKAN undang-undang boleh diambil ke atas mereka yang melakukan kesalahan penggunaan harta intelek. -

Gambar hiasan

"Sukar untuk mengubah persepsi masyarakat bahawa membeli barangan cetak rompak sebenarnya

satu kesalahan yang besar. Ia secara tidak langsung menggalakkan pihak yang tidak

bertanggungjawab menghasilkan lebih banyak barangan sedemikian," kata Gameladha ketika

ditemui Kosmo!di Cyberjaya baru-baru ini.Mengulas lebih lanjut, Gameladha memberitahu harta intelek terdiri daripada empat cabang utama

iaitu hak cipta, cap dagang (trademark), reka bentuk industri dan paten.

Kesemua empat perkara itu mempunyai pengkhususan tersendiri yang menjurus kepada pemilikan

hak eksklusif terhadap harta intelek yang dihasilkan di bawah zon masing-masing.

"Ia direka semata-mata untuk melindungi hak dan nilai eksklusif sesuatu produk berkaitan harta

intelek. Contohnya lirik lagu, penulisan buku, skrip drama, lukisan dan gambar. Kesemuanya terletak

di bawah perlindungan hak cipta, manakala logo atau tanda nama pula disebut sebagai trademark.

8/3/2019 Hak Asasi,Harta Intelek

6/12

"Bagi melindungi proses penghasilan sesuatu produk, ia dipanggil paten dan rekaan industri pula

melibatkan perlindungan harta intelek terhadap aspek fizikal produk yang dihasilkan," jelas beliau lagi.

PENERBITAN buku berkaitan harta intelek memberi panduan kepada pengguna.

Secara umumnya, harta intelek merujuk kepada hasil kreativiti manusia yang merangkumi pelbagai

bidang seperti karya muzik, sastera dan seni, hasil reka cipta, simbol, nama, imej dan reka bentuk

yang digunakan dalam perniagaan.Ia termasuklah hak cipta, cap dagang, paten dan hak-hak lain yang berkaitan. Di bawah undang-

undang harta intelek, pemegang salah satu daripada 'harta-harta' yang bersifat abstrak itu mempunyai

hak eksklusif tertentu untuk harta intelek yang mereka cipta.

Bagaimanapun, kecenderungan sesetengah pihak melanggar undang-undang harta intelek lebih

berkait rapat dengan sikap dan pemikiran mereka yang memandang sinis kepentingan harta intelek.

Gameladha yang telah berkecimpung di dalam bidang harta intelek sejak tahun 2003 mengakui salah

satu faktor penyebab mungkin disebabkan penguatkuasaan yang lemah dalam memperkukuhkan

undang-undang harta intelek.

"Di negara barat, selain daripada penguatkuasaan undang-undang yang dilakukan secara serius,

pada amnya masyarakat di sana mempunyai persepsi yang tinggi mengenainya. Oleh itu, mereka

menghormati hak pereka sesebuah produk, lirik lagu atau buku.

"Tetapi, di negara kita, masih ada berlaku kes-kes yang mana seseorang itu termasuk profesional

menyalin hasil hak cipta seseorang tanpa berasa bersalah," tegas Gameladha sambil menambahbahawa sebenarnya ramai orang melakukan kesalahan harta intelek tanpa mereka sedari.

8/3/2019 Hak Asasi,Harta Intelek

7/12

Memberi contoh tentang perkara di atas, Gameladha membangkitkan satu isu yang sering dilakukan

dalam kalangan pelajar universiti iaitu mencetak buku-buku rujukan tanpa kebenaran penulis sebenar.

MENGGUNAKAN perisian komputer palsu juga merupakan kesalahan harta intelek.

"Sememangnya ia merupakan pencabulan hak penulis buku atau artikel tersebut, tetapi dalam

perkara ini sukar bagi penulis mengawal percetakan haram pihak ketiga melainkan ada pihak yang

melaporkan kepada mereka."Dalam hal ini, pelajar hendaklah ditegah oleh pihak universiti daripada berterusan melakukan

kesalahan tersebut.

"Begitu juga jika seseorang itu memuat turun gambar daripada Internet dan menyebarkannya, ia jugasatu kesalahan jika perkara itu tidak mendapat keizinan daripada tuan punya gambar.

"Jika gambar tersebut telah didaftarkan untuk hak cipta, individu berkenaan boleh dikenakan tindakan

undang-undang," ujarnya lebih lanjut.

8/3/2019 Hak Asasi,Harta Intelek

8/12

MASALAH cetak rompak sudah sekian lama membelenggu industri tanah air.

Dalam pada itu, Setiausaha Kehormat Persatuan Pengeluar/Penerbit Filem Malaysia (PFM) dan Naib

Pengerusi Persatuan Industri Rakaman Malaysia (RIM), Norman Abdul Halim turut melahirkan rasa

kesal di atas sikap tidak bertanggungjawab sesetengah pihak yang melanggar undang-undang harta

intelek.Ujarnya, masalah cetak rompak yang membelenggu industri seni hiburan tanah air sukar untuk

diselesaikan jika khalayak sendiri tidak menunjukkan keprihatinan terhadap isu tersebut.

8/3/2019 Hak Asasi,Harta Intelek

9/12

"Di kalangan karyawan, kami memang tahu mengenai

kepentingan hak cipta atau harta intelek, cuma mungkin

masyarakat tidak melihat masalah harta intelek sama seperti

kami."Masyarakat sepatutnya memahami bahawa cetak rompak

adalah musuh utama dalam dunia hiburan kerana ia mampu

menjejaskan periuk nasi kami. Saya harap pandangan dan

sikap mereka terhadap isu cetak rompak akan berubah," kata

Norman ketika dihubungi Kosmo!.

Tambah Norman, kemudahan jalur lebar yang semakin meluas

secara tidak langsung turut menyumbang kepada peningkatan

masalah cetak rompak digital. Walaupun terdapat akta yang

digubal untuk melindungi golongan karyawan, namun kesannya

tidak begitu dirasai.

"Bayangkan jika satu ketika dahulu penjualan CD atau VCD

boleh mencecah RM300,000 hingga RM400,000 tetapi

sekarang hendak dapatkan RM100,000 pun terlalu susah.

"Untuk industri perfileman pula, kerugian boleh mencapai

RM100 juta hingga RM200 juta setahun disebabkan masalah

cetak rompak ini," tutur Norman sambil berharap minda orang

ramai lebih ke hadapan dalam melihat isu perlanggaran harta

intelek itu.

Hak cipta ialah satu sethak eksklusifyang mengawal penggunaan sesuatu

pernyataanideaataumaklumat. Dalam kebanyakan kes, hak-hak ini adalah untuk tempoh yang

terhad. Simbol untuk hak cipta ialah , dan di sesetengah bidang kuasa, simbol itu boleh digantikan

dengan (c).

Hak cipta boleh wujud dalam berbagai-bagai karya kreatif, intelektual, atau berseni. Ini

termasukpuisi,tesis,drama,buku,filem,karya koreografi(tarian,balet, dll.),gubahan muzik,rakamanaudio,lukisan,arca,gambar foto,perisian, sertasiaranradiodantelevisyen, dan di

sesetengahbidang kuasa, jugaseni reka perindustrian. Hak cipta ialah sejenisharta intelektual;reka

bentukdan seni reka perindustrian boleh merupakan jenis-jenis harta intelektual yang berasingan atau

bertindih dalam sesetengan bidang kuasa.

Undang-undang hak cipta hanya melindungi bentuk atau cara yang mana idea-idea atau maklumat-

maklumat ditunjukkan, iaitu "bentuk pernyataan fizikal". Hak cipta tidak direka bentuk untuk tujuan

melindungi idea, konsep, fakta, gaya, atau teknik yang wujud atau digambarkan dalam karya hak

cipta. Undang-undang hak cipta memberi ruang untukkarangan sindirandan karangan pentafsiran

http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_eksklusif&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_eksklusif&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_eksklusif&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Idea&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Idea&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Idea&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Maklumathttp://ms.wikipedia.org/wiki/Maklumathttp://ms.wikipedia.org/wiki/Maklumathttp://ms.wikipedia.org/wiki/Puisihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Puisihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Puisihttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tesis&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tesis&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tesis&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Dramahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Dramahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Dramahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bukuhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bukuhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bukuhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Filemhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Filemhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Filemhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Koreografi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Koreografi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Koreografi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Tarianhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Tarianhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Tarianhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Balethttp://ms.wikipedia.org/wiki/Balethttp://ms.wikipedia.org/wiki/Balethttp://ms.wikipedia.org/wiki/Muzikhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Muzikhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Muzikhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Rakaman_bunyi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Rakaman_bunyi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Rakaman_bunyi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Rakaman_bunyi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Lukisan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Lukisan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Lukisan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Arcahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Arcahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Arcahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Gambar_fotohttp://ms.wikipedia.org/wiki/Gambar_fotohttp://ms.wikipedia.org/wiki/Gambar_fotohttp://ms.wikipedia.org/wiki/Perisian_komputerhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Perisian_komputerhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Perisian_komputerhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Siaran&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Siaran&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Radiohttp://ms.wikipedia.org/wiki/Radiohttp://ms.wikipedia.org/wiki/Radiohttp://ms.wikipedia.org/wiki/Televisyenhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Televisyenhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Televisyenhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Bidang_kuasa&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Bidang_kuasa&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Bidang_kuasa&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Seni_reka_perindustrian&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Seni_reka_perindustrian&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Seni_reka_perindustrian&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Harta_intelektualhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Harta_intelektualhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Harta_intelektualhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Reka_bentukhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Reka_bentukhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Reka_bentukhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Reka_bentukhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Satira&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Satira&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Satira&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Satira&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Reka_bentukhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Reka_bentukhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Harta_intelektualhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Seni_reka_perindustrian&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Bidang_kuasa&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Televisyenhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Radiohttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Siaran&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Perisian_komputerhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Gambar_fotohttp://ms.wikipedia.org/wiki/Arcahttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Lukisan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Rakaman_bunyi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Rakaman_bunyi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Muzikhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Balethttp://ms.wikipedia.org/wiki/Tarianhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Koreografi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Filemhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bukuhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Dramahttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tesis&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Puisihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Maklumathttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Idea&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_eksklusif&action=edit&redlink=1

8/3/2019 Hak Asasi,Harta Intelek

10/12

terhadap karya-karya yang mungkin mempunyai hak cipta pada dirinya. Sila lihatPembahagian idea-

pernyataan.

Misalnya, hak cipta yang wujud dalamkartunMickey Mousemelarang pihak-pihak yang tidak diberi

kuasa untuk mengedarkan salinan-salinan kartun atau mencipta karya-karya terbitanyangmenirutikusantropomorfikWalt Disney, tetapi tidak melarang penciptaan karya-karya kesenian

mengenai tikus antropomorfik secara amnya, asalkan karya-karya ini cukup berbeza supaya tidak

meniru versi yang asli. Undang-undang yang lain mungkin mengenakan sekatan untuk penghasilan

semula atau penggunaannya jika hak cipta tidak berbuat demikian, umpamanyatanda

dagangandanpaten.

[sunting]Sejarah hak cipta

Rencana utama:Sejarah hak cipta

Pengarang,penaung, dan pemilik karya dari zaman ke zaman telah mencuba untuk

mengarahkan dan mengawalkan cara bagaimana karya mereka boleh digunakan selepas

disebarkan kepada orang-orang lain.Baroness von Waldsttten, penaungMozart,

membenarkan gubahan-gubahan yang dicipta untuknya dipersembahkan secara bebas,

sedangkan penaungGeorge Frideric Handel, George I (raja Hanover pertama) menjagaMuzik

Air(Water Music) dengan ketat.

Dua perkembangan utama padaabad ke-14danke-15kelihatan menimbulkan perkembangan

hak cipta moden. Pertama, pengembanganperdagangan merkantildi bandaraya-

bandarayaEropahyang utama, dan kemunculan universiti-universitisekular membantu untuk

menghasilkan sebuah kelasborjuisyang berpendidikandan yang berminat akan maklumat-

maklumat terkini. Perkembangan-perkembangan ini membantu mendorong kemunculan sebuah

bidang awam yang semakin dilayan oleh penjual-penjual alat tulis yang menghasilkan salinan

buku atas permintaan. Kedua, perkembangantaip ceraiolehJohann Gutenbergdan

perkembangan dan penyebaranmesin cetakmenyebabkan penyalinan karya-karya tercetak

secara besar-besaran menjadi lebih cepat dan lebih murah berbanding dahulu.

Sebelumrekaanpercetakan, proses untuk menyalin karya hampir menelan masa yang sama

serta mengenakan kos yang serupa mahal dengan mencipta karya asli dan oleh itu, biasa dibuat

olehkatibbiarawan.

Kelihatannya, penerbit-penerbitdan bukannya pengarang-pengarangmerupakan orang-orang

pertama yang mendesak supaya sekatan dikenakan ke atas penyalinan karya tercetak.

Berdasarkan fakta bahawa penerbit-penerbit kini biasa memperoleh hak cipta daripada

pengarang sebagai syarat untuk menerbitkan karya mereka, salah satu daripada kritikan sistem

http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Pembahagian_idea-pernyataan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Pembahagian_idea-pernyataan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Pembahagian_idea-pernyataan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Pembahagian_idea-pernyataan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Kartunhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Kartunhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Mickey_Mousehttp://ms.wikipedia.org/wiki/Mickey_Mousehttp://ms.wikipedia.org/wiki/Mickey_Mousehttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Karya_terbitan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Karya_terbitan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Karya_terbitan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Tikushttp://ms.wikipedia.org/wiki/Tikushttp://ms.wikipedia.org/wiki/Antropomorfismehttp://ms.wikipedia.org/wiki/Antropomorfismehttp://ms.wikipedia.org/wiki/Syarikat_Walt_Disneyhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Syarikat_Walt_Disneyhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Syarikat_Walt_Disneyhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Tanda_daganganhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Tanda_daganganhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Tanda_daganganhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Tanda_daganganhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Patenhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Patenhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Patenhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_cipta&action=edit&section=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_cipta&action=edit&section=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_cipta&action=edit&section=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Sejarah_hak_cipta&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Sejarah_hak_cipta&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Sejarah_hak_cipta&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Penaung&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Penaung&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Penaung&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Baroness_von_Waldst%C3%A4tten&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Baroness_von_Waldst%C3%A4tten&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Baroness_von_Waldst%C3%A4tten&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Wolfgang_Amadeus_Mozarthttp://ms.wikipedia.org/wiki/Wolfgang_Amadeus_Mozarthttp://ms.wikipedia.org/wiki/Wolfgang_Amadeus_Mozarthttp://ms.wikipedia.org/wiki/George_Frideric_Handelhttp://ms.wikipedia.org/wiki/George_Frideric_Handelhttp://ms.wikipedia.org/wiki/George_Frideric_Handelhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Muzik_Air_(Handel)&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Muzik_Air_(Handel)&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Muzik_Air_(Handel)&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Muzik_Air_(Handel)&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-14http://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-14http://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-14http://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-15http://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-15http://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-15http://ms.wikipedia.org/wiki/Perdaganganhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Perdaganganhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Perdaganganhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Eropahhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Eropahhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Eropahhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Universitihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Universitihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Universitihttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Borjuis&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Borjuis&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Borjuis&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Pendidikanhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Pendidikanhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesin_cetak&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesin_cetak&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesin_cetak&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Johann_Gutenberg&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Johann_Gutenberg&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Johann_Gutenberg&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesin_cetak&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesin_cetak&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesin_cetak&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Rekaanhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Rekaanhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Percetakan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Percetakan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Percetakan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Katib&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Katib&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Katib&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Penerbitan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Penerbitan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Penerbitan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Pengarang&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Pengarang&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Pengarang&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Pengarang&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Penerbitan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Katib&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Percetakan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Rekaanhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesin_cetak&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Johann_Gutenberg&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesin_cetak&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Pendidikanhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Borjuis&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Universitihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Eropahhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Perdaganganhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-15http://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-14http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Muzik_Air_(Handel)&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Muzik_Air_(Handel)&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/George_Frideric_Handelhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Wolfgang_Amadeus_Mozarthttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Baroness_von_Waldst%C3%A4tten&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Penaung&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Sejarah_hak_cipta&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_cipta&action=edit&section=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Patenhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Tanda_daganganhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Tanda_daganganhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Syarikat_Walt_Disneyhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Antropomorfismehttp://ms.wikipedia.org/wiki/Tikushttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Karya_terbitan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Mickey_Mousehttp://ms.wikipedia.org/wiki/Kartunhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Pembahagian_idea-pernyataan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Pembahagian_idea-pernyataan&action=edit&redlink=1

8/3/2019 Hak Asasi,Harta Intelek

11/12

terkini adalah bahawaundang-undanghak cipta lebih memanfaatkan penerbit berbanding

pengarangnya. Menggunakan perbandingan dengan perubahan-perubahan yang ditempa oleh

percetakan, ini merupakan satu hujah yang utama untuk menggunakan sistem-sistem fail

kongsisetara-ke-setara.

Percubaan awal yang menarik terhadap hak cipta pada zaman moden ialah sebuah

pemberitahuan dalam ha- Shirim asher li-Shelomo, satu

pengesetanPsalmolehpenggubahSalomone Rossi, yang merupakan muzik pertama yang

dicetak dengan teksmuka taipIbranipada tahun1623. Pemberitahuan itu mengandungi kata-

kata makianrabaiuntuk sesiapa yang menyalin kandungannya.

[sunting]Akta Hak Cipta 1710

Manakala kerajaan-kerajaan dahulu memberikan hak tunggal untuk penerbit-penerbit menjual

karya tercetak, konsep moden untuk tempoh terhad berasal pada tahun1710denganStatutAnne, sebuah undang-undang British. Statut pertama ini memberikan hak tunggal kepada

pengarang (iaitu penciptanya dan bukannya kepada penerbit), serta perlindungan untuk

pengguna karya tercetak bagi memastikan bahawa penerbit-penerbit tidak boleh mengawal

kegunaannya selepas jualan. Statut itu juga mengehadkan tempoh hak tunggal selama 28 tahun

dan selepas itu, semua karya akan diserahkan kepadadomain awam.

Bagaimanapun, Akta 1710 mempunyai jalan keluar dari segi kawasan yang disebabkan akta itu

tidak merangkumi semua wilayah British, tetapi hanya meliputiEngland,Scotland, danWales.

Oleh itu, banyak cetakan semula untuk karya-karya hak cipta British telah dikeluarkan

diIrelandserta tanah-tanah jajahanAmerika Utaratanpa sebarang lesen diperlukan daripada

pemilik hak cipta. Tanpa membayar sebarang royalti, buku-buku itu dapat dijual pada harga yang

lebih murah berbanding edisi-edisi London dan adalah amat popular dengan pembeli-pembeli

buku. Jualan buku-buku ini telah dianggap oleh pemilik-pemilik hak ciptanya sebagai satu "cetak

rompak" walaupun ini tidakmelanggarsebarang undang-undang di wilayah-wilayah tersebut.

Bagaimanapun, terdapat juga sebilangan penerbit yang mengadakan hubungan rasmi dengan

pemilik-pemilik hak cipta British dan membayarroyalti.

Cetakan semula di Ireland merupakan satu sumber kebimbangan yang besar untuk penerbit-

penerbit London kerana buku-buku itu bukan sahaja menjejaskan jualan mereka di sana, tetapi

juga melintasi sempadan masuk ke England, khususnya di provinsi-provinsi England yang

menjadi semakin penting untuk penerbit-penerbit London. Perdagangan cetakan semula yang

haram juga dilakukan oleh sebilangan penerbit dan penjual buku di wilayah British, dan mereka

kekadang didakwa.

[sunting]Perdebatan terhadap tempoh hak cipta

Antara tahun 1710 dan 1774, terdapat banyak perdebatan undang-undang tentang tempoh hak

cipta yang dimaksudkan oleh Akta 1710.

http://ms.wikipedia.org/wiki/Undang-undanghttp://ms.wikipedia.org/wiki/Undang-undanghttp://ms.wikipedia.org/wiki/Undang-undanghttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Setara-ke-setara&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Setara-ke-setara&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Setara-ke-setara&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Psalm&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Psalm&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Penggubahhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Penggubahhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Salomone_Rossi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Salomone_Rossi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Salomone_Rossi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Muka_taiphttp://ms.wikipedia.org/wiki/Muka_taiphttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Ibranihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Ibranihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Ibranihttp://ms.wikipedia.org/wiki/1623http://ms.wikipedia.org/wiki/1623http://ms.wikipedia.org/wiki/1623http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Kata_makian&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Rabaihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Rabaihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Rabaihttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_cipta&action=edit&section=2http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_cipta&action=edit&section=2http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_cipta&action=edit&section=2http://ms.wikipedia.org/wiki/1710http://ms.wikipedia.org/wiki/1710http://ms.wikipedia.org/wiki/1710http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Statut_Anne&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Statut_Anne&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Statut_Anne&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Statut_Anne&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Domain_awamhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Domain_awamhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Domain_awamhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Englandhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Englandhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Englandhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Scotlandhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Scotlandhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Scotlandhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Waleshttp://ms.wikipedia.org/wiki/Waleshttp://ms.wikipedia.org/wiki/Waleshttp://ms.wikipedia.org/wiki/Irelandhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Irelandhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Irelandhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tanah_jajahan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tanah_jajahan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Amerika_Utarahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Amerika_Utarahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Amerika_Utarahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Pelanggaran_hak_ciptahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Pelanggaran_hak_ciptahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Pelanggaran_hak_ciptahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Royaltihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Royaltihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Royaltihttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_cipta&action=edit&section=3http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_cipta&action=edit&section=3http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_cipta&action=edit&section=3http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_cipta&action=edit&section=3http://ms.wikipedia.org/wiki/Royaltihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Pelanggaran_hak_ciptahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Amerika_Utarahttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tanah_jajahan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Irelandhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Waleshttp://ms.wikipedia.org/wiki/Scotlandhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Englandhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Domain_awamhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Statut_Anne&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Statut_Anne&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/1710http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hak_cipta&action=edit&section=2http://ms.wikipedia.org/wiki/Rabaihttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Kata_makian&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/1623http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Ibranihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Muka_taiphttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Salomone_Rossi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Penggubahhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Psalm&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Setara-ke-setara&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Undang-undang

8/3/2019 Hak Asasi,Harta Intelek

12/12

Penerbit-penerbit Scotland pada dekad1730-anmemulakan pencetakan judul-judul karya British

yang telah tamat tempoh hak ciptanya dan tidak lagi dilindungi oleh hak cipta. Mereka menjual

buku-buku mereka di Scotland dan provinsi-provinsi Inggeris. Penerbit-penerbit Inggeris

membantah perbuatan ini, berdasarkan konsep hakcommon lawdalam sistem undang-undang

Inggeris yang wujud sebelum Akta Hak Cipta. Di bawah hak common law itu, tempoh hak cipta

untuk karya-karya terbitan adalah untuk selama-lamanya.

Kes Donaldson lawan Beckettpada1774menamatkan percanggahan pendapat tentang tempoh

hak cipta. Mahkamah dalam kes ini memutuskan bahawaParlimenmempunyai kuasa untuk

mengehadkan tempoh hak cipta dan telah pun berbuat demikian. Keputusan ini membayangkan

peralihan dalam idea-idea Inggeris terhadap hak cipta. Ahli-ahli Parlimen Inggeris yang membuat

keputusan ini pada tahun 1774 telah memutuskan bahawa kawalan buku selama-lamanya oleh

penerbit-penerbit London adalah tidak baik untuk kepentingan orang awam, khususnya kerana

penerbit Inggeris biasanya mengenakan harga buku yang tinggi. Terdapat sesetengah

tanggapan bahawa ini merupakan satu persoalanbudayaataukelas masyarakat. Karya-karya

dengan tempoh hak cipta selama-lamanya diperlihatkan sebagai satu sekatan terhadap

sesetengah warganegara untuk memperoleh maklumat terhadap sejarah kebudayaan tanah

sendiri.

Konsep-konsep terhadap peranan pengarang dan penerbit, undang-undang hak cipta, dan

tanggapan-tanggapan penyedaran am saling bertindak pada masa ini. Pengarang-pengarang

sebelum ini diperlihatkan sebagai diwahyu dan sebahagian disebabkan oleh tanggapan

ini,naunganmerupakan cara yang sah untuk menyokong pengarang. Pengarang-pengarang

yang dibayar berbanding dinaungi dianggap sebagai penulis upahan dan di pandang rendah.

Bagaimanapun, tanggapan mengenaigeniustersendiri semakin menjadi popular semasa dekad

1770-an (generasi selepas Donaldson lawan Beckett), dan penulis upahan lebih dapat diterima.

http://ms.wikipedia.org/wiki/1730-anhttp://ms.wikipedia.org/wiki/1730-anhttp://ms.wikipedia.org/wiki/1730-anhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Common_lawhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Common_lawhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Common_lawhttp://ms.wikipedia.org/wiki/1774http://ms.wikipedia.org/wiki/1774http://ms.wikipedia.org/wiki/1774http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Parlimen_British&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Parlimen_British&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Parlimen_British&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Budayahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Budayahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Budayahttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Kelas_masyarakat&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Kelas_masyarakat&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Kelas_masyarakat&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Naungan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Naungan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Naungan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Genius&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Genius&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Genius&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Genius&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Naungan&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Kelas_masyarakat&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Budayahttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Parlimen_British&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/1774http://ms.wikipedia.org/wiki/Common_lawhttp://ms.wikipedia.org/wiki/1730-an