- 1 -

TALFIQ: SEJAUH MANA PENGAMALANNYA DI MALAYSIA O leh :

M ustafa S h amsuddin Jabatan F iqh & Usul F iqh , UIA M

(1) PENDAHULUAN

S alah satu ciri S yariah Islam yan g membezakan n ya den gan ajaran – ajaran dan fah aman –

fah aman agama yan g lain ialah syumul. S yumul bermaksud pen cakupan yan g men yeluruh ke atas

setiap aspek keh idupan man usia, dari sekecil – kecil u rusan seh in ggalah sebesar – besarn ya. S etiap

tin dak – tan duk dan gerak – geri man usia adalah tertakluk kepada pen ilaian S yariah yan g seterusn ya

diletakkan di bawah kuasa pen gh ukuman n ya. S ifat bagi segala perbuatan yan g dipergan tun gkan ke

atasn ya in i merupakan n eraca pen imban g u n tuk keboleh an disusuli den gan n ya tu n tu tan – tu n tu tan

peru n dan gan di dun ia dan akh irat.

A pa yan g melen gkapi ciri kesyumulan S yariah in i ialah keboleh an men gembalikan segala

permasalah an yan g berlaku dan akan berlaku kepada n as – n asn ya. K eterbatasan n usus S yarak den gan

bilan gan terten tu tidak men gh alan g makn an ya dari mem bekalkan pen yelesaian – pen yelesaian un tuk

permasalah an – permasalah an yan g tidak terbatas. S ejarah telah men yaksikan ketekun an dan

kesun gguh an usah a – usah a para ulamak dalam men gh asilkan pen yelesaian dari n usus un tuk perkara –

perkara baru yan g timbul. Den gan kepelbagaian faktor dan suasan a yan g melin gkun gi, usah a – usah a

in i digarap men jadi metod – metod yan g berbeza di an tara seoran g ulamak den gan seoran g yan g lain ,

seh in gga melah irkan pen gemban gan dan pen gkajian yan g berdisplin den gan kemun culan mazh ab –

mazh ab fiqh .

Dua peren ggan di atas mem bawa kita ke subjek perbin can gan dalam kertas kerja in i iaitu

persoalan talfiq. S etelah men erima kesyumulan S yariah Islam den gan tertaklukn ya segala perbuatan

man usia den gan pen gh ukuman n ya, dan setelah men erima bah awa pen gh ukuman itu adalah melalui

metod – metod ulamak, maka kita juga mesti men erima ren tetan dari itu bah awa pelaksan aan u n tuk

pen gh ukuman bagi setiap permasalah an adalah melalui cara pen gh asilan para ulamak. K epelbagaian

cara in i men yeret kita kepada empat keadaan ; memilih salah satun ya, men campur – adukkan n ya,

men gambil kesemuan ya atau men olak kesemuan ya. K eadaan keempat adalah mustah il keran a ia

membatalkan usah a pelaksan aan itu dan keadaan ketiga juga tidak boleh diterima keran a ia

men yebabkan pelaksan aan pen gh ukuman yan g berten tan gan an tara satu sama lain . K eadaan pertama

adalah diterima dan in ilah yan g rata – ratan ya diamalkan oleh keban yakan oran g Islam. K eadaan kedua

pula, ia adalah subjek perbin can gan kertas kerja in i.

Persoalan talfiq timbul ketika masyarakat Islam men gikat diri un tuk berada di keadaan

pertama, iaitu memilih salah satu cara dan men jadikan n ya pen gh ukum mutlak bagi setiap perkara yan g

timbul. Perten tan gan yan g tercetus an tara dua keadaan in i adalah pada kemutlakan cara pen gh ukuman

Kertas kerja ini dibentangkan di Seminar Pemahaman Empat Mazhab anjuran Jabatan Agama Islam Perak.

- 2 -

yan g diambil, keran a usah a men campur – adukkan cara pen gh ukuman men yebabkan kemasukan u n su r

luar ke dalam cara yan g dipegan g. K ebimban gan dilih at pada ketidakseragaman dasar dan h asil yan g

disebabkan oleh kepelbagaian cara yan g dipakai.

K ertas kerja in i akan berusah a men ilai tan ggapan masyarakat Islam di M alaysia terh adap

persoalan talfiq dan sejauh man a pen gamalan n ya dalam keh idupan mereka seh arian . A dalah men jadi

satu persepsi awal bah awa masyarakat Islam di M alaysia berada di keadaan pertama iaitu memilih

mazh ab S yafie sebagai pegan gan pen gh ukuman bagi semua masalah fiqh . Pen elusuran ke atas sejarah

dan pen gamalan semasa yan g akan diben tan gkan oleh kertas kerja in i bakal memberikan jawapan n ya.

Pengertian Talfiq Menurut Tradisi Keilmuan Islam

Istilah talfiq adalah diambil dari bah asa A rab iaitu perkataan al-TalfÊq )التلفيق( . Jika kita

merujuk kitab – kitab perben dah araan bah asa A rab kita akan dapati pen ulis – pen ulisn ya akan

men gembalikan perkataan in i ke kata dasar )لفق، يلفق، تلفيقا( yan g bermakn a men camtumkan ,

men gumpulkan dan men yatukan , iaitu يضم شقة إلى أخرى فيخيطه لفق الثوب وھو أن bermaksud

men can tumkan sepoton g kain den gan yan g lain un tuk dijah it.1 Di sampin g itu, kata dasar in i juga

membawa beberapa makn a yan g lain seperti kesesuaian , pen dustaan yan g diperh iasi, persepakatan dan

pakaian .2

Dari segi istilah , perkataan talfiq in i diertikan den gan makn a yan g berbeza – beza men gikut

pen erapan n ya dalam bidan g – bidan g ilmu. Den gan kata dasarn ya yan g membawa makn a yan g luas, ia

berkeboleh an u n tuk men jadi istilah tersen diri dalam beberapa bidan g ilmu yan g berbeza. N amun ,

pen ekan an yan g dibuat di sin i ialah pada bidan g ilmu Usul al-F iqh , keran a melih at pemah aman talfiq

dalam kon teks pen gh ukuman dan peru n dan gan . K ertas kerja in i men gutip beberapa pemah aman yan g

diletakkan sebagai apa yan g membawa maksud kepada istilah talfiq in i. Di bawah in i adalah beberapa

makn a al-Talfiq secara istilah di sisi bidan g keilmuan Usul al-F iqh :

1 ) A pa yan g dimaksudkan den gan al-TalfÊq B ayn a al-M adh Éh ib ialah men gambil kira kesah ih an

perbuatan dari dua mazh ab yan g berbeza selepas berh ukum den gan kebatilan n ya pada kedua –

duan ya ketika sebelum pen gabun gan n ya.3

2) M elakukan suatu cara yan g tidak pern ah dikatakan oleh mujtah id, dan men gambil dalam satu

permasalah an yan g memiliki rukun – rukun dan pecah an – pecah an terten tu dua pen dapat atau

1 Ibn M an ÐËr, M uh ammad bin M ukrim, LisÉn al-ÑArab, B eirut: DÉr ØÉdir, cetakan 1 , 1 990 , 1 /330 , al-R ÉzÊ, M uh ammad bin A bÊ B akr, MukhtÉr al-ØiÍÉh, B eirut: M aktabah Lubn Én , 1 995, m/s 61 2, al-F ayËm Ê, A Ímad bin M uh ammad, al-MiÎbÉÍ al-MunÊr, B eirut: al-M aktabah al-ÑIlmiyyah , 2/556.

2 W izÉrah al-A wqÉf wa al-S h u´Ën al-IslÉmiyyah , al-MawsËÑah al-Fiqhiyyah, al-K uwait: W izÉrah al-A wqÉf wa al-S h u´Ën al-IslÉmiyyah , cetakan 1 , 1 987, 1 3/286, M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, S elan gor: K arya B estari S dn . B h d., cetakan 1 , 20 0 5, m/s 8 – 9. 3 W izÉrah al-A wqÉf wa al-S h u´Ën al-IslÉmiyyah , al-MawsËÑah al-Fiqhiyyah, 1 3/293 – 294.

- 3 -

lebih yan g men yampaikan kepada satu h akikat can tuman yan g tidak diiktiraf oleh man a –

man a oran g.4

3) B eramal dalam satu permasalah an den gan dua pen dapat bersama – sama atau salah satu

darin ya, den gan adan ya kesan pen dapat yan g kedua. Ia din amakan den gan Ijtih Éd M urakkab.5

4) Iaitu den gan men can tumkan dalam satu permasalah an dua pen dapat atau lebih seh in gga

terh asil darin ya satu h akikat can tuman yan g tidak dikatakan oleh man a – man a oran g.6

5) Iaitu men cari pen dapat ulamak yan g palin g mudah dalam permasalah an yan g diikh tilafkan ,

atau memben tuk satu ibadah dari pen dapat – pen dapat beberapa oran g ah li ilmu yan g man a

seseten gah mereka berpen dapat den gan ketidaksah ih an ibadah yan g dilakukan den gan

pen dapat seseten gah yan g lain .7

6) Iaitu perbuatan men campurkan pelbagai pen dapat mazh ab dalam sesuatu masalah dan tidak

terikat den gan pen dapat satu mazh ab.8

A pa yan g dapat disimpulkan dari pemben tan gan beberapa pen gertian talfiq in i ialah , ia

merupakan satu cara penghukuman dengan keluar dari keterbatasan cara yang satu kerana tuntutan

faktor – faktor tertentu pada satu sudut dari satu permasalahan fiqh. S etiap u n sur dari pen gertian talfiq

in i memeperjelaskan pemah aman n ya. “S atu cara pen gh ukuman ” bermaksud mazh ab atau metodologi

pen gh asilan h ukum dari dalil, keran a tujuan talfiq ialah un tuk men dapatkan h ukum syarie dalam satu

masalah terten tu . “K eluar dari keterbatasan cara yan g satu” bermaksud melon ggarkan pegan gan

mazh ab den gan men erima m azh ab – mazh ab yan g lain , keran a talfiq itu terlaksan a ketika berlakun ya

pen campuran dua pen dapat dari metodologi pen gh ukuman yan g berbeza. “Tun tu tan faktor – faktor

terten tu” bermaksud sebab – sebab yan g membawa kepada melon ggarkan pegan gan mazh ab yan g satu

dan men erima pen dapat mazh ab yan g lain , keran a talfiq tidak mun gkin berlaku tan pa bersebab

sekalipun sebab itu h an yalah kepen tin gan peribadi.9 “Pada satu sudut dari satu permasalah an fiqh ”

bermaksud pecah an dan caban g dari satu masalah fiqh yan g diperselisih kan , lalu keluar dari pen dapat

mazh ab yan g dipegan g dalam pen gh ukuman pecah an dan caban g in i kepada mazh ab yan g lain , keran a

tidak din amakan talfiq jika men erima pen dapat mazh ab yan g lain secara keseluruh an n ya dalam satu

permasalah an fiqh .

Dari kon teks n egara M alaysia yan g man a agama Islam telah dijadikan agama rasmin ya,1 0

pen erapan kon sep talfiq in i adalah merujuk kepada pen campuran mazh ab – mazh ab yan g lain ke atas

4 A l-ZuÍaylÊ, W ah bah , UÎËl al-Fiqh al-IslÉmÊ, Dimsh aq: DÉr al-F ikr, cetakan 2, 20 0 1 , 2/1 1 71 , N yazee, Imran A h san K h an , Theories of Islamic Law, Methodolgy of Ijtihad, K uala Lumpur: Th e O th er Press, 20 0 2, m/s 1 25. 5 S Én o, Q uÏb M uÎÏafÉ, MuÑjÉm MuÎÏalaÍÉt UÎËl al-Fiqh, B eirut: DÉr al-F ikr al-M uÑÉÎir, cetakan 1 , 20 0 0 , m/s 1 46. 6 A l-B Én Ê, M uh ammad S aÑÊd, ÑUmdah al-TaÍqÊq FÊ al-TaqlÊd wa al-TalfÊq, Dimash q: al-M aktab al-IslÉm Ê, 1 981 , m/s 91 . 7 A l-S affÉrayn Ê, A bË al-ÑA wn M uh ammad bin A h mad, al-TaÍqÊq FÊ BuÏlÉn al-TalfÊq, al-R iyÉd: DÉr al-ØumayÑÊ, cetakan 1 , 1 998, m/s 1 35. 8 M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 1 2. 9 Ibid, m/s 1 6 – 36. 1 0 Federal Constitution As At 10th Sept 2002, disusun oleh : Legal R esearch B oard, Petalin g Jaya, In tern ation al Laws B ook S erv ice, 20 0 2, m/s 1 3.

- 4 -

mazh ab utaman ya iaitu mazh ab S yafie.1 1 In i bermakn a, talfiq dalam kon teks pen gamalan masyarakat

Islam di M alaysia ialah men gertikan mazh ab S yafie in i den gan ‘cara yan g satu’ dalam takrifan yan g

lalu. A pa yan g din amakan talfiq di M alaysia ialah ketika man a pegan gan den gan mazh ab S yafie in i

dilon ggarkan den gan men gambil pen dapat – pen dapat lain yan g bukan dari mazh ab in i dalam

pen gh ukuman masalah fiqh .

Beberapa Istilah Lain Yang Berkaitan Dengan Talfiq

A da beberapa istilah lain yan g digun akan oleh para ah li ilmu yan g berkait rapat den gan istilah

talfiq in i. Perkaitan in i tergambar ketika mereka membin can gkan pen gertian dan pemah aman talfiq in i.

S ecara umumn ya, istilah – istilah in i boleh dibah agikan kepada dua bah agian , iaitu istilah – istilah yan g

cen deru n g u n tuk disamakan den gan talfiq dan istilah – istilah yan g cen deru n g u n tuk men jadi lawan

kepada talfiq.

B erdasarkan pemerh atian pen ulis, bah agian pertama in i men gan dun gi empat istilah yan g man a

persamaan n ya den gan talfiq lebih ban yak dari perbezaan n ya. Ia dikaitkan den gan talfiq dari sudut

keleraian dari pegan gan den gan keterbatasan cara yan g digun a pakai dalam pen gh ukuman fiqh . Istilah

– istilah itu adalah seperti berikut:

1 ) A l-IttibÉÑ:

Dari sudut bah asan ya, perkataan al-IttibÉÑ )الاتباع( in i adalah dikeluarkan dari kata dasar ) ،اتبع

)يتبع، اتباعا yan g membawa maksud men gikut dan men u ru t.1 2 Dari segi istilah n ya, perkataan al-

IttibÉÑ in i bermaksud beramal den gan pen dapat oran g yan g man a kata – katan ya adalah h ujah

sekalipun tidak men getah ui dalil pen dapatn ya den gan terperin ci, atau men gambil pen dapat oran g

yan g man a kata – katan ya adalah bukan h ujah selepas men getah ui dalil pen dapatn ya itu .1 3

S udut persamaan an tara al-TalfÊq den gan al-IttibÉÑ ialah pen campuran pen dapat dari cara yan g

pelbagai dalam membuat pen gh ukuman fiqh . In i keran a, seseoran g yan g men gambil pen dapat

setelah men getah ui daliln ya akan men gikuti tu n tu tan dalil itu, tan pa melih at kepada mazh ab

terten tu .1 4 C on toh n ya, dia melakukan ibadah wudu’ pada dasarn ya den gan berpan dukan mazh ab

S yafie, tetapi dalam perbuatan men yapu kepala dia men getah ui dalil yan g men un jukkan kepada

kemestian men yapu seluruh kepala yan g man a ia adalah pen dapat di sisi maszh ab H an bali. Dalam

1 1 O th man , M ah mud S aedon A ., Institusi Pentadbiran Undang – Undang & Kehakiman Islam, K uala Lumpur, Dewan B ah asa dan Pustaka, cetakan 2, 1 998, m/s 21 7. 1 2 Ibn M an ÐËr, LisÉn al-ÑArab, 8/27, al-R ÉzÊ, MukhtÉr al-ØiÍÉh, m/s 73, al-F ayËm Ê, al-MiÎbÉÍ al-MunÊr, 1 /72. 1 3 S Én o, Q uÏb M uÎÏafÉ, MuÑjÉm MuÎÏalaÍÉt UÎËl al-Fiqh, m/s 24, M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 35, al-S uyËÏÊ, JalÉl al-DÊn ÑA bd al-R aÍmÉn bin A bÊ B akr, KitÉb al-Radd ÑAlÉ Man Akhlada IlÉ al-´ArÌ Wa Jahila Anna al-IjtihÉd FÊ Kulli ÑAÎr FarÌ, tah qiq: al-S h aykh K h alÊl al-M ays, B eirut, DÉr al-K utub al-ÑA rabiyyah , 1 982, m/s 1 20 . 1 4 M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 42.

- 5 -

perbuatan n ya in i ada makn a talfiq keran a mazh ab S yafie berpen dapat den gan kemestian men yapu

sebah agian kepala, dan dia telah men campurkan pen dapat mazh ab H an bali ke dalam mazh ab

S yafie.

2) A l-TarjÊÍ:

Perkataan al-TarjÊÍ )الترجيح( dari sudut bah asan ya adalah dari kata dasar )رجح، يرجح، ترجيحا(

yan g bermaksud con don g dan melih at apa yan g lebih berat.1 5 M akn a perkataan in i secara

istilah n ya ialah men dah ulukan salah satu dari dua dalil yan g berten tan gan keran a kelebih an yan g

ada padan ya, yan g men jadikan beramal den gan n ya lebih u tama dari beramal den gan yan g lain ,

atau men zah irkan kekuatan pada salah satu dari dua dalil yan g berten tan gan yan g man a sekiran ya

kekuatan in i dipisah kan darin ya tidaklah ia men jadi h ujah .1 6

S udut persamaan an tara al-TalfÊq den gan al-TarjÊÍ ialah pen ggabun gan pen dapat – pen dapat

dari cara – cara yan g berbeza dalam permasalah an fiqh . In i keran a, seseoran g yan g men erima dalil

yan g pada mulan ya berten tan gan den gan dalil yan g lain akan men erima tu n tu tan dalil itu setelah

melih at kelebih an yan g dimiliki. Perbezaan h ukum an tara mazh ab – mazh ab adalah kadan g –

kadan g disebabkan oleh perbezaan dalil, yan g man a satu mazh ab memiliki dalil yan g berbeza

den gan mazh ab yan g lain . K elebih an yan g dilih at pada salah satu dalil yan g berten tan gan in i akan

membawa kepada men erima dalil dan seterusn ya kan dun gan n ya tan pa melih at kepada mazh ab

yan g dipegan g.1 7 C on toh n ya, mazh ab S yafie berpen dapat wudu’ boleh terbatal den gan sen tu h an

tan pa alas an tara lelaki dan perempuan yan g ajn abi keran a men gikut dalil yan g men un jukkan

kepadan ya. S eseoran g yan g bermazh ab S yafie men emui kelebih an pada dalil di sisi mazh ab

H an afi yan g berpen dapat wudu’ in i tidak batal akan men u ru ti dalil yan g kedua in i. Lalu dia telah

men ggabun gkan an tara dua mazh ab dalam permasalah an kesah ih an dan kebatalan wudu’ den gan

sebab in i.

3) A l-Ijith Éd al-M urakkab:

Istilah ketiga in i terdiri daripada dua perkataan iaitu al-Ijtih Éd )الاجتھاد( dan al-M urakkab

)المركب( . A l-Ijtih ad men gikut sudut bah asan ya adalah diambil dari kata dasar )اجتھد، يجتھد، اجتھادا(

yan g bermaksud memerah usah a dan ten aga den gan bersun gguh – su n gguh u n tuk men capai

maksud.1 8 M an akala perkataan al-M urakkab dari segi bah asan ya adalah dari kata dasar ) ،ركب، يركب

)تركيبا bermaksud meletakkan seseten gah ke atas seseten gah yan g lain .1 9 K edua – dua perkataan in i

jika digabun gkan men jadi satu istilah kh as yan g bermaksud ijtih ad dua oran g mujtah id atau lebih

1 5 Ibn M an ÐËr, LisÉn al-ÑArab, 2/445, al-R ÉzÊ, MukhtÉr al-ØiÍÉh, m/s 267, al-F ayËm Ê, al-MiÎbÉÍ al-MunÊr, 1 /21 9. 1 6 S Én o, Q uÏb M uÎÏafÉ, MuÑjÉm MuÎÏalaÍÉt UÎËl al-Fiqh, m/s 29, M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 43. 1 7 M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 44. 1 8 Ibn M an ÐËr, LisÉn al-ÑArab, 3/1 33, al-R ÉzÊ, MukhtÉr al-ØiÍÉh, m/s 1 1 9, al-F ayËm Ê, al-MiÎbÉÍ al-MunÊr, 1 /1 1 2. 1 9 Ibn M an ÐËr, LisÉn al-ÑArab, 1 /428.

- 6 -

pada satu masa dalam satu masalah yan g membawa kepada dua pen dapat yan g terten tu, kemudian

datan g selepas mereka seoran g mujtah id atau lebih pada satu masa berijtih ad dalam masalah yan g

sama yan g men yebabkan kepada men gambil sebah agian dari kedua – dua pen dapat yan g tadi,

seh in gga men gh asilkan satu pen dapat yan g berbeza den gan pen dapat yan g sebelumn ya.20

S udut persamaan an tara al-TalfÊq den gan al-Ijtih Éd al-M urakkab ialah pen catuman an tara

pen dapat – pen dapat yan g berbeza seh in gga mewujudkan satu susun an h ukum yan g tidak

dikatakan oleh mazh ab yan g dipegan g. O ran g yan g melakukan ijtih ad jen is in i akan men gambil

sebah agian pen dapat mazh abn ya dan sebah agian pen dapat mazh ab lain . Di sin i berlakulah

pen gamalan talfiq, keran a dia telah memasukkan pen dapat yan g bukan dari mazh abn ya ke dalam

mazh abn ya.

4) Tatabbu Ñ al-R ukh aÎ:

Istilah in i adalah tersusun dari dua perkataan iaitu TatabbuÑ )تتبع( dan al-R ukh aÎ )الرخص( .

Perkataan TatabbuÑ adalah berasal dari kata dasar )تتبع، يتتبع، تتبعا( yan g bermaksud men u n tu t

den gan men gikutin ya.21 Perkatan al-R ukh aÎ pula adalah kata jamak bagi perkataan al-R ukh Îah

)الرخصة( , ia berasal dari kata dasar )، يرخص، رخصةرخص( yan g bermaksud memudah kan dalam

urusan .22 Pen ggabun gan kedua – dua perkataan in i membawa maksud bagi istilah terten tu iaitu

melih at ke setiap h ukum – h akam yan g terdapat dalam mazh ab – mazh ab yan g berbeza un tuk

memilih apa yan g palin g mudah dan rin gan tan pa bersan dar den gan man a – man a metodologi

keilmuan .23

S udut persamaan an tara al-TalfÊq den gan Tatabbu Ñ al-R ukh aÎ ialah kemasukan pen dapat –

pen dapat luar ke dalam mazh ab yan g dipegan g h asil pemilih an apa yan g mudah dan rin gan in i.

S eseoran g yan g memilih apa yan g mudah dan rin gan dari setiap mazh ab akan men ggabun gkan

pen dapat – pen dapat yan g bersumberkan dari mazh ab – mazh ab yan g berbeza, lalu dia akan

mecan tumkan h ukum bagi sesuatu masalah dalam mazh abn ya den gan h ukum yan g bukan dari

mazh abn ya.24 C on toh n ya, seseoran g yan g memilih apa yan g mudah dan rin gan dalam masalah

perkah win an , akan memilih pen dapat mazh ab H an afi yan g memboleh kan wan ita kah win tan pa

wali, akan memilih pen dapat mazh ab S yiah yan g memboleh kan kah win mutaah dan akan memilih

pen dapat Ibn H azm yan g memboleh kan melih at seluruh tubuh wan ita yan g in gin dijadikan isteri.

20 S Én o, Q uÏb M uÎÏafÉ, MuÑjÉm MuÎÏalaÍÉt UÎËl al-Fiqh, m/s 33 – 34. 21 A l-R ÉzÊ, MukhtÉr al-ØiÍÉh, m/s 83. 22 A l-F ayËm Ê, al-MiÎbÉÍ al-MunÊr, 1 /223. 23 S Én o, Q uÏb M uÎÏafÉ, MuÑjÉm MuÎÏalaÍÉt UÎËl al-Fiqh, m/s 1 1 9. 24 M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 45, M ustafa, M oh d F adh il, al-TalfÊq Bayna al-MadhÉhib Wa Atharuhu FÊ al-Fiqh al-IslÉmÊ, Th esis M aster, Jabatan F iqh dan Usul al-F iqh , UIA M , 1 998, m/s 34 – 39, S aid, Th u raya M uh ammad, TatabbuÑ al-RukhaÎ Wa Atharuhu FÊ al-Fiqh al-IslÉmÊ, Th esis M aster, Jabatan F iqh dan Usul al-F iqh , UIA M , 20 0 5, m/s 29 – 31 .

- 7 -

B ah agian kedua pula men gan dun gi empat istilah yan g man a perbezaan n ya den gan talfiq lebih

ban yak dari persamaan n ya. Tiga istilah yan g pertama dikaitkan den gan talfiq dari sudut ketiadaan

keleraian dari pegan gan den gan keterbatasan cara yan g digun a pakai dalam pen gh ukuman fiqh , dan

satu istilah yan g terakh ir dikaitkan den gan talfiq dari sudut ketiadaan yan g lan gsun g dalam berpegan g

den gan cara in i. Istilah – istilah yan g dimaksudkan in i adalah seperti berikut:

1 ) A l-TaqlÊd:

Perkataan al-Taqlid )التقليد( jika dikembalikan kepada kata dasarn ya )قلد، يقلد، تقليدا( membawa

maksud men gikat dan membuat tan da di leh er.25 S ecara istilah n ya di kalan gan ah li ilmu, al-TaqlÊd

bermakn a men gambil mazh ab den gan tidak men getah ui daliln ya, atau men gikut pen dapat oran g

yan g man a kata – katan ya bukan h ujah tan pa men getah ui lan gsun g daliln ya.26

S udut perbezaan an tara al-TalfÊq den gan al-TaqlÊd ialah seseoran g yan g melakukan taqlid

terh adap mazh abn ya akan berusah a men gelakkan diri dari men in ggalkan pen dapat – pen dapat

mazh abn ya dalam semua permasalah an dan perbuatan . B erbeza den gan talfiq yan g man a dalam

seseten gah permasalah an dia akan men in ggalkan pen dapat mazh abn ya dan men gambil pen dapat

dari mazh ab yan g lain . Di dalam perbezaan in i ada perkaitan an tara kedua – duan ya iaitu taqlid

adalah pen yebab berlakun ya talfiq, keran a persoalan men campur – adukkan pen dapat – pen dapat

tidak akan timbul sekiran ya tiada pembatasan kepada mazh ab – mazh ab terten tu .27

2) A l-Tamadh h ub:

Istilah kedua in i )التمذھب( adalah kata n ama yan g berakar umbi dari kata dasarn ya ) ،تمذھب

)يتمذھب، تمذھبا iaitu bermazh ab. Perkataan mazh ab pula adalah kata n ama yan g diambil dari kata

dasarn ya )ذھب، يذھب، ذھابا، مذھبا( yan g bermakn a pegan gan yan g diamalkan .28 S ecara istilah n ya,

mazh ab bermaksud kumpulan ajaran fiqh yan g men jadi sumber rujukan dan pegan gan yan g

diiktiraf sebagai gan ti kepada ikutan , ijtih ad dan an alisa terh adap al-Q ur’an dan al-S un n ah .29 Jadi,

maksud bermazh ab ialah men isbah kan diri den gan mazh ab – mazh ab terten tu den gan men gikuti

usul dan furu’ mazh ab itu.

S udut perbezaan an tara al-TalfÊq den gan al-Tamadh h ub ialah seakan sama den gan

perbezaan n ya den gan al-TaqlÊd tadi, cuma bertaqlid itu datan g selepas bermazh ab. Iaitu setelah

seseoran g itu men yan darkan dirin ya den gan mazh ab terten tu , dia akan berusah a men gamalkan

25 A l-R ÉzÊ, MukhtÉr al-ØiÍÉh, m/s 560 . 26 S Én o, Q uÏb M uÎÏafÉ, MuÑjÉm MuÎÏalaÍÉt UÎËl al-Fiqh, m/s 1 43, M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 39, al-ZuÍaylÊ, W ah bah , UÎËl al-Fiqh al-IslÉmÊ, 2/1 1 48. 27 M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 39, M ustafa, M oh d F adh il, al-TalfÊq Bayna al-MadhÉhib Wa Atharuhu FÊ al-Fiqh al-IslÉmÊ, m/s 30 – 32. 28 Ibn M an ÐËr, LisÉn al-ÑArab, 1 /393. 29 A bdullah , H afiz F irdaus, Pedoman – Pedoman Bermazhab Dalam Islam, Joh or, Pern iagaan Jah abersa, cetakan 1 , 20 0 4, m/s 9.

- 8 -

sepen uh n ya kan dun gan mazh abn ya in i, tan pa memasukkan un sur – u n sur dari mazh ab yan g lain .

M aka, talfiq di sin i juga dian ggap kesan daripada amalan bermazh ab, keran a ikatan mazh ab yan g

membataskan seseoran g daripada men gambil pen dapat yan g bukan dari mazh abn ya akan

men yebabkan n ya dalam satu – satu masalah keluar dari ikatan in i. Perkaitan in ilah yan g

men gh ubun gkan an tara istilah al-TalfÊq den gan istilah al-Tamadh h ub in i.30

3) A l-Takh ayyur:

Istilah al-Takh ayyur )التخير( in i adalah diambil dari kata dasarn ya )تخير، يتخير، تخيرا( yan g

membawa makn a memilih apa yan g baik.31 Dari segi istilah n ya, al-Takh ayyur bermaksud

kebebasan in div idu yan g beragama Islam un tuk memilih man a – man a pen dapat mazh ab dan tidak

terikat den gan satu mazh ab F ekah sah aja.32 Pen erapan n ya boleh diletakkan di bawah dua keadaan ;

pewartaan oleh pemerin tah dan pen gamalan peribadi in div idu.

S udut perbezaan an tara al-TalfÊq den gan al-Takh ayyur ialah seakan perbezaan n ya den gan dua

istilah terdah ulu iaitu al-Taqlid dan al-Tamadh h ub, tetapi juran gn ya agak kecil keran a al-

Takh ayyur datan g sebelum al-TaqlÊd dan al-Tamadh h ub. S eseoran g itu pada mulan ya akan

memilih (al-Takh ayyur) mazh ab yan g terten tu u n tuk dirin ya, lalu in i membawa dia

men yan dan darkan diri kepada satu mazh ab (al-Tamadh h ub), yan g men yebabkan kepada

keterikatan diri den gan mazh ab yan g dipegan g (al-TaqlÊd) itu. Dalam perbezaan ini ada

persamaannya bahawa jika seseorang yang telah berpegang dengan satu mazhab dan

kemudian mengamalkan konsep al-Takhyyur al-Juz´Ê akan membawanya kepada

pencampuran pendapat yang dipegang dengan pendapat yang dipilih dari mazhab lain.33

4) A l-Ijtih Éd:

M akn a perkataan in i secara bah asan ya telah diben tan gkan di h alaman terdah ulu, dan di sin i

pembah asan h an ya tertumpu kepada makn an ya dari sudut istilah . Perkatan al-Ijtih Éd )الاجتھاد(

men gikut ah li ilmu bermaksud kebersu n gguh an seoran g faqih memerah usah a ten agan ya un tuk

men gh asilkan h ukum syarie secara zan ,34 atau ia adalah proses men geluarkan h ukum – h ukum

syarak daripada dalil – daliln ya yan g terperin ci yan g terdapat dalam S h ariah .35

S udut perbezaan an tara al-TalfÊq den gan al-Ijtih Éd in i adalah amat jelas, keran a seseoran g

yan g berijtih ad den gan terus men dapatkan h ukum syarak daripada dalil – dalil akan tidak

30 M ustafa, M oh d F adh il, al-TalfÊq Bayna al-MadhÉhib Wa Atharuhu FÊ al-Fiqh al-IslÉmÊ, m/s 32 – 34. 31 Ibn M an ÐËr, LisÉn al-ÑArab, 4/264. 32 Doi, A bdul R ah man I., Undang – Undang Syariah, dipetik dari: M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 47. 33 M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 47. 34 S Én o, Q uÏb M uÎÏafÉ, MuÑjÉm MuÎÏalaÍÉt UÎËl al-Fiqh, m/s 27. 35 A l-ZuÍaylÊ, W ah bah , UÎËl al-Fiqh al-IslÉmÊ, 2/1 0 67.

- 9 -

melakukan al-Takh ayyur, al-Tamadh h ub dan al-Taqlid. Jika dia terlepas dari ketiga – tiga perkara

in i maka dia juga akan terlepas dari melakukan al-TalfÊq keran a perkaitan yan g telah dibin can gkan

dah ulu. N amun , in i h an ya berlaku ke atas oran g yan g melakukan al-Ijtih Éd al-K ullÊ iaitu

keupayaan pen geluaran h ukum den gan usah a sen diri dalam semua permasalah an fiqh , tetapi

sekiran ya dia melakukan al-Ijtih Éd al-Juz Ê iaitu keupayaan pen geluaran h ukum dalam sebah agian

permasalah an , maka dia masih berkemun gkin an un tuk melakukan al-TalfÊq .

Pandangan Ulamak Mengenai Kebolehan Bertalfiq

S etelah memah ami kon sep Talfiq dan beberapa istilah lain yan g berh ubun gkait den gan n ya,

pen ulis in gin memben tan gkan di sin i h ukum melakukan dan men gamalkan talfiq men gikut pan dan gan

para ulamak. S eperti kebiasaan n ya, setiap perkara yan g diperselisih kan oleh ulamak akan men atijah kan

perpecah an pan dan gan mereka kepada dua kelompok, yan g man a salah satun ya bersetuju dan yan g

keduan ya tidak bersetuju . K emudian , diselan gi an tara dua pen dapat in i pen dapat ketiga yan g cuba

men gh armon ikan perselisih an den gan melakukan talfiq an tara dua pen dapat in i, iaitu men gambil

sebah agian dari pen dapat pertama dan sebah agian dari pen dapat kedua.

S eperti kebiasaan n ya juga, setiap kelompok akan memperjuan gkan pen dapat masin g – masin g

den gan men yusun dalil dan h ujah serta kritikan terh adap dalil dan h ujah dari kelompok yan g

berten tan gan . Tan pa membin can gkan perdebatan mereka in i secara terperin ci, pen ulis akan men yebut

di peren ggan – peren ggan berikut rin gkasan berken aan pan dan gan para ulamak men gen ai keboleh an

bertalfiq.

Golon gan yan g tidak men erima talfiq dan berpen dapat den gan ketidakboleh an men gamalkan

talfiq bersan darkan kepada beberapa dalil, an taran ya:36

1 - Talfiq mewujudkan h ukum ketiga bagi dua h ukum yan g telah disepakati oleh ulama dalam

membataskan perbezaan pen dapat terh adap masalah . In i berten tan gan den gan apa yan g telah

diterima oleh ulamak ten tan g keh araman mewujudkan h ukum baru in i.

2- Talfiq men yebabkan pen ciptaan satu pen dapat baru yan g tidak pern ah dikatakan oleh man a –

man a ulamak terdah ulu . Ia seolah – olah mewujudkan satu mazh ab baru h asil can tuman

pen dapat – pen dapat yan g dilakukan oleh seoran g yan g bukan mujtah id.

3- Talfiq melan ggar tu n tu tan bermazh ab dan bertaqlid, keran a ia men yebabkan seseoran g itu

men campur adukkan mazh abn ya den gan mazh ab yan g lain . Jika talfiq diboleh kan , maka tidak

ada faedah n ya seseoran g itu bermazh ab.

36 M ustafa, M oh d F adh il, al-TalfÊq Bayna al-MadhÉhib Wa Atharuhu FÊ al-Fiqh al-IslÉmÊ, m/s 47 – 53, al-ZuÍaylÊ, W ah bah , UÎËl al-Fiqh al-IslÉmÊ, 2/1 1 72, M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 55 – 59, al-B Én Ê, M uh ammad S aÑÊd, ÑUmdah al-TaÍqÊq FÊ al-TaqlÊd Wa al-TalfÊq, m/s 92 – 1 0 5.

- 1 0 -

4- Talfiq membawa kepada perbuatan meremeh – remeh kan u rusan agama, dan meletakkan h awa

n afsu sebagai ukuran dalam melakukan ibadah . Jika talfiq diboleh kan seseoran g itu akan

memilih – milih dari setiap mazh ab apa yan g bersesuaian den gan kein gin an n ya.

Golon gan kedua yan g men erima talfiq dan berpen dapat den gan keh arusan atau keboleh an

men gamalkan talfiq bersan darkan kepada beberapa dalil, an taran ya:37

1 - Telah men jadi satu ketetapan dalam Islam bah awa kita wajib men gikut al-Q ura’n dan al-

S un n ah . S ekiran ya keben aran yan g ditun jukkan oleh dua sumber in i berada di luar dari

mazh ab yan g kita pegan g maka kita wajid men gambiln ya, sekalipun terpaksa men campur

adukkan pen dapat – pen dapat.

2- Telah men jadi satu ketetapan juga dalam Islam bah awa ia bersifat memudah kan . Pen gh araman

talfiq yan g memaksa seseoran g itu berpegan g den gan mazh abn ya sekalipun dia sudah

men getah ui keben aran yan g lain adalah satu beban an ke atasn ya. Iaitu men afikan h akn ya

un tuk melakukan apa yan g diketah uin ya sebagai yan g lebih ben ar dan tepat den gan S h ariah .

3- Tiada dalil dari S yarak yan g men u n jukkan pen gh araman melakukan talfiq in i, maka

sebagaiman a bertaqlid dan bermazh ab itu diboleh kan , sewajarn ya bertalfiq juga diboleh kan .

4- M emboleh kan bertalfiq boleh men yebabkan seseoran g itu berusah a men dalami agama dan

men cari ilmu, keran a oran g yan g berusah a un tuk men ilai sejauh man a keben aran pegan gan n ya

akan berusah a men u n tu t ilmu. B erbeza den gan pen gh araman n ya, yan g h an ya men yebabkan

pemikiran n ya beku dan jumud den gan apa yan g diwarisin ya dari oran g yan g sebelumn ya.

Pen gh armon ian an tara golon gan yan g men gatakan ketidakboleh an secara total dan golon gan

yan g men gatakan keh arusan n ya secara mutlak tergambar pada usah a meletakkan syarat – syarat un tuk

men gamalkan talfiq38 dan membataskan keadaan – keadaan terten tu .39 Den gan lebih terperin ci, h ukum

talfiq in i boleh dibah agikan kepada lima bah agian men gikut pembah agian h ukum syarie iaitu wajib,

su n at, h arus, makruh dan h aram.40 Pembah agian in i dibuat berdasarkan cara, sebab dan n atijah dari

melakukan talfiq itu sen diri.41

K esimpulan n ya, men gh ukum boleh atau tidak bertalfiq itu memerlukan pen elitian yan g

men dalam dalam men seimban gkan an tara merealisasikan ciri kemudah an dan kerin gan an S h ariah dan

men gelakkan fitn ah ketidakseragamaan amalan masyarakat seh in gga men yebabkan perdebatan dan

pertelin gkah an . S ekalipun pen ulis cen deru n g un tuk men gatakan bah awa talfiq itu dih aruskan , n amun 37 M ustafa, M oh d F adh il, al-TalfÊq Bayna al-MadhÉhib Wa Atharuhu FÊ al-Fiqh al-IslÉmÊ, m/s 40 – 46, al-ZuÍaylÊ, W ah bah , UÎËl al-Fiqh al-IslÉmÊ, 2/1 1 73 - 1 1 75, M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 64 – 87, al-B Én Ê, M uh ammad S aÑÊd, ÑUmdah al-TaÍqÊq FÊ al-TaqlÊd Wa al-TalfÊq, m/s 1 0 5 – 1 1 0 . 38 A bdullah , H afiz F irdaus, Pedoman – Pedoman Bermazhab Dalam Islam, m/s 1 42, al-B Én Ê, M uh ammad S aÑÊd, ÑUmdah al-TaÍqÊq FÊ al-TaqlÊd Wa al-TalfÊq, m/s 1 1 0 – 1 1 4, M ustafa, M oh d F adh il, al-TalfÊq Bayna al-MadhÉhib Wa Atharuhu FÊ al-Fiqh al-IslÉmÊ, m/s 90 – 97. 39 M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 59. 40 Ibid, m/s 95 – 1 0 0 . 41 S Én o, Q uÏb M uÎÏafÉ, MuÑjÉm MuÎÏalaÍÉt UÎËl al-Fiqh, m/s 1 46 – 1 47, al-ZuÍaylÊ, W ah bah , UÎËl al-Fiqh al-IslÉmÊ, 2/1 1 76 – 1 1 79, h ttp://www.fiqh academy.org.sa/qararat/8-1 .h tm

- 1 1 -

pen gh arusan ia adalah satu idea yan g pelaksan aan n ya ke atas masyarakat Islam memerlukan persediaan

dan pen gawasan . A pa yan g dapat pen ulis perh atikan , kelompok yan g men en tan g keh arusan in i ialah

dari kalan gan oran g yan g berilmu agama dan bukan n ya masyarakat awam. In i keran a masyarakat

awam umumn ya tidak men getah ui adakah amalan mereka itu seben arn ya dari mazh ab yan g mereka

an uti atau pun tidak. M ereka h an ya mewarisi apa diamalkan oleh oran g sebelum mereka atau pu n

mereka men eriman ya dari guru – guru agama melalui majlis – majlis pen gajian .

Persediaan yan g pen ulis maksudkan ialah usah a – usah a yan g dilakukan sebelum pelaksan aan

talfiq di dalam masyarakat seperti memberi kesedaran kepada mereka ten tan g realiti mazh ab – mazh ab,

pen gutamaan kepada pen dapat yan g bertepatan den gan n as dan maslah ah semasa, dan pen globalan fiqh

mazh ab. Pen gawasan pula ialah usah a – usah a yan g dilakukan setelah talfiq itu dilaksan akan seperti

mewujudkan satu badan kh as yan g men gkaji pen dapat – pen dapat semua mazh ab dan men cari

pen dapat yan g palin g sah ih dan tepat.

M ereka yan g men en tan g pen gamalan talfiq in i seben arn ya akan merasakan kesempitan dan

keterbatasan ketika men cari pen yelesaian u n tuk masalah – masalah baru yan g timbul. S uasan a –

suasan a keh idupan yan g berbeza juga memberi kesan kepada h ukum yan g diamalkan , keran a tidak

semua h ukum yan g diterima dari mazh ab itu terlepas dari faktor masa, tempat, adat dan keadaan yan g

men gelilin gi ketika h ukum itu dikeluarkan .

(2) TALFIQ DI MALAYSIA

B ah agian pertama kertas kerja in i mempamerkan kefah aman ten tan g istilah talfiq, yan g man a

ia adalah satu kon sep pen gamalan yan g men an tikan pen erapan . Di bah agian kedua in i, pen ulis in gin

men jadikan n egara M alaysia sebagai medan pen erapan kon sep in i, den gan men yelidiki sejauh man a

Talfiq itu diterima dan diamalkan oleh masyarakat Islam di M alaysia. In i men u n tu t pen ulis men eliti

lembaran – lembaran sejarah perkemban gan Islam di n egara in i demi m elih at detik – detik kedatan gan

Talfiq ke M alaysia dan bagaiman a reaksi masyarakat Islam terh adapn ya.

Sejarah Perkembangan Islam di Malaysia dan Hubungkaitnya Dengan Talfiq

K edatan gan Islam ke M alaysia telah men corakkan tatacara h idup masyarakat melayu sejak

awal pen ubuh an kerajaan M elayu lagi. M eskipun berlaku perbezaan pen dapat di kalan gan ah li sejarah

ten tan g siapa seben arn ya yan g membawa masuk Islam ke Tan ah M elayu, n amun apa yan g pen tin g

ialah pen yebarluasan Islam telah tidak didepan i den gan ten tan gan serta h alan gan . Peran an yan g

dimain kan oleh pen dakwah Islam ketika itu tern yata berkesan keran a den gan tidak men gambil masa

yan g pan jan g, Islam telah men jadi agama masyarakat melayu men gan tikan an utan fah aman H in du.

K emun culan fen omen a bermazh ab yan g bermula pada kurun keen am h ijriah telah juga

men corakkan cara pen gamalan agama Islam di kalan gan masyarakat melayu pada mula

- 1 2 -

pen erimaan n ya. Pen dakwah yan g telah membawa masuk Islam ke Tan ah M elayu telah juga membawa

cara in i bersama, seh in gga Islam yan g diterima sebagai agama baru oleh masyarakat melayu adalah

den gan cara in i. M azh ab S yafie telah diterima sebagai mazh ab rasmi kerajaan Islam di n egara in i sejak

beratus – ratus tah un yan g lalu.42 Ia telah men domin asikan cara pen gamalan dan pemah aman

masyarakat melayu terh adap agama Islam, den gan men jadikan segala perun dan gan dan permasalah an

bersumberkan apa yan g terkan dun g di dalam mazh ab in i.

S istem – sistem ken egaraan di Tan ah M elayu pada ketika itu seperti keh akiman , pen tadiran ,

pen gh ukuman , peru n dan gan , pen didikan dan kemasyarakatan diben tuk berdasarkan apa yan g

termaktub di dalam mazh ab S yafie. Pen gamalan den gan mazh ab in i san gat berakar umbi dalam

keh idupan masyarakat melayu, teru taman ya dalam bidan g pen didikan dan peru n dan gan , demi

men jamin keberlan gsun gan cara kefah aman Islam in i yan g telah diwarisi zaman berzaman . Pergolakan

kuasa politik melayu akibat keh adiran beberapa kuasa pen jajah tidak men gubah suasan a bermazh ab in i,

sekalipun ia telah membataskan pelaksan aan agama Islam kepada aspek – aspek yan g lebih kecil. Pih ak

pen jajah yan g datan g den gan sistem peru n dan gan mereka sen diri telah men gan tikan un dan g – u n dan g

Islam yan g sedia ada den gan u n dan g – u n dan g mereka. Perten tan gan dari masyarakat Islam melayu

yan g berdasarkan kesedaran ten tan g pen cabulan in i men un jukkan kepada kesun gguh an mereka

membela agama Islam yan g dian uti dari diperlekeh kan oleh pen jajah .43

Pen ulis berpen dapat bah awa sejarah perkemban gan Islam di M alaysia telah berh adapan

den gan beberapa faktor yan g men dedah kan kepada masyarakat melayu den gan talfiq in i. B agi

men yokon g pen dapat in i, pen ulis sen araikan beberapa faktor atau pun petu n juk kepada keboleh an

berlakun ya talfiq di sepan jan g sejarah Islam di M alaysia:

1 - K edudukan Tan ah M elayu (M elaka teru taman ya) sebagai laluan dagan gan an taraban gsa

men jadikan n ya destin asi persin ggah an pen tin g bagi pedagan g – pedagan g yan g datan g dari

segen ap n egara. In i men yebabkan masyarakat Islam di sin i terdedah den gan mazh ab – mazh ab

selain mazh ab S yafie. Perkara in i sekali pun tidak men jadikan mereka men in ggalkan mazh ab

pegan gan mereka, tetapi ia membuatkan mereka men getah ui den gan kewujudan cara – cara

lain dalam pen gamalan agama Islam.

2- R en tetatan daripada perkara pertama, pen dedah an in i lebih meluas apabila masyarakat luar

mula men etap dan bermustautin di Tan ah M elayu. M asyarakat muslim yan g datan g dari C in a,

A rab dan In dia ke n egara in i lalu tin ggal di sin i un tuk beberapa tah un men gamalkan mazh ab –

mazh ab mereka yan g berbeza den gan mazh ab S yafie yan g dipegan g oleh masyarakat melayu.

3- K etoleran sian an tara mazh ab dititikberatkan dalam men jamin keutuh an perh ubun gan

diplomasi an tara kerajaan melayu den gan kerajaan – kerajaan Islam yan g lain . Telah

dicatatkan bah awa kerajaan melayu M elaka mempun yai h ubu n gan politik yan g baik den gan

42 O th man , M ah mud S aedon A ., Institusi Pentadbiran Undang – Undang & Kehakiman Islam, m/s 21 7. 43 A bdullah , A bdul R ah man H aji, Gerakan Anti Penjajahan Di Malaysia 1511-1950, Pengaruh Agama Dan Tarikat (K uala Lumpur: Pen erbitan K in tan , 1 994) m/s 82.

- 1 3 -

kerajaan Islam Uth man iyyah , sekalipun mazh ab yan g men jadi pegan gan u tama kerajaan in i

ialah mazh ab H an afi.

4- S elepas kemerdekaan M alaysia, perlembagaan persekutuan telah digubal sebagai dasar

pen ubuh an sebuah n egara baru yan g merdeka lagi berdaulat. Di dalam perlembagaan in i, apa

yan g tercatat ialah agama Islam secara umumn ya telah diiktiraf sebagai agama rasmi

persekutuan , tan pa merujuk kepada man a – man a mazh ab.44 B erdasarkan perkara in i,

masyarakat Islam di M alaysia tidak terbatas kepada golon gan yan g berpegan g den gan mazh ab

S yafie sah aja.

C orak perkemban gan Islam di M alaysia memun gkin kan berlakun ya talfiq di dalam

masyarakat den gan adan ya pertembun gan ban gsa yan g berbilan g mazh ab. Pen dedah an awal yan g

mereka terima in i memberikan satu impak dalam men gambil pen dirian samaada berterusan dalam

berpegan g den gan mazh ab S yafie atau berteloran si den gan mazh ab – mazh ab lain . Pada ketika – ketika

yan g memerlukan masyarakat Islam melayu bercampur den gan masyarakat Islam lain di n egara in i,

pen dedah an in i men jadi lebih ketara bah awa mereka perlu men gh ormati pegan gan mazh ab oran g lain

dan men eriman ya sebagai sebah agian dari agama Islam.

Kedatangan Talfiq di Malaysia: Penerimaan dan Penolakan

S ebagaiman a yan g telah diben tan gkan lalu, bah awa kita semestin ya men erima h akikat

berlakun ya perh ubun gan secara lan gsun g dan tidak lan gsun g an tara masyarakat melayu yan g

berpegan g den gan mazh ab S yafie den gan masyarakat bukan melayu yan g berpegan g den gan selain

mazh ab in i. In i merupakan titik pemula bagi kemun culan talfiq di dalam masyarakat melayu, yan g

man a un su r – u n sur dari mazh ab lain mula meresap masuk ke dalam pen gamalan mazh ab mereka.

K emasukan talfiq ke dalam pen gamalan fiqh di kalan gan masyarakat melayu berlaku den gan

dua cara; dibawa dan sedia ada. C ara yan g pertama kebiasaan n ya terjadi melalui kewujudan oran g

perseoran gan atau kumpulan terten tu yan g men yebarkan kesedaran ten tan g perlun ya bertalfiq dan

men gambil pen dapat – pen dapat yan g bukan dari mazh ab S yafie. M an akala, cara yan g kedua pula

terjadi melalui pen campuran yan g sebati an tara masyarakat melayu den gan masyarakat bukan melayu

dalam h al – h al pen gamalan fiqh h arian , seh in gga berlakun ya pen campuran dalam pen gamalan mazh ab

itu sen diri.

Pen ulis men gambil gerakan K aum M uda sebagai con toh yan g jelas u n tuk cara yan g pertama

in i. K emun culan K aum M uda yan g merupakan an caman kepada K aum Tua men jadi perin tis kepada

gerakan pen jern ih an fiqh Islam yan g seben ar. K aum Tua dilih at sebagai satu golon gan yan g amat

44 Federal Constitution As At 10th Sept 2002, m/s 1 3.

- 1 4 -

memen tin gkan cara tradisi dalam men yebarkan Islam dan berpegan g kuat den gan mazh ab S yafie.45

K aum Tua melih at pembawaan K aum M uda in i sebagai satu yan g membah ayakan masyarakat melayu

pada ketika itu . A pa yan g dibawa oleh K aum M uda seben arn ya adalah bagaiman a un tuk men gatasi

permasalah an – permasalah an seperti B idaah , K h u rafat, Taqlid dan Jumud.46 S ecara umumn ya, ada

beberapa prin sip dalam gerakan K aum M uda yan g men yuarakan keperluan bertalfiq dalam masyarakat

melayu:47

1 - K embali kepada sumber – sumber Islam yan g u tama iaitu al-Q uran dan al-S un n ah , serta

amalan golon gan al-S alaf.

2- Pen ekan an ke atas isu – isu bidaah dan kh urafat yan g diamalkan oleh masyarakat melayu.

3- M en gh idupkan semula keperluan berijtih ad dan men gkritik amalan bertalqlid buta den gan apa

yan g diwarisi.

4- Pen gecaman ke atas sistem pen didikan pon dok yan g h an ya melah irkan jumud, taqlid dan

kemun duran dalam masyarakat melayu.

K epen tin gan merujuk semula dua sumber u tama Islam, serta men gamalkan Ijtih ad dan

men in ggalkan Taqlid membawa pada salah satu sudutn ya kepada bertalfiq. H ubun gkait an tara tiga

istilah in i telah pen ulis sen tuh di h alaman terdah ulu, yan g man a Taqlid adalah pen yebab kepada Talfiq,

dan Ijtih ad adalah pelepas dari Talfiq.

Usah a membawa talfiq yan g dilakukan oleh K aum M uda dan golon gan – golon gan yan g

sean gkatan den gan n ya telah berdepan den gan ten tan gan dan h alan gan . Pen ulis tidak dapat men jawab

persoalan adakah usah a mereka in i berjaya atau tidak, tetapi mereka telah berusah a memberi

pen getah uan dan kesedaran kepada masyarakat Islam di M alaysia bah awa ada impak disebalik

keleraian pegan gan mazh ab S yafie kepada mazh ab – mazh ab lain . Impak in i dilih at sebagai satu yan g

n egatif oleh golon gan yan g men olak talfiq keran a ia mewujudkan ketidaksamaan amalan fiqh , dan ia

dilih at sebagai satu yan g positif oleh golon gan yan g men erima talfiq keran a ia memberikan

pen yelesaian dan men dekatkan kepada ketepatan S yarak.

Dari satu sudut yan g lain , kedatan gan talfiq ke dalam keh idupan masyarakat Islam melayu

M alaysia berlaku dalam dua keadaan ; disedari dan tidak disedari. In i merujuk kepada pelaksan aan yan g

dijalan kan oleh pih ak pemerin tah melalui jabatan – jabatan terten tu yan g men yalurkan pen gh ukuman

fiqh kepada masyarakat. K eadaan yan g disedari in i bermaksud pih ak pemerin tah mewartakan satu

h ukum fiqh den gan pemberitah uan bah awa h ukum in i adalah h asil gabun gan an tara pen dapat mazh ab

S yafie den gan mazh ab – mazh ab lain , atau pun ia adalah dari pen dapat mazh ab lain secara

keseluruh an n ya. K eadaaan yan g tidak disedari pula bermaksud pewartaan satu h ukum fiqh yan g

45 A milah bin ti A wan g, The Modern Revivalist Movements in Malaysia: a study on Kaum Tua And Kaum Muda, Th esis M aster, Jabatan Usuluddin dan Perban din gan A gama, UIA M , 1 998, m/s 2. 46 Ibrah im, A h mad, “Un dan g– Un dan g Islam di M alaysia” dalam Zurain i M ajid, Masyarakat Malaysia, Pulau Pin an g: Un iv ersiti S ain s M alaysia, 1 985, m/s 325. 47 A milah bin ti A wan g, The Modern Revivalist Movements in Malaysia, m/s 22 – 27.

- 1 5 -

dih asilkan melalui cara talfiq tan pa pemberitah uan umum. C ara in ilah yan g biasan ya dilakukan oleh

pih ak pemerin tah demi men gelakkan kesalah fah aman dan ketidakjelasan .

Pen ulis in gin memben tan gkan beberapa perkara yan g telah dipersetujui oleh M ajlis F atwa

K eban gsaan berkaitan talfiq in i:48

1 - S ecara prin sipn ya, M ajlis in i men gakui keempat – empat mazh ab dalam fiqh , keran a golon gan

A h l al-S un n ah wa al-Jamaah itu adalah mereka yan g berpegan g den gan h ukum – h ukum

S yarak den gan cara mazh ab yan g empat in i.

2- M ajlis in i melaran g man a – man a pertubuh an agama dari mewartakan kebebasan n ya dari

man a – man a mazh ab, dan ideologi in i perlu diperbetulkan u n tuk men gelakkan pertelin gkah an

an tara man usia.

3- M ajlis F atwa K eban gsaan bersetuju men gambil mazh ab S yafie sebagai asas dalam memilih

fatwa – fatwa dan h ukum – h akam n egara, dan mazh ab in i h aruslah didah ulukan dari mazh ab

– mazh ab lain .

4- M ajlis telah bersetuju bah awa pelaksan aan un dan g – u n dan g Islam mestilah men gikut mazh ab

S yafie, tetapi sekiran ya h ukum di dalam m azh ab in i tidak men epati maslah ah umum semasa

maka diboleh kan men gambil man a – man a mazh ab dari mazh ab yan g tiga itu .

Dari apa yan g disebut in i, jelaslah bah awa pen gamalan talfiq adalah diterima den gan rasmi

secara pilih an kedua, iaitu selepas berusah a berpegan g den gan mazh ab S yafie. Den gan kata lain n ya,

berpalin g kepada talfiq h an ya diboleh kan den gan bersyarat dan bersebab, dan pada masa yan g sama

men gutamakan mazh ab S yafie seboleh mun gkin .

A pa yan g lebih men arik daripada itu, kon sep Talfiq in i pern ah disebut di dalam sidan g

parlimen M alaysia, ketika man a S etiausah a Parlimen K emen terian K ewan gan Dato’ Dr. H aji S h afie

bin M oh d. S alleh memben tan gkan laporan berken aan in dustri modal dan kewan gan berasaskan Islam.

B eliau memasukkan al-Talfiq in i di dalam sen arai in strumen modal berlan daskan S yariah yan g telah

ban yak ditubuh kan .49 Tern yata, pelaksan aan talfiq telah begitu meluas di dalam sektor perban kan ,

permodalan dan kewan gan Islam di M alaysia seh in gga ia dilih at sebagai satu alat yan g wajar

dikedepan kan dalam sektor in i.

Di sin i pen ulis in gin men yen araikan beberapa pen gh ukuman fiqh yan g telah dilaksan akan di

dalam masyarakat Islam M alaysia sebagai con toh kepada pen gamalan talfiq:

1 - Pembinaan masjid dengan menggunakan harta yang dikumpul dari zakat fitrah.

M en gikut mazh ab S yafie, h arta yan g diperoleh i h asil kutipan zakat fitrah tidak boleh

disalurkan kepada selain asn af yan g lapan itu . M embin a masjid tidak termasuk di dalam lapan

48 M oh d F irdaus N urulh uda, ÓthÉr al-ÚurËf al-IjtimÉÑiyyah ÑAla al-FatÉwÉ al-SharÑiyyah: MÉlÊzÊyÉ NamËdhajan, Pusat Penyelidikan, UIAM, cetakan 1, 2003, m/s 135 – 140. 49 h ttp://www.parlimen .gov .my/h in dex/pdf/DR -0 3-1 1 -1 998.pdf

- 1 6 -

golon gan in i men gikut mazh ab S yafie, tetapi men gikut mazh ab H an afi ia termasuk di dalam

golon gan fi sabillah . M asyarakat Islam M alaysia telah men erima pen gamalan in i den gan tidak

men yedari bah awa ia adalah salah satu ben tuk talfiq.50

2- Mewajibkan pembeli mematuhi janjinya untuk membeli barang dari bank (al-

MurÉbaÍah Li al-´Ómir Bi al-ShirÉ´). M en gikut mazh ab S yafie, perbuatan in i tidak sah

keran a jan ji tidak men yerupai aqad. M aka, tiada kemestian dan kewajipan dalam urusn iaga

seperti in i. Tetapi, men gikut pen dapat dari mazh ab yan g lain , u rusn iaga in i melazimkan

kemestian . Pelaksan aan n ya di dalam perban kan Islam dan in stitusi kewan gan di M alaysia

men u n jukkan pen erimaan talfiq dalam aspek muamalah .51

3- Aurat pelajar wanita Islam di hadapan Ajnabiyyah di asrama perempuan. M en gikut

mazh ab S yafie, seoran g muslimah tidak boleh membuka aurat di h adapan wan ita ajn abiyyah

kafirah , keran a auratn ya dih adapan wan ita in i adalah sama den gan auratn ya dih adapan lelaki

muslim. Tetapi, M ajlis F atwa N egeri S embilan telah men fatwakan keh arusan membuka aurat

in i sekiran ya ada kepen tin gan (darurah ) yan g men un tu t kepada membuka sebah agian

badan n ya. In i den gan men gambil pen dapat mazh ab H an bali yan g memboleh kan seoran g

muslimah membuka aurat dih adapan wan ita kafirah .52

4- Membayar zakat fitrah dengan menggunakan wang. M en gikut mazh ab S yafie, tidak boleh

membayar zakat fitrah den gan men ggun akan wan g, keran a yan g ditun tu t adalah den gan

men ggun akan makan an asasi seperti beras, gan dum dan tamar. Tetapi, apa yan g diamalkan di

M alaysia den gan meluasn ya di setiap n egeri ialah keboleh an membayar zakat fitrah den gan

wan g. In i adalah den gan men gambil pen dapat mazh ab H an afi yan g mem boleh kan membayat

zakat fitrah den gan n ilai makan an asasi itu.53

5- Menjual harta waqaf. M en gikut mazh ab S yafie, h arta – h arta yan g telah diwaqafkan tidak

boleh dijualbeli keran a ia sudah men jadi milik oran g Islam secara umumn ya. N amun apa yan g

berlaku di M alaysia adalah sebalikn ya, iaitu masyarakat Islam memilih u n tuk tidak men gikut

mazh ab S yafie dalam perkara in i, tetapi memilih pen dapat dari mazh ab H an bali yan g

memboleh kan jualbeli h arta waqaf. In i meman dan gkan keperluan kepada tempat seperti

meluaskan masjid dan sekolah . Pen gamalan in i telah ban yak dilakukan di M alaysia

teru taman ya di n egeri K elan tan 54

6- Berkahwin dengan perempuan Kristian di Sabah dan Serawak. M en gikut mazh ab S yafie,

tidak boleh men gambil kira oran g K ristian pada zaman sekaran g in i sebagai ah li K itab, maka

tidak boleh seoran g muslim men gah win i perempuan yan g men gan ut agama K ristian . Tetapi,

meman dan gkan kepada keadaan yan g men desak M ajlis F atwa K eban gsaan telah berpegan g

den gan pen dapat selain mazh ab S yafie yan g men gambil kira perempuan K ristian in i adalah

50 M ustafa, M oh d F adh il, al-TalfÊq Bayna al-MadhÉhib Wa Atharuhu FÊ al-Fiqh al-IslÉmÊ, m/s 1 0 4. 51 Ibid, m/s 1 0 6. 52 Ibid, m/s 1 0 8. 53 Ibid, m/s 1 1 0 . 54 Ibid, m/s 1 1 2.

- 1 7 -

dari ah li K itab. Den gan fatwa in i, M ajlis telah men gh aruskan lelaki muslim di S abah dan

S erawak berkah win den gan perempuan – perempuan yan g beragama K ristian .55

7- Mendirikan solat Jumaat dengan bilangan makmun kurang daripada 40 orang.

M en gikut mazh ab S yafie, solat Jumaat tidak boleh didirikan sekiran ya bilan gan jemaah n ya

kuran g daripada 40 oran g. Tetapi, M ajlis F atwa K eban gsaan telah men geluarkan fatwa

ten tan g keboleh an men dirikan solat Jumaat den gan h an ya empat oran g bagi pen un tu t –

pen u n tu t M alaysia yan g berada di luar n egara.56

8- Hukum wudu’ selepas bersentuh antara lelaki dan perempuan semasa bertawaf.

M en gikut mazh ab S yafie, bersen tu h an an tara lelaki dan perempuan yan g bukan mah ram

den gan tidak berlapik adalah membatalkan wudu’. Tetapi, semasa bertawaf, ketika man usia

bercampur lelaki dan perempuan , kemun gkin an u n tuk batal wudu’ den gan sebab in i adalah

besar. N amun , telah difatwakan keboleh an men gikut mazh ab H an bali dalam perkara in i yan g

berpen dapat wudu’ in i tidak batal, demi tidak memberatkan jemaah h aji dan umrah .

9- Hukum BayÑ al-MuÑÉÏah. M en gikut mazh ab S yafie, u rusn iaga den gan cara in i adalah tidak

sah keran a ketiadaan rukun terpen tin g dalam muamalah iaitu ijab dan qabul. Tetapi, apa yan g

diamalkan rata – ratan ya di M alaysia, oran g Islam tidak berpegan g den gan pen dapat in i

sebalikn ya berpegan g den gan pen dapat jumh ur yan g men gh aruskan muamalah seperti in i. In i

memudah kan u rusan jualbeli mereka terutaman ya ketika muamalah yan g berlaku an tara

man usia dan mesin .57

1 0 - Jual beli najis haiwan sebagai baja tanaman. M en gikut mazh ab S yafie, sesuatu yan g n ajis

tidak boleh dipern iagakan , dan tidak sah jualbelin ya. M en gikut mazh ab H an afi, n ajis h aiwan

yan g digun akan un tuk tu juan yan g berfaedah boleh dijualbeli. Di M alaysia, jualbeli n ajis

h aiwan sebagai baja tan aman adalah satu yan g diterima dan diamalkan sekalipun ia men yalah i

mazh ab S yafie sen diri.58

1 1 - Penjualan nama peniagaan dan hakcipta. M en gikut mazh ab S yafie, muamalah seperti in i

tidak sah dan batal, keran a ia termasuk di dalam jualbeli ben da yan g tidak wujud. N amun ,

men gikut mazh ab H an afi h ak milik yan g bukan zat boleh dipern iagakan . Pen dapat in ilah yan g

diterima di M alaysia demi men jaga kemaslah atan umum dan meraikan ben tuk pern iagaan

moden .59

1 2- Kontrak sewa beli (al-IjÉrah al-Muntahiyyah bi al-TamlÊk). M en gikut mazh ab S yafie,

kon trak seperti in i adalah tidak sah dan batal di sisi S yarak keran a ia men gan dun gi dua

kon trak dalam satu masa iaitu sewa dan beli. In i men epati maksud gh arar yan g ditegah oleh

S yarak. W alaubagaiman apun , keban yakan syarikat kewan gan Islam termasuk di M alaysia

55 M oh d F irdaus N urulh uda, ÓthÉr al-ÚurËf al-IjtimÉÑiyyah ÑAla al-FatÉwÉ al-SharÑiyyah: MÉlÊzÊyÉ NamËdhajan, m/s 139. 56 Ibid, m/s 1 39. 57 M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, m/s 1 28 – 1 29. 58 Ibid, m/s 1 29. 59 Ibid, m/s 1 30 .

- 1 8 -

tidak men gambil pen dapat in i, tetapi men gambil pen dapat mazh ab M aliki dan H an bali yan g

memboleh kan n ya.60

1 3- Menggunakan wang faedah untuk kebajikan. M ajlis F atwa di beberapa buah n egeri di

M alaysia seperti Pulau Pin an g, Perlis dan K edah telah men geluarkan fatwa keh arusan

men ggun akan wan g faedah un tuk perkara – perkara kebajikan umum. In i berten tan gan den gan

pen dapat jumh u r termasuk mazh ab S yafie yan g melaran g men gambil dan men ggun akan wan g

riba. M ajlis F atwa K eban gsaan juga bersetuju den gan keh arusan in i keran a melih at mudarat

yan g akan berlaku jika duit itu dibiarkan di dalam ban k.61

1 4- Kontrak hutang (BayÑ al-Dayn). M en gikut mazh ab S yafie dan jumh u r, h u tan g tidak boleh

dijualbeli keran a ia satu yan g tidak dimiliki sepen uh n ya, dan ia adalah satu kon trak yan g lain .

N amun begitu, keban yakkan syarikat kewan gan Islam di M alaysia telah men ggun akan

kon trak in i teru taman ya ketika melibatkan projek – projek besar yan g men elan berbilion –

bilion rin ggit. Dalam mazh ab H an bali, ada pen dapat yan g memben arkan kon trak seperti in i,

lalu mereka men gambil pen dapat in i dan men in ggalkan pen dapat jumh u r.62

1 5- Bayaran deposit (BayÑ al-ÑUrbËn). Di M alaysia, pemberian deposit di awal jualbeli adalah

satu perkara yan g diterima, yan g man a sekiran ya pembeli gagal un tuk membeli baran g maka

deposit in i akan men jadi h akmilik pen jual. In i berten tan gan den gan pen dapat jumh ur dan

mazh ab S yafie yan g melaran g pemberian deposit in i. M ereka yan g men gamalkan n ya adalah

keran a men erima pen dapat mazh ab H an bali yan g memboleh kan n ya.63

Lima belas con toh yan g disebutkan di atas adalah sebah agian kecil daripada bukti – bukti

bah awa amalan bertalfiq an tara mazh ab itu diterima dan digun apakai oleh masyarakat Islam di

M alaysia. Lebih ban yak lagi con toh seperti in i akan kita temui keran a keadaan darurah yan g memaksa

seseoran g itu men in ggalkan pegan gan mazh abn ya akan sen tiasa berlaku, serta permasalah an baru yan g

serin g timbul men u n tu t jawapan yan g tidak men yalah i kemasalah atan umum tetapi men yalah i

pegan gan mazh ab.

Den gan apa yan g kita lih at in i, tidak sewajarn ya kita men gan ggap perkemban gan fiqh in i

memban tu tkan usah a men dalami dan memelih ara mazh ab S yafie sebagai mazh ab rasmi n egara.

K epositifan pen dirian yan g diambil oleh pih ak pembuat dan pen geluar fatwa in i terserlah pada

pemastian bah awa setiap permasalah an fiqh yan g timbul mempun yai jawapan yan g men epati S yarak

dan meraikan kemaslah atan . M embatasi diri den gan apa yan g terkan dun g di dalam mazh ab S yafie

dalam permasalah an – permasalah an in i h an ya akan men imbulkan kecaman dan toh mah an terh adap

ketaksuban dan kejumudan berfatwa. B ah kan , apa yan g lebih teruk dari itu kecaman dan toh man a in i

juga ditujukan kepada para ulamak mazh ab S yafie terdah ulu yan g men gasaskan dan meluaskan

mazh ab in i.

60 Ibid, m/s 1 31 . 61 Ibid, m/s 1 32 – 1 33. 62 Ibid, m/s 1 33. 63 Ibid, m/s 1 33 – 1 34.

- 1 9 -

Talfiq Sebagai Jalan Penyelesaian Bagi Masalah – Masalah Fiqh Semasa di Malaysia

S ebagai satu pen gakh iran bagi kertas kerja in i, pen ulis merasakan ada baikn ya men gambil

satu segi yan g jaran g dilih at oleh pen gkaji – pen gkaji isu talfiq in i. Iaitu, men jadikan talfiq in i sebagai

satu alat atau medium berijtih ad yan g memban tu para pen geluar fatwa men yelesaikan masalah –

masalah fiqh semasa di M alaysia. Den gan kata lain n ya, keterbukaan berfikir dan keluasan men eliti

terh adap kh azan ah fiqh yan g ada den gan memastikan kesah ih an dan ketepatan n as yan g men yokon g

men jadi metodologi utama dalam men geluarkan setiap h ukum bagi permasalah an fiqh yan g timbul.

Dr. Yusuf al-Q aradh awi pern ah men gutarakan jen is ijtih ad in i den gan men amakan n ya sebagai

al-Ijtih Éd al-In tiqÉ´Ê yan g bermaksud ijtih ad dalam memilih pen dapat yan g tepat den gan N as, M aqasid

al-S h ariah dan masalah ah umum.64 K on sep ijtih ad yan g dibawa oleh Dr. Yusuf al-Q aradh awi in i tidak

berbeza den gan kon sep talfiq yan g in gin kita keten gah kan in i, keran a seseoran g mufti tidak boleh

melakukan talfiq dalam pen gh ukuman n ya kecuali den gan sebab yan g men un tu t. A pakah ada sebab lain

yan g perlu diiraikan oleh mufti in i daripada ketepatan n as dan keh ampiran kepada M aqasid?

Di akh ir – akh ir in i, ada beberapa isu fiqh yan g timbul di M alaysia yan g telah pun diatasi oleh

pih ak terten tu dalam memberikan jalan pen yelesaian n ya. Pen ulis in gin men ilai dan men gulas isu – isu

in i meran gkumi sebab yan g membawa masalah dan cara pen yelesaian n ya den gan men ggun akan

metodologi talfiq in i.

64 A l-Q arÉÌawÊ, YËsuf, al-IjtihÉd FÊ al-SharÊÑah al-IslÉmiyyah MaÑa NaÐarÉt TaÍlÊliyyah FÊ al-IjtihÉd al-MuÑÉÎir, K uwait: DÉr al-Q alam, cetakan 2, 1 989, m/s 1 1 5 – 1 1 8.

- 20 -

PENUTUP

S ebagai pen u tup bagi kertas kerja in i, pen ulis sen araikan semula isi – isi pen tin g yan g terkan dun g di

h alaman – h alaman terdah ulu :

1 - Talfiq boleh didefin asikan den gan satu cara pen gh ukuman den gan keluar dari keterbatasan

cara yan g satu keran a tun tu tan faktor – faktor terten tu pada satu sudut dari satu permasalah an

fiqh .

2- E mpat termin ologi lain yan g bersan gkutkait den gan talfiq secara persamaan n ya ialah : al-

IttibÉÑ, al-TarjÊÍ, al-Ijtih Éd al-M urakkab dan Tatabbu Ñ al-R ukh aÎ.

3- E mpat termin ologi lain yan g berh ubun gkait den gan talfiq secara perbezaan n ya ialah : al-

TaqlÊd, al-Tamadh h ub, al-Takh ayyur dan al-Ijtih Éd.

4- Ulamak telah berpecah kepada dua kumpulan berken aan h ukum bertalfiq, yan g man a satu

kumpulan men gh aramkan n ya keran a perten tan gan den gan S yarak yan g diwujudkan n ya serta

kesan buruk yan g men gikutin ya, dan satu kumpulan yan g lain men gh aruskan n ya keran a

keserasian S yarak yan g dibawan ya serta kesan baik yan g men gikutin ya.

5- S ejarah perkemban gan Islam yan g telah dilalui oleh masyarakat M alaysia tu ru t men yumban g

dalam pen erimaan terh adap talfiq, di man a pen ekan an dalam meraikan kemaslah atan umum

men jadi faktor u taman ya.

6- K emasukan talfiq ke dalam pen gamalan fiqh di kalan gan masyarakat Islam M alaysia berlaku

den gan dua cara iaitu dibawa dan sedia ada.

7- Dari satu sudut yan g lain , kedatan gan talfiq ke dalam keh idupan masyarakat Islam M alaysia

berlaku dalam dua keadaan iaitu disedari dan tidak disedari.

8- K epositifan pen dirian yan g diambil oleh pembuat talfiq di M alaysia terserlah pada pemastian

bah wa setiap permasalah an fiqh yan g timbul mempun yai jawapan yan g men epati S yarak dam

meraikan kemaslah atan .

9- K eterbukaam berfikir dan keluasan men ilai yan g terkan dun g di dalam talfiq terh adap

kh azan ah fiqh Islam den gan memastikan kesah ih an dan ketepatan N as yan g men yokon g

men jadi metodologi utama dalam men geluarkan h ukum.

- 21 -

RUJUKAN:

1 . A bdullah , A bdul R ah man H aji, Gerakan Anti Penjajahan Di Malaysia 1511-1950, Pengaruh Agama Dan Tarikat, K uala Lumpur: Pen erbitan K in tan , 1 994.

2. A l-B Én Ê, M uh ammad S aÑÊd, ÑUmdah al-TaÍqÊq FÊ al-TaqlÊd wa al-TalfÊq, Dimash q: al-M aktab al-IslÉm Ê, 1 981 .

3. A l-F ayËm Ê, A Ímad bin M uh ammad, al-MiÎbÉÍ al-MunÊr, B eirut: al-M aktabah al-ÑIlmiyyah .

4. A l-Q arÉÌawÊ, YËsuf, al-IjtihÉd FÊ al-SharÊÑah al-IslÉmiyyah MaÑa NaÐarÉt TaÍlÊliyyah FÊ al-IjtihÉd al-MuÑÉÎir, K uwait: DÉr al-Q alam, cetakan 2, 1 989.

5. A l-R ÉzÊ, M uh ammad bin A bÊ B akr, MukhtÉr al-ØiÍÉh, B eirut: M aktabah Lubn Én , 1 995.

6. A l-S affÉrayn Ê, A bË al-ÑA wn M uh ammad bin A h mad, al-TaÍqÊq FÊ BuÏlÉn al-TalfÊq, al-R iyÉd: DÉr al-ØumayÑÊ, cetakan 1 , 1 998.

7. A l-S uyËÏÊ, JalÉl al-DÊn ÑA bd al-R aÍmÉn bin A bÊ B akr, KitÉb al-Radd ÑAlÉ Man Akhlada IlÉ al-´ArÌ Wa Jahila Anna al-IjtihÉd FÊ Kulli ÑAÎr FarÌ, tah qiq: al-S h aykh K h alÊl al-M ays, B eirut, DÉr al-K utub al-ÑA rabiyyah , 1 982.

8. A l-ZuÍaylÊ, W ah bah , UÎËl al-Fiqh al-IslÉmÊ, Dimsh aq: DÉr al-F ikr, cetakan 2, 20 0 1 .

9. Federal Constitution As At 10th Sept 2002, disusun oleh : Legal R esearch B oard, Petalin g Jaya, In tern ation al Laws B ook S erv ice, 20 0 2.

1 0 . Ibn M an ÐËr, M uh ammad bin M ukrim, LisÉn al-ÑArab, B eirut: DÉr ØÉdir, cetakan 1 , 1 990 .

1 1 . Ibrah im, A h mad, “Un dan g– Un dan g Islam di M alaysia” dalam Zurain i M ajid, Masyarakat Malaysia, Pulau Pin an g: Un iv ersiti S ain s M alaysia, 1 985.

1 2. M alik, M aszlee, Talfiq: Beramal Dengan Pelbagai Mazhab, S elan gor: K arya B estari S dn . B h d., cetakan 1 , 20 0 5.

1 3. M oh d F irdaus N urulh uda, ÓthÉr al-ÚurËf al-IjtimÉÑiyyah ÑAla al-FatÉwÉ al-SharÑiyyah: MÉlÊzÊyÉ NamËdhajan, Pusat Penyelidikan, UIAM, cetakan 1, 2003.

1 4 . N yazee, Imran A h san K h an , Theories of Islamic Law, Methodolgy of Ijtihad, K uala Lumpur: Th e O th er Press, 20 0 2.

1 5. O th man , M ah mud S aedon A ., Institusi Pentadbiran Undang – Undang & Kehakiman Islam, K uala Lumpur, Dewan B ah asa dan Pustaka, cetakan 2, 1 998.

1 6. S Én o, Q uÏb M uÎÏafÉ, MuÑjÉm MuÎÏalaÍÉt UÎËl al-Fiqh, B eirut: DÉr al-F ikr al-M u ÑÉÎir, cetakan 1 , 20 0 0 .

1 7. W izÉrah al-A wqÉf wa al-S h u ´Ën al-IslÉmiyyah , al-MawsËÑah al-Fiqhiyyah, al-K uwait: W izÉrah al-A wqÉf wa al-S h u ´Ën al-IslÉmiyyah , cetakan 1 , 1 987.

Thesis dan Disertasi:

1 . A milah bin ti A wan g, The Modern Revivalist Movements in Malaysia: a study on Kaum Tua And Kaum Muda, Th esis M aster, Jabatan Usuluddin dan Perban din gan A gama, UIA M , 1 998.

2. M ustafa, M oh d F adh il, al-TalfÊq Bayna al-MadhÉhib Wa Atharuhu FÊ al-Fiqh al-IslÉmÊ, Th esis M aster, Jabatan F iqh dan Usul al-F iqh , UIA M , 1 998.

3. S aid, Th uraya M uh ammad, TatabbuÑ al-RukhaÎ Wa Atharuhu FÊ al-Fiqh al-IslÉmÊ, Th esis M aster, Jabatan F iqh dan Usul al-F iqh , UIA M , 20 0 5.

Laman Web:

1 . h ttp://www.fiqh academy.org.sa/qararat/8-1 .h tm

2. h ttp://www.parlimen .gov .my/h in dex/pdf/DR -0 3-1 1 -1 998.pdf