3.0 Analisis Proses Pembentukan Kata Dan Golongan Kata Berdasarkan Petikan

Tajuk Petikan : Inspirasi Pakaian Tradisional

Nama Surat Khabar : Harian Metro

Tarikh : 31 Ogos 2013

Pangarang : Hamizah Badiran

3.1. Analisis proses pembentukan kata berdasarkan petikan

Dalam bahasa Melayu terdapat empat bentuk kata, iaitu kata tunggal, kata terbitan, kata

majmuk, dan kata ganda. Kata tunggal tidak melibatkan apa-apa proses pembentukan,

tetapi tiga bentuk kata lain melibatkan proses-proses tertentu. Proses-proses ini ialah

pengimbuhan. pemajmukan, penggandaan dan akronim. Berdasarkan kajian yang dilakukan

ke atas rencana yang dipilih menunjukkan berlakunya proses pembentukan kata tersebut.

3.1.1 Proses Pengimbuhan

Proses pengimbuhan ialah proses yang menggandingkan imbuhan pada kata

dasar untuk membentuk kata terbitan. Terdapat empat jenis imbuhan, iaitu awalan, akhiran,

apitan, dan sisipan. Imbuhan-imbuhan ini, apabila digandingkan dengan kata dasar

membentuk kata terbitan daripada pelbagai golongan kata iaitu kata kerja, dan kata adjektif.

Berikut diperlihatkan beberapa contoh proses pengimbuhan yang terdapat dalam rencana

tersebut.

Pengimbuhan awalan Kata dasar Kata terbitan

Ter- Dapat

sendiri

Terdapat

tersendiri

Ber- Jaya

Mula

Satu

corak

Berjaya

Bermula

Bersatu

bercorak

Meng- Olah

ambil

Mengolah

mengambil

Diper- Buat diperbuat

Mem- Belai

beri

Membelai

memberi

Meny- Sambut Menyambut

di- Pandang

Olah

Ambil

Dipandang

Diolah

diambil

Men- Jadi Menjadi

Pel- Bagai pelbagai

Pengimbuhan Akhiran Kata dasar Kata terbitan

-nya Asal Asalnya

-an Waris

Gabung

Gubah

Barang

Pakai

Lengkung

Rangkai

Warisan

Gabungan

Gubahan

Barangan

Pakaian

Lengkungan

Rangkaian

Pengimbuhan Apitan Kata dasar Kata terbitan

Mem...i Punya Mempunyai

di...kan Guna

Gaya

Digunakan

Digayakan

Ke...an Ramai

Anggun

Wanita

Keramaian

Keanggunan

Kewanitaan

di...kan Khas

Ilham

Papar

Hasil

Gaya

Dikhaskan

Diilhamkan

Dipaparkan

Dihasilkan

digayakan

di...i Gemar

Dapat

Digemari

Didapati

Per...an anak Peranakan

Peng...an Harga Penghargaan

Meng...kan Keluar

guna

Mengeluarkan

menggunakan

Ber...kan Asas Berasaskan

Ber...an Kena berkenaan

Meny...kan serlah Menyerlahkan

Diper...kan Peraga Diperagakan

Me...i terus Menerusi

Proses pengimbuhan boleh berlaku pada pelbagai tahap. Pengimbuhan boleh berlaku

pada sejumlah kecil kata akar, misalnya ber- + mula ( bermula ),

Sebahagian besar proses pengimbuhan berlaku pada kata dasar, yang menghasilkan kata

terbitan. Kata terbitan yang dihasilkan oleh proses pengimbuhan boleh menjadi kata dasar

bagi proses pengimbuhan kali kedua. Daripada kata dasar peraga, misalnya, dapat

dilahirkan peragakan melalui imbuhan akhiran kan . Peragakan pula dapat menerima

awalan diper- , menerbitkan diperagakan.

3.1.2 Proses Pemajmukan

Proses pemajmukan ialah proses yang merangkaikan dua kata dasar atau lebih

dan bentuk yang terhasil membawa makna tertentu. Sebagai contoh, rantai dan tangan

masing-masing mempunyai makna tersendiri, tetapi apabila dirangkaikan membentuk kata

majmuk rantai tangan. Tidak dapat diselitkan apa-apa unsur antara dua kata dasar ini;

maksudnya, dalam bahasa Melayu tidak terdapat ungkapan rantai yang tangan atau rantai

dan tangan atau rantai untuk tangan. Setelah diamati rencana yang dipilih, tidak banyak

kata majmuk yang digunakan.

3.1.3 Proses Penggandaan

Proses penggandaan ialah proses yang mengulangi kata dasar, sama ada secara penuh,

separa atau berentak iaitu berdasarkan rentak bunyi tertentu. Dengan kata lain, terdapat tiga

jenis penggandaan, iaitu ;

1. Penggandaan penuh,

2. Penggandaan separa, dan

3. Penggandaan berentak.

Tiada proses penggandaan yang terdapat dalam rencana yang dipilih.

4.0 Golongan Kata dalam Teks

Penggolongan kata ialah proses menjeniskan perkataan berdasarkan keserupaan bentuk

dan fungsi dengan anggota lain atau golongan yang sama.

Dalam Bahasa Melayu ada empat bentuk golongan kata :

Kata Nama

Kata Kerja

Kata Adjektif / Sifat

Kata Tugas

Golongan Kata

Kata Nama Kata Kerja Kata Tugas Kata Adjektif

4.1 Kata Nama

Kata nama menunjukkan nama benda, nama orang, nama tempat dan nama perkara. Kata

nama ialah sejumlah perkataan yang boleh menjadi unsur inti bagi binaan frasa dan

lazimnya perkataan demikian menamakan orang, tempat, benda atau konsep.

Kata nama boleh dikelompokkan kepada tiga jenis :

Kata Nama Am

Kata Nama Khas

Kata Ganti Nama

4.1.1 Kata Nama Am

Kata nama yang merujuk kepada benda-benda atau perkara yang umum sifatnya. Kata

nama am boleh dibahagikan kepada kumpulan kumpulan kecil berdasarkan ciri makna

perkataannya, iaitu :

Hidup atau tak hidup

Manusia atau bukan manusia

Institusi atau bukan institusi

Konkrit atau abstrak

Berbilang atau tak berbilang

Asraf (2007) menjelaskan bahawa kata nama am boleh digunakan untuk :

Sesuatu yang bernyawa seperti manusia, haiwan dan tumbuh-tumbuhan

Sesuatu yang tidak bernyawa atau tidak hidup, iaitu benda, tempat dan sebagainya.

Bagi tujuan analisis, kata nama am hanya dibahagikan kepada dua bahagian iaitu :

Hidup (manusia dan bukan manusia)

Tak hidup ( Institusi, bukan institusi, konkrit, abstrak, berbilang, dan tak berbilang

Analisis penggolongan kata berdasarkan teks

Kata Nama Am Contoh

Kata Nama Am Hidup Manusia

Kerabat diraja

kaum

tukang

Bukan Manusia

bunga

Kata Nama Am Tak Hidup Institusi

butik

majlis

Bukan Institusi Konkrit

pantai

butik

negeri

Bukan Institusi Abstrak Berbilang

eksklusif

budaya

pakaian

penghargaan

warisan

barangan

Bukan Institusi Abstrak Tidak Berbilang

nilai

digemari

motif

corak

menawan

keanggunan

4.1.2 Kata Nama Khas

Kata nama yang merujuk kepada nama sesuatu benda yang khusus dan ejaannya

berpangkalkan huruf besar. Ia terbahagi kepada tiga :

Kata nama khas hidup manusia

Kata nama khas hidup bukan manusia

Kata nama khas tak hidup

Kata Nama Khas Contoh

Kata Nama Khas Hidup Manusia Selberan

Nyonya dan Peranakan

Kata Nama Khas Hidup Bukan Manusia Asia Tenggara

Malaysia

Butik Selberan

Kata Nama Khas Tak Hidup Corak Parang Rusak

4.1.3 Kata Ganti Nama

Kata ganti nama terbahagi kepada :

i) Kata ganti nama tunjuk ialah kata ganti nama yang berfungsi menunjuk

pada sesuatu perkara atau benda. Terdapat hanya dua kata ganti nama

tunjuk, iaitu itu untuk menunjuk pada yang jauh, dan ini untuk menunjuk

pada yang dekat.

ii) Kata ganti nama diri ialah kata nama yang menjadi pengganti sesuatu

benda, perkara atau manusia. Kata ganti nama diri terbahagi kepada dua

kumpulan, iaitu:

1. Kata ganti nama diri tanya jenis kata yang berfungsi

menanyakan hal benda, perkara atau manusia. Terdapat tiga

bentuk kata ganti nama diri tanya, iaitu siapa yang merujuk orang,

apa yang merujuk benda atau perkara, dan mana yang merujuk

benda dan orang.

2. Kata ganti nama diri orang jenis ganti nama yang merujuk

kepada manusia yang terdiri daripada tiga kategori iaitu orang

pertama, orang kedua dan orang ketiga.

Kata Ganti Nama Contoh

Kata Ganti Nama Tunjuk Ini

itu

Kata Ganti Nama Diri Tanya

Tiada dalam Teks Kata Ganti Nama Diri Pertama

Kata Ganti Nama Diri Pertama

Kata Ganti Nama Diri Pertama

4.2 Kata Kerja

Kata kerja berperanan untuk menunjukkan sesuatu perbuatan atau sesuatu keadaan. Kata

kerja dapat dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu kata kerja transitif dan kata kerja tak

transitif.

Kata kerja transitif iaitu kata kerja yang menerima penyambut sesudahnya, yang disebut

objek. Kata kerja transitif juga dapat dibahagikan kepada dua, iaitu kata kerja transitif aktif

dan kata kerja transitif pasif. Kata kerja transitif aktif ialah kata kerja yang menerima awalan

meN- dengan atau tanpa akhiran kan atau i-. Kata kerja transitif pasif pula ialah kata kerja

hasil daripada proses transformasi atau perubahan ayat aktif menjadi ayat pasif. Terdapat

juga sejumlah kata kerja tak transitif yang mesti diikuti oleh pelengkap, sementara yang

lainnya tidak perlu diikuti oleh pelengkap. Oleh itu kata kerja tak transitif dapat dipecahkan

kepada dua subgolongan, iaitu kata kerja tak transitif berpelengkap dan kata kerja tak

transitif tak berpelengkap.

Kata Kerja Contoh

Kata Kerja Transitif Aktif Menyambut

Mengeluarkan

Membelai

Menggambarkan

Menawan

Menyerlahkan

Mengolah

Mengambil

Memberi

Kata Kerja Transitif Pasif Digayakan

Dikhaskan

Digemari

Digunakan

Dipaparkan

Diperbuat

diperagakan

Kata Kerja Transitif Tanpa Pelengkap menawan

mengolah

memikat

Kata Kerja Transitif Berpelengkap menjadikannya

4.3 Kata Adjektif

Kata adjektif ialah sejumlah perkataan yang boleh menjadi unsur inti dalam binaan frasa

adjektif. Ia boleh dikenal pasti dan dibezakan dari kata nama atau kata kerja dengan cirinya

yang boleh didahului atau diikuti oleh kata penguat. Kata sifat menceritakan sifat benda

(kata nama) dan sifat perbuatan (kata kerja). Kata sifat dalam Bahasa Melayu dibahagikan

kepada sembilan berdasarkan kriteria makna.

Kata adjektif Contoh

Kata adjektif sifat/ keadaan Eksklusif

Polos

Formal

Eksotik

Ringkas

Canggih

Unik

Tradisional

Moden

Organik

bijak

Kata adjektif warna emas

perak

Kata adjektif ukuran Tiada dalam teks

Kata adjektif bentuk abstrak

lengkungan berarus

Kata adjektif pancaindera Rasa

Indah

Anggun

sebati

Kata adjektif waktu dulu

seharian

bulan

Kata adjektif cara bermula

terperinci

berulangan

Kata adjektif perasaan istimewa

berani

Kata adjektif arah Tiada dalam teks

4.4 Kata Tugas

Kata tugas ialah perkataan yang tergolong ke dalam golongan kata yang bersifat pelbagai

jenis atau heterogen, iaitu tidak boleh menjadi unsur bagi frasa-frasa endosentrik : frasa

nama, frasa kerja, dan frasa adjektif. Kata-kata tugas hadir dalam ayat, klausa, atau frasa

untuk mendukung sesuatu tugas sintaksis tertentu, sama ada sebagai penghubung,

penerang, penentu,penguat, pendepan, pembantu, penegas, penafi, pembenar, pemeri,

atau tugas-tugas lain.

Maka kata tugas dapat dikategorikan kepada jenis-jenis berikut :

1. Kata hubung

2. Kata seru

3. Kata tanya

4. Kata perintah

5. Kata pangkal ayat

6. Kata bantu

7. Kata penguat

8. Kata penegas

9. Kata nafi

10. Kata pemeri

11. Kata sendi nama

12. Kata arah

13. Kata bilangan

14. Kata adverba

15. Kata pembenar

16. Kata penekan

17. Kata pembenda

Untuk memudahkan analisis petikan ini atau penghuraian bagi teks petikan, kata tugas

boleh dikelompokkan kepada 4 kelompok iaitu:

Kata penyambung ayat

o Kata hubung gabungan

o Kata hubung pancangan

Keterangan

Komplemen

Relatif

Kata praklausa

o Kata seru

o Kata tanya

o Kata perintah

o Kata pembenar

o Kata pangkal ayat

Kata prafrasa dan pascafrasa

o Kata bantu

o Kata penguat

o Kata penegas

o Kata nafi

o Kata pemeri

o Kata sendi nama

o Kata arah

o Kata bilangan

o Kata adverba

Kata pascakata

o Kata penekan

o Kata pembenda

Kata Penyambung Ayat Contoh

Kata Hubung Gabungan Dan

Atau

Serta

dengan

Kata Hubung Pancangan Relatif Yang

Kata Hubung Pancangan Komplemen Bahawa

Untuk

Kata Hubung Pancangan keterangan Mahupun

Manakala

Kata Praklausa Contoh

Kata Seru

Tiada dalam teks

Kata Tanya Tiada dalam teks

Kata Perintah Tiada dalam teks

Kata Pembenar Tiada dalam teks

Kata Pangkal Ayat Tiada dalam teks

Kata Prafrasa Contoh

Kata Bantu Aspek Sudah

akan

Kata Bantu Ragam Boleh

Kata Penguat bebas Amat

Kata Penguat hadapan Tiada dalam teks

Kata Penguat Belakang Tiada dalam teks

Kata penegas lagi

Kata Nafi Tiada dalam teks

Kata pemeri Ialah

Adalah

Kata Sendi Nama Dari

Daripada

Di

Akan

Dengan

Untuk

ke

Kata arah Timur

Kata bilangan Semua

18 karat

Dua

Empat puluh

Kata Pascakata contoh

Kata Penekan Yang membelai

Yang berulangan

Yang mempunyai

Kata Pembenda menjadikannya

5.0 Rumusan

Morfologi bahasa Melayu merupakan sebuah bidang ilmu yang mengkaji tentang kata dan

juga pembentukan kata. Beberapa perkara utama yang dikaji dalam bidang morfologi ini,

termasuklah cara suatu kata dibentuk, proses-proses yang berlaku dalam pembentukan kata

dan juga bentuk-bentuk yang terhasil dari proses tersebut.

Selain itu, morfologi turut memerihalkan kata dalam bahasa Melayu boleh

dikelompokkan atau digolongkan ke dalam empat golongan utama iaitu kata nama, kata

kerja, kata adjektif dan juga kata sendi nama. Dalam keempat-empat golongan ini dianggap

utama kerana bilangannya yang besar dan sentiasa bertambah bilangannya dari semasa ke

semasa .

Bidang morfologi juga membincangkan tentang poses pembentukan kata . Proses

pembentukan kata menerangkan bagaimana sesuatu kata itu dibina dan dibentuk sehingga

dapat menghasilkan ayat dan ujaran dalam sesuatu bahasa. Proses yang biasa terlibat ialah

pengimbuhan, pemajmukan, penggandaan dan pengakroniman.

Di samping itu juga selain dari empat golongan ini, kata-kata lain turut digolongkan

ke dalam kata tugas. Kata tugas mendukung tugas tertentu dalam sesuatu ayat. Sebagai

contoh kata hubung ialah perkataan yang bertugas untuk menghubungkan dua binaan ayat

atau lebih untuk membentuk ayat majmuk.

Tuntasnya, bidang morfologi merupakan salah satu bidang yang sangat penting

dalam aspek bahasa Melayu. Bidang ini akan membantu kita mendalami bahasa Melayu

dengan lebih mendalam lagi, oleh itu kita boleh menggunakan bahasa Melayu dengan lebih

tepat dan betul dalam komunikasi seharian.