Dasar Perbandaran Sudah Siap

7/28/2019 Dasar Perbandaran Sudah Siap

1/58

ISI KANDUNGAN M/S

1.0 PENGENALAN 4-6

2.0 PEMBANDARAN 7-8

2.1 KONSEP URBANISASI ATAU PEMBANDARAN 9

3.0 TUJUAN DASAR PEMBANDARAN NEGARA 10

3.1RASIONAL 10

3.2 FALSAFAH 11

4.0 PERKEMBANGAN SISTEM PEMBANDARAN DI MALAYSIA 12-14

5.0 FAKTOR PEMBANDARAN 15

5.1 Kepelbagaian Peluang Pekerjaan 15

5.2 Perindustrian 16

5.3 Corak Hidup 16

5.4 Migrasi 17

5.5 Taraf Ekonomi Yang Rendah Di Negara Sendiri 17-18

5.6 Sosiobudaya 18

5.7 Politik 18-19

6.0 ISU DAN CABARAN 20

6.1 Kadar Pembangunan Yang Pesat 20-21

1


2/58

6.2 Penurunan Kualiti Alam Sekitar 21

6.3 Ekonomi Bandar Yang Kurang Berdaya Saing 22-23

6.4 Sistem Pengangkutan Yang Tidak Cekap 23-24

6.5 Kemerosotan Kualiti Penduduk Bandar 25-26

6.6 Kurang Penekanan Terhadap Reka Bentuk Bandar 27-28

Dan Pemuliharaan Warisan

7.0 ISU PEMBANDARAN DAN KUALITI HIDUP SOSIAL 29

7.1 Isu Kesesakan Lalulintas 29-30

7.2 Isu Penyediaan Kemudahan Asas 31

7.3 Isu Penghijrahan Penduduk 31

7.4 Isu Kemiskinan 32

7.5 Isu Perumahan 32

8.0 TERAS DASAR PEMBANDARAN NEGARA 33

8.1 Pembangunan Pembandaran Yang Efisien Dan Mampan 33-34

8.2 Pembangunan Ekonomi Bandar yang Kukuh, Dinamik dan Berdaya Saing 34-36

8.3 Sistem Pengangkutan Bandar yang Bersepadu dan Efisien 36

8.4 Penyediaan Perkhidmatan Bandar, Infrastruktur dan Utiliti yang Berkualiti 37

8.5 Pewujudan Persekitaran Kehidupan Bandar yang Sejahtera dan Beridentiti 38-39

8.6 Tadbir Urus Bandar yang Efektif 40

9.0 STRATEGI PELAKSANAAN 41-42

10.0 PENCAPAIAN 43

2


3/58

10.1 PENCAPAIAN DASAR SEHINGGA 1990 44-47

11.0 PELAN TINDAKAN DAN PERLAKSANAAN 48

12.0 KESAN PEMBANDARAN 49

12.1 Kesesakan Lalulintas 49

12.2 Kualiti Hidup Bandar Terjejas 49

12.3 Kadar Pengangguran Dan Kemiskinan Bandar 50

12.4 Kemudahan Prasarana Dan Kemudahan Bandar 50

12.5 Masalah Pencemaran Udara Dan Jerebu 51

12.6 Kesan Kenaikan Suhu Mikro Atau Pulau Haba Bandar 51

12.7 Pencemaran Air 51-52

13.0 PENYELESAIAN ISU-ISU PERBANDARAN DAN KUALITI HIDUP 53

SOSIAL DALAM ARUS PEMBANGUNAN NEGARA

13.1 Pengkuasaan Secara Berkesan Dasar Perbandaran Negara 53-54

13.2 Penguatkuasaan Secara Berkesan Dasar Pengangkutan Negara 54-55

13.3 Pembentukan Bandar Selamat 55-56

14.0 RUMUSAN 57

15.0 RUJUKAN 58

3


4/58

1.0 PENGENALAN

Pembangunan negara dipandu oleh misi nasional iaitu wawasan 2020 yang

memanifestasikan dan mengaspirasikan sebuah negara Malaysia yang maju sepenuhnya dari segi

ekonomi, sosial, politik dan kerohanian menjelang tahun 2020. Negara kini telah memasuki fasa

kedua ke arah pencapaian Wawasan 2020. Proses globalisasi yang pesat, kemajuan dalam bidang

sains dan teknologi serta keperluan untuk menguasai ekonomi yang berasaskan pengetahuan

memerlukan negara berada di landasan yang kukuh untuk kekal kompetitif dan berdaya saing

agar seiring dengan negara-negara lain. Dalam konteks ini, arah tuju pembangunan Negara perlu

dirancang dan diurus dengan sistematik serta komprehensif bagi merangsang keupayaan Negara

untuk bersaing di peringkat global. Bandar merupakan salah satu sektor pemangkin kepada

pertumbuhan ekonomi dan pusat pelaburan terpenting bagi negara. Sektor bandar berperanan

dalam menarik pelabur-pelabur asing dan tempatan untuk menjalankan kegiatan ekonomi selain

menjadi tempat tumpuan untuk aktiviti rekreasi dan sosial. Dalam hal ini, bandar perlu berupaya

menawarkan persekitaran kawasan yang kompetitif, berdaya saing serta terbaik bagi menyokong

segala bentuk aktiviti di dalamnya. Semenanjung Malaysia dijangka mengalami proses

perbandaran yang pesat menjelang tahun 2020, di mana kebanyakan penduduknya akan

bertumpu di kawasan-kawasan bandar. Penduduk yang ramai ini memerlukan lebih banyak ruang

bagi penyediaan kawasan perumahan, kemudahan awam, dan infrastruktur. Justeru itu, sumber

jaya negara perlu digunakan secara optimum dan seimbang dengan memastikan pembangunan

yang dilaksanakan menghasilkan pulangan yang baik dan pada masa yang sama kepentingan

aspek pemeliharaan alam sekitar perlu terus menjadi keutamaan. Dasar Perbandaran Negara

(DPN) disediakan bertujuan memastikan bandar-bandar dapat berperanan secara optimum

sebagai enjin pertumbuhan ekonomi negara dan mempunyai kualiti kehidupan yang tinggi

4


5/58

melalui proses perbandaran yang lebih terancang dan sistematik. Aspirasi DPN adalah selari

dengan misi nasional untuk menjadi sebuah negara maju sepenuhnya menjelang tahun 2020.

Saya berharap dengan terlaksananya kesemua dasar ini, bandar-bandar kita akan dapat

dimajukan secara efisyen, efektif dan diurustadbir secara seimbang, seterusnya berupaya menjadi

bandar bertaraf dunia yang setanding dengan negara-negara lain.

Urbanisasi di Malaysia berlaku dengan pelbagai cara antaranya melalui pertambahan

bilangan bandar-bandar baru. Kawasan yang sebelum ini merupakan luar bandar akan

berkembang membentuk sebuah bandar. Selain itu program pembangunan wilayah yang bermula

pada tahun 1970 dan penubuhan bandar-bandar satelit di pingir bandar juga dianggap sebagai

bandar-bandar baru. Pada tahun 1990-an konsep bandar baru industri telah diperkenalkan melalui

rancangan estet perindustrian. Bandar-bandar industri ini mula dirancang dan diwujudkan antara

nya adalah Bandar Baru Nilai di Negeri Sembilan dan Bandar Baru Senawang di Selangor.

Urbanisasi di Era 1990-an dan abad ke-21 perindustrian tidak dapat dipisahkan daripada

urbanisasi ianya kerana kedua-dua aspek ini saling berkaitan dalam perkembangan sesebuah

bandar. Kepadatan dan ketepuan bandar raya Kuala Lumpur telah mewujudkan beberapa

fenomena urbanisasi seperti rebakan bandar, konurbasi, masalah kesesakan, masalah

pembentungan masalah penempatan setingan. Pelbagai alternatif telah dilaksaankan oleh

kerajaan dalam mengatasi fenomena-fenomena ini. Pinggir bandar yang berpontensi akan

dimajukan dan dibangunkan menjadi bandar satelit atau bandar baru yang lengkap dan moden.

Kawasa di sekitar kuala Lumpur seperti Selayang, Sungai Way, Cheras telah membentuk bandar

satelit dan kawasan-kawasan seperti Bandar Baru Nilai dan Senawang pula muncul sebagai

bandar industri. Melalui dasar penyelerakkan industri ke desa, bandar-bandar baru yang

berasaskan industri turut dirancang dan dibina seperti bandar baru Kertih di Kemamam,

5


6/58

Terengganu terbentuk hasil daripada industri gas asli dan MEC City di Gambang Kuantan,

Pahang dirancang sebagai bandar industri yang berasaskan eletronik. Abad ke-21 Malaysia mula

memasuki era teknologi maklumat (IT). Perkembangan sesebuah bandar di Malaysia pada ketika

ini ditentukan oleh jaringan internet, e-mel, sistem komputer, dan sistem telekomunikasi canggih

yang menjadi medium utama untuk menyebarkan inovasi-inovasi baru berkaitan dengan

urbanisasi. Projek Koridor Raya Multi Media ( MSC) menjadi model dan pemangkin utama

untuk mewujudkan bandar-bandar baru seperti Cyber Jaya di Selangor.

6


7/58

2.0PEMBANDARAN

Bandar sebagai enjin pertumbuhan ekonomi mempunyai peranan yang amat penting

dalam pencapaian wawasan negara untuk menjadi negara maju menjelang tahun 2020. Sepanjang

dua dekad yang lalu tahap perbandaran telah menunjukkan peningkatan yang signifikan dan

dijangka akan terus meningkat pada masa akan datang. Bagi menangani dan mengurus

peningkatan ini dengan baik, wujud keperluan terhadap perancangan, pembangunan dan

pengurusan perkhidmatan perbandaran yang lebih sistematik dan efisien supaya kualiti hidup

yang lebih baik dapat dinikmati oleh komuniti bandar. Potensi perkembangan bandar perlu

dirancang dengan sebaik mungkin selaras dengan perubahan teknologi dan cabaran globalisasi

supaya dapat memberi sumbangan yang maksimum kepada pertumbuhan ekonomi negara.

Namun demikian, pembangunan bandar sedia ada menghadapi pelbagai masalah fizikal dan

sosial ekoran daripada pembangunan yang tidak dilaksanakan dengan seimbang. Sehubungan itu,

satu rangka asas yang lebih menyeluruh dan bersepadu untuk memandu proses perbandaran di

negara ini perlulah diwujudkan melalui penggubalan Dasar Perbandaran Negara (DPN).

Keperluan penyediaan DPN telah ditekankan di dalam RMK-8 dan RMK-9 di mana DPN perlu

digubal untuk meningkatkan keberkesanan kualiti perkhidmatan bandar ke arah mewujudkan

bandar yang selamat, bersistematik, moden dan menarik. Peruntukan di bawah Bahagian IIB,

Seksyen 6B (3), Akta Perancangan Bandar dan Desa (Akta 172) yang dipinda pada tahun 2001

(Akta A1129), juga menyatakan keperluan bagi Ketua Pengarah Perancangan Bandar dan Desa

menimbangkan dasar perbandaran negara atau dasar lain yang serupa dalam menyediakan draf

Rancangan fizikal Negara.

Urbanisasi adalah proses perubahan sesuatu kawasan daripada luar bandar kepada

bandar. Pembandaran juga berlaku apabila petempatan bandar berkembang menjadi bandar yang

7


8/58

lebih besar dan kompleks. Sifatnya seperti dari bandar kecil ke bandar sederhana akhirnya

menjadi bandaraya. Pembandaran juga merujuk kepada satu proses pembinaan dan pertumbuhan

sesebuah bandar. Ini merujuk kepada pertambahan penduduk hasil daripada perkembangan

dalaman dan migrasi dan juga perkembangan ruang bandar. Urbanisasi juga merujuk kepada

peningkatan pengeluaran bandar dari aspek industri samaada perindustrian atau pertanian hasil

dari kemasukkan ramai penduduk ke bandar yang memberi peluang kepada peningkatan

produktiviti bandar. Hasil daripada pembandaran ini, sesebuah bandar itu menjadi pusat tumpuan

pelbagai aktiviti seperti pusat pentadbiran, komersial, perbankan dan perumahan. Keadaan ini

menyebabkan pihak kerajaan perlu menyediakan kemudahan yang sesuai dan mencukupi bagi

menampung pemintaan terhadap aktiviti yang dijalankan di bandar. Keadaan ini menyebakan

kawasan bandar menerima pelbagai kemudahan berbanding keadaan di luar bandar.

Kebanyakan bandar di sesebuah negara akan mengalami dua tahap iaitu pembangunan

dan mengalami proses pembandaran. Di peringkat awal, sesebuah kawasan itu akan mengalami

proses pembangunan yang mana peringkat ini sesebuah kawasan itu cuba meningkatkan

ekonomi dan struktur sosial. Jika dilihat dari sejarah awal perkembangan sesebuah bandar, faktor

perdagangan dan perindustrian banyak memainkan peranan di dalam pembangunan sesebuah

bandar.Pelbagai faktor yang membawa kepada perkembangan pembadaran bandar ini. Keadaan

ini lebih merujuk kepada fenomena globalisasi yang melanda dunia abad ini. Globalisasi

merujuk kepada pergerakkan bebas modal, buruh, maklumat dan teknologi. Di dalam proses

pembandaran, perkara-perkara yang perlu dipertingkatkan dan dibangunkan dari segi

infrastruktur, pengangkutan, telekomunikasi dan perumahan untuk menampung aktiviti ekonomi

yang dijalankan. Kemudahan-kemudahan perlu disediakan bagi memenuhi keperluan dan

kehendak pelaburan. Bandar di sesebuah negara akan menjadi pusat aktiviti kepada segala

8


9/58

aktiviti perniagaan dan perkhidmatan bukan sahaja bagi negara tersebut malah diperingkat

global. Fenomena globalisasi memain peranan yang kuat didalam proses peningkatan

pembandaran sesebuah bandar didalam memenuhi keperluan dan kehendak kemudahan semasa

baik dari segi pelaburan dan masyarakat bandar itu sendiri.

2.1 KONSEP URBANISASI ATAU PEMBANDARAN

1. Pertambahan jumlah dan peratus penduduk yang tinggal di kawasan bandar. Contoh di

Malaysia sebuah petempatan dikelaskan sebagai bandar jika mempunyai jumlah

penduduk melebihi 10,000 orang.

2. Peluasan saiz bandar dengan pertambahan bangunan, ruang, perniagaan, kawasan

tempatan bandar, peningkatan sistem dan jaringan pengangkutan dan pertambahan fungsi

bandar

3. Pembandaran ditakrifkan sebagai pembangunan struktur dan tradisional (pertanian)

kepada ekonomi moden seperti perindustrian, perkilangan dan perkhidmatan.

4. Perubahan cara hidup penduduk dari tradisional kepada nilai dan gaya hidup bandar yang

lebih moden.

9


10/58

3.0 TUJUAN DASAR PEMBANDARAN NEGARA

Dasar Perbandaran Negara merupakan dasar yang memandu dan menyelaras perancangan

dan pembangunan perbandaran negara supaya lebih efisien dan sistematik khususnya bagi

mengurus peningkatan jumlah penduduk bandar pada tahun 2020 dengan penekanan terhadap

keseimbangan pembangunan sosial, ekonomi dan fizikal di dalam bandar. Ia juga akan dijadikan

asas untuk menggalakkan integrasi dan perpaduan kaum yang akan tinggal dalam kawasan

bandar. Dasar Perbandaran Negara akan dijadikan teras utama dalam semua aktiviti perancangan

dan pembangunan bandar di Semenanjung Malaysia termasuk penyediaan rancangan-rancangan

pemajuan di peringkat negeri dan tempatan. Dasar ini akan menggariskan perkara-perkara teras,

dasar-dasar, langkah-langkah dan pelan tindakan perlaksanaan bagi menyelaras dan mengurus

perbandaran negara.Dasar Perbandaran Negara akan dijadikan teras utama dalam semua aktiviti

perancangan dan pembangunan bandar di Semenanjung Malaysia termasuk penyediaan

rancangan-rancangan pemajuan di peringkat negeri dan tempatan.

3.1 Rasional

Pembangunan bandar yang seimbang adalah merupakan sebahagian daripada strategi

yang penting untuk memupuk satu sistem ekonomi yang bersepadu. Ini akan tercapai melalui

pengurangan jurang perbezaan antara wilayah supaya faedah daripada pembangunan ekonomi

dan perkhidmatan asas bandaran dapat diagihkan secara meluas dan saksama di seluruh negara.

Dalam hal ini pembentukan dasar urbanisasi negara akan dapat mewujudkan pembangunan

pusat-pusat bandar yang lebih teratur dalam satu rangkaian pusat-pusat bandar yang lebih padat

dan yang mengandungi bandar-bandar yang berbeza dari segi saiz dan peranannya. Rantaian

10


11/58

perhubungan antara bandar dengan luar bandar yang lebih berkesan bukan sahaja membolehkan

lebih ramai isi rumah luar bandar menyertai kegiatan-kegiatan berasaskan bandar yang

mempunyai daya pengeluaran yang tinggi tetapi juga dapat mempercepatkan proses pemodenan

kawasan-kawasan luarbandar.

3.2Falsafah

Pembentukan dasar-dasar perbandaran perlu berasaskan kepada falsafah bandar yang sejahtera

merangkumi perkara-perkara berikut:

Menjana pembangunan ekonomi bagi kemakmuran negara yang boleh dikongsi dan dinikmati

bersama.

Menyediakan perkhidmatan bandar, kemudahan awam, infrastruktur dan utiliti yang

berkualiti untuk keselesaan dan kesejahteraan penduduk.

Menekankan aspek keselamatan di dalam bandar.

Memastikan keindahan rekabentuk dan kualiti fabrik bandar berasaskan kebudayaan tempatan

negara.

Memberi fokus kepada pemeliharaan dan pemuliharaan alam sekitar.

Menggalakkan pembangunan sosial dan perpaduan nasional.

Menggalakkan penduduk untuk melibatkan diri dalam membangunkan komuniti masing-

masing dengan peningkatan tadbir urus yang lebih efisien dan berkesan.

Membasmi kemiskinan bandar.

11


12/58

Sensitif dan inovatif kepada perkembangan dan kemajuan teknologi

4.0 PERKEMBANGAN SISTEM PEMBANDARAN DI MALAYSIA

Sistem perbandaran di Malaysia jika ditinjau secara mendalam, ianya tidak berlaku secara

tradisi yang sebenar (Lim Heng Kow: 1972) sebelum kedatangan zaman penjajah. Namun

sebelum kedatangan zaman penjajahan, telah pun wujud pekan-pekan dan pelabuhan-pelabuhan

kecil sebagai pusat pertumbuhan yang terletak di sepanjang pantai, sungai dan tasik dengan

menjalankan aktiviti perniagaan dan perdagangan melalui pengangkutan air sebagai laluan utama

sama ada di kalangan penduduk tempatan ataupun dari kawasan luar. Keadaan di pekan-pekan

dan pelabuhan telah mula berubah setelah kemasukan zaman penjajahan. Pulau Pinang yang

dikatakan mula dijejak kaki penjajah pada tahun 1786 dan Singapura pada 1816 merupakan

`pintu kepada terbukanya evolusi perbandaran dan di Malaysia. Kedua-dua pelabuhan ini

merupakan pilihan utama penjajah untuk dijadikan pelabuhan kolonial disebabkan lokasinya

yang strategik dan seterusnya dapat dikembangkan struktur ruangan ekonomi penjajah ke

kawasan-kawasan di sekitarnya.

Perkara utama yang diusahakan oleh pihak penjajah ketika itu ialah dengan menghubungi

bandar-bandar kolonial dengan pusat-pusat pertumbuhan lain bagi mendapatkan bekalan sumber

bahan mentah terutamanya bijih timah. Secara beransur-ansur, pusat-pusat pertumbuhan

berkaitan berkembang dengan pesatnya disebabkan pertambahan bilangan penduduk, penyediaan

kemudahan asas termasuk jaringan pengangkutan dan berfungsi sebagai pusat pengumpulan dan

penyebaran hasil barangan. Di samping itu aktiviti perlombongan dipergiatkan dan penggalakan

pendatang dari negara China diperhebatkan untuk dijadikan buruh perlombongan di bandar-

bandar bijh timah seperti Taiping, Ipoh, Kuala Lumpur dan Seremban. Dalam tempoh tersebut

12


13/58

rangkaian pengangkutan keretapi diperhebatkan di samping rangkaian jalan raya yang

menghubungi bandar-bandar dari utara ke selatan, dari barat ke timur sehingga terbentuknya satu

sistem rangkaian jalan-jalan utama di seluruh Semenanjung Malaysia. Proses ini merupakan satu

petanda yang menonjol dalam proses perbandaran yang berperanan sebagai penggerak ekonomi

yang lebih pesat dan merupakan pelaburan yang menguntungkan dalam tempoh jangka panjang.

Kini Malaysia mengamalkan sistem pengangkutan jalan raya yang lebih moden dan berteknologi

tinggi di bawah `Sistem Lebuh Raya Malaysia melalui pengawasan Lembaga Lebuh Raya

Malaysia. Justeru itu proses Malaysia semakin pesat membangun yang bertindak sebagai

penggerak ekonomi negara. Antara yang utama termasuk Lebuh Raya Utara-Selatan, Lebuh

Raya Timur-Barat, Kuala Lumpur-Karak, Kuala Lumpur- Air Hitam, Lebuh Raya Pan-Borneo

dan Lebuh Raya Pantai Barat, Sabah. Kesemua rangkaian lebuh raya yang siap dan sedang dalam

pembinaan merupakan penghubung utama dengan semua rangkaian jalan raya dan bandar-bandar

sedia ada di seluruh negara. Laluan Lebuh Raya Utara-Selatan di antara Pantai Barat

Semenanjung Malaysia menghubungi kawasan utara dari sempadan Malaysia-Thailand di Bukit

Kayu Hitam ke Johor Bahru di selatan melalui bandar-bandar utama bermula dari Alor Setar,

Butterworh, Ipoh, Kuala Lumpur, Seremban dan Johor Bahru. Bagi rangkaian Lebuh Raya

Timur-Barat pula menghubungi Pantai Barat dan Pantai Timur di bahagian utara Semenanjung

Malaysia dengan menghubungi Grik, Perak dan Jeli di Kelantan. Manakala Lebuh Raya Gua

Musang pula menghubungi Kota Bharu, Gua Musang, Bentong dan Kuala Lumpur. Di bahagian

Pantai Timur Semenanjung Malaysia, Lebuh Raya Jerangau-Jabor menghubungi Kuala

Terengganu, Kuantan, Bentong dan Kuala Lumpur atau terus melalui Lebuh Raya Segamat dari

Kuantan, Segamat dan Johor Bahru. Di Sarawak, Lebuh Raya Pan-Borneo menghubungi

Bandaraya Kuching, Sibu dan Miri. Seterusnya dapat merentasi hingga ke Sabah melalui Lebuh

13


14/58

Raya Pantai Barat yang menghubungi Miri, Kota Kinabalu dan terus ke Sandakan dan Tawau

melalui hubungan rangkaian jalan raya sedia ada. Dengan ini pada keseluruhannya rangkaian

lebuh raya di Malaysia mempunyai pengaruh dan pertalian dengan bandar-bandar yang sedang

meningkat proses perbandarannya. Antaranya termasuk bandar Jitra, Sungai Petani, Taiping,

Kuala Kangsar, Kota Tinggi dan Segamat, Johor.

Proses ini dijangka berterusan dan akan menggalakkan lagi pertumbuhan bandar-bandar

kecil di seluruh negara dalam tempoh jangka panjang. Dengan ini proses pebandaran melalui

prinsip-prinsip yang telah dibincangkan di dalam model-model yang berkaitan di atas dan

hubungannya dengan pelbagai faktor lain termasuk pengangkutan dengan jelas menjadi faktor

penggerak utama dalam pembangunan negara yang secara langsungnya dapat meningkatkan

kualiti hidup sosial. Sejarah telah membuktikan bahawa proses perbandara telah banyak

membawa kesan positif kepada pembangunan negara.. Dari awal lagi pusat bandar telah

memainkan peranan yang penting sebagai pusat pengumpul, pertukaran barangan melalui

aktiviti perniagaan dan perdagangan serta menjadi pusat pengedaran hasil pengeluaran ke

kawasan-kawasan lain atau di peringkat tempatan. Proses ini berterusan sehingga fungsi bandar

merebak keluar ke kawasan-kawasan di sekitarnya setelah wujudnya kawasan-kawasan

perindustrian, perdagangan, pejabat-pejabat pentadbiran, pasaraya dan kawasan kediaman yang

memerlukan kawasan yang lebih luas. Akibatnya wujud pula bandar-bandar lain di pinggir

bandar atau di sepanjang jalan pengangkutan utama mengikut fungsinya yang tertentu seperti

bandar satelit, bandar baru, bandar peranginan, bandar universiti dan suburb yang tediri daripada

pelbagai jenis seperti suburb perumahan eksklusif, campuran dan suburb perindustrian ringan

yang merangkumi kawasan bandar yang lebih luas dan kompleks seperti yang dialami pada masa

kini. Justeru itu kesannya tidak dapat dinafikan di kalangan sebahagian penduduknya dalam

14


15/58

memperoleh kualiti hidup sosial pada peringkat minimum disebabkan kepesatan proses

perbandaran yang tidak terkawal.

5.0 FAKTOR PEMBANDARAN

Pembangunan bandar, jika dirancang dan dikawal dengan baik dapat membantu dalam

meningkatkan tahap pembangunan ekonomi sesebuah negara. Begitu juga negara Malaysia yang

turut berlaku proses perbandaran walaupun Malaysia merupakan sebuah negara membangun.

Apabila wujudnya proses perbandaran, akan menimbulkan pelbagai masalah kepada ekonomi,

politik dan sosial. Secara amnya, proses perbandaran berlaku dikawasan bandar yang terdapat

aktiviti ekonomi yang berkembang pesat. Oleh itu, timbulnya pelbagai masalah yang terpaksa

ditanggung oleh masyarakat sekitar. Masalah tersebut wujud disebabkan faktor-faktor ketika

proses perbandaran berlaku. Terdapat beberapa faktor yang dikenal pasti berlakunya proses

perbandaran.

5.1 Kepelbagaian Peluang Pekerjaan

Faktor utama yang telah dikenal pasti adalah kepelbagaian peluang pekerjaan. Kawasan

bandar-bandar besar yang pesat dengan aktiviti ekonomi seperti perkilangan, perindustrian,

perkhidmatan menjadi tumpuan orang ramai untuk bertumpu di kawasan tersebut. Lantaran itu,

lebih ramai penduduk akan berhijrah ke bandar untuk merebut peluang kerjaya tersebut. Hal ini

kerana untuk memenuhi keperluan dan kehendak pseseorang. Contohnya, seseorang yang

mendapat pekerjaan akan mendapat hasil daripada pekerjaan yang dilakukan. Hasil yang

diperolehi akan digunakan untuk memeuhi keperluan dan kehendak harian seperti makanan,

minuman, kawasan perlindungan yang lebih selesa, oksigen dan lain-lain. Namun, penghijrahan

15


16/58

penduduk yang melebihi had daya tampungan akan mendatangkan pelbagai jenis masyarakat

yang ingin meningkatkan taraf kehiudpan mereka.

5.2 Perindustrian

Faktor kepesatan industri merupakan pendorong berlakunya proses perbandaran di negara

membangun. Kebiasaannya, perindustrian sering berlaku di kawasan bandar kerana kawasan

bandar sudah memiliki kemudahan awam yang cukup. Contohnya, sistem pengangkutan jalan

yang baik. Sistem pengangkutan yang baik akan mempengaruhi darjah ketersampaian. Darjah

ketersampaian yang positif mempengaruhi aktiviti perindustrian di kawasan tersebut iaitu

menjadi semakin pesat. Pada pandangan masyarakat, semakin banyak industri di bandar semakin

besar peranan bandar itu kepada mereka.

5.3 Corak Hidup

Faktor seterusnya ialah corak hidup di bandar. Corak hidup di kawasan bandar dan

kampung terlalu banyak perbezaan. Kehidupan di bandar yang pesat membangun memberi

keseronokan dan keceriaan kepada penduduk. Hal ini kerana kepesatan sesebuah bandar

merangkumi kemudahan sosial yang dapat dinikmati oleh penduduk. Berbeza pula keadaan di

kampung yang mempunyai ekonomi mundur dan kekurangan kemudahan sosial. Bagi generasi

muda, mereka lebih suka tertumpu kawasan bandar kerana mentaliti generasi muda untuk

bersosial tidak dapat dielakkan. Oleh itu, tidak hairanlah sekiranya kawasan bandar dipenuhi

oleh generasi muda. Malahan, kawasan bandar menyediakan kemudahan teknologi yang pantas

untuk menarik generasi muda berhijrah ke bandar. Semakin moden dunia, semakin moden

pemikiran generasi muda. Contohnya, kini merupakan zaman era globalisasi yang menekankan

16


17/58

aspek e-dagang, e-teknologi, e-pintar dan lain-lain yang meransang pemikiran generasi muda.

Melaui proses perbandaran sahaja generasi muda dapat menikmati keseronakan, glamour dan

bersosial.

5.4 Migrasi

Faktor ekonomi merupakan faktor utama yang menyumbang kepada berlakunya proses

migrasi ini. Kedudukan ekonomi yang mantap dan kukuh menyebabkan wujudnya banyak sektor

pertanian, pembinaan dan perkilangan. Kepelbagaian sektor ini telah membuka peluang kepada

penduduk sekitar untuk memenuhi kekosongan kerjaya dalam sektor tersebut. Di samping itu,

Kepesatan sektor ini telah membuka mata pendatang asing untuk datang mencari rezeki di

negara Malaysia. Peluang pekerjaan yang wujud dari sektor tersebut bagaikan cendawan selepas

hujan disebabkan sikap penduduk setempat yang terlalu memilih untuk mengisi kekosongan

kerjaya yang telah disediakan. Hal ini telah member peluang kepada pendatang asing untuk

berkecimpung dalam sektor tersebut. Contohnya, sektor perladangan kelapa sawit yang utama di

Johor telah diusahakan oleh pendatang dari Bagladesh, Nyammar, Indonesia dan lain-lain.

Walaubagaimanapun, kedatangan pekerja asing telah meberi keuntungan kepada pengusaha

sektor tersebut kerana mereka tidak memerlukan pembayaran gaji yang mahal berbanding

pembayaran gaji bagi penduduk tempatan. Malahan, kedatangan pendatang asing turut

menjejaskan pembandaran di kawasan sekitar kesan daripada penghijrahan pendatang asing

beramai-ramai. Lombokan pendatang asing telah memberi imej negative kepada pembangunan

negara kerana berkemungkinan negara Malaysia mengalami masalah sosial.

5.5 Taraf Ekonomi Yang Rendah Di Negara Sendiri

17


18/58

Bagi negara Malaysia khususnya, kemakmuran ekonomi seringkali dijadikan alasan

untuk menjelaskan mengapa negara ini menarik perhatian ramai pekerja asing dari Indonesia dan

Bangladesh, malah termasuk juga negara-negara yang mengalami taraf ekonomi yang rendah.

Sejak berlakunya kegawatan ekonomi di rantau Asia ini menyebabkan jatuhnya nilai mata wang

negara-negara dunia ketiga, secara tidak langsung harga-harga barangan di pasaran meningkat

dengan mendadak. Hal ini merupakan salah satu faktor migrasi berlaku. Taraf kehidupan

semakin tinggi menjadi sebagai alternative kepada mereka untuk mencari rezeki bagi

menampung perbelanjaan keluarga masing-masing, memandangkan taraf ekonomi negara yang

rendah. Bilangan penduduk yang ramai dengan pertumbuhan ekonomi yang tidak seimbang di

negara asal mereka, menyebabkan golongan ini terpaksa mencari alternative untuk meneruskan

kehidupan. Oleh itu jalan yang paling mudah ialah merebut kesempatan yang terdapat di negara

yang menjanjikan pendapatan yang lumayan seperti di Malaysia.

5.6 Sosiobudaya

Sosiobudaya memainkan peranan utama menyebabkan pendatang Indonesia semakin

bertambah dari hari ke hari ke negara kita. Bahkan boleh dikatakan faktor sosiobudaya ini

memainkan peranan yang sama pentingnya dengan faktor ekonomi dan menjadi daya tarikan

kepada pendatang Indonesia. Faktor persamaan sosiobudaya antara kedua-dua negara akan kekal

selamanya serta menjadi daya tarikan untuk mereka datang ke negara ini. Persamaan ciri-ciri ini

membolehkan mereka menyesuaikan diri di negara kita. Pendatang Indonesia yang berupaya

menyesuaikan diri akan berjalan dengan lancar tanpa menimbulkan masalah. Hal ini kerana

wujud keserasian kesan daripada persamaan cirri-ciri tersebut. Malahan, keupayaan mereka

menyesuaikan diri dengan kehidupan di negara ini merupakan passport atau tiket utama

membolehkan mereka mengekalkan dan mempertahankan kedudukan mereka di negara ini.

18


19/58

5.7 Politik

Politik memainkan peranan yang penting di setiap negara. Negara Malaysia merupakan

negara membangun hendaklah mengekalkan kestabilan politik. Kestabilan politik di sesebuah

Negara bersandarkan kepada corak kepemimpinan yang terdapat pada pemimpin untuk

memimpin keadaan rakyatnya. Kestabilan politik turut memberi kesan kepada ekonomi negara.

Sebuah negara yang aman dan makmur secara tidak langsung dapat mengelakkan berlakunya

migrasi penduduk dari negara ke negara lain, sebaliknya menyebabkan penduduk negara lain

berhijrah ke negara tersebut. Demikian kerana keamanan sesebuah negara mempengaruhi aktiviti

ekonomi di kawasan tersebut sama ada pesat atau mundur. Sesebuah negara yang mengalami

kepesatan ekonomi dan kestabilan politik mempengaruhi kedatangan penduduk luar bertumpu ke

kawasan tersebut. Hal ini kerana negara mereka berlaku keidakstabilan politik dan kemunduran

ekonomi seperti Bangladesh, Thailand, Filipina dan Thailand yang berhijrah ke Malaysia secara

haram melalui penyeludupan.

19


20/58

6.0 ISU DAN CABARAN

Dalam menghadapi proses perbandaran, terdapat beberapa isu utama yang dihadapi oleh

Bandar bandar di seluruh negara. Antara isu-isu tersebut adalah:

6.1 Kadar Pembangunan Yang Pesat

Pembangunan perbandaran di Semenanjung Malaysia telah berkembang dengan pesatnya

terutama sejak dua dekad yang lalu di mana kadar perbandaran telah meningkat daripada 54.3%

kepada 65.4% dalam tempoh antara tahun 1991 ke tahun 2000. Adalah dijangkakan kadar ini

akan meningkat kepada 75% menjelang tahun 2020. Pertambahan penduduk ini kebanyakannya

bertumpu di konurbasi-konurbasi utama seperti Kuala Lumpur, George Town, Johor Bahru dan

Kuantan. Peningkatan penduduk yang tinggi ini memerlukan pertambahan kawasan-kawasan

baru bagi pembangunan kawasan perumahan, kemudahan awam, perniagaan dan gunatanah

bandar yang lain. Ketiadaan had pembangunan bandar yang jelas telah mewujudkan urban

sprawl yang menyebabkan pembangunan telah menjangkau ke kawasan sensitive alam sekitar,

kawasan pertanian utama dan lain-lain kawasan yang tidak sesuai untuk dibangunkan. Selain itu,

ketidakpatuhan kepada rancangan pemajuan yang telah disediakan telah menyumbangkan

kepada kewujudan masalah ini. Keadaan ini telah menimbulkan pelbagai masalah perbandaran

seperti pencemaran alam sekitar, kesesakan lalulintas, kewujudan kawasan-kawasan

brownfield, kehilangan daya tarikan dalam kawasan bandar, kemerosotan kualiti infrastruktur,

20


21/58

kekurangan kawasan hijau dan kemudahan awam yang lain; hingga menyebabkan penurunan

kualiti hidup bandar. Masalah percanggahan gunatanah masih wujud terutamanya di bandar-

bandar yang mengalami pembangunan yang pesat memandangkan permintaan gunatanah di

kawasan-kawasan strategik adalah tinggi. Kewujudan kilang-kilang haram di kawasan bandar

telah menimbulkan banyak masalah pencemaran alam sekitar. Ini kerana kilangkilang haram

tidak dilengkapi dengan kemudahan infrastruktur dan utiliti yang sepatutnya. Banyak aktiviti

industri terutamanya kemudahan-kemudahan perusahaan kecil dan sederhana (SME) dibina

secara bertaburan di lokasi-lokasi yang tidak sesuai serta tidak diurus dengan baik. Situasi ini

perlu diatasi melalui perancangan, pemantauan dan pengurusan yang lebih baik terhadap

kemudahan aktiviti ekonomi di kawasan bandar.

6.2 Penurunan Kualiti Alam Sekitar

Masalah yang timbul daripada proses perbandaran yang pesat telah menyebabkan

penurunan kualiti alam sekitar terutamanya kualiti air, udara dan bunyi. Banyak sungai yang

menjadi sumber utama air telah mengalami kemerosotan kualiti air disebabkan oleh sisa buangan

isi rumah, efluen dari sector perindustrian, pepejal terampai dari hakisan tanah dan sisa logam

berat dari kilang. Berdasarkan laporan Jabatan Alam Sekitar, terdapat sebanyak 9 lembangan

sungai dalam keadaan tercemar pada tahun 2004 dan antaranya adalah Sungai Klang dan Sungai

Buloh di Selangor, Sungai Juru di Pulau Pinang serta Sungai Segget di Johor. Pencemaran udara

pula meningkat disebabkan oleh pelepasan (emission) daripada kenderaan, pembangunan

industri dan penggunaan bahan api yang tidak mesra alam. Status kualiti udara pada tahap tidak

sihat dicatatkan di kawasan bandar disebabkan oleh kepekatan habuk halus di bawah saiz 10

mikron (PM10) yang tinggi iaitu pada bacaan 52 ug/m3 berbanding 50ug/m3 yang dibenarkan

21


22/58

didalam Garis Panduan Kualiti Udara Persekitaran Malaysia. Selain itu, aktiviti manusia yang

bertambah dengan kepadatan yang tinggi juga telah menjana paras bunyi hingar di kawasan

bandar. Laporan Tahunan Kualiti Alam Sekeliling tahun 2002 menunjukkan paras bunyi di

kawasan perumahan (di dalam bandar) kebanyakannya melebihi paras yang disyorkan oleh

World Health Organisation (melebihi 65dBA). Lebih kurang 90% daripada punca pencemaran

bunyi ini adalah daripada kenderaan. Bilangan penduduk yang meningkat dalam kawasan bandar

telah menjana kuantiti buangan sisa pepejal yang sangat tinggi dan memberi tekanan kepada

keperluan penyediaan tapak pelupusan di dalam kawasan bandar. Mengikut RMK-9, jumlah sisa

pepejal yang dijana di Semenanjung Malaysia meningkat daripada 16,200 tan metrik sehari pada

tahun 2001 kepada 19,100 tan metrik sehari pada tahun 2005 dan sekiranya tidak diuruskan

dengan baik ia akan memberi kesan negatif kepada alam sekitar dan kualiti hidup penduduk

bandar.

6.3 Ekonomi Bandar Yang Kurang Berdaya Saing

Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) meramalkan 60 peratus penduduk dunia

bersamaan lima bilion orang akan bermastautin di kawasan bandar menjelang tahun 2030.

Dengan lebih tigaperempat populasi tinggal di kawasan bandar di Malaysia menjelang tahun

2020, permintaan untuk pekerjaan di pusat-pusat bandar akan meningkat dengan signifikan. Ini

akan memberi tekanan untuk mewujudkan bilangan pekerjaan yang mencukupi di kawasan

bandar bagi memenuhi permintaan yang semakin bertambah dan pada masa yang sama

mengurangkan kadar pengangguran di tahap yang boleh diterima. Kadar pengangguran yang

tinggi mengakibatkan pelbagai isu sosial yang bersabit dengan kemiskinan, jenayah dan kacau

ganggu. Tekanan untuk mewujudkan pekerjaan akan menjadi lebih intensif dalam konurbasi

22


23/58

Bandar yang dijangka akan berhadapan dengan persaingan daripada bandaraya-bandaraya lain di

serata dunia hasil daripada globalisasi dan proses meliberalisasi perdagangan. Ini disebabkan

konurbasi bandar dijangka akan menerajui negara dalam pencarian pelaburan asing dan dengan

itu menjadi pusat-pusat yang kompetitif dalam menarik pelabur. Oleh itu, satu daripada cabaran

ekonomi bandar adalah menjadikan kawasan bandar sebagai pusatpusat pelaburan dan

perniagaan. Kawasan bandar ini perlu berupaya menarik pelaburan dan perniagaan tempatan dan

asing untuk memiliki ekonomi yang berdaya maju dan menyediakan peluang-peluang pekerjaan

yang mencukupi.

Dalam menggalakkan pertumbuhan ekonomi di kawasan bandar, tumpuan yang perlu

diberi adalah pewujudan kekayaan yang diagihkan secara saksama di kalangan penduduk untuk

mengurangkan masalah kemiskinan dalam bandar. Walaupun kadar kemiskinan bandar

menunjukkan penurunan dan berada pada paras 2.0% pada tahun 2002, tetapi beberapa kajian

telah membuktikan wujudnya masalah kekurangan perumahan dan kemudahan asas serta

penurunan kualiti hidup di kalangan penduduk bandar. Dari segi profil miskin bandar

berdasarkan Laporan RMK-9, pada tahun 2004 didapati insiden miskin bandar menunjukkan

peratusan yang tertinggi di kalangan Bumiputera iaitu 4.1% dibandingkan dengan kumpulan

etnik Cina 0.4 % dan India 2.4%. Oleh kerana golongan Bumiputera kurang kemahiran dan

pendidikan yang bersesuaian, kebanyakannya telah melibatkan diri dalam sektor tidak formal

sebagai sumber pekerjaan. Oleh sebab pekerjaan di sektor tidak formal adalah tidak terjamin dan

berpendapatan lebih rendah mereka mudah terjerat ke dalam lingkungan kemiskinan. Oleh itu,

perancangan jangka panjang perlu dibuat untuk mengadakan program-program yang dapat

meningkatkan peluang-peluang pekerjaan dan pendapatan bagi golongan miskin bandar yang

kebanyakannya adalah golongan bumiputera.

23


24/58

6.4 Sistem Pengangkutan Yang Tidak Cekap

Berdasarkan maklumat Jabatan Pengangkutan Jalan Malaysia, bilangan pendaftaran

kenderaan untuk seluruh Malaysia adalah 14.8 juta kenderaan pada tahun 2005. Daripada jumlah

ini 47% adalah motosikal dan 44% adalah kereta persendirian dan selebihnya adalah kenderaan

perdagangan, kenderaan perkhidmatan awam dan lain-lain. Bilangan pemilikan kenderaan

persendirian yang tinggi telah memberi tekanan kepada kapasiti rangkaian jalanraya sedia ada

terutamanya di bandar-bandar besar seperti konurbasi Kuala Lumpur dan konurbasi Georgetown.

Di samping itu, ketidakcekapan kemudahan pengangkutan awam menyebabkan penduduk bandar

lebih cenderung menggunakan kenderaan persendirian daripada menggunakan perkhidmatan

pengangkutan awam. Mengikut Kajian Integrasi Pembangunan Pengangkutan Awam dan Guna

Tanah Lembah Klang pada tahun 2003, nisbah penggunaan kenderaan persendirian berbanding

pengangkutan awam adalah 89:11. Kedua-dua faktor ini telah menyumbangkan kepada masalah

kesesakan yang teruk di bandar-bandar tersebut. Keadaan ini pada jangka panjang akan memberi

kesan negatif kepada daya saing dan tarikan bandar-bandar untuk menarik pelabur luar dan

dalam negara. Pada dasarnya, sistem pengangkutan semasa tidak mampu menangani masalah

kesesakan jalan dan memberi perkhidmatan yang menerapkan prinsip-prinsip keselamatan dan

mesra pengguna kepada penduduk bandar. Kemudahan-kemudahan pengangkutan disediakan

tanpa mengambilkira keperluan integrasi antara mod-mod pengangkutan yang berlainan yang

menyebabkan kesukaran kepada pengguna dalam membuat pertukaran mod pengangkutan.

Penyediaan infrastruktur fizikal bagi sistem pengangkutan awam seperti laluan pejalan kaki

berbumbung dan perhentian bas yang dapat meningkatkan keselesaan pengguna masih kurang

diberi penekanan. Rangkaian jalan di kawasan bandar-bandar bersaiz sederhana dan kecil juga

24


25/58

masih belum dibangunkan ke tahap optimum. Kebanyakan jalan-jalan utama di bandar-bandar

ini menjadi laluan terus kepada trafik yang melalui kawasan bandar kerana kekurangan jalan-

jalan alternatif dan seterusnya menimbulkan kesesakan pada waktu-waktu tertentu. Lebih banyak

rangkaian jalan diperlukan bagi meningkatkan aksesibiliti ke kawasan bandar dan pergerakan di

dalam bandar itu sendiri.

6.5 Kemerosotan Kualiti Penduduk Bandar

Isu penurunan kualiti hidup di dalam Bandar merupakan antara isu utama kesan daripada

pembangunan bandar yang tidak diuruskan dengan baik. Untuk menjadi sebuah bandar yang

maju dan mampan ciri yang perlu adalah kualiti infrastrukur sokongan dan kualiti hidup yang

tinggi yang dihasilkan melalui penyediaan perumahan, pendidikan, rekreasi dan kemudahan-

kemudahan kesihatan yang mencukupi. Dari aspek penyediaan perumahan, isu utamanya adalah

kekurangan penyediaan perumahan untuk golongan berpendapatan rendah. Walaupun secara

amnya kemudahan perumahan telah disediakan melebihi dari keperluan sebenar, bekalan

perumahan untuk golongan miskin bandar sentiasa tidak mencukupi kerana harga rumah adalah

diluar kemampuan mereka. Di bawah RMK-8, banyak program perumahan kos rendah seperti

Projek Perumahan Awam Kos Rendah (PAKR) dan Program Perumahan Rakyat (PPR) telah

dilaksanakan di kawasan bandar-bandar, namun ia masih belum dapat menangani isu kekurangan

rumah kos rendah sehingga kini. Dalam tempoh RMK-8, jumlah pencapaian penyediaan rumah

kos rendah adalah sebanyak 200,519 unit rumah berbanding dengan sasarannya iaitu sebanyak

232,000 unit rumah. Kekurangan perumahan bagi golongan berpendapatan rendah telah

menyebabkan wujudnya petempatan-petempatan setinggan di kawasan-kawasan bandar utama di

dalam negara. Kewujudan kawasan-kawasan setinggan yang tidak mempunyai kemudahan

25


26/58

infrastruktur yang sempurna telah menimbulkan banyak masalah kepada persekitaran kawasan

bandar dan kesan sampingan seperti gejala sosial termasuklah masala pendidikan anak-anak,

jenayah, dadah, salah laku dan lain-lain. Dari segi penyediaan kemudahan awam, didapati

penyediaan kawasan-kawasan rekreasi adalah tidak mencukupi bagi keseluruhan bandar di

Malaysia. Selain itu penyediaan kemudahan awam di kawasan bandar menghadapi masalah

penyelenggaraan dan juga didapati tidak mesra pengguna terutamanya dari segi lokasi dan

rekabentuk di mana kebanyakannya masih tidak mengambilkira keperluan pengguna golongan

istimewa, kanak-kanak dan warga tua. Perbuatan merosakkan harta awam (vandalisme) juga

wujud dan menjadikan kemudahan awam yang disediakan tidak dapat digunakan sebaiknya.

Pertumbuhan penduduk bandar yang pesat juga telah meningkatkan keperluan terhadap

kemudahan infrastruktur dan utiliti yang mana tidak dapat ditampung oleh kemudahan sedia ada.

Pembangunan kawasan-kawasan perumahan dan perindustrian sering tidak dikaitkan dengan

daya tampung utiliti terutamanya bekalan air. Bandar-bandar terutama dalam konurbasi Kuala

Lumpur sering menghadapi masalah gangguan bekalan air yang tidak mencukupi. Masalah banjir

kilat juga sering terjadi disebabkan sistem perparitan yang tidak dapat menampung kuantiti air

larian yang semakin tinggi akibat peningkatan aktiviti perbandaran. Terdapat kemudahan yang

tidak dapat disediakan dengan sempurna disebabkan ianya perlu dirancang secara menyeluruh

pada tahap wilayah dan tidak dapat diselesaikan oleh Pihak Berkuasa Tempatan secara individu

contohnya penyediaan tapak-tapak pelupusan sisa pepejal dan bahan toksik. Infrastruktur dan

utiliti yang tidak diselenggarakan dengan baik dan masalah penyelarasan agensi-agensi yang

terlibat dalam penyediaan kemudahan-kemudahan ini telah menambahkan kerumitan masalah

tersebut. Dari segi kualiti perkhidmatan bandar yang disediakan secara amnya masih terdapat

isu-isu mengenai kualiti perkhidmatan yang rendah dan tidak dapat memenuhi keperluan

26


27/58

penduduk. Penyelenggaraan perkhidmatan bandar yang tidak efisien seperti penyelenggaraan

perparitan dan pemungutan sampah telah menimbulkan pelbagai masalah seperti banjir kilat dan

masalah kesihatan awam. Bagaimanapun, kualiti perkhidmatanbandar seperti penyelenggaran

sistem perparitan, pungutan sampah, pembersihan kawasan dan penyelenggaraan tempat-tempat

awam adalah berbeza bergantung kepada keupayaan Pihak Berkuasa Tempatan yang mentadbir

Bandar berkenaan. Bandar-bandar yang terletak di bawah pentadbiran Pihak Berkuasa Tempatan

yang besar dan mempunyai kewangan yang kukuh akan mendapat perkhidmatan yang lebih

berkualiti dibandingkan dengan bandar-bandar yang ditadbir oleh Pihak Berkuasa Tempatan

yang lebih kecil. Bandar-bandar di Malaysia juga telah mengalami kemerosotan kualiti hidup

dari aspek keselamatan. Laporan Kualiti Hidup Malaysia 2004 menunjukkan dalam tempoh 1990

2002 indeks keselamatan awam telah menurun sebanyak 19.9 mata. Purata kes jenayah telah

meningkat daripada 3.8 kes pada tahun 1990 kepada 6.2 kes pada tahun 2002. Komponen

keselamatan menjadi semakin penting kerana kebelakangan ini jenayah yang melibatkan kes

ragut, pecah rumah dan kecurian semakin kerap berlaku. Aspek keselamatan adalah berkait

dengan kesejahteraan sosial dan kedua-duanya merupakan prasyarat kepada pembangunan

mampan dan stabil. Oleh itu ia perlu ditangani untuk meningkatkan kualiti hidup penduduk di

kawasan bandar.

6.6 Kurang Penekanan Terhadap Reka Bentuk Bandar Dan Pemuliharaan Warisan

Implikasi yang dibawa oleh proses perbandaran mahupun globalisasi telah membawa

perubahan yang drastik khususnya kepada imej bandar-bandar utama. Kebanyakan bandar di

Malaysia masih lemah dalam memberi satu identiti yang jelas dan karakter yang tersendiri.

Kemasukan pengaruh dari luar telah mewujudkan lebih banyak bandar bersifat global seperti

27


28/58

Kuala Lumpur, Georgetown dan Johor Bahru. Bandar-bandar ini dengan penonjolan imej

kosmopolitan, mempunyai kecenderungan menjadi homogeneous dan risiko kehilangan identiti.

Pembangunan yang terlalu pesat dan polisi laissez faire telah menghasilkan pembangunan yang

kurang menarik dan susun atur yang kurang kreatif. Pembangunan sedia ada lebih

mengutamakan penggunaan tanah optima dan mendapat keuntungan dalam jangka pendek. Ini

telah menyebabkan kepentingan rekabentuk bandar telah diabaikan dalam mewujudkan satu

persekitaran bandar yang lebih selesa dan berkarakter. Pada masa yang sama, pembangunan yang

pesat juga telah memberi tekanan kepada persekitaran kawasan warisan. Usaha-usaha

pengekalan dan pemuliharaan warisan terutamanya dalam kawasan bandar menjadi sukar

bilamana pemilik-pemilik bangunan dan pihak pemaju lebih berminat untuk membangunkan

pusat-pusat perniagaan baru yang lebih menguntungkan.

28


29/58

7.0 ISU PEMBANDARAN DAN KUALITI HIDUP SOSIAL

Malaysia mengalami proses perbandaran yang pesat sejak tahun 1970-an lagi dan malah

menjadi negara yang terpesat membangun di Asia Tenggara dalam tahun 1980-an. Pertumbuhan

yang pesat ini disebabkan perkembangan sektor ekonomi bandar di bawah dasar dan strategi

pembangunan negara selaras dengan Dasar Ekonomi Baru (Malaysia; 1971). Dengan kepesatan

proses perbandaran yang sebelum ini berlaku di negara-negara barat tetapi kini sedang berulang

di negara-negara membangun (Leonard Reissman: 1964) walaupun mengikut tempoh dan tempat

yang berbeza, tetapi di Malaysia ternyata kesannya amat mendadak dalam perolehan kualiti

hidup sosial yang seimbang di kalangan masyarakat bandar, khasnya bandar-bandar utama

seperti Kuala Lumpur, Ipoh, Johor Bharu dan Georgetown. Tidak mustahil dalam beberapa

tahun yang mendatang, isu perbandaran dan kualiti hidup sosial akan menjalar dan merebak

dengan cepatnya di bandar-bandar lain seperti Alor Setar, Kota Bharu, Kuala Terengganu,

Kuantan, Kuching dan Kota Kinabalu jika langkah-langkah pengawalan dan pengurusan kualiti

hidup masyarakat bandar tidak dirancang dengan baik dan bersepadu. Antara isu-isu perbandaran

dan kualiti hidup sosial yang dihadapi di kalangan penduduk bandar sejak kebelakangan ini

diringkasnya sebagaimana berikut:

7.1 Isu Kesesakan Lalulintas

Bandar-bandar di Malaysia kini sedang mengalami proses perbandaran yang pesat

dengan melibatkan pelbagai aktiviti ekonomi, pergerakan barangan dan manusia serta jalinan

29


30/58

rangkaian pengangkutan jalan raya yang bertambah kompleks. Tumpuan pembangunan dan

proses perbandaran yang tidak terkawal serta keadaan sistem perbandaran yang tidak tersusun

pada peringkat awalnya telah menyebabkan berlakunya pelbagai permasalahan dan isu

pengangkutan di kebanyakan bandar utama dewasa ini. Pembangunan yang pesat bererti

keluasan kawasan bandar menjadi bertambah sempit. Ditambah pula dengan sebahagian

daripada kawasan pusat bandar yang kebanyakannya dijadikan kawasan kediaman, terutama di

rumah-rumah kedai dua tingkat yang dibina sebelum Perang Dunia Kedua dengan dihubungi

oleh lorong-lorong sempit telah menyebabkan laluan kenderaan bertambah sesak dan padat. Bagi

setengah kawasan yang lain pula terdapat percanggahan penggunaan tanah dengan ditempatkan

kawasan-kawasan industri di kawasan kediaman dan perniagaan di pusat-pusat bandar.

Kedudukan bangunan-bangunan peninggalan sejarah sebelum perang yang berdekatan dengan

laluan lorong-lorong yang sempit menyebabkan kerja-kerja untuk melebarkan jalan raya tidak

dapat dilaksanakan. Keadaan ini dijangka menjadi bertambah buruk lagi pada masa akan datang

dengan bertambahnya jumlah kenderaan sama ada persendirian, awam atau pengangkutan

barangan dengan melibatkan pelbagai mod pengangkutan yang akhirnya membawa banyak

masalah kesesakan lalu lintas bukan saja di pusat bandar, tetapi juga di jalan-jalan utama yang

sudah melebihi had isipadunya terutama pada waktu-waktu kemuncak.

Di samping itu, terdapat juga masalah ketidakcukupan ruang meletak kenderaan dan

ketidakcukupan rangkaian jalan raya disebabkan peningkatan yang pesat dalam pemilikan

kenderaan persendirian. Selain daripada itu, terdapat pelbagai isu pengangkutan yang lain

terutama kemalangan jalan raya, kelewatan, ketidakselesaan perjalanan, jarak perjalanan yang

jauh, konflik dan kekurangan dalam penggunaan perkhidmatan pengangkutan awam akibat

daripada ketidaksempurnaan perkhidmatannya. Keperluan terhadap pelbagai perkhidmatan dan

30


31/58

pekerjaan telah menarik ramai pekerja dan orang ramai berulang alik dan berkunjung ke pusat

bandar dengan menggunakan pelbagai jenis kenderaan. Dengan ini secara tidak langsung,

masalah kesesakan lalu lintas tidak dapat dihindarkan di pusat bandar dan di jalan-jalan utama

yang menghala ke pusat bandar terutama pada waktu-waktu kemuncak di samping kesibukan

waktu masuk dan pulang dari sekolah yang pada keseluruhannya tidak memberi keselesaan dan

jaminan kualiti penghidupan yang baik di kalangan penghuni bandar.

7.2 Isu Penyediaan Kemudahan Asas

Proses perbandaran yang pesat secara langsungnya membawa kepada peningkatan

bilangan penduduk disebabkan penghijrahan dan pertumbuhan semula jadi (Mc Gee: 1970)

terutama di bandar-bandar utama di Malaysia. Dengan ini permintaan terhadap keperluan

kemudahan asas turut meningkat terutama keperluan kediaman, bekalan air bersih, bekalan

elektrik, sistem pembuangan najis, sampah sarap, perparitan, kemudahan kesihatan, ibadah,

pendidikan, rekreasi dan sebagainya. Walaupun disediakan peruntukan yang besar, tetapi

keperluan masih belum mencukupi. Dalam banyak kes di kawasan-kawasan yang padat dengan

penduduk sering terputus bekalan elektrik, terputus bekalan air bersih yang kemudiannya

terpaksa menggunakan pili bomba, sering berlaku banjir kilat, tempat air bertakung, sistem

perparitan, pembuangan najis dan sampah sarap yang tidak efisien menyebabkan keadaan

persekitaran yang daif, tidak selesa dan tidak selamat untuk didiami.

7.3 Isu Penghijrahan Penduduk

Masalah dan isu penghijrahan penduduk di negara ini merupakan isu yang berterusan

sejak dahulu hingga sekarang. Penghijrahan penduduk di Malaysia bukan saja melibatkan dari

31


32/58

desa ke bandar tetapi sejak kebelakangan ini melibatkan penghijrahan di peringkat antarabangsa

sama ada secara sah ataupun sebagai pendatang haram. Kehadiran para penghijrah ke bandar

dalam pelbagai bangsa, budaya, adat resam dan status pendidikan akan menambahkan lagi

bebanan dengan kesulitan yang ada di kawasan-kawasan bandar yang akhirnya terdedah pula

kepada pelbagai gejala sosial yang lain. Ini akan menimbulkan masalah keselamatan dan

ketenteraman awam di kalangan penduduk setempat.

7.4 Isu Kemiskinan

Isu kemiskinan masyarakat bandar mempunyai hubungan yang sangat rapat dengan isu

penyediaan kemudahan asas dan juga isu penghijrahan penduduk. Rata-rata penduduk miskin

berada di kawasan yang kurang selesa dan tidak mendapat kemudahan asas yang cukup dan

kebanyakannya merupakan penghijrah yang datang dari pelbagai destinasi. Isu ini akan

menimbulkan pelbagai gejala lain termasuk penyakit berjangkit, kebakaran, banjir dan kekotoran

yang melampau.

7.5 Isu Perumahan

Isu perumahan juga merupakan masalah yang berterusan tanpa penyelesaian yang konkrit

di kawasan-kawasan bandar. Disebabkan faktor kemiskinan, sesetengah penghuni bandar tidak

mampu dan tidak berupaya untuk memiliki rumah walaupun ditawarkan dengan harga yang

termurah. Pilihan terakhir bagi mereka adalah untuk kekal menetap di kawasan setinggan

walaupun terpaksa berpindah berkali-kali disebabkan kawasan yang didiami mereka diambilalih

oleh pihak berkuasa.

32


33/58

8.0 TERAS DASAR PEMBANDARAN NEGARA

Dasar Perbandaran Negara digubal berdasarkan enam teras berikut:

i. Pembangunan Perbandaran yang Efisien dan Mampan

ii. Pembangunan Ekonomi Bandar yang Kukuh, Dinamik dan Berdaya Saing

iii. Sistem Pengangkutan Bandar yang Bersepadu dan Efisien

iv. Penyediaan Perkhidmatan Bandar, Infrastruktur dan Utiliti yang Berkualiti

v. Pewujudan Persekitaran Kehidupan Bandar yang Sejahtera dan Beridentiti

vi. Tadbir Urus Bandar yang Efektif

8.1 Pembangunan Pembandaran Yang Efisien Dan Mampan

Pembangunan perbandaran perlu mempunyai satu panduan yang jelas untuk memberi

arah tuju corak pembangunan bandar-bandar pada masa akan datang supaya perkembangan

bandar dapat berlaku dengan cara yang terurus dan teratur. Ia juga perlu berdasarkan kepada satu

sistem hierarki yang jelas supaya penyediaan dan pengagihan kemudahan infrastruktur dan

awam dapat disediakan dengan lebih efisien dan seterusnya dapat mengelakkan pembaziran

sumber-sumber negara. Pembangunan kawasan perbandaran perlulah dilaksanakan dalam

kawasan yang ditetapkan untuk memastikan tiada berlakunya urban sprawl. Untuk tujuan ini,

pembangunan gunatanah perlu dilaksanakan berdasarkan rancangan pemajuan yang diterima

pakai serta mematuhi segala dasar, program dan pelan tindakan yang dicadangkan oleh

33


34/58

rancangan tersebut. Had pembangunan bandar perlu ditentukan supaya pembangunan gunatanah

dapat dilaksanakan secara lebih efisien. Pembangunan bandar-bandar perlu dilaksanakan

mengikut prinsip-prinsip smart growth dengan memberi penekanan kepada daya tampungan

sesebuah bandar dan seterusnya memberi keutamaan kepada pembangunan semula kawasan-

kawasan yang sesuai bermula dengan pusat bandar dan kawasan brownfield, pengekalan

kawasan-kawasan hijau untuk tujuan rekreasi dan pemuliharaan kawasan sensitif alam sekitar.

Ini adalah untuk mengelakkan pembangunan yang menjangkau ke kawasan-kawasan pertanian

dan kawasan-kawasan sensitif alam sekitar, menggalakkan penggunaan infrastruktur sedia ada

dengan lebih optima dan mengembalikan keceriaan dan daya tarikan kawasan-kawasan pusat

bandar. Kawasan kampung di dalam bandar juga akan dibangunkan supaya tidak tertinggal dan

terpinggir dari arus pembangunan di samping mengekalkan ciri-ciri keunikan kampung-kampung

tersebut. Kawasan-kawasan kampung ini juga akan dilengkapkan dengan kemudahan

infrastruktur dan kemudahan awam. Program pembangunan semula kawasan-kawasan strategik

yang sesuai merupakan salah satu cara meningkatkan tahap efficiency kawasan perbandaran.

Di samping itu, ia berupaya memenuhi keperluan setempat dari segi meningkatkan kualiti

kehidupan dan alam sekitar serta menjanakan aktiviti-aktiviti ekonomi dan peluang-peluang

pekerjaan.

8.2 Pembangunan Ekonomi Bandar yang Kukuh, Dinamik dan Berdaya Saing

Terdapat keperluan untuk mengenalpasti kekuatan ekonomi dan kelebihan setiap bandar

bagi membangun, mempromosi dan memperkukuhkan pertumbuhan dan pembangunannya pada

masa depan. Korelasi yang kuat antara pertumbuhan ekonomi dan pertumbuhan perbandaran

menjelaskan peranan yang dimainkan oleh asas ekonomi tempatan kepada pertumbuhan ekonomi

34


35/58

negara. Konurbasi utama akan menghadapi cabarancabaran daripada globalisasi dan kemajuan

teknologi antaranya kemunculan ekonomi berasaskan pengetahuan. Pertumbuhan ekonomi

berasaskan pengetahuan memerlukan tahap kompetensi yang tinggi di kalangan pentadbir,

pengendali perkhidmatan dan pengguna. Pertambahan kemahiran di kalangan penduduk bandar

akan menyebabkan pertumbuhan seterusnya dalam ekonomi, memperkembangkan ilmu dan

menyebabkan peningkatan yang lebih tinggi dalam guna tenaga mahir. Oleh itu, adalah penting

pusat-pusat bandar tanpa mengira saiz mewujudkan persekitaran ekonomi yang dinamik untuk

menyokong perniagaan dan aktiviti-aktiviti ekonomi yang bernilai tambah serta industri-industri

berasaskan pengetahuan. Di samping menggalakkan pertumbuhan dan pembangunan pusat-pusat

bandar utama, pembangunan ekonomi bandar sederhana dan kecil juga perlu disokong kerana ia

menyediakan barangan pengguna bagi penduduk bandar. Bandar-bandar kecil turut memainkan

peranan penting dalam meningkatkan taraf hidup penduduk luar Bandar kerana ia berfungsi

sebagai pusat perdagangan dan perniagaan khasnya dalam memasarkan produk pertanian.

Pertumbuhan bandar-bandar kecil mewujudkan permintaan terhadap produk-produk pertanian

dan menyediakan peluang-peluang pekerjaan di luar bidang pertanian, kedua-duanya

menyebabkan asas ekonomi penduduk luar bandar sentiasa bertambah baik. Terdapat sebilangan

bandar yang memiliki cirri-ciri unik yang menyumbang dengan signifikan terhadap pertumbuhan

dan pembangunan asas ekonomi kawasan tersebut. Bandar-bandar seperti Melaka dan

Georgetown diiktiraf sebagai bandar pelancongan yang terkemuka di Malaysia. Selain itu, Kuah

di Langkawi dan Lumut adalah bandar kecil yang membangun pesat hasil daripada perhubungan

Bandar bandar ini dengan industri pelancongan yang aktif. Keunikan bandar-bandar seperti ini

perlu ditadbir dan dikekalkan supaya dapat terus menyumbang kepada sektor ekonomi.

Pengukuhan fungsi-fungsi unik bandar-bandar ini juga perlu digalakkan selain dari usaha untuk

35


36/58

mempelbagaikan asas ekonominya. Dalam usaha untuk membasmi kemiskinan bandar, program-

program pembasmian kemiskinan bandar akan dilaksanakan. Antara komponen program

termasuk penyediaan perumahan, penjanaan pendapatan dan kemudahan, pendidikan serta

latihan. Pelaksanaan program-program yang dapat meningkatkan penyertaan kaum bumiputera

dalam sektor ekonomi bandar juga perlu diberi perhatian terutama dalam sektor yang mempunyai

penglibatan bumiputera yang tinggi iaitu sektor tidak formal. Sektor ini perlu dibangunkan selari

dengan sektor formal dalam ekonomi bandar. Antara cadangan adalah untuk menyediakan ruang

tapak perniagaan secara terancang untuk sektor tidak formal seperti ruang pasar malam dan pasar

tani. Pada masa yang sama, kaum bumiputera di bandar juga perlu digalakkan untuk meraih

peluang-peluang perniagaan yang berbeza melalui kewujudan jaringan usahasama antara sektor

awam dan swasta.

8.3 Sistem Pengangkutan Bandar yang Bersepadu dan Efisien

Sistem pengangkutan yang komprehensif dan efisien adalah penting untuk meningkatkan

daya saing sesuatu bandar. Peningkatan jumlah penduduk dan pemilikan kenderaan persendirian

yang tinggi serta ketidakcekapan pengangkutan awam memerlukan satu strategi yang dapat

menyelesaikan isu-isu yang timbul hasil dari keadaan ini. Justeru itu, pembangunan sistem

pengangkutan bersepadu perlu dilaksanakan dengan memberi penekanan kepada ciri-ciri

multimodal dan mesra alam untuk menangani masalah kesesakan lalulintas di bandarbandar

besar seperti Konurbasi Kuala Lumpur, Konurbasi Georgetown dan Konurbasi Johor Bahru.

Dasar yang memberi galakan kepada penggunaan sistem pengangkutan awam yang bersepadu,

efektif, boleh diharap (reliable), mesra pengguna dan mampu dinikmati oleh semua golongan

penduduk hendaklah diwujudkan. Perancangan pengangkutan yang diintegrasikan dengan

36


37/58

perancangan gunatanah akan dijadikan teras utama untuk menjamin kejayaan dasar penggunaan

sistem pengangkutan awam. Selain itu, pengurusan lalulintas perlu dilaksanakan dengan lebih

komprehensif bagi memastikan masalah kesesakan di bandar-bandar dapat dikurangkan.

8.4 Penyediaan Perkhidmatan Bandar, Infrastruktur dan Utiliti yang Berkualiti

Penyediaan kemudahan infrastruktur dan utility perlu dilihat dari segi peranannya untuk

memenuhi permintaan penduduk dan kepentingannya menjadi penyokong kepada pertumbuhan

ekonomi bandar dan perbandaran yang lebih kompetitif. Kemudahan infrastruktur dan utiliti

perlu disediakan dengan mencukupi dari segi kuantiti, mempunyai pengagihan yang meluas serta

kualiti yang tinggi dan menggunakan teknologi yang terkini. Penyediaan kemudahan

infrastruktur dan utiliti perlu diselaraskan dengan tahap kepentingan hierarki dan fungsi sesuatu

bandar. Bagi kawasan-kawasan konurbasi, penyediaan kemudahan-kemudahan utiliti seperti

bekalan elektrik dan telekomunikasi perlu menepati tahap piawaian yang bersesuaian untuk

memenuhi keperluan aktiviti ekonomi yang bernilai tambah dan berintensifkan pengetahuan (K-

ekonomi). Selain itu, kemudahan-kemudahan ini perlu mempunyai tahap pengurusan dan

penyelenggaraan yang efisien dan mempunyai back-up services yang baik untuk

mengurangkan gangguan kepada perkhidmatan yang diberikan. Kemudahan infrastruktur lain

seperti tapak pelupusan sisa pepejal dan sistem pembetungan perlu disediakan secara berkongsi

bersama antara beberapa kawasan bandar bagi memastikan penyediaannya lebih cost effective

dan mengelakkan pembaziran sumber. Bagi memenuhi keperluan terhadap perkhidmatan bandar

yang baik, strategi utamanya adalah untuk memperluaskan dan mempertingkatkan kualiti

perkhidmatan bandar dengan memastikan aspek kemampanan dan kos penyelenggaraan yang

efisien. Perkhidmatan-perkhidmatan bandar yang utama seperti perkhidmatan pungutan sampah,

37


38/58

penyelenggaraan pembetungan, penyelenggaraan sistem perparitan, pembersihan kawasan dan

pengurusan tempat-tempat awam perlulah disediakan secara lebih meluas dengan kualiti

perkhidmatan yang tinggi. Ini akan meningkatkan kualiti hidup penduduk setempat di samping

meningkatkan daya tarikan kawasan bandar. Untuk mengendalikan pengurusan air sisa domestic

yang lebih cekap dan cost effective, kemudahan system pembetungan yang sedia ada perlu

dibaikpulih.

8.5 Pewujudan Persekitaran Kehidupan Bandar yang Sejahtera dan Beridentiti

Masyarakat kini amat mengutamakan persekitaran kehidupan yang selesa, mesra

penduduk, mempunyai ruang untuk masyarakatnya berinteraksi dan juga dapat mewujudkan

perasaan sense of belonging di kalangan penduduknya. Teras ini akan memberi penekanan

kepada pewujudan kehidupan bandar yang sejahtera untuk dinikmati oleh semua penduduk

bandar secara saksama ke arah mencapai matlamat meningkatkan perpaduan sosial. Peningkatan

jumlah penduduk bandar memerlukan persekitaran bandar dirancang dan diuruskan dengan baik

supaya lebih menarik sebagai tempat untuk didiami, bekerja dan berekreasi. Untuk mewujudkan

persekitaran bandar yang sejahtera, adalah penting kemudahan asas penduduk disediakan dengan

mencukupi terutamanya kemudahan perumahan bagi golongan berpendapatan rendah dan kepada

pekerja-pekerja asing. Program perumahan kos rendah perlu diadakan di kawasan bandar

bertujuan untuk menyediakan bilangan perumahan yang mencukupi dan mampu dimiliki oleh

golongan berpendapatan rendah dan untuk menempatkan semula setinggan. Kemudahan

perumahan perlu disediakan berdekatan dengan tempat-tempat kerja dan mempunyai aksesibiliti

yang baik kepada kemudahan pengangkutan awam dan kemudahan-kemudahan awam. Bagi

perumahan untuk pekerja asing, kemudahan perumahan yang lebih terancang di lokasi-lokasi

38


39/58

yang tertentu perlu dilaksanakan untuk memberi keselesaan kepada penghuninya dan

mengurangkan masalah-masalah kepada persekitaran bandar. Penyediaan kemudahan awam

yang utama seperti sekolah, kawasan riadah, kompleks sukan, tempat ibadat, kemudahan

kesihatan dan tanahtanah perkuburan perlulah disediakan dengan cukup di lokasi-lokasi yang

sesuai supaya dapat digunakan oleh semua golongan penduduk bandar. Bagaimanapun, nilai

tanah bandar yang tinggi mengurangkan peluang penyediaan kemudahan awam yang mencukupi

di sesetengah kawasan. Oleh itu dicadangkan supaya beberapa kemudahan tertentu disediakan

dan dikongsi bersama antara beberapa bandar atau pihak berkuasa tempatan contohnya seperti

penyediaan tapak perkuburan. Tahap penyediaan kemudahan-kemudahan awam perlu

berdasarkan kepada hierarki sesuatu bandar supaya kemudahan yang bersesuaian dapat

disediakan. Bagi kawasan-kawasan konurbasi utama, penyediaan kemudahan perlulah

mengambilkira keperluan komuniti perniagaan yang memerlukan kemudahan yang pelbagai dan

lebih bertaraf tinggi. Aspek penyelenggaraan kemudahan-kemudahan awam perlu diberi

penekanan supaya ia dapat digunakan dengan lebih efektif. Dalam konteks ini, penglibatan

masyarakat perlu digalakkan untuk mengurangkan kos yang terpaksa ditanggung kerajaan untuk

menyedia dan menyelenggara kemudahan-kemudahan awam. Budaya penyelenggaraan

(maintenance culture) perlu diperkenalkan melalui program-program kesedaran di kalangan

penduduk.

8.6 Tadbir Urus Bandar yang Efektif

Satu sistem tadbir urus perbandaran yang berkesan hendaklah diadakan untuk mengurus

pertumbuhan dan pembangunan bandar di pelbagai peringkat pentadbiran khususnya di peringkat

39


40/58

kerajaan tempatan. Ianya bagi memastikan nilai aset, ekonomi, sosial dan persekitarannya

dipelihara dan diberi nilai tambah ke arah menjadikan bandarbandar di Malaysia lebih mampan.

Pihak Berkuasa Tempatan sebagai agensi utama mengurus perbandaran perlu memperkemaskan

sistem pengurusan dan pentadbiran dengan mengoptimakan sumber kewangan termasuk sumber-

sumber baru, meningkatkan keupayaan bagi menjadikan bandar-bandar lebih kompetitif dan

berdaya maju, mengukuhkan sumber manusia dengan mempunyai kakitangan yang mahir dan

berpengalaman serta memperluaskan penggunaan teknologi.

40


41/58

9.0 STRATEGI PELAKSANAAN

Dalam usaha kerajaan untuk mencapai matlamat pembangunan negara melalui proses

pembangunan bandar yang dirancang dan dikenalpasti maka kerajaan telah merangka beberapa

strategi khusus. Di antaranya ialah:

(i) Mempastikan pembangunan bandar dengan lebih seimbang dari segi pembangunan fizikal,

susunan kaum dan penyertaan dalam pembangunan bandar melalui pengurusan sumber yang

lebih cekap seperti tanah, pengangkutan, perumahan, tenaga manusia dan infrastruktur sosial.

(ii) Mempercepatkan proses pembandaran di kawasan luarbandar dengan cara melibatkan

peneroka-peneroka di sekim pembangunan tanah dan penduduk-penduduk di kawasan in-situ

dalam kegiatan-kegiatan ekonomi bandar melalui perkembangan perkhidmatan, perdagangan dan

runcit serta industri-industri kecil. Penyertaan tersebut adalah bertujuan untuk mengurangkan

pengaliran pendapatan kekawasan lain dan juga untuk menerapkan unsur-unsur pembangunan

bagi mempergiatkan ekonomi tempatan.

(iii) Mempastikan pembangunan secara teratur di pusat-pusat bandar yang sedia ada dengan

mengambilkira keadaan tempatan. Selaras dengan tujuan ini pelan-pelan struktur bagi pusat-

pusat utama dan pelan-pelan tempatan bagi umpulan-kumpulan pusat-pusat bandar kecil akan

disediakan. Pelan-pelan ini akan menjadi garispanduan bagi pembangunan dan pembaharuan

semula bandar di samping meningkatkan kecekapan dalam perancangan-perancangan kawasan-

kawasan bandar.

(iv) Mempercepatkan pembangunan bandar didalam kawasan-kawasan Lembaga Kemajuan

Wilayah dengan cara mengkaji kemungkinan-kemungkinan memperluaskan liputan dan bidang

penglibatan sektor swasta selaras dengan usaha menggalakkan pembangunan kegiatan-kegiatan

41


42/58

bandar terutamanya pembinaan, pembuatan dan perkhidmatan dalam kawasan-kawasan

pembangunan wilayah berkenaan.

(v) Memperkenalkan konsep memperbandarkan kampung-kampung dengan cara pengelompokan

kampung-kampung kecil yang terletak berdekatan bagi dijadikan bandar kecil atau pusat

pembangunan desa di mana kegiatan-kegiatan perindustrian kecil, perniagaan dan pertanian

secara komersial dapat diwujudkan

42


43/58


44/58

Sebagai satu usaha untuk membaiki keadaan ini kerajaan telah membentuk satu strategi

yang baru iaitu 'Halacara Baru Dalam pembangunan Kampong dan Luarbandar'. Usaha ini

melibatkan pembentukan pusat-pusat pembangunan desa melalui proses penyatuan kampung-

kampung yang berdekatan di samping menggalakkan penyatuan tanah-tanah pertanian yang tidak

ekonomik dari segi saiz dan pertumbuhan industri-industri kecil kampung. Setakat ini kerajaan

telah pun mengenalpasti sebanyak 27 kampong terutama di negeri-negeri kurang maju untuk

melaksanakan program ini.

Selaras dengan usaha untuk mempastikan wujud pembangunan secara teratur di bandar-

bandar yang sedia ada kerajaan telah mengenalkan konsep 'Pelan Struktur' dan 'Pelan Tempatan'

(Akta Perancang Bandar dan Desa, 1976). Setakat ini banyak bandar-bandar besar seperti Kuala

Lumpur,Ipoh, Johor Bharu, dan Kota Bharu telah mempunyai pelan strukturnya sendiri.

10.1 PENCAPAIAN DASAR SEHINGGA 1990

Oleh kerana Dasar Urbanisasi Negara tidak mempunyai program yang khusus dan menyeluruh

maka sukar untuk kita mengukur dengan tepat prestasi perlaksanaannya.Dalam mengukur

prestasi proses urbanisasi dua aspek di ambil kira iaitu :-

1. Penyusunan Semula Masyarakat

(i) Perlaksanaan pembangunan bandar masih lagi tertumpu di bandar-bandar utama sahaja di

mana banyak peluang-peluang pekerjaan diwujudkan. Akibatnya bumiputera ketinggalan dalam

persaingan dengan bukan bumiputera yang sememangnya telah menguasai kependudukan dan

ekonomi bandar-bandar utama. Dengan ini perseimbangan kaum dalam pembahagian ekonomi

dan penyusunan masyarakat tidak tercapai.

44


45/58

(ii) Peningkatan penduduk di kawasan bandar telah bertambah dari 28.6% pada tahun 1970

kepada 37.5% pada tahun 1980 dan dijangka akan meningkat 44.7% pada dekad 90. Dari peratus

pertambahan ini, bumiputera telah bertambah sebanyak 14%.

(iii) Hasil dari penghijrahan penduduk bandar dan perluasan pengkelasan semula sempadan

bandar saiz sederhana seperti Kota Bharu, Kuala Terengganu dan Taiping, penduduk bandar

telah meningkat 23% lebih cepat dari penduduk luar bandar.

(iv) Sehingga akhir tahun 1985, pelan-pelan struktur bagi Kuala Lumpur dan Johor telah

disediakan, sementara itu 12 lagi pelan-pelan struktur di antaranya pelan struktur Seberang Perai,

Seremban, Kuala Terengganu dalam peringkat penyediaan.

(v) Strategi pembangunan bandar baru di kawasan di Lembah Kemajuan Wilayah juga didapati

kurang berjaya. Peluang pekerjaan yang bukan pertanian hanya sedikit sahaja dapat diwujudkan

di kawasan-kawasan bandar baru. Begitu juga dengan pertumbuhan penduduk,hingga akhir tahun

1985 penduduk bandar baru kurang 1/3 daripada penduduk bandar keseluruhannya.

(vi) Dalam usaha UDA untuk menyusun semula masyarakat melalui program pembangunan

semula, UDA telah berjaya membangunkan semula beberapa kawasan bandar seperti kawasan

Bangsar Utama, kawasan Jalan Raja Abdullah dan juga kawasanTanjung Tokong dan Bukit

Jambul di Pulau Pinang.

2. Pengagihan dan Perseimbangan Ekonomi

(i) Sumbangan ekonomi bandar kepada keluaran dalam negara kasar (KDNK) telah meningkat

dari 66% pada tahun 1970 kepada 70% pada tahun 1980. Pertumbuhan ini dijangka akan

45


46/58

meningkat melebihi 70% pada dekad 90. Jelas terbukti ekonomi bandar telah memberi

sumbangan besar kepada KDNK.

(ii) Sehingga akhir tahun 1988, hasil perangkaan dibuat menunjukkan bahawa hampir

keseluruhan ekonomi bandar tertumpu di beberapa kawasan bandar utama seperti Butterworth

dan Pasir Gudang. Ini menunjukkan pengagihan ekonomi bandar dan luar bandar tidak berlaku

secara seimbang.

(iii) Secara keseluruhannya, pendapatan di antara bumiputera dengan bukan bumiputera dalam

sektor pembuatan, pembinaan, perniagaan, kewangan, insuran, hartanah dan perkhidmatan masih

kelihatan perbezaan yang ketara. Pendapatan min bumiputera adalah lebih rendah dari

pendapatan min bukan bumiputera

(iv) Ketidakseimbangan juga wujud di antara wilayah. Wilayah-wilayah yang sedia maju seperti

Wilayah Persekutuan dan Selangor masih mempunyai KDNK per kapita yang tinggi jika

dibandingkan dengan wilayah-wilayah lain seperti Wilayah Utara atau Wilayah Timur.

(v) Dalam hal mengseimbangkan ekonomi antara bumiputera dengan bukan bumiputera, proses

urbanisasi telah berjaya menambah pemilikan ekuiti bumiputera dalam sektor koporat dari tahun

1970 - 1988 sebanyak 17% sementara bukan bumiputera sebanyak 21.7%.

Pembangunan bandar yang ada dan yang akan diadakan selaras dengan usaha

pembentukan satu Dasar Urbanisasi Negara yang komprehensif amatlah penting bagi menjamin

pencapaian kepada matlamat pembangunan negara. Hasrat kerajaan ialah untuk mempastikan

supaya proses urbanisasi, corak dan tahap pembangunan matlamat DEB secara lebih berkesan

lagi.Setelah melihat perkembangan ekonomi dan pengaruh kependudukan membuktikan bahawa

satu dasar urbanisasi yang komprehensif haruslah dilaksanakan dengan segera untuk mencapai

46


47/58

matlamat pembangunan negara dan DEB.Tanpa dasar yang lengkap akan menyebabkan

pertumbuhan bandar yang tidak seimbang dan seterusnya tidak membantu pembangunan negara

sepenuhnya.

47


48/58

11.0 PELAN TINDAKAN DAN PERLAKSANAAN

Dasar Perbandaran Negara perlu mempunyai pelan tindakan bagi melaksanakan dasar-

dasar yang telah digubal. Ketua Pengarah Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung

Malaysia adalah bertanggungjawab menyediakan dan memastikan pelaksanaan Dasar

Perbandaran Negara. Tanggungjawab pelaksanaan dasar ini perlu dilaksanakan bersama oleh

pelbagai kementerian, jabatan dan agensi yang bertanggungjawab dalam perancangan,

pembangunan dan pengurusan perkhidmatan perbandaran. Terdapat keperluan untuk

mengadakan hubungan kerjasama bagi melaksanakan langkah-langkah yang menjadi

tanggungjawab bersama antara pelbagai kementerian, jabatan dan agensi terbabit. Agensi yang

dikenalpasti bertanggungjawab dalam melaksanakan dasar-dasar dan langkah-langkah dalam

DPN perlu menterjemahkan dasar-dasar tersebut ke dalam program dan projek masingmasing.

Cadangan program dan projek ini akan memberi implikasi kewangan yang perlu diserap oleh

pelbagai agensi pelaksana dan dijadikan sebagai asas untuk mendapatkan bajet tahunan dan

Rancangan Malaysia Lima Tahun. Pemantauan pelaksanaan dasar dan peruntukan yang

mencukupi perlu diadakan untuk memastikan DPN dapat dilaksanakan dengan lebih berkesan.

6

48


49/58

12.0 KESAN PEMBANDARAN

Proses perbandaran yang berlaku di sesebuah negara akan memberi impak negatif dan positif

kepada penduduk bandar dan alam sekitar. Impak negatif akan mempengaruhi proses

pembangunan dan perbandaran di sesebuah negara tersebut.

12.1 Kesesakan Lalulintas

Proses perbandaran yang berlaku di sesebuah negara membangun memberi kesan negatif.

Antaranya ialah kesesakan lalu lintas yang berlaku di kawasan bandar. Kesesakan lalu lintas ini

berpunca daripada pertambahan kenderaan, sistem jalan bandar yang tidak dapat menampung

aliran trafik dan saiz jalan menjadi semakin sempit. Keadaan ini menyebabkan darjah

ketersampaian menjadi rendah walaupun pada jarak yang dekat, pergerakan penduduk bandar

menjadi lambat dan mengambil masa yang lama untuk tiba ke destinasi. Hal ini akan

mengakibatkan kerugian kos dan masa, risiko kemalangan dan lain-lain. Selain itu, kesesakan

lalu lintas akan menjadi lebih ketara ketika waktu puncak iaitu ketika pergerakan keluar masuk

pekerja pada sebelah pagi dan petang, seperti di Kuala Lumpur, Pulau Pinang dan Johor Bahru.

12.2 Kualiti Hidup Bandar Terjejas

Seterusnya ialah kualiti hidup penduduk bandar terjejas.akibat pertambahan pencemaran

persekitaran seperti pencemaran udara, air, bau dan bunyi. Kualiti kesihatan penduduk terjejas

kerana terdedah kepada pelbagai penyakit kulit, penyakit mata dan lelah. Selain itu, penduduk

berasa ketidakselesaan hidup di bandar, terutama di kawasan yang mengalami fenomena pulau

haba dan banjir kilat. Contohnya, fenomena banjir kilat mengakibatkan kerosakan harta benda

dan memerlukan kos yang tinggi untuk mengatasinya. Manakala fenomena pulau haba

menyebabkan penduduk sentiasa kepanasan dan kerimasan.

49


50/58

12.3 Kadar Pengangguran Dan Kemiskinan Bandar

Peningkatan kadar pengangguran dan kemiskinan bandar merupakan kesan negatif

perbandaran. Proses perbandaran yang pesat menyebabkan aliran migrasi penduduk terarah ke

bandar berkenaan. Migran yang datang dari luar bandar memiliki kelulusan dan kemahiran yang

rendah untuk diserapkan dalam sektor ekonomi moden. Justeru itu, mereka hanya layak

melibatkan diri dalam sektor informal seperti buruh binaan dan penjaja. Pendapatan yang

diterima oleh mereka tidak meberi kepuasan dan tidak mencukupi untuk menampung kos hidup

yang tinggi di bandar. Oleh itu, wujudnya kemiskinan bandar. Selain itu, aliran migrasi yang

terlalu ramai menyebabkan peluang pekerjaan yang wujud tidak sepadan dan tidak dapat

menampung penawaran tenaga kerja yang ada. Kesannya, berlaku peningkatan kadar

pengangguran di bandar.

12.4 Kemudahan Prasarana Dan Kemudahan Bandar

Seterusnya kesan positif iaitu kemudahan prasarana dan kemudahan bandar. Kesan

positif seperti penyediaan kemudahan prasarana dan kemudahan bandar besar dan maju lazimnya

terdapat kemudahan bandar yang cukup dan moden seperti pusat membeli belah, kemudahan

pengangkutan awam yang canggih, kemudahan hospital yang moden, kemudahan riadah dan

sebagainya untuk menampung keperluan penduduk. Dengan adanya kemudahan ini, kualiti hidup

dan kesejahteraan penduduk akan meningkat.

50


51/58

12.5 Masalah Pencemaran Udara Dan Jerebu

Akibat pertambahan bilangan kenderaan yang seiringan dengan pertambahan penduduk

bandar serta pertambahan kawasan perindustrian dan kawasan pelupusan sampah menyebabkan

kualiti udara terjeas. Pencemaran udara berlaku dengan kehadiran satu atau lebih daripada bahan

cemar seperti gas-gas, bahan berbau, habuk, zarah dan sebagainya di dalam atmosfera yang

boleh mengubah kuantiti, kualiti dan sifat atmosfera tersebut.

12.6 Kesan Kenaikan Suhu Mikro Atau Pulau Haba Bandar

Suhu adalah salah satu unsur utama yang mengalami perubahan akibat aktiviti manusia di

bandar. Peningkatan beberapa darjah celcius suhu di bandar yang melebihi suhu di pinggir

bandar menghasilkan satu fenomena yang dikenali sebagai pulau haba. Hal ini kerana proses

pembandaran yang pesat berlaku di pusat bandar. Bnagunan-bangunan konkrit, jalan-jalan

berturap dan medan letak kereta berturap merupakan punca menggalakkan proses pengaliran dan

simpanan haba pada waktu siang hari sebagai haba pendam. Haba pendam ini dibebaskan pada

waktu malam bagi mengimbangi kehilangan haba di permukaan bumi pada waktu tersebut.

Pembebasan haba dari bumi ini tidak terus lesap ke angkasa kerana dihalang oleh bahan-bahan

pencemar di udara. Haba yang dibebaskan ini akan dipantulkan kembali ke bumi. Kesannya

tenaga haba terus berkitar pada ruang atmosfera bandar.

12.7 Pencemaran Air

Pencemaran air meliputi pencemaran sungai, muara, pelabuhan, air bawah tanah, air

hujan dan lain-lain berpunca daripada sisa domestic dari penduduk bandar, sisa kumbahan dan

sisa kilang yang menjejaskan kualiti air bersih dari sungai, tasik, kolam dan takungan semula

jadi. Indeks kemerosotan kualiti air bersih (kadar pencemaran air) dari pelbagai sumber ini

51


52/58

diukur ini diukur melalui pelbagai indicator seperti kandungan permintaan oksigen biological

(BOD), kandungan bacteria Escherichia Coli (E-coli), kandungan Amoniakal Nitrogen (NH3-

N), Kandungan pepejal terampai (ss), nilai keasidan (Ph) di samping perubahan warna dan bau

yang ada di dalam sesuatu sumber tersebut. Contoh-contoh pencemaran sumber air yang serius di

kawasan sumber bandar ialah kes pencemaran Sungai Gombak dan Sungai Gelang di bandar

raya Kuala Lumpur dan Sungai Pinang di Georgetown, Pulau Pinang.

52


53/58

13.0 PENYELESAIAN ISU-ISU PERBANDARAN DAN KUALITI HIDUP SOSIAL

DALAM ARUS PEMBANGUNAN NEGARA

Setiap isu dan masalah yang dihadapi pastinya mempunyai cara untuk mengatasinya. Tetapi

amat penting jika dirancang dan ditangani dengan baik dan berkesan. Untuk itu tidak mustahil

untuk mewujudkan satu perancangan yang lengkap dan komprehensif melalui pembentukan

dasar-dasar, strategi-strategi, tindakan dan langkah-langkah yang berkesan bagi mengurangkan

pelbagai isu dan masalah yang dihadapi. Akhirnya menjadi harapan dalam perbincangan ini

untuk memberi tahap keselesaan yang lebih baik dalam perolehan kualiti hidup sosial yang

terbaik di Malaysia.

13.1 Pengkuasaan Secara Berkesan Dasar Perbandaran Negara

Pembentukan dan penguatkuasaan Dasar Pembandaran Negara yang menyeluruh dan

komprehensif amat penting dalam mewujudkan pembangunan bandar yang seimbang bagi

mencapai satu tahap sistem ekonomi yang mantap dan bersepadu melalui proses pengagihan

faedah pembangunan ekonomi dan perkhidmatan asas bandaran yang saksama dan meluas di

seluruh negara. Melaui dasar pembandaran negara juga dapat mewujudkan pusat-pusat bandar

yang lebih sistematik dengan kepelbagaian pengguna tanah secara optimum dengan dihubungi

rangkaian pengangkutan bagi menghubungi bandar-bandar yang berbeza dari segi saiz dan

peranannya.

Antara objektif dan strategi serta pelaksanaan menyeluruh DPN yang dicadangkan ialah:

A. Mewujudkan pusat-pusat bandaran dengan perancangan penggunaan tanah melalui Pelan

Tindakan di bawah Pelan Struktur dan Pelan Tempatan.

53


54/58

B. Mewujudkan penyebara pusat-pusat bandar dengan pelbagai kemudahan termasuk

rangkaian pengangkutan bagi mengelakkan kesesakan lalulintas.

C. Meningkatkan usaha untuk merapatkan jurang ketidakseimbangan antara kwasan bandar

dengan kawasan luar bandar.

D. Meningkatkan perhubungan di antara kawasan bandar dan luar bandar dalam konteks

melibatkan penyertaan dalam daya pengeluaran dan mobility penduduk bagi

mempercepatkan proses pemodenan kawasan luar bnadar.

E. Menyusun semula pembangunan bandar tanpa menjejaskan hak kepentingan penduduk

setempat dengan mengambilkira pengagihan dan penyertaan penduduuk yang seimbang.

F. Membandarkan kawasan-kawasan luar bandar dan kawasan daif di pusat bandar dengan

mengambil kira faktor setempat bagi menggerakkan pembangunan ekonomi yang lebih

pesat

13.2 Penguatkuasaan Secara Berkesan Dasar Pengangkutan Negara

Dasar pengangkutan negara amat penting dalam menangani kepesatan pertumbuhan ekonomi

negara dan peningkatan kadar pemilikan kenderaan di kalangan penduduk di kawasan

tersebut. Hak ini bertujuan untuk dijadikan garis panduan bagi menyelesaikan masalah

kesesakan lalulintas, masalah kemalangan jalan raya yang tinggi, masalah penumpuan

aktiviti ekonomi di pusat bandar dan mengurangkan masalah ketidakseimbangan

pembangunan wilayah yang secara lansung akan meningkatkan kualiti hidup sosial di

kalangan penghuni bandar dan luar bandar.

54


55/58

Antara objektif dasar pengangkutan negara adalah seperti berikut:

A.

Dasar Perbandaran Sudah Siap

Documents

Transcript of Dasar Perbandaran Sudah Siap