LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018

i LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018

iv LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018

KANDUNGAN

TAJUK MUKA SURAT

Aluan Pengarah Kesihatan Negeri IV

Aluan Pengarah VI

Makmal Kesihatan Awam KB

1.0 Seksyen Pengurusan 1-14

2.1 Makmal Bakteriologi 20-25

2.2 Makmal Mikobakteriologi 26-31

2.3 Makmal Molekular 32-40

2.4 Makmal Parasitologi 41-46

2.5 Makmal Serologi 47-48

2.6 Makmal Biokimia 49-52

2.7 MS 1SO 15189: 2014 52

4.0 Aktiviti-aktiviti MKAKB 64-65

Sidang Redaksi II-III

(Kesihatan Awam)

Profil Korporat VII - XII

2.0 Seksyen Penyakit 15-19

3.0 Seksyen Makanan 53-63

i LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018

SIDANG REDAKSI

LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018 iii

SID

AN

G R

ED

AK

SI

iv LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018

Salam Sejahtera,

Laporan tahunan ini mengandungi pencapaian aktiviti dan Perkhidmatan analisa yang

dijalankan di MKAKB khususnya pada tahun 2018. Saya berharap maklumat yang

terkandung di dalam laporan ini akan dijadikan rujukan oleh semua stakeholder.

Saya yakin, pihak pengurusan MKAKB berusaha dalam menjayakan halatuju perkhidmatan

kesihatan yang terancang sebagai usaha untuk meningkatkan nilai perkhidmatan MKAKB

agar menjadi lebih berkualiti, responsif serta mampan kepada keperluan stakeholder yang

lain.

Saya berharap pihak MKAKB dapat mewujudkan jalinan kerjasama yang erat serta rangkaian

kerja yang mantap dengan pelanggan-pelanggan dan pihak-pihak yang berkaitan dalam

menghasilkan sebuah organisasi yang cemerlang, berprestasi dan berintegriti tinggi.

“PENYAYANG, PROFESIONALISMA DAN KERJA BERPASUKAN ADALAH BUDAYA

KERJA KITA”

DR. ZAINI BIN HUSSIN

Pengarah Kesihatan Negeri

Jabatan Kesihatan Negeri Kelantan

ALUAN

LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018 v

Salam Sejahtera,

Syabas dan tahniah diucapkan kepada seluruh warga Makmal

Kesihatan Awam Kota Bharu (MKAKB) yang telah terlibat secara

langsung atau tidak dalam menggembleng tenaga menyediakan

laporan tahunan 2018.

Peranan yang dimainkan oleh pihak MKAKB dalam menyediakan

perkhidmatan makmal, memantau kualiti perkhidmatan makmal

di klinik kesihatan, memperkukuhkan sistem surveilan penyakit dan pengawasan

epidemiologi serta meningkatkan kompetensi pegawai merupakan langkah ke arah

transformasi sistem kesihatan yang lebih menyeluruh dan berkualiti.

Penyediaan laporan ini adalah usaha pihak pengurusan MKAKB dalam merealisasikan

hasrat untuk menjadikan MKAKB sebuah makmal rujukan peringkat zon timur (Kelantan

dan Terengganu) selaras dengan Visi dan Misi Kementerian Kesihatan Malaysia. Maklumat

yang terkandung di dalam laporan ini dapat menjadi sumber rujukan kepada pelanggan

dalam memberi perkhidmatan yang cekap dan cemerlang.

Adalah menjadi harapan saya, setiap warga kerja MKAKB dapat memberi komitmen yang

tinggi untuk memberi perkhidmatan yang terbaik dan memenuhi piawaian serta kehendak

pelanggan.

“PENYAYANG, PROFESIONALISMA DAN KERJA BERPASUKAN ADALAH BUDAYA

KERJA KITA”

DR. ABDUL HARIS BIN MUHAMMAD

TPKN (Kesihatan Awam)

Jabatan Kesihatan Negeri Kelantan

ALUAN

vi LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018

Syukur ke hadrat Allah swt kerana

atas limpah kurniaan dan izinNya,

Laporan Tahunan MKAKB 2018

berjaya diterbitkan. Saya

mengucapkan setinggi-tinggi

penghargaan dan terima kasih

kepada Sidang Redaksi, Ketua

Seksyen dan ahli Jawatankuasa Laporan Tahunan MKAKB

2018 diatas segala usaha dan komitmen yang diberikan

dalam merealisasikan penerbitan laporan ini.

Buat julung kalinya Laporan Tahunan ini dikeluarkan sejak

MKA ditubuhkan dan akan diterbitkan juga dalam versi e-

book. MKAKB merupakan sebuah Makmal Kesihatan

Awam yang menjalankan akitivit-aktiviti rutin dalam

melaksanakan perkhidmatan analitikal dan diagnostik bagi

memantapkan aktiviti surveilan penyakit berjangkit,

penyakit tidak berjangkit, siasatan wabak dan keselamatan

makanan serta merupakan makmal rujukan dan pusat

latihan Peringkat Zon Timur.

Disamping melaksanakan tugas hakiki sebagai makmal

rujukan, MKAKB juga sedang mempertingkatkan lagi kualiti

pengurusan dan ujian makmalnya dengan melaksanakan

amalan EKSA, Biosafety & Biosecurity dan terlibat dalam

program kualiti (QAP, Inovasi dan KIK) serta persijilan MS

ISO 15189:2015 dan SAMM MS ISO/IEC 17025:2005.

Penerbitan Laporan Tahunan 2018 ini merupakan satu

inisiatif pihak MKAKB bagi melaporkan aktiviti-aktiviti yang

telah dilaksanakan sepanjang tahun 2018. Semua aktiviti

yang dijalankan adalah bagi mencapai objektif MKAKB

khususnya dan Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM)

amnya.

PERUTUSAN PENGARAH MKAKB

Harapan saya semoga segala informasi yang

terkandung dalam laporan ini dapat memberi

manfaat kepada kita semua dan mampu memberi

impak yang tinggi terhadap penyampaian

perkhidmatan kesihatan yang lebih efisien.

Pihak MKAKB sentiasa berusaha menjayakan

halatuju perkhidmatan kesihatan yang terancang

sebagai usaha meningkatkan nilai perkhidmatan

agar menjadi lebih berkualiti, responsif serta

mampan kepada keperluan stakeholder yang lain.

Kepada semua anggota MKAKB, saya menyeru

agar kita sentiasa sedar akan tanggungjawab dan

amanah yang diberikan. Saya yakin, slogan budaya

korporat KKM “Kami Sedia Membantu” sentiasa

dihayati dan diamalkan oleh semua anggota dalam

melahirkan insan yang bertanggungjawab,

profesional dan bekerja keras dalam mencapai

matlamat dan objektif yang digariskan. Tanpa

komitmen serta dedikasi daripada kita semua, cita-

cita murni untuk mencapai taraf kesihatan yang

lebih sempurna

sukar dicapai.

Sekian, terima kasih

DR. FAUZIAH BT. MOHD. NOR

Pengarah

Makmal Kesihatan Awam Kota Bharu

LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018 vii

PROFIL KORPORAT

CARTA ORGANISASI

PENGENALAN MKAKB

VISI & MISI

PIAGAM PELANGGAN

viii LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018

LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018 ix

Makmal Kesihatan Awam Kota Bharu (MKAKB) mula beroperasi pada tahun 2010 merupakan

salah sebuah Makmal Kesihatan Awam yang dibina untuk memantapkan aktiviti surveilan

penyakit berjangkit, penyakit tidak berjangkit, siasatan wabak dan keselamatan makanan bagi

Zon Timur (Kelantan dan Terengganu) selaras dengan visi Kementerian kesihatan Malaysia.

MKAKB dibangunkan sebagai makmal rujukan dan pusat latihan bagi aktiviti seksyen penyakit

& makanan Peringkat Zon Timur.

MKAKB dibahagikan kepada tiga (3) seksyen iaitu :

i. Seksyen Pengurusan (Aras 1)

ii. Seksyen Makanan (Aras 2)

iii. Seksyen Penyakit (Aras 3)

Perkhidmatan Seksyen Penyakit bermula pada 1 Mac 2011 dan Seksyen Makanan pada 1

Mei 2011.

MKAKB Menggunakan perkhidmatan penyelenggaraan fasiliti dan peralatan oleh Syarikat

ADWAA Resources.

KOTA BHARU

x LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018

VISI

Negara menggembeleng tenaga ke

arah kesihatan yang lebih baik.

MISI

Misi JKNK adalah untuk menerajui dan berusaha bersama-sama:

Untuk memudahkan dan membolehkan rakyat:

Mencapai sepenuhnya potensi mereka dalam kesihatan

Menghargai kesihatan sebagai aset paling berharga

Mengambil tanggungjawab dan tindakan positif demi kesihatan mereka

Untuk memastikan sistem kesihatan berkualiti tinggi iaitu:

Mengutamakan pelanggan

Saksama

Tidak membebankan

Cekap

Wajar mengikut teknologi

Boleh disesuaikan mengikut persekitaran inovatif

Dengan menekankan:

Sifat penyayang, profesionalisme dan kerja berpasukan

Sifat menghormati maruah insan

Penglibatan masyarakat

LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018 xi

Objektif Am

MKAKB berperanan menyediakan perkhidmatan makmal sebagai sebahagian daripada

komponen pengawasan dan pemantauan penyakit serta pengawasan kualiti dan keselamatan

makanan. MKAKB juga menuju ke arah menjadi makmal rujukan bagi seluruh Negeri

Kelantan selaras dengan Visi Kementerian Kesihatan Malaysia.

Objektif Khusus

• Menyediakan perkhidmatan makmal bagi penganalisaan kepada aktiviti-aktiviti di

bawah Program Kesihatan Awam.

• Memantau kualiti perkhidmatan makmal di pusat mikroskopik terutama di klinik

kesihatan.

• Memperkukuh sistem surveilan terutama bagi penyakit berjangkit dan tidak berjangkit

di negeri Kelantan.

• Menyediakan pengawasan epidemiologi untuk membantu Program Kesihatan Awam

di peringkat Kebangsaan, Zon , Negeri dan Daerah.

• Meningkatkan kompetensi pegawai dalam membuat ujian makmal.

Aktiviti Utama Yang Dijalankan Oleh MKAKB

• Ujian makmal untuk diagnostik dan pemantauan.

• Pemantauan ujian makmal yang dijalankan di klinik kesihatan (EQA dan QA).

• Lawatan penyeliaan aktiviti yang dijalankan oleh makmal di klinik kesihatan.

• Latihan untuk anggota makmal di klinik kesihatan peringkat Negeri dan Zon Timur.

Fokus Aktiviti 2019

• Pemantapan Pendiagnosan Malaria di Pusat Mikroskopik Negeri Kelantan.

• Pemantapan Pendiagnosan Tibi di Pusat Mikroskopik Negeri Kelantan.

• Pemantauan Kualiti Ujian Bilirubin yang Menggunakan Bilirubinometer di Makmal

Klinik Kesihatan.

• Lawatan Penyeliaan Perkhidmatan Makmal di Klinik Kesihatan.

• Pelan Strategik MySED II- Focus Area Laboratory.

- Melibatkan Tindakan Negeri Dan Daerah.

xii LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018

SEKSYEN PENGURUSAN

LA

PO

RA

N T

AH

UN

AN

MK

AK

B 2

01

8 1

CARTA ORGANISASI PENGURUSAN

2

LA

PO

RA

N T

AH

UN

AN

MK

AK

B 2

01

8

3 LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018

1.0 Pengenalan

Seksyen pengurusan MKAKB merupakan bahagian yang menyokong perkhidmatan MKAKB

dan bertanggungjawab dalam pengurusan kewangan, tenaga manusia, pentadbiran makmal,

latihan dan perkembangan kerjaya anggota. Terdapat lima (5) unit di Seksyen Pengurusan

iaitu:

i. Unit Kualiti.

ii. Unit Teknologi Maklumat (IT).

iii. Unit Kejuruteraan Dan Operasi.

iv. Unit Kewangan & Perolehan.

v. Unit Pentadbiran.

1.1 Jawatankuasa Dan Mesyuarat

Pelbagai jawatankuasa telah diwujudkan di MKAKB bagi memastikan pengurusan jabatan

dapat dilaksanakan dengan lancar dan teratur. Berikut adalah jawatankuasa yang telah

diwujudkan:

i. Jawatankuasa Keselamatan Dan Kesihatan Pekerjaan (JKKP).

ii. Jawatankuasa Pengurusan Stor Kerajaan.

iii. Jawatankuasa Ekosistem Kondusif Sektor Awam (EKSA).

iv. Jawatankuasa Perkhidmatan Sokongan Hospital (ADWAA Resources).

v. Jawatankuasa Laporan Tahunan / Buku Panduan dan lain-lain.

Mesyuarat rutin yang dijalankan di MKAKB adalah :

i. Mesyuarat Pengurusan.

ii. Mesyuarat Teknikal.

iii. Mesyuarat Ketua Seksyen / Ketua Unit.

iv. Mesyuarat Perkhidmatan Sokongan Hospital.

v. Mesyuarat Jawatankuasa Keselamatan Dan Kesihatan Pekerjaan.

vi. Mesyuarat Kajian Semula Pengurusan ISO/IEC 17025.

vii. Mesyuarat Kajian Semula Pengurusan ISO/IEC 15189.


1.2 Unit Pentadbiran

Kedudukan Perjawatan

MKAKB mempunyai 77 orang anggota yang terdiri daripada :

Pengarah MKAKB (PPKA UD56)

15 anggota Seksyen Pengurusan

51 anggota Seksyen Penyakit

10 Anggota Seksyen Makanan

Kedudukan penjawatan anggota MKAKB sehingga Januari 2019 adalah seperti Jadual 1 di

bawah.

Bil Jawatan Gred Jawatan Jawatan Isi Kosong Penempatan

1

Pengarah, Pakar

Perubatan

Kesihatan Awam,

Pegawai

Perubatan

UD51/UD52/

UD53/UD54/

PAKAR UD55/

UD56

1

1

0

Seksyen

Pengurusan

2

Pegawai

Perubatan

UD43/UD44/

UD47/UD48/

UD51/UD52/

UD53/UD54

3

1

2

Seksyen

Pengurusan

3 Pakar Patologi (Mikrobiologi)

UD54

0

1

0

Seksyen Penyakit

4

Pegawai Sains

(Mikrobiologi

Perubatan)

C52

1

1

0

Seksyen Penyakit

5

Pegawai Sains

(Mikrobiologi

Perubatan)

C48

1

1

0

Seksyen Penyakit

6

Pegawai Sains

(Mikrobiologi

Perubatan)

C44

3

3

0

Seksyen Penyakit

7

Pegawai Sains

(Mikrobiologi

Perubatan)

C41/C44

3

3

0

Seksyen Penyakit

8

Pegawai Sains

(Kimia Hayat)

C48

1

1

0

Seksyen Penyakit

Jadual 1 : Kedudukan perjawatan MKAKB 2018


Bil Jawatan Gred

Jawatan Jawatan Isi Kosong Penempatan

9 Pegawai Sains

(Kimia Hayat) C41/C44 1 1 0 Seksyen Penyakit

10 Juruteknologi Makmal

Perubatan U36 1 1 0 Seksyen Penyakit


Perubatan U32 1 1 0 Seksyen Penyakit


Perubatan U29/U32 30 30 0 Seksyen Penyakit

13 Penolong Pegawai Sains C32 1 0 1 Seksyen Penyakit

14 Penolong Pegawai Sains C29/C32 2 2 0 Seksyen Penyakit

15 Pegawai Teknologi

Makanan C48 1 1 0 Seksyen Makanan


Makanan C44 2 1 1 Seksyen Makanan


Makanan C41/C44 2 2 0 Seksyen Makanan

18 Penolong Pegawai

Teknologi Makanan C38 1 1 0 Seksyen Makanan

19 Penolong Pegawai

Teknologi Makanan C32 1 1 0 Seksyen Makanan

20 Penolong Pegawai Teknologi Makanan

C29/C32 4 4 0 Seksyen Makanan

21 Penolong Pegawai

Teknologi Maklumat

FA29/

FA32 1 1 0 Seksyen Pengurusan

22

Pelukis Pelan

(Kejuruteraan Awam) /

Penolong Jurutera

JA29/30/

JA36

1

1

0

Seksyen Pengurusan

23

Penolong Jurutera

(Elektronik), Pelukis Pelan

(Kejuruteraan Awam) /

Penolong Jurutera

JA29/30/

JA36

1

1

0

Seksyen Pengurusan

24 Pembantu Tadbir

(Perkeranian Operasi) N19/22 3 3 0 Seksyen Pengurusan

25 Pembantu Perawatan

Kesihatan U14 1 0 1

26 Pembantu Perawatan

Kesihatan U11/U14 1 1 0 Seksyen Penyakit

27 Pemandu Kenderaan H11/H14 2 2 0 Seksyen Pengurusan

28 Operator Autoklaf,

Pembantu Awam, H11/H14 1 1 0 Seksyen Penyakit

29 Pembantu Operasi N11/N14 1 1 0 Seksyen Pengurusan

30 Pembantu Awam H11/H14 4 4 0 Seksyen Pengurusan

JUMLAH KESELURUHAN 77 72 5


1.3 Latihan Anggota

Kehadiran Kursus/Latihan Anggota MKAKB

Kursus/latihan yang dihadiri oleh anggota samada di dalam atau di luar MKAKB adalah

bertujuan memantapkan pengetahuan dan kemahiran supaya anggota lebih kompeten dalam

menjalankan tugas masing-masing. Jadual 2 adalah bilangan hari kursus yang dihadiri

mengikut gred/kumpulan jawatan dan jadual 3 adalah senarai kursus yang dianjurkan oleh

pihak MKAKB.

Gred / Kumpulan

Bil

Anggota

Bil. Hari Berkursus

> 7hari < 7hari Tidak

Berkursus

Pengurusan dan Profesional

(Gred 41 - 54) 18 18 0 0

Sokongan 1 (Gred 17 - 40) 48 48 0 0

Sokongan 2 (Gred 1 - 16) 10 7 3 0

JUMLAH 76 73 3 0

Bil

Nama Kursus

Tempat

Kursus

Tarikh

Kumpulan

Sokongan

Kumpulan

Pengurusan

&

Profesional

1

Kursus Asas

Pemeriksaan Mikroskopik

Acid Fast Bacilla (AFB) &

Blinded Rechecking

External Quality

Assessment (BREQA)

Teknik Fluorescence Siri 1/2018

MKAKB

27 - 28 Feb

&

1 Mac 2018

22

2

Bengkel Ulangkaji

Pendiagnosan Malaria Bil

1/2018

MKAKB

5 - 7 Mac

2018

20

3

Kursus Asas

Pemeriksaan Mikroskopik

AFB & BREQA Teknik

Fluorescence Siri 2/2018

MKAKB

11 - 13 Mac

2018

22

4

Bengkel Ulangkaji

Pendiagnosan Malaria

Bil 2/2018

MKAKB

19 - 21 Mac

2018

20

Jadual 2 : Kursus/Latihan Dalam Perkhidmatan

Jadual 3 : Senarai Kursus/Latihan Yang Dianjurkan Oleh MKAKB


Bil

Nama Kursus

Tempat

Kursus

Tarikh

Kumpulan

Sokongan

Kumpulan

Pengurusan

&

Profesional

5

Kursus Introduction To

Biological Safety Cabinet

Course (BSC) Siri 1/2018

MKAKB

14.03.2018

22

6

Kursus Introduction To Biological Safety Cabinet Course (BSC) Siri 2/2018

MKAKB

22.03.2018

20

7

Kursus Asas AFB) &

BREQA Teknik


MKAKB

26 - 28 Mac 2018

22

8

Kursus Asas AFB & BREQA Teknik ZN Siri 1/2018

MKAKB

16 - 18 April 2018

22

9

Kursus Kesedaran Keselamatan Pengendalian

Bahan Kimia dan Sumber

Radiasi Bil 1/2018

MKAKB

2 Mei 2018

26

7

10

Bengkel Ulangkaji

Pendiagnosan Malaria Bil

3/2018

MKAKB

14 - 16 Mei 2018

20

11 Bengkel Pemantapan QC

Siri 1/2018 MKAKB

2 - 3 Julai

2018 26

12

Kursus Tatacara

Penyiasatan dan Penulisan

Laporan Siasatan Nadopod

MKAKB

4 Julai 2018

20

5

13

Kursus Asas Pemeriksaan

AFB) & BREQA Teknik ZN

Siri 2/2018

MKAKB

17 - 19 Julai 2018

20

14

Kursus Kesedaran

Keselamatan Pengendalian

Bahan Kimia dan Sumber Radiasi Bil 2/2018

MKAKB

22 Julai

2018

26

7

15 Kursus Kesedaran MS ISO 15189:2014

MKAKB 24 Julai

2018 17 5

16 Bengkel Pemantapan QC

Siri 2/2018 MKAKB

25 - 26 Julai 2018

36

17 Kursus Intermediate

Microsoft Excel MKAKB

29 Julai

2018 24 3

18 Bengkel Ulangkaji Pendiagnosan Mikrofilaria

MKAKB 08 Ogos

2018 40

19 Kursus Kepimpinan dan

Pengurusan Organisasi MKAKB

15 Ogos

2018 17 12

20

Kursus Kesedaran

Keselamatan dan

Kesihatan Pekerjaan

MKAKB

24 - 25

Sept 2018

25

8


1.4 Unit Kewangan

Perbelanjaan

Pada tahun 2018, MKAKB telah membelanjakan sebanyak RM 3,550,261.53 dan perincian

perbelanjaan adalah seperti jadual di bawah.

Jadual 4: Senarai Peruntukan Dan Perbelanjaan 2018

Bil. Perkara Perbelanjaan

1

Perkhidmatan & Bekalan Farmasi

Reagen RM 894,403.20

Consumable RM 220,692.00

2

Harta Modal & ABR

Aset Perubatan RM 57,445.00

ABR RM 24,441.00

3 Pengurusan

Pengurusan RM 929,652.38

4

PSH (Adwaa Resources)

Bayaran Yuran RM 1,343,765.53

Reimbursable Work RM 79,862.42

Jumlah Keseluruhan RM 3,550,261.53

1.5 Perkhidmatan Sokongan Hospital MKAKB : Syarikat Adwaa

Resources (AR)

Perkhidmatan Syarikat AR di MKAKB bermula pada Disember 2015. Antara perkhidmatan

pengurusan dan pembekalan perkhidmatan sokongan yang ditawarkan adalah :

A. Perkhidmatan Pengurusan Pelupusan Sisa Klinikal

• Melakukan pengutipan sisa klinikal pada setiap hari makmal beroperasi

• Telah melupuskan sebanyak 6349.73 kilogram sisa klinikal makmal

• Telah melakukan 52 pengangkutan sisa ke loji Kualiti Alam Waste Management

Centre (WMC) di Negeri Sembilan

B. Perkhidmatan Pembersihan

• Membersih 3941.05 meter persegi lantai pada setiap hari makmal beroperasi

• Menyelenggara 34237.30 meter persegi kawasan berumput dan landskap


C. Perkhidmatan Penyelenggaraan Kejuruteraan Fasiliti

• Menyelenggara 7 buah bangunan

• Menyelenggara 33 sistem utama dan 776 peralatan

• Mengurus 3,656 penyelengaraan berjadual

• Menyiapkan 582 aduan tidak berjadual

• Menjalankan 72 pemeriksaan biasa

• Menyiapkan sejumlah 4 kerja-kerja timbal semula (RW) bernilai RM 79,862.42

D. Perkhidmatan Penyelenggaraan Kejuruteraan Bio-Medikal

• Menyelenggara 221 peralatan makmal

• Mengurus 228 penyelenggaran berjadual

• Menyiapkan 101 aduan tidak berjadual

• Menyempurnakan 4 pemeriksaan dan pentauliahan peralatan baru

E. BEMS ( Biomedical Engineering Maintenance Services )

• Functioning = 232

• BER = 4

• Jumlah = 228

F. FEMS ( Facility Engineering Maintenance Services )

• Functioning = 778

• BER = 2

• Jumlah = 776

Selain daripada aktiviti-aktiviti di atas, pihak AR juga banyak membantu dan bekerjasama

dalam kerja-kerja seperti gotong – royong dan lain-lain aktiviti sosial yang diadakan oleh pihak

MKAKB.

1


1.6 Jawatankuasa Keselamatan Dan Kesihatan Pekerjaan (JKKP)

Penubuhan JKKP MKAKB merupakan arahan dibawah Seksyen 30 Akta Keselamatan dan

Kesihatan Pekerjaan (OSHA) 1994. Senarai Ahli Jawatankuasa JKKP adalah seperti jadual 5

di bawah :

Jadual 5 : Ahli Jawatankuasa JKKP

Bil Jawatan Nama

1. Pengerusi Dr. Fauziah Binti Mohd Nor

2. Setiausaha En. Mohd Ezzar Bin Zamri

3.

Wakil Majikan

Dr. Nik Hazma Binti Nik Husain

Dr. Suhana Binti Hashim

En. Mohd Sanusi Bin Che Lah En. Kalidass A/L Murugan

4.

Wakil Pekerja

Pn. Tengku Nor Farhana Binti Tengku Mohd Azmi

Pn. Wan Fatonah Binti Mohamed

Pn. Isameyah Binti Dasuki

Pn. Raazmeezaliza Binti Razali

En. Rosdan Bin Hamzah

Pn. Nor Lene Binti Abdu Rahman

En. Muhammad Rahmatul Fitri Bin Sulaiman

En. Mohd Nabil Imran Bin Kamaruzaman

En. Mohd Hafez Bin Abdullah

Pn. Nor Asliza Binti Mat Noh

En. Mohd Fahrulrozi Bin Che Abllah

BIOKESELAMATAN

KESELAMATAN


1.6.1 Anugerah Inspektorat Khas Keselamatan Perlindungan

MKAKB telah berjaya mendapat Anugerah Inspektorat Khas Keselamatan Perlindungan 5

bintang dengan markah 95.4%. Sijil telah disampaikan oleh Pengarah Keselamatan

Perlindungan Kelantan pada 20 Disember 2018.

1.6.2 Sijil Bomba

MKAKB telah dianugerahkan Fire Certificate (FC) oleh Jabatan Bomba dan Penyelamat

Malaysia (JBPM) pada 23 Januari 2018 kerana mematuhi Sistem Pepasangan Keselamatan

Kebakaran di bawah akta Perkhidmatan Bomba 1988. FC telah diperbaharui pada 22 Januari

2019 dan akan tamat pada 21 Januari 2020.


1.6.3 Aktiviti Yang Dijalankan Oleh Jawatan Kuasa JKKP

Berikut adalah senarai aktiviti yang dijalankan pada tahun 2018 :

Jadual 6 : Aktiviti JKKP

Bil Aktiviti Tarikh

1 Pemeriksaan Keselamatan Kebakaran oleh Jabatan

Bomba & Penyelamat Malaysia Negeri Kelantan 14 Jan 2018

2 Suntikan Mantoux test 14 Jan 2018

3 Majlis Penyerahan Perakuan BOMBA (FC) 28 Jan 2018

4 Program Derma Darah MKAKB 7 Feb 18 & 25 Okt 2018

5 Pemeriksaan Audiometri 8 April, 22 April, & 29 April 2018

6 Taklimat KOSPEN Activ 25 April 2018

7 Taklimat KOSPEN Plus 17 Jan & 20 Mei 2018

8 Kursus Emergency Response Team (ERT) 24-26 April 2018

9 Firedrill Oleh Jabatan Penyelamat Bomba 25 Jun 2018

10 Audit DOSH 20 Ogos 2018

11 User Training N95 Respirator & Fit Test 25 September 2018

12 Program Assyura 26 September 2018

1.6.4 Pemeriksaan Tempat Kerja

Pemeriksaan tempat kerja telah dijalankan sebanyak empat (4) kali pada tahun 2018. Markah

yang diperolehi adalah seperti jadual 7 di bawah :

Jadual 7: Tarikh Pemeriksaan Tempat Kerja Dan Markah

Bil Tarikh Markah (%)

1. 14/2/18 92.2

2. 6/5/18 95.1

3. 29/7/18 95.1

4. 1/11/18 97.1


1.6.5 Jawatankuasa Biosafety & Biosecurity

Satu jawatankuasa Biosafety & Biosecurity telah ditubuhkan di MKAKB. Senarai Ahli

Jawatankuasa adalah seperti jadual 8 di bawah :

Jadual 8 : Ahli Jawatankuasa Biosafety & Biosecurity

Bil Jawatan Nama

1. Penaung Dr. Fauziah Binti Mohd Nor

2. Pengerusi Dr. Nik Hazma Binti Nik Husain

3.

Ahli Jawatankuasa

Dr. Suhana Binti Hashim

En. Mohd Ezzar Bin Zamri

En. Kalidass A/L Murugan

Pn. Ros Azeana Binti Abdul Aziz

En. Ahmad Farid Bin Adnan

En. Mohd Ezzar Bin Zamri

Pn. Tengku Nor Farhana Binti Tengku Mohd Azmi

1.7 Jawatankuasa Ekosistem Kondusif Sektor Awam (EKSA)

Ekosistem Kondusif Sektor Awam (EKSA) merupakan penjenamaan semula konsep Amalan

5S oleh Pihak MAMPU untuk dilaksanakan di Sektor Awam (Rujuk Surat Pekeliling Kemajuan

Perkhidmatan Awam Bil 1 Tahun 2014: Ekosistem Kondusif Sektor Awam). Senarai ahli

jawatankuasa EKSA adalah seperti jadual 9 di bawah :

Jadual 9 : Ahli Jawatankuasa EKSA

Bil Jawatan Nama

1. Pengerusi Dr. Fauziah Binti Mohd Nor

2. Fasilitator Dr. Nik Hazma Binti Nik Husain

3. Penyelaras Pn. Ros Azeana Binti Abdul Aziz

4. Setiausaha Dr. Suhana Binti Hashim

5.

Ahli Jawatankuasa Audit

Pn. Suraya Hanim Binti Kamaruddin (Ketua) Cik Norasmaliza Binti Abd. Ghafar

Pn. Wan Fatonah Binti Mohamed

Pn. Nurul Shahfira Binti Mokhtar

En. Mohd Nabil Imran Bin Kamaruzaman

6.

Ahli Jawatankuasa Latihan

Pn. Norsamsiah Binti Ahmad (Ketua)

Pn. Zubaidah Binti Yusoff

Nur Fara Enselia Binti Muhammad Ensalie Nur Dillaila Binti Hashim

Noraini Binti Che Will

7.

Ahli Jawatankuasa Promosi

Pn. Tengku Nor Farhana Binti Tengku Mohd Azmi (Ketua)

Norazizah Binti Muhamad Noor

Isameyah Binti Dasuki

Nur Zalikha Binti Zainudin

Mohd Razali Bin Yazid


1.8 Program Kualiti : QAP, Inovasi dan KIK

MKAKB telah berjaya mendapat Naib Johan Peringkat Kesihatan Awam dalam program QAP

bertajuk Increasing The Growth Rate Of MTB C&S For Acid Fast Baciili Cases In Makmal

Kesihatan Awam Kota Bharu dan akan mewakili bahagian Kesihatan Awam untuk peringkat

negeri pada tahun 2019. Senarai pencapaian program kualiti yang telah disertai oleh MKAKB

seperti jadual 10 :

Jadual 10 : Aktiviti Dan Pencapaian Program Kualiti Tahun 2016-2018

Program

Tajuk Projek Tahun

(2016-2018)

Pencapaian

QAP

Tajuk : Increasing The Growth

Rate Of MTB C&S For Acid Fast

Baciili Cases In Makmal

Kesihatan Awam Kota Bharu

2018

Naib Johan Peringkat

Kesihatan Awam

Inovasi

Tajuk : eMahir 2016 Peringkat KKM

Tajuk : Kekerapan Pewarnaan

Slaid AFB di Makmal TB MKAKB

2016

Gold Medal

Tajuk : E-Latihan

2017

Program telah

diwujudkan dan akan

dipertandingkan dalam

program inovasi tahun

2018

Tajuk : Penambahbaikan Proses

Penyediaan Media Sending Tibi

2017

Naib Johan

Majlis Persada Inovasi

Sektor Awam Peringkat

Jabatan Kesihatan

Negeri Kelantan

ESR 2018 Peringkat KKM

e-Booking 2018 Saguhati

KIK

Tajuk : Kekerapan Menyediakan

Larutan Pencelupan ZN Untuk

Diagihkan Kepada

Pusat Mikroskopik

2016

Naib Johan Peringkat

Perkhidmatan Awam

Tajuk : Smart Sample Carrier

2017 Naib Johan Peringkat JKNK

Tajuk : Kekerapan Pewarnaan

Slaid AFB di Makmal TB MKAKB

2017

Peringkat KKM

SEKSYEN PENYAKIT

LA

PO

RA

N T

AH

UN

AN

MK

AK

B 2

01

8 1

5

PENGARAH

PENGARAH UD56

DR. FAUZIAH BINTI MOHD NOR

PAKAR PERUBATAN KESIHATAN AWAM

PAKAR PATOLOGI MIKROBIOLOGI

PAKAR PATOLOGI MIKROBIOLOGI UD54

DR. SUHANA BINTI HASHIM

KETUA SEKSYEN PENYAKIT

PEGAWAI SAINS (M) C52

MOHD. SANUSI BIN CHE LAH

MAKMAL

MIKOBAKTERIOLOGI

MAKMAL BAKTERIOLOGI

MAKMAL PARASITOLOGI

MAKMAL SEROLOGI

PEGAWAI SAINS (KH) C48

PEG. SAINS (M) C44

AHMAD FARID

PEG. SAINS (M)

C44

NORASMALIZA

PEG. SAINS (M) C48

ALIYA ISMA

PEG. SAINS (M) C44

YUZI SHAM

MAKMAL

MOLEKULAR

NORSAMSIAH

MAKMAL

MOLEKULAR

MAKMAL BIOKIMIA

PEG. SAINS (KH) C41

PEG. SAINS (M) C41

PEG. SAINS (M) C41

PEG. SAINS (M) C44

ROS AZEANA

PEG. SAINS (KH) C44

NOR HAYATI

MOHD EZZAR

NOR HASLINI SYAHIDA

JTMP U36

ZUBAIDAH

JTMP U32/U32(TBK)

1. MAIZATUL

AKMANIZAM

2. NORAZIZAH

JTMP U29

1. NORUL ASWAN

2. NORMALA

3. NUR DILLAILA

4. HAZIMAH

5. SITI MUSLIHAH 6. NORIHAN

7. ZATUL ITRY

8. MOHD. HASNAN

JTMP U32/U32(TBK)

1. MASITAH

2. RASHIMAH

JTMP U29

1. NOORDINI

2. MOHD IKHWAN 3. ILHAM

4. NUR FARAHWAHIDA

5. ASNIEZA

6. NOR HAFIZA 7. SYAKIRIN

8. MAWARDI

9. NUR FARA

E

N

S

E

LI

A

JTMP U32

ISAMEYAH

JTMP U29

1. AHMAD ASYRAF

2. MUHSIN

3. ZALIKHA

JTMP U32(KUP)

1. RAAZMEEZALIZ

A

2. MAZLITA

JTMP U32(TBK)

1. ROZAINI

2. HAZMANERA

JTMP U29

1. FADILAH

2. WAN ASMARIZA

3. WAN MUNIRAH

KAUNTER SAMPEL

JTMP U29

MOHD ROSDAN

PEM.

AWAM H11

1. NIK ZAMZURI

2. ZULFIKRI

JTMP U32(TBK) /

PPS C32

NUR AIN

JTMP U29

1. NORAZLIZA

2. SHAHFIRA

CARTA ORGANISASI SEKSYEN PENYAKIT 16 L

AP

OR

AN

TA

HU

NA

N M

KA

KB

2018


2.0 Pengenalan

Seksyen Penyakit MKAKB terdiri dari enam (6) makmal iaitu Makmal Bakteriologi, Makmal

Molekular, Makmal Immunologi/Serologi, Makmal Biokimia, Makmal Mikobakteriologi dan

Makmal Parasitologi. Skop perkhidmatan yang dijalankan ialah penyiasatan ujian makmal,

penyiasatan kontek, surveilan dan wabak serta pelbagai program kawalan penyakit berjangkit

dan tidak berjangkit yang melibatkan kesihatan awam diperingkat negeri dan kebangsaan.

Spesimen yang diterima adalah dari klinik-klinik kesihatan, Pejabat Kesihatan Daerah dan

Hospital-hospital di negeri Kelantan serta terdapat beberapa ujian yang melibatkan negeri

Terengganu.

Seksyen Penyakit juga menyedia dan memantau Program kualiti Panel Testing (PT) TB dan

PT Malaria. Program kualiti PT-TB melibatkan semua Pusat Mikroskopik Negeri Kelantan dan

Terengganu manakala bagi program kualiti PT-Malaria melibatkan Pusat Mikroskopik di

Kelantan sahaja.

Semakan semula (rechecking) slaid AFB dan BFMP turut dijalankan yang melibatkan semua

Pusat Mikroskopik di negeri Kelantan.

Bilangan Sampel Seksyen Penyakit Tahun 2017 Dan 2018

Sebanyak 79,881 sampel yang diterima pada tahun 2018 di mana peningkatan sebanyak

18.9% berbanding tahun 2017.

Jadual 11 : Jumlah sampel yang diterima di Seksyen Penyakit

Tahun 2017-2018

Makmal 2017 2018

Bakteriologi 25679 28775

Mikobakteriologi 20598 21651

Molekular 3086 2668

Serologi 6624 6614

Biokimia 2895 10800

Parasitologi 8297 9373

TOTAL 67179 79881


30000 12%

25000 5%

20000

15000 266%

10000 1%

0.2%

5000 15%

0

Bakteriologi Miko

Molekular Serologi Biokimia Parasitologi

350

300

250

200

150

100

50

0

Bakteriologi Miko

Molekular Serologi Biokimia Parasitologi

Pada tahun 2018 terdapat peningkatan ketara sampel biokimia iaitu sebanyak 266%. Ini

adalah susulan dari keputusan Mesyuarat Penyelarasan Ujian Biokimia Negeri Kelantan, di

mana MKAKB diarahkan untuk menjalankan ujian rutin Biokimia bagi Klinik Kesihatan yang

mempunyai beban kerja yang tinggi (KK Perol, KK P. Chondong & KK Peringat) dan makmal

yang mengalami kerosakan mesin (KKB Kuala Krai).

bakteriologi

2017 25679 20598 3086 6624 2895 8297

2018 28775 21651 2668 6614 10800 9373

Rajah 1 : Perbandingan penerimaan sampel setiap makmal tahun 2017 & 2018

Sebanyak 782 sampel telah ditolak pada tahun 2018 di mana 288 (36.8%) sampel adalah

sampel bakteriologi (Rajah 2).

bakteriologi

2017 244 157 178 209 1 0

2018 288 153 179 152 10 0

Rajah 2 : Penolakan sampel setiap makmal bagi tahun 2017 & 2018

Bil. S

am

pel

Bil. S

am

pel


Pencapaian LTAT Mengikut Makmal Seksyen Penyakit

Jadual 12 : Pencapaian LTAT Setiap Makmal Tahun 2018

Jenis Ujian

LTAT

(Bil. Hari

Bekerja)

Pencapaian LTAT

(sasaran > 90%)

Bil. Ujian

Pematuhan Tempoh LTAT

Bil. Ujian %

Bakteriologi 7 hari 28187 27031 95.9

Mikobakteriologi 7 - 60 hari 21498 19924 92.7

Molekular 7 hari 2489 2338 93.9

Serologi 3 hari 8231 7221 87.7

Biokimia 3 hari 10790 10314 95.6

Parasitologi 24 Jam - 21 Hari 9373 8884 94.8

Keseluruhan 81319 75712 93.4


2.1 Makmal Bakteriologi

2.1.1 Skop Perkhidmatan Yang Ditawarkan

Makmal Bakteriologi bertanggungjawab dalam menjalankan analisis pengenalpastian

pathogen penyebab penyakit berjangkit daripada jangkitan bakteria melalui kaedah Gold

Standard kultur dan sensitiviti. Ujian-ujian yang dijalankan di Makmal Bakteriologi adalah

seperti berikut :

1. Ujian Cultural & Sensitivity Testing sampel urin, stool, sputum, high / low vaginal

swab (HVS / LVS), stool (najis), pus / swab mata dan telinga.

2. Ujian Pengesahan Leptospirosis (MAT).

3. Ujian Leptospirosis (sampel environment / persekitaran).

4. Ujian Melioidosis (sampel environment / persekitaran).

5. Menyediakan perkhidmatan latihan attachment kepada anggota dari Klinik-klinik

Kesihatan.

Bagi tahun 2018 sebanyak 28775 sampel diterima iaitu peningkatan sebanyak 12% dari tahun

2017. Manakala penolakan sampel ialah sebanyak 288 iaitu 1% daripada jumlah sampel yang

diterima.


2.1.2 Bilangan Sampel Mengikut Spesimen

Rajah 3 dibawah menunjukan pecahan sampel yang diterima di mana sampel urin adalah

paling tinggi iaitu 12271 (42.6%), diikuti sampel lepto MAT 4574 (15.9%), sampel sputum 4471

(15.5%), dan HVS 4151 (14.4%).

Rajah 3 : Bilangan Sampel Diterima Mengikut Jenis Spesimen Tahun 2018

2.1.3 Peratus Kes Positif Mengikut Jenis Sampel

Jadual 13 : Peratusan Kes Positif Mengikut Jenis Sampel

Jenis Sampel

Jumlah

Sampel

Bilangan

Sampel Positif

Peratusan Sampel

Positif (%)

Urine 12271 864 7.0

Sputum 4471 466 10.4

HVS / LVS 4151 328 7.9

Pus / Swab 597 254 42.5

Lepto MAT 4574 406 8.8

Eye Swab 157 51 32.5

Lepto Environment 87 46 52.8

Stool 1863 14 0.7

Ear swab 9 8 88.8

Throat swab 30 2 6.7

288 9 27 30 54 59 157 137 87 597

1863

4471 4574 4151

12271

8000

6000

4000

2000

Bilanga

n Sam

pel


100

% R

inta

ng

2.1.4 Laporan Antimicrobial Resistance (AMR) Bagi Klinik-Klinik

Kesihatan Di Kelantan 2018

Jumlah sampel yang diterima bagi tahun 2018 adalah sebanyak 22,333 iaitu 42.4%

peningkatan berbanding pada tahun 2017 (15,706). Lima (5) organisma yang paling banyak

diisolasi adalah E. coli diikuti dengan K. pneumonia, K. ozanae, Streptococcus group B dan

Staphylococcus aureus. Bagi kes alert organism terdapat 2 kes MRSA pada tahun 2018

berbanding dengan 1 kes pada 2017. Terdapat 95 kes ESBL berbanding 65 kes pada tahun

2017 (peningkatan 46.2%).

2.1.5 Kerintangan Antibiotik Bagi E.Coli

Pada tahun 2018, terdapat empat (4) antibiotik yang mencatat peratus kerintangan melebihi

10% iaitu Ampicillin (AMP) 43.5% diikuti dengan Trimethoprim-sulfamethoxazole (SXT)

24.1%, Cephalexin (LEX) 11.1% dan Ciprofloxacin (CIP) 10.3%.

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0 AMP SXT LEX CIP GM CTX CXM CFP CRO CAZ AMC FM AK

% Rintang 45.5 24.1 11.1 10.3 9.6 7.9 7.4 6.7 5.5 2.1 1.9 1.3 0.3

Rajah 4 : Peratus Kerintangan Antibiotik Bagi E.Coli Tahun 2018


100

% R

inta

ng

2.1.6 Kerintangan Antibiotik Bagi K.pneumonia.

Peratus kerintangan antibiotik bagi K.pneumonia adalah 95.4% bagi antibiotik Ampicillin.

Manakala antibiotik Ceftriaxone (CRO) 11.6% dan Trimethoprim-sulfamethoxazole (SXT)

10%.

Rajah 5 : Peratus Kerintangan Antibiotik Bagi K.Pneumoniae Tahun 2018

2.1.7 Kerintangan Antibiotik Bagi Streptococcus group B

Bagi organisma Streptococcus group B, peratus kerintangan Trimethoprim-sulfamethoxazole

(SXT) menurun sebanyak 9.6% daripada tahun 2017. Manakala bagi clindamycin (DA) dan

erythromycin (ERY) mencatat peratus kerintangan kurang 5% bagi tahun 2017 dan 2018.

80

60

40

20

0

SXT DA ERY PEN G AMP

2017 21.4 4.4 3.6 0 0

2018 11.8 4.2 3.7 0 0

Rajah 6 : Peratus Kerintangan Streptococcus group B tahun 2017 dan 2018

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0 AMP AZM CRO SXT LEX CFP CXM FM GM CTX CAZ AMC CIP FEP AK TZP SCF

% Rintang 95.4 12.9 11.6 10 9.1 7 6.3 6 5.8 4.6 2.8 2.3 1.2 0.7 0.5 0.4 0.2

Antibiotik

Pera

tus


2.1.8 Bilangan sampel Lepto-MAT yang diterima

Sebanyak 4558 sampel Lepto MAT dianalisa pada tahun 2018. Didapati jumlah sampel

meningkat sebanyak 323 (10%) berbanding tahun 2017. Kes positif negeri Kelantan

meningkat pada tahun 2018 sebanyak 21 kes.

Jadual 14 : Keputusan Ujian Lepto-MAT 2017 & 2018

Tahun Negeri Jumlah

Sampel Positif (%) Equivocal (%) Negatif (%)

2017 Kelantan 3212 262 (5.9) 2838 (64.2) 112 (2.5)

Terengganu 1210 164 (3.7) 1029 (23.3) 17 (0.4)

2018 Kelantan 3535 283 (6.2) 3040 (66.7) 212 (4.7)

Terengganu 1023 123 (2.7) 870 (19.0) 30 (0.7)

2.1.9 Keputusan Ujian Dan Pencapaian LTAT

Keputusan ujian Kultur & Sensitiviti dan ujian Lepto MAT akan dikeluarkan dalam tempoh 7

hari bekerja. Pencapaian adalah seperti di bawah.

Jadual 15 : Pencapaian LTAT Makmal Bakteriologi

Ujian

LTAT

Bil. Ujian

Bil. Ujian

Memenuhi LTAT

(yang ditetapkan)

% LTAT

Ujian kultur dan sensitiviti 7 hari 23467 22711 96.8

Ujian Lepto – MAT 7 hari 4558 4174 91.57

Ujian Leptospirosis

persekitaran 21 hari 87 87 100.00

Ujian Meliodosis

persekitaran 21 hari 59 59 100.00

Nota : LTAT ialah daripada penerimaan sampel di kaunter sehingga pengesahan keputusan ujian

dalam SIMKA).


2.1.10 Program Kawalan Kualiti Luaran (EQA)

Bagi menjamin kualiti perkhidmatan, Makmal Bakteriologi terlibat dengan Program Kawalan

Kualiti Luaran (EQA) iaitu EQA-RCPA dan EQA-NIA (IMR). Jadual di bawah adalah

pencapaian Kawalan Mutu Luaran yang telah disertai.

Jadual 16 : Pencapaian EQA – RCPA

Cycle Identification Of

Isolation Results

Antibiotic Sensitivity

Test Results

Clerical Errors

Detected

Cycle 1 8/12 (66.7%) 8/10 (80%) 2/2 (100%)

Cycle 2 8/8 (100%) 6/6 (100%) 2/2 (100%)

Cycle 3 10/12 (83.3%) 5/6 (83.3%) 2/2 (100%)

Cycle 4 6/8 (75%) 3/4 (75%) 2/2 (100%)

Cycle 5 8/12 (66.7%) 4/4 (100%) 2/2 (100%)

Cycle 6 6/8 (75%) 3.8/4 (95%) 2/2 (100%)

Cycle 7 10/12 (83.3%) 1.8/2 (90%) 2/2 (100%)

Cycle 8 4/8 (50%) 4/4 (100%) 2/2 (100%)

TOTAL 60/80 (75 %) 35.6/40 (89 %) 16/16 (100 %)

Jadual 17 : Pencapaian EQA – NIA (IMR)

Eqa-Nia 2018 Identification Of Isolation Results Antibiotic Sensitivity Test Results

Bil. 1 12/12 (100%) 28/32 (87.5%)

Bil. 2 12/12 (100%) 16/18 (88.7%)


2.2 Makmal Mikobakteriologi

Makmal Mikobakteriologi menawarkan ujian diagnostik dan pengesahan TB bagi negeri

Kelantan dan Terengganu. Antara ujian yang ditawarkan ialah:

1. MTB Kultur

2. Identifikasi MTB

3. Drug Sensitiviti

4. BCG Viability and Potency Test

5. Blinded Rechecking Quality Assurance Programme (BREQA)

6. Menganjurkan Kursus Asas Pemeriksaan Mikroskopik AFB yang melibatkan anggota

makmal dari Zon Timur (Kelantan,Terengganu).


2.2.1 Bilangan Sampel Makmal Mikobakteriologi Tahun 2017 & 2018

Pada tahun 2018, sebanyak 21498 spesimen telah diterima dan diproses di Makmal

Mikobakteriologi iaitu peningkatan sebanyak 5.2% (1057 spesimen) berbanding tahun 2017.

jenis ujian

Rajah 7 : Pecahan Bilangan Sampel Mengikut Ujian Tahun 2017 Dan 2018

2.2.2 MTB Kultur

Spesimen yang diproses bagi ujian kultur MTB menggunakan teknik konvensional dan teknik

automasi Bactec MGIT 960 adalah sebanyak 7253. Spesimen adalah terdiri daripada

spesimen sputum dan spesimen extrapulmonary. Pemantauan kualiti kultur dan kualiti sapuan

kahak ditunjukkan pada Jadual 18.

Jadual 18 : Pencapaian pemantauan kualiti kultur bagi tahun 2017 dan 2018.

Bil

Indicator

Pencapaian MKAKB Piawai

(Who / Iutld) 2018 2017

1 Growth Rate (Smear Pos) 88.2 86.2 > 90%

2 No Growth Rate (Smear Pos) 9.0 10.5 < 5%

3 Contamination Rate (Smear Pos) 2.8 3.3 2.50-5.0%

4 Growth Rate (Smear Neg) 8.6 9.4 10 – 20%

5 No Growth Rate (Smear Neg) 88.7 85.1 75 – 85%

6 Contamination Rate (Smear Neg) 2.7 5.5 2.50-5.0%

2017 2018

MTB C&S

MTBC

1218

1321

(DST)

889

1412

2017

2018

6759

7253

11575

11512

Bilangan Sam

pel


2.2.3 Identifikasi MTB (ID)

Sebanyak 1321 ujian ID MTB dijalankan pada tahun 2018 dan didapati sebanyak 791 (60.0%)

adalah positif MTB di negeri Kelantan manakala Terengganu adalah 334 (25.2%).

Rajah 8 : Keputusan positif ujian ID MTB Kelantan dan Terengganu

2.2.4 Ujian Antibiotik Sensitiviti (Drug Sensitivity Test)

Sebanyak 747 ujian antibiotik sensitiviti dijalankan dan didapati 89-93% adalah sensitif

kepada semua antibiotik yang diuji (Jadual 19).

Jadual 19 : Keputusan bagi ujian Drug dan Sensitiviti

Keputusan Streptomycin Isonazid Rifampicin Ethambuthol

Sensitif 89.1% (666) 90.3% (674) 92.2% (689) 91.9% (687)

Resistant 4.8% (36) 3.5% (26) 2.0% (15) 1.9%(14)

Not Available 2.4%(18) 2.1% (16) 2.0% (15) 2.3%(17)

Pending 3.6% (27) 4.2% (31) 3.8% (28) 3.9% (29)

Total 747 747 747 747

190

334

814

791

Bila

ng

an

Sa

mp

el


2.2.5 Program Kualiti TB

2.2.5.1 Blinded Rechecking External Quality Assessment (BREQA)

Makmal Mikobakteriologi merupakan pusat pemeriksaan semula program BREQA yang

melibatkan 68 pusat mikroskopik di negeri Kelantan. Perincian pemeriksaan slaid BREQA

seperti Jadual 20 yang mana terdapat 7 kesilapan yang melibatkan 6 Pusat Mikroskopik.

Jadual 20: Bilangan slaid Program BREQA

Bulan Slaid Terima Slaid Yg Di Baca Jumlah Kesilapan

Jan 962 962 0

Feb 967 967 2 (HFN,LFN)

Mac 986 986 1 (HFN)

Apr 954 954 0

Mei 956 956 1 (HFP)

Jun 946 946 0

Jul 957 957 0

Aug 951 951 0

Sept 956 956 0

Okt 966 966 2 (2 LFN)

Nov 950 950 0

Dec 961 961 1 (LFN)

JUMLAH 11494 11494 7

Nota : HFP : High False Positive; LFP : Low False Positive; HFN : High False Negative;

LFN : Low False Negative ; QE : Quantitative Error


2.2.5.2 External Quality Assessment (EQA) Panel Testing

Program ini dijalankan sebanyak 2 pusingan yang melibatkan 68 pusat mikroskopik (PM) di

Kelantan dan 49 pusat mikroskopik di Terengganu. Pencapaian EQA Panel Testing seperti

Jadual 21 di bawah.

Jadual 21 : Keputusan Panel Testing

Negeri

Kelantan

Terengganu

1/2018 2/2018 1/2018 2/2018

Jumlah PM EQA PT 68 68 49 49

Jumlah PM dengan keputusan 68 68 49 49

Jumlah PM tanpa keputusan 0 0 0 0

Bilangan PM dengan 100% tepat 67 60 44 45

PM dengan kesalahan 1 8 5 4

Bilangan PM dengan HFP 0 0 0 0

Bilangan PM dengan HFN 0 0 1 0

Bilangan PM dengan LFP 0 0 4 0

Bilangan PM dengan LFN 0 8 0 5

Bilangan PM dengan QE 1 0 0 0

Peratus kesalahan (PM) 1.4% 11.7 10.2% 8.1

Nota : HFP : High False Positive; LFP : Low False Positive; HFN : High False Negative;

LFN : Low False Negative ; QE : Quantitative Error

2.2.6 Latihan

Sebanyak lima (5) Kursus Asas Pemeriksaan Mikroskopik AFB yang dianjurkan pada tahun

2018 yang melibatkan 108 peserta. Peserta terdiri daripada Pegawai Sains, Penolong

Pegawai Sains dan Juruteknologi Makmal Perubatan (JTMP) dari makmal negeri Kelantan

dan Terengganu.

Pada tahun 2018, 85.6% JTMP Makmal Klinik Kesihatan di Kelantan telah menjalani Kursus

Asas AFB & BREQA dalam tempoh 2 tahun.


Jadual 22 : Senarai latihan yang dianjurkan oleh MKAKB

Bil Nama Kursus Tarikh Bilangan

Peserta

1

Kursus Asas Pemeriksaan Mikroskopik

Acid Fast Bacilla (AFB) & Blinded

Rechecking External Quality

Assessment (BREQA) Teknik


27 - 28 Feb & 1 Mac 2018

22

2

Kursus Asas Pemeriksaan Mikroskopik Acid Fast Bacilla (AFB) & Blinded Rechecking External Quality Assessment (BREQA) Teknik Fluorescence Siri 2/2018

11 - 13 Mac 2018

22

3




Assessment (BREQA) Teknik


26 - 28 Mac

2018

22

4




Assessment (BREQA) Teknik ZN Siri

1/2018

16 - 18 April

2018

22

5




Assessment (BREQA) Teknik ZN Siri

2/2018

17 - 19 Julai

2018

20


2.3 MAKMAL MOLEKULAR

Makmal Molekular menawarkan perkhidmatan ujian molekular virologi, bakteriologi dan

parasitologi untuk sampel diagnostik dan surveilan seperti berikut :

1) Real-Time PCR Denggi*

2) Real-Time PCR Influenza

3) Real-Time PCR Chikungunya

4) Real-Time PCR HFMD

5) Real-Time PCR MERS-CoV

6) Real-Time PCR Zika

7) Immunoflourescent Assay untuk Pengesanan Antigen Virus Respiratori

8) Real-Time PCR Leptospirosis

9) Real-Time PCR Bordetella pertussis

10) Real-Time PCR Salmonella typhi

11) Real-Time PCR B.pseudomallei

12) Conventional PCR C.diphtheria

13) Real-Time PCR Malaria

14) Real-Time PCR Mycobacterium tuberculosis

*Sampel terlibat kes diagnostik dan program surveilan (Dengue Virus Serotype Surveillance

(DVSS)).


2.3.1 Bilangan Sampel Makmal Molekular

Sebanyak 2,668 sampel yang diterima di Makmal Molekular pada tahun 2018 di mana

penolakan sampel sebanyak 179 (6.7%).

Jenis ujian molekular tertinggi yang dianalisa adalah qPCR MTB iaitu sebanyak 1,033 sampel

(41.5%). Semua ujian mematuhi pencapaian LTAT yang ditetapkan (80%). Pecahan sampel

mengikut ujian dan LTAT seperti Jadual 23 di bawah.

Jadual 23 : Pencapaian LTAT bagi ujian Makmal Molekular pada tahun 2018.

Jenis Ujian

LTAT (hari

bekerja)

Jumlah

sampel

Patuh

LTAT

Tidak

patuh

LTAT

% Patuh

LTAT

qPCR Dengue 7 629 600 29 95.39

qPCR Leptospirosis 7 192 192 0 100

qPCR Salmonella typhi 7 95 90 5 97.02

qPCR Chikungunya 7 20 20 0 100

qPCR Influenza 7 30 30 0 100

qPCR B.pertussis 48 hours 85 85 0 100

qPCR HFMD 7 12 12 0 100

qPCR B.pseudomallei 7 9 9 0 100

qPCR MERS CoV 7 1 1 0 100

qPCR Malaria 7 174 174 0 100

qPCR MTB 7 1,033 1,017 16 98.5

LPA for MDR TB 7 209 198 11 94.7

qPCR Zika 7 0 0 0 0

Ag. Detection for

Respiratory Viruses 7 0 0 0 0

Conv. PCR C.diphtheria 7 0 0 0 0

Jumlah 2,489


90

80

70

60

50

40

30

20

10

2.3.2 Ujian qPCR Denggi

Ujian qPCR Denggi dijalankan untuk sampel Program Dengue Virus Serotype Surveillance

(DVSS) dan sampel diagnostik untuk kes severe dan mortaliti. Sebanyak 115 ujian qPCR

denggi diagnostik telah dijalankan, didapati 50.4% (58 sampel) dikesan positif pada tahun

2018 berbanding 44.8% pada tahun 2017. Pada tahun 2018, denggi serotype didominasi oleh

DENV-2 iaitu sebanyak 58.6% dan diikuti dengan DENV-3 sebanyak 32.8% .

DENV-1 DENV-2 DENV-3 DENV-4 NOT DETECTED

2017 30 16 23 0 85

2018 4 34 19 1 57

Rajah 9 : Keputusan Ujian qPCR Denggi Bagi Sampel Diagnostik

Bagi Program DVSS sebanyak 514 sampel denggi telah diterima daripada sentinel site di

Negeri Kelantan dan Terengganu. Sentinel site yang terlibat di dalam program DVSS adalah:

i. Hospital Raja Perempuan Zainab II

ii. Klinik Kesihatan Bandar Kota Bharu

iii. Klinik Kesihatan Bandar Wakaf Bharu

iv. Hospital Sultanah Nur Zahirah

v. Hospital Besut

Secara keseluruhannya, 82% sampel telah dikesan positif. Sirkulasi denggi serotype bagi

kedua-dua negeri Kelantan dan Terengganu didominasi oleh serotype 2 dan diikuti dengan

serotype 3, serotype 1 dan serotype 4.

Bilangan Sam

pel


Sirkulasi virus denggi serotype mengikut minggu epid di Kelantan dan Terengganu

diperincikan seperti di dalam Rajah 10 dan 11. Negeri Kelantan dan Terengganu mengalami

pola perubahan sirkulasi serotype yang sama di mana Serotype 4 adalah dominan pada awal

program survelan dijalankan pada tahun 2012, diikuti dengan serotype 1 pada pertengahan

2013 dan diikuti dengan serotype 2 bermula tahun 2016.

Manakala DENV-3 mula meningkat pada tahun 2018 terutamanya bagi Negeri Kelantan.

Rajah 10 : Sirkulasi Virus Denggi Serotype di Negeri Kelantan Mengikut

Minggu Epid (2012 - 2018)

Rajah 11 : Sirkulasi Virus Denggi Serotype di Negeri Terengganu Mengikut

Minggu Epid (2012 - 2018)


2.3.3 Ujian qPCR Chikungunya

Pada tahun 2018 sebanyak 23 sampel telah dianalisa dan didapati 10 sampel (43.5%) adalah

positif, manakala pada tahun 2017 sebanyak 20 sampel dianalisa dan 10 sampel (50%)

dikesan positif.

2.3.4 Ujian qPCR Influenza

Sebanyak 32 sampel diterima bagi ujian qPCR Influenza dan didapati 15 sampel (46.9%)

adalah dikesan positif. Majoriti subtyping Influenza yang dikesan adalah Influenza A H1N1

(60%).

Influenza A H1N1 Influenza B H3N2 Influenza B H3N2 Not Detected

2017 1 0 2 24

2018 9 3 3 17

Ujian

Rajah 12 : Keputusan Ujian qPCR Influenza

2.3.5 Ujian qPCR Leptospirosis (Sampel Klinikal dan Persekitaran)

Pada tahun 2018, sebanyak 131 sampel klinikal dianalisa dan didapati 5 (3.8%) sampel

adalah positif. Manakala pada tahun 2017 sebanyak 158 sampel dianalisa dan 16 (10.1%)

adalah positif.

Sampel persekitaran pula hanya diterima dari Negeri Terengganu dan hanya kes-kes yang

terpilih sahaja diterima daripada Negeri Kelantan (mengikut keputusan Mesyuarat

Jawatankuasa Teknikal Zoonotik Negeri Kelantan). Sebanyak 63 sampel dianalisa pada tahun

2018 dan didapati 31 (49.2%) adalah positif. Manakala pada tahun 2017 sebanyak 98 sampel

dianalisis dan didapati 46 (47%) adalah positif.

Bila

ng

an

Sa

mp

el


2.3.6 Ujian qPCR Bordetella Pertussis

Pada tahun 2018, sebanyak 81 sampel diterima dan didapati 10 kes positif Bordetella

pertussis dan 7 kes positif Bordetella spesies berbanding tiada kes positif yang dikesan pada

tahun 2017.

Bilan

gan

(n

)

70

60

50

40

30

20

10

0

Bordetella spp. Detected

B.pertussis Detected

Not Detected

2017 0 0 10

2018 7 10 64

Rajah 13 : Keputusan Ujian qPCR Bordetella pertussis

2.3.7 Ujian qPCR Hand Foot Mouth Disease (HFMD), qPCR S.Typhi

& qPCR B.Psedomallei

Ujian qPCR HFMD mula ditawarkan kepada seluruh negeri Kelantan pada tahun 2018,

sebanyak 12 sampel diterima didapati 6 sampel positif virus Coxsackie A16 dan tiada kes

positif Enterovirus E71.

Pada tahun 2018, sejumlah 95 sampel diterima untuk ujian qPCR S.typhi dan dengan

peningkatan sebanyak 50.8% (32 sampel) berbanding tahun 2017. Terdapat 4 sampel (4.2%)

dikesan positif pada tahun 2018. Sebanyak 9 sampel telah dianalisa bagi ujian qPCR

B.psedomallei dan tiada sampel dikesan positif.


2.3.8 Ujian qPCR MTB

Sebanyak 1033 sampel diterima pada tahun 2018. Terdapat peningkatan penerimaan sampel

sebanyak 7.3% bagi negeri Kelantan dan 45.8% bagi Negeri Terengganu. Peningkatan

pengesanan kes positif Tibi juga meningkat di Negeri Kelantan daripada 61 kes (7.6%) pada

tahun 2017 kepada 92 kes (10.6%) pada tahun 2018. Sementara itu, Negeri Terengganu

terdapat 7 kes positif dikesan berbanding tiada kes pada tahun 2017 (Jadual 24).

Jadual 24 : Keputusan ujian qPCR MTB 2017 Dan 2018

Negeri

2017 2018

Bil. Ujian

Detected Not

Detected Bil.

Ujian Detected

Not Detected

Kelantan 802 61 741 865 92 773

Terengganu 91 0 91 168 7 161

2.3.9 Ujian Line Probe Assay (LPA)

Ujian Line Probe Assay dijalankan bagi mengesan kes Multi Drug Resistant Tibi di kalangan

pesakit Tibi. Pada tahun 2018 negeri Kelantan mencatatkan lebih banyak kes resistant

terhadap rifampicin (3 kes) dan isoniazid (1 kes) berbanding negeri Terengganu hanya

resistance terhadap isoniazid (1 kes).

Jadual 25 : Keputusan Ujian LPA bagi Direct Sputum 2017 – 2018

Tahun

Negeri

Jumlah Sampel

Ujian LPA

tidak

dijalankan*

MTB Positif

MTB Negatif

Rintang antibiotik

Rifampicin Isoniazid

2017

Kelantan 149 4 83 59 3 2

Terengganu 16 0 11 5 1 1

2018

Kelantan 106 5 59 42 3 1



100

Bilan

gan

2.3.10 Ujian qPCR Malaria

Pada tahun 2018, sebanyak 148 sampel yang diterima bagi ujian qPCR Malaria. Didapati 126

dikesan positif (detected) di mana 93 sampel (kes) adalah P.knowlesi. Manakala Negeri

Terengganu sebanyak 23 sampel diterima dan didapati 21 adalah positif di mana 17 sampel

(kes) adalah P.knowlesi.

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

P.Knowlesi P.Vivax P.Falciparum P.Malariae P.Cynomogi Not

Detected

Kelantan 93 27 4 1 1 22


Rajah 14 : Keputusan Ujian qPCR Malaria Mengikut Negeri 2018


2.3.11 Program Kawalan Kualiti Luaran (EQA) Makmal Molekular

Makmal Molekular telah menyertai sebanyak 5 program EQA bagi meningkatkan kualiti

perkhidmatan serta kepuasan pelanggan. Semua program mencapai sasaran yang ditetapkan

iaitu 80% (Jadual 26).

Jadual 26 : Pencapaian Prog. kawalan Kualiti Luaran Makmal Molekular 2018

No.

Indikator

Jenis

Indikator

Sta

nd

ard

Kekerapan

Kit

ara

n

Pencapaian

Tercapai /

Tidak

Tercapai

1.

Molecular

Influenza

(RCPA)

Pencapaian

80%

3x / tahun

1 5/6 (83%) Tercapai

2 6/6 (100%) Tercapai

3 6/6 (100%) Tercapai

2.

Molecular

Alpha/Flavivirus

(RCPA)

Pencapaian

80%

2x / tahun

1 6/6 (100%) Tercapai

2 6/6 (100%) Tercapai

3. Molecular

M.tuberculosis

(RCPA)

Pencapaian

80%

2x / tahun

1 6/6 (100%) Tercapai

2 6/6 (100%) Tercapai

4.

EQA program

for Influenza

and Mers-CoV

(IMR)

Pencapaian

80%

2x / tahun

1 10/10 (100%) Tercapai

2 10/10 (100%) Tercapai

5.

Competency

Test for Antigen

Detection

for Respiratory

Viruses (MKAK)

Pencapaian

80%

1x / tahun

1

10/10 (100%)

Tercapai


2.4 Makmal Parasitologi

Antara tugas utama Makmal Parasitologi adalah :

1. Menjalankan ujian pemeriksaan semula (Rechecking Slides) untuk slaid Malaria dan

Microfilaria iaitu semua slaid positif dan 10% slaid negatif.

2. Pemantauan kualiti dalam kawalan penyakit malaria - Proficiency Testing Programme

For Malaria Parasite.

3. Pusat latihan untuk mikroskopi parasite malaria dan filaria

i. Kursus Pendiagnosan Malaria & Filaria untuk anggota Makmal Perubatan

ii. Latihan sangkut (attachement) untuk anggota makmal perubatan dan pelajar

Institusi Pengajian Tinggi Awam / Swasta


6.1 Pemeriksaan Semula Slaid Malaria

Sebanyak 8,168 keping slaid iaitu 10% dari jumlah slaid negatif yang dikutip di pusat

mikroskopi telah dihantar ke Makmal Parasitologi bagi menjalani pemeriksaan semula slaid.

Didapati 6 discrepancy slaid yang dikesan positif iaitu 4 slaid P.knowlesi dan 2 slaid P.vivax.

Manakala bagi 152 slaid positif didapati 9 slaid yang terdapat discrepancy spesis (Jadual 27).

Jadual 27 : Pemeriksaan semula slaid BFMP tahun 2017 dan 2018

Tahun / Perkara 2017 2018

Bilangan kutipan di Pusat Mikroskopi

72,147

77307

10% Bilangan

rechecking Negatif

7,858

8168

100% Bilangan

rechecking Positif 168 152

Pecahan spesis

P.knowlesi – 134 (80%)

P.vivax - 27 (16%)

P.falciparum- 7 (4%)

P.knowlesi – 123 (80.26%)

P.malariae - 1 (0.7%)

P.vivax - 23 (15.13%)

P.falciparum - 5 (3.30%)

Discrepency

11 : 2 slaid dari rechecking

BFMP negatif, dan 9 slaid dari

rechecking BFMP positif

(8 slaid berlainan spesis dan 1 negatif)

15 : 6 slaid dari rechecking BFMP

negatif dan 9 slaid dari rechecking

BFMP positif (berlainan spesis)


2.4.2 Bilangan Slaid Positif BFMP Mengikut Daerah

Sebanyak 152 kes positif malaria dicatat pada tahun 2018 di mana 123 (80.92%) adalah

P.knowlesi (Pk). Bagi kes positif Pk, daerah Gua Musang mencatat bilangan tertinggi iaitu 65

kes (52.85%) manakala kes positif P.vivax adalah 23 kes di mana daerah Kuala Krai mencatat

kes tertinggi iaitu 14 kes (60.87%). Bagi kes P.falciparum, 5 kes dikesan positif iaitu 3 di Kota

Bharu dan 2 di HUSM, manakala 1 kes positif P.malariae dikesan di daerah Gua Musang.

Rajah 15 : Bilangan kes positif malaria mengikut Daerah dan HUSM

70 65

60

50

40

30

20 19

12

10

14 10

1 1

Pk Pv Pf Pm


2.4.3 Pemeriksaan Semula Slaid Filaria

Sebanyak 1048 keping slaid iaitu 10% dari jumlah kutipan di pusat mikroskopi telah dihantar

ke Makmal Parasitologi bagi menjalani pemeriksaan semula slaid dan didapati semua negatif.

Manakala lima (5) slaid positif yang dihantar telah disahkan betul iaitu tiga (3) slaid W.Bancrofti

dan dua (2) slaid B.malayi (Jadual 28).

Jadual 28 : Pemeriksaan semula slaid Filaria tahun 2017 dan 2018

Tahun / Perkara

2017

2018

Bilangan kutipan di Pusat Mikroskopi 2088 10498

10% Bilangan rechecking Negatif 269 1048

100% Bilangan rechecking Positif 2 5 (0.47%)

Pecahan spesis W.Bancrofti -1 (50%)

B.malayi - 1 (50%)

W.Bancrofti -3 (60%)

B.malayi - 2 (40%)

2.4.4 Program EQA-PT Pusat Mikroskopi

Program EQA-PT Malaria telah diadakan bermula tahun 2017 bagi memenuhi kualiti bacaan

BFMP dari semua Pusat Mikroskopi (PM) sejajar dengan program Plan Strategik Eliminasi

Malaria Kebangsaan (PSEMK). Program ini dijalankan dua (2) kali setahun yang mana 5

keping slaid BFMP yang telah dicelupkan dengan staining Giemsa akan diedarkan kepada 70

buah PM Malaria yang terlibat, iaitu 10 buah makmal di hospital, 59 buah makmal di klinik

kesihatan dan sebuah makmal vektor di Gua Musang.

Objektif utama program EQA-PT Malaria adalah untuk memantau kawalan kualiti di PM dari

segi kepakaran (proficiency) dalam pembacaan slaid BFMP. Antara kriteria program kawalan

kualiti mikroskopi malaria ini adalah merangkumi:

1. Sensitiviti : Kebolehan mikroskopis mengesan kehadiran Parasit dan memberikan

keputusan positif atau negatif (Tiada keputusan false positive dan false negative).

2. Spesifisiti : Kebolehan mikroskopis menentukan spesis parasit dengan tepat.

3. Kuantifikasi : Kebolehan mengira dan menentukan densiti parasit dengan baik dalam

anggaran ± 50%.

4. Gametosit : Kebolehan mikroskopis mengesan dan melaporkan gametosit parasit.


Pencapaian EQA-PT Malaria pada tahun 2018, didapati 3 pusat mikroskopik yang mendapat

markah kurang daripada 50% pada kitaran pertama dan tiada pada kitaran kedua.

Walaubagaimanapun terdapat peningkatan false negative pada kitaran kedua iatu 20 pusat

mikroskopik berbanding hanya satu pusat mikroskopik pada kitaran pertama.

Jadual 29 : Pencapaian EQA-PT Malaria tahun 2018

Perkara Kitaran 1/2018 Kitaran 2/2018

Bilangan Pusat Mikroskopi (PM) 70 PM 70 PM

PM yang mencapai markah spesis >80% 63 (90%) 60 (85.7%)

PM dengan markah <50% 3 (4.3%) 0 (0%)

False Positif 1 (1.42%) PM 2 (2.8%) PM

False Negatif 1 (1.42%) PM 20 (28.6%) PM

2.4.5 EQA Panel Testing MKAK Sungai Buloh & WHO / WPRO-

RITM Tahun 2018

Makmal Parasit telah menyertai 2 program EQA yang melibatkan 2 kitaran iaitu panel testing

MKAK Sungai Buloh dan WHO / WPRO-RITM. Kitaran pertama telah mencapai sasaran yang

ditetapkan. Manakala keputusan bagi kitaran kedua belum di terima (Jadual 30).

Jadual 30 : Pencapaian EQA Panel Testing Bil 1/2018

Program Standard Kitaran Pencapaian Komen

WHO / WPRO-

RITM

80%

1

Spesifisiti 45/45 (100%) Capai

80% Kuantifikasi 22/24 (91.67%) Capai

TOTAL 63/67 (97.1%) Capai

MKAK Sungai

Buloh

90%

1

Sensitiviti 100% Capai

80% Spesifisiti 100% Capai

80% Kuantifikasi 83% Capai

95% Pengesanan Gamet 100% Capai

TOTAL 96% Capai


2.4.6 Latihan

Sebanyak 4 kursus dijalankan iaitu 3 kursus pendiagnosan malaria dan satu kursus

pendiagnosan filaria yang melibatkan 98 orang peserta dari seluruh negeri Kelantan.

Jadual 31 : Kursus yang telah dilaksanakan oleh Makmal Parasitologi pada

tahun 2018

Latihan Tarikh Bil Peserta

Kursus Pendiagnosan Malaria Bil 1/2018 5-7 Mac 2018 19

Kursus Pendiagnosan Malaria Bil 2/2018 19-21 Mac 2018 20

Kursus Pendiagnosan Malaria Bil 3/2018 14-16 Mei 2018 20

Kursus Pendiagnosan Mikrofilaria 1/2018 8 Ogos 2018 39

JUMLAH 98


2.5 Makmal Serologi

Makmal Serologi menawarkan perkhidmatan diagnostik dan senarai ujian adalah seperti

berikut:

1. Hepatitis B Surface Antigen (HBs-Ag)

2. Hepatitis B Surface Antibody (Anti- HBS)

3. Hepatitis C Antibody (Anti-HCV)

4. Hepatitis A IgM

5. Human Imunodeficiency Virus (HIV) ELISA

6. Particle Agglutination HIV

7. Dengue IgM/IgG/NS1 Ag

8. Treponema Pallidum Particle Agglutination (TPPA)

9. Leptosipirosis Rapid IgM

10. Rotavirus

11. Norovirus

Selain itu Makmal Serologi juga terlibat dalam kajian Seroprevalen Dengue Virus IgG yang

dikendalikan oleh Makmal Kesihatan Awam Kebangsaan, Sungai Buloh.


Bil

. uji

an

2.5.1 Bilangan Spesimen

Pada tahun 2018, sebanyak 8,231 ujian telah diterima dan diproses di Makmal Serologi iaitu

peningkatan sebanyak 5.34% (418 spesimen) berbanding tahun 2017. Bagi ujian HBsAg

terdapat peningkatan sebanyak 9.0% (252 spesimen) berbanding tahun 2017. Ujian Anti-HBs

dan ujian HIV antigen / antibody pula terdapat penurunan iaitu 29.8% (547) bagi Anti-HBs dan

20.6% (129) bagi ujian HIV antigen / antibodi berbanding tahun 2017 (Rajah 16).

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

HBsAg HCV ANTI HBS HAVAB RUBELLA HIV PA HIV LEPTO

TPPA ROTAVIR DENGGI

AG/AB 1/2 RAPID US IGM

2017 2797 2521 1833 29 13 625 118 110 15 0

2018 3049 2739 1286 14 4 496 125 419 60 15 24

Rajah 16 : Bilangan spesimen yang diterima pada tahun 2017 dan 2018

mengikut jenis ujian.

2.5.2 Program Kawalan Kualiti Luaran (EQA) Makmal Serologi

Makmal Serologi telah menyertai sebanyak 3 program iaitu EQAS-Biorad, RCPA dan IMR

(NEQAS). Pencapaian semua EQA yang disertai adalah 100% (Jadual 32).

Jadual 32 : Pencapaian Program EQA

Program Ujian Bil. Kitaran Pencapaian (%)

RCPA TPPA 4 100

EQAS (Biorad)

HBsAg 12 100

Anti-HBs 12 100

Anti-HIV 12 100

Anti HCV 12 100

IMR NEQAS Anti-HIV (EQAS-BIORAD) 2 100


2.6 Makmal Biokimia

Makmal Biokimia menjalankan ujian rutin biokimia klinikal bagi pemantauan dan pengawasan

penyakit-penyakit tidak berjangkit di Bahagian Kesihatan Awam bagi klinik yang tiada mesin

analisa atau jika berlaku kerosakan mesin di klinik kesihatan. Antara ujian yang dijalankan

ialah :

1. Renal profile

2. Liver function test

3. Lipid profile

4. Fasting Blood Sugar / Random Blood Sugar

Makmal Biokimia juga terlibat dalam beberapa program khas seperti:

1. Program Survellan (Iodine Deficiency Disorder & Cholinesterase)-

Pemantauan paras enzim Cholinesterase di kalangan foggers.

2. Pemantauan paras iodin dalam urin (Urine IDD) bagi murid-murid sekolah

rendah dan ibu hamil (trimester pertama).

Makmal Biokimia juga menyertai program kawalan kualiti luaran iaitu External Quality

Assurance Scheme (EQAS) Clinical Chemistry Monthly yang dianjurkan oleh Biorad.


2.6.1 Ujian Cholinesterase

Cholinesterase merupakan enzim yang penting dalam mekanisma penghantaran transmisi

impuls saraf. Racun perosak (organofosfat) yang digunakan semasa penyemburan kabus

(fogging) dapat merencat aktiviti Cholinesterase. Ujian Cholinesterase telah mula ditawarkan

pada April tahun 2014 dalam usaha memantapkan Program Pemantauan Paras Enzim

Cholinesterase di Kalangan Foggers di Negeri Kelantan dan Terengganu. Program ini meliputi

ujian penentuan individual baseline dan diikuti dengan periodic testing bagi setiap foggers.

Sebanyak 638 spesimen darah telah diterima bagi tujuan tersebut sehingga akhir 2018.

2.6.2 Ujian Urine Iodine Deficiency Disorder (IDD)

Ujian pemantauan paras iodin dalam urin telah mula ditawarkan pada bulan Jun 2014. Pada

tahun 2018, sebanyak 190 sampel urin kanak-kanak sekolah yang melibatkan negeri

Kelantan, Terengganu dan Pahang telah diterima. Keputusan analisis ujian adalah seperti

dalam Jadual 33.

Jadual 33 : Rumusan Ujian IDD 2018

Median

Urinary

Iodine

Iodine

Intake

Terengganu

Pahang

Kelantan

Overall

%

< 20 Insufficient 5 2 6 13 6.8

20 - 49 Insufficient 13 8 10 31 16.3

50 - 99 Insufficient 33 21 31 85 44.7

100 - 199 Adequate 14 12 18 44 23.2

200 - 299 Above

Requirement 1 8 6 15 7.9

> 300 Excessive 1 1 0 2 1.1

Total 67 52 71 190 100


48 75 85 99 98 97 92 90 89 83 78 Series1 75 86 86 95 95 95 94 94 67 61

826 2 0 9732 9055 5898 5896 5897 7362 9733

1065 9816

1117 1486

3 34

86 94 100 98 92

9084 9088 9087 1386 5726

9075 9076 9077 9073 9074 9080 9078 9079 9083 9082

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2.6.3 Pemantauan Program EQAS di Makmal Klinik Kesihatan

Makmal Biokimia telah dipertanggungjawab bagi memantau pencapaian semua makmal Klinik

Kesihatan di peringkat Zon Timur yang menyertai Program Proficiency Testing EQAS Clinical

Chemistry (Monthly) bermula pada cycle 13. Sebanyak 26 buah klinik kesihatan yang terlibat

dalam program ini pada cycle 16 yang bermula pada Julai 2017 dan tamat pada Jun 2018.

Setiap makmal klinik kesihatan dikehendaki mencapai sasaran 80% markah purata di akhir

cycle (Rajah 17). Cycle 17 pula bermula dari Julai 2018 hingga Jun 2019.

Rajah 17 : Pencapaian EQAS Biokimia Klinikal Cycle 16

Kelantan Terengganu Pahang

PE

RA

TU

S


2.6.4 Ujian Biokimia Klinikal

Pada tahun 2018, sebanyak 10790 spesimen darah yang telah dianalisa. Sebanyak 9962

adalah spesimen diagnostik yang melibatkan 75717 ujian berbanding 1962 spesimen pada

tahun 2017. Manakala sebanyak 828 adalah spesimen darah surveilan (Cholinesterase

Iodine). Peningkatan yang amat ketara ini berlaku disebabkan oleh keputusan Mesyuarat

Penyelarasan Ujian Biokimia Negeri Kelantan supaya MKAKB menerima sampel-sampel dari

beberapa Klinik Kesihatan yang mempunyai beban kerja terlalu tinggi dan di luar kemampuan

mereka mengikut zon.

2.6.5 Program Kawalan Kualiti Luaran (EQA) Makmal Biokimia

Pada tahun 2018 Makmal Biokimia telah menyertai program EQAS-Biorad sebanyak 12

sampel yang melibatkan 20 jenis parameter. Purata pencapaian ialah 95% melebihi sasaran

yang ditetapkan iaitu 80%.

2.6.7 Kursus Anjuran Biokimia

Makmal Biokimia telah menganjurkan dua sesi Bengkel Pemantapan QC bagi tahun 2018

yang melibatkan 60 orang Juruteknologi Makmal Perubatan (JTMP) dari negeri Kelantan,

Pahang dan Terengganu.

2.7 MS ISO 15189:2014

MKAKB dalam usaha mendapatkan sijil akreditasi MS ISO 15189:2014 pada tahun 2019.

Pada tahun 2018, MKAKB telah berjaya dalam penyediaan dokumen, Adequacy Audit dan

Pre Assessment Audit. Manakala audit persijilan akan dijalankan bulan April 2019.

Jadual 34 : Jawatankuasa Teras MS ISO 15189:2014

Pengurus Kualiti Pn. Shabihah Binti Lazin

Timbalan Pengurus Kualiti Pn. Aliyaisma Binti Ariffin

Pengawal Dokumen En. Ahmad Farid Bin Adnan

Timbalan Pengawal Dokumen Cik Norhaslini Binti Hashim

Koordinator Internal Audit Pn. Ros Azeana Binti Ab. Aziz

Timbalan Koordinator Internal Audit Cik Syahida Binti Omar

SEKSYEN MAKANAN

LA

PO

RA

N T

AH

UN

AN

MK

AK

B 2

01

8 5

3


3.0 MAKMAL MAKANAN

Seksyen Makanan MKAKB telah memulakan operasi sejak tahun 2011. Peranan Seksyen

Makanan ialah menganalisa sampel makanan bagi memastikan keselamatan dan melindungi

orang awam daripada bahaya makanan. Seksyen Makanan terbahagi kepada :

1. Makmal Mikrobiologi

i. Unit Mikrobiologi

ii. Unit Molekular

2. Makmal Kimia

i. Unit Aditif, STD & Pelabelan

ii. Unit Residu Racun Perosak

iii. Unit Kontaminan Dan Pencemaran Semulajadi

Pelanggan-pelanggan Seksyen Makanan terdiri daripada sepuluh (10) Pejabat Kesihatan

Daerah seluruh Negeri Kelantan, Pintu Masuk/Pelabuhan Negeri Kelantan dan Jabatan

Kesihatan Negeri Terengganu. Seksyen Makanan turut menerima sampel subkontrak seperti

analisis residu racun perosak (pesticide) daripada Makmal Keselamatan dan Kualiti Makanan

(MKKM) Kelantan.

Pendaftaran Juruanalisis Makanan merupakan keperluan yang diperuntukkan dalam Akta

Juruanalisis Makanan 2011 dan Peraturan-Peraturan Juruanalisis Makanan 2013. Seramai

dua orang Pegawai Teknologi Makanan telah diluluskan sebagai Juruanalisis Makanan

Berdaftar dan Approved Signatories di bawah SAMM MS ISO/IEC 17025:2005.

3.1 Makmal Mikrobiologi

3.1.1 Unit Mikrobiologi Makanan

Unit Mikrobiologi Makanan menjalankan aktiviti penganalisaan bagi sampel penyakit bawaan

air dan makanan terutama keracunan makanan dan typhoid, arahan semasa krisis dan

pemantauan negeri seperti Projek Pemantauan Bekalan Air dan Kebersihan Alam Sekitar

(BAKAS). Pada tahun 2018, sebanyak 765 sampel yang merangkumi 2845 parameter telah

dianalisis. Sebanyak 98% daripada sampel adalah dari sampel kes dan wabak. Laboratory

Turn Around Time (LTAT) Unit Mikrobiologi Makanan adalah 7 hari. Pencapaian LTAT tahun

2018 ialah 100%.

Kaedah – kaedah analisis dan senarai parameter yang ditawarkan oleh Unit Mikrobiologi

Makanan adalah seperti di Jadual 35.


Jadual 35 : Kaedah – Kaedah Analisis & Senarai Parameter Yang Ditawarkan

Di makmal Mikrobiologi Makanan

Bil

Kaedah

Parameter

1 AOAC Official Method 991.14 3M™ Petrifilm™

E.coli / Coliform Count Plates.

Coliforms and

Escherichia coli

2 AOAC Official Method 2003.07/2003.08/2003.11

3M™ Petrifilm™ Staph Express Count Plate.

Staphylococcus

aureus

3 ISO 7932:2004(E) Horizontal Method for The Enumeration of

Presumptive Bacillus cereus- Colony Count Technique at 30°C.

Bacillus cereus

4 ISO 6579:2002 (E) Horizontal Method For The Detection of

Salmonella spp. Salmonella spp.

5 Detection of Potentially Enteropathogenic Vibrio spp.- V.parahaemolyticus & V.cholerae

V.parahaemolyticus

& V.cholerae

6 ISO 11290-1:1996/Amd.1:2004(E) Detection of Listeria

Monocytogenes.

Listeria

monocytogenes

7 ISO 21567 : 2004 (E) Detection of Shigella spp. Shigella spp.

8 ISO/TS 22964:2006(E) IDF/RM 210 :2006(E) Detection of

Enterobacter sakazakii in Milk and Milk Product.

Enterobacter

sakazakii

9

ISO 9308:2014 (E) Enumeration of Escherichia coli and coliform

bacteria : Membran filtration method for waters with low

bacterial background flora.

Coliforms and

Escherichia coli

10 AOAC Official Method 990.12 3M™ Petrifilm™ Aerobic Count

Plates.

Aerobic Count

Plates

11 Enumeration of total plate count (MMEF METHOD). Total plate count

12 AS 1766.2.3 – 1992 Examination of Coliforms and Escherichia

coli - MPN Technique (water sample).

Coliforms and

Escherichia coli

13 KKM In house Method ; Detection of E.coli 0157 In Food. E.coli 0157

14 ISO 10272-1:2006(E) : Detection of Campylobacter spp. Campylobacter

spp.

15 ISO 19250:2010 Water Quality – Detection of Salmonella spp. Salmonella spp.

16

ISO ISO7899-2:2000(E) Water Quality - Detection and

Enumeration of of Intestinal enterococci – Part 2 Membrane

filtration method.

Intestinal enterococci

17

ISO 16266:2006(E) Water Quality – Detection and Enumeration of Pseudomonas aeruginosa –

Method by membrane filtration.

Pseudomonas

aeruginosa


3.1.1.2 Isolate Positif E.Coli

Sebanyak 657 sampel yang dianalisis untuk parameter E.coli yang terdiri daripada sampel air,

swab peralatan, makanan mentah dan makanan sedia dimakan. Daripada jumlah tersebut,

sebanyak 143 isolate E.coli berjaya dikesan dan dihantar ke MKA Ipoh untuk ujian serotyping.

Keputusan serotyping adalah seperti di Jadual 36.

Jadual 36: Bilangan Isolate Positif E.Coli & Keputusan Serotyping Oleh MKAI

Jenis Sampel Bilangan

Isolate Positif Keputusan Serotyping Oleh MKA Ipoh

Air

133

EPEC was detected (1)

EHEC was detected (1)

Non diarrheaegenic E.coli (131)

Swab 6 Non diarrheaegenic E.coli

Makanan mentah 2 Non diarrheaegenic E.coli

Makanan sedia

dimakan (RTE) 2 Non diarrheaegenic E.coli

JUMLAH 143


3.1.1.3 Bilangan Isolate Positif Salmonella Spp

Sebanyak 753 sampel yang dianalisis untuk parameter Salmonella spp yang terdiri daripada

pelbagai jenis kategori sampel. Didapati 63.5% (478) adalah sampel air. Sebanyak 15 isolate

Salmonella spp berjaya dikesan dan 80% (12 sampel) adalah daripada sampel air. Isolate

positif telah dihantar ke MKA Ipoh untuk ujian serotyping dan pelbagai jenis serotype telah

dikesan di mana 3 daripadanya ialah S.Typhimurium (Jadual 37).

Jadual 37 : Bilangan Isolate Positif Salmonella spp. yang Dikesan Dan

Keputusan Serotyping Daripada MKA Ipoh Tahun 2018

Jenis Sampel Jumlah

Sampel

Bil Isolat

Positif

Keputusan Serotyping

Oleh MKA Ipoh

Air

478

12

S.Hvittingfoss (1)

S.Typhimurium (2)

S.Toucra (1) S.Javianna (1)

S.Bovismorbificans (1)

S.Enteritidis (1) S.Weltevreden (2)

S.Apeyeme (1)

S.Newport (2)

Swab (Peralatan) 142 2 S.Bovismorbificans

S.Typhimurium

Makanan sedia dimakan

(RTE)

(Nasi Kerabu)

133

1

S.Mbandaka

Jumlah 753 15

Sejumlah 15 isolate postif telah dibuat Ujian Kerintangan 5 jenis antibiotik Ampicillin (AMP),

Chloramphenicol (CMC), Sulfamethoxazole (SZX), Ciprofloxacin (CIP) and Ceftrioxone

(CRO). Satu isolate daripada makanan didapati sensitif kepada kelima-lima antibiotik.

Manakala isolate daripada air, didapati lebih 80% sensitif kepada kelima-lima antibiotic.

Isolate daripada sampel swab menunujukkan kerintangan 100% terhadap AMP, CMC dan

SXT.


3.1.2 UNIT MOLEKULAR

Unit Molekular Makanan turut menjalankan aktiviti penganalisaan bagi pengesanan DNA

S.Typhi menggunakan Real Time PCR bagi sampel air yang mempunyai hubungkait dengan

kes atau wabak penyakit. Pada tahun 2018, sebanyak 497 sampel telah dianalisa dan 2

sampel dikesan positif S.Typhi. Laboratory Turn Around Time (LTAT) Unit Molekular Makanan

adalah 7 hari. Pencapaian LTAT tahun 2018 ialah 85.9%.

3.1.2.1 Program Kawalan Kualiti Luaran (EQA) Makmal Mikrobiologi

Pada tahun 2018 sebanyak 3 Proficiency Testing Programme (PT Programme) telah disertai.

PT Programme merupakan satu keperluan bagi Skim Akreditasi SAMM MS ISO/IEC

17025:2005. Pencapaian EQA yang disertai adalah satisfactory.

Jadual 38: Ujian Kecekapan Yang Telah disertai Pada Tahun 2018.

Tarikh

Penyertaan

Jenis Sampel

Parameter

Penganjur

Keputusan

26/02/2018 Milk powder C.Sakazakii FAPAS Satisfactory

03/09/2018 Beef Coliform FAPAS Satisfactory

z-score = -0.3

29/10/2018 Beef Salmonella spp FAPAS Satisfactory


pel

am S

angan l i B

Unit

3.2 Makmal Kimia Makanan

Makmal Kimia Makanan MKAKB terdiri daripada Unit Aditif Standard Pelabelan, Unit Residu

Racun Perosak dan Unit Kontaminan dan Pencemaran Semulajadi. Makmal Kimia Makanan

menjalankan aktiviti penganalisaan bagi sampel aduan keracunan makanan, arahan semasa

krisis, surveilan negeri dan kajian. Sepanjang tahun 2018, sebanyak 676 sampel dianalisa

iaitu 102 sampel surveilan dan 574 sampel kajian yang merangkumi 1371 parameter. Semua

sampel yang diterima telah dianalisis dan keputusan dikeluarkan dalam 30 hari.

Rajah 18: Bilangan Sampel dan Parameter Yang Dianalisa Oleh Makmal Kimia

Makanan

Bilangan Sampel Bilangan Parameter

Aditif Kontaminan Pestisid

82 110 110

200

100

0

317

484

944 1000

900

800

700

600

500

400

300


3.3 Perlesenan Pemilikan Peralatan Bahan Radioaktif

Makmal Makanan MKAKB telah mendapat Perlesenan Pemilikan Bahan Radioaktif daripada

Lembaga Perlesenan Tenaga Atom (LPSA) bagi mematuhi Akta Perlesenan Tenaga Atom

1984 (Akta 304) dan Peraturan – Peraturan Perlindungan Sinaran (Perlesenan) 1986.

Ketidakpatuhan terhadap perundangan ini membolehkan pihak LPSA menyita dan

mengenakan denda kepada jabatan atau syarikat yang terlibat dengan bahan radioaktif.

Rajah 19 : Carta Organisasi Perlesenan Bahan Radioaktif Tahun 2018


3.4 Skim Akreditasi Makmal Malaysia (SAMM) MS ISO/IEC

17025:2005

SAMM MS ISO/IEC 17025:2005 merupakan pengiktirafan melalui rangka kerja Persetujuan

Pengiktirafan Bersama Kerjasama Akreditasi Makmal Antarabangsa (ILAC) dan Asia Pacific

Laboratory Accreditation Co-operation (APLAC). MKAKB telah mendapat pengiktirafan

akreditasi ini mulai 26 September 2016. Tujuan SAMM MS ISO/IEC 17025:2005 dibangunkan

di makmal ini adalah untuk memberi keutamaan kepada kehendak pelanggan dan

stakeholders yang memerlukan perkhidmatan keputusan analisis yang menepati standard

yang telah ditetapkan oleh Skim Akreditasi Makmal Malaysia (SAMM) MS ISO/IEC

17025:2005.

Ahli jawatankuasa bagi pelaksanaan SAMM MS ISO/IEC 17025:2005 adalah seperti berikut:

Management Representative : Dr. Fauziah Binti Mohd Nor

Quality Manager : Encik Kalidass A/L Murugan

Deputy Quality Manager : Pn. Suraya Hanim Binti Kamaruddin

Document Controller : Pn. Tengku Nor Farhana Binti Tengku Mohd Azmi

Assistant Doc. Controller : Pn. Wan Suhailawati Binti Wan Daud (Makmal Kimia)

: Pn. Khalilah Binti Kamaruddin (Makmal Mikrobiologi)

Internal Auditor : Pn. Syahizatul Akhma Binti Mohammad Ayob

: Pn. Wan Fatonah Binti Mohamed


Sehingga tahun 2018, sebanyak 12 parameter telah berjaya di akreditasi dalam SAMM MS

ISO/IEC 17025:2005.

Jadual 39 :Parameter Yang Memperolehi Akreditasi pada Tahun 2016 – 2018

Tahun Jenis Sampel Parameter Kaedah Analisis

2016

Microbiology

Foods and Water

Bacillus Cereus ISO 7932 : 2004 (E) / Enumeration

Staphylococcus Aureus

AOAC Official Method 2003.07 / Enumeration by 3MTM PetrifilmTM

Coliforms and Escherichia Coli

AOAC Official Method 991.14 Enumeration by 3MTM PetrifilmTM

Salmonella Spp. ISO 6759 : 2002 (E) / Detection Method

2017

Microbiological tests

on foods and

environmental

sample

Foods and Water

Listeria Monocytogenes

ISO 11290-1:1996 (E) / Detection Method

Vibrio Cholera ISO/TS 21872-1:2007 (E) Detection Method

Vibrio Parahaemolyticus

ISO/TS 21872-1:2007 (E) Detection Method

2018

Microbiological tests on foods and environmental

Sample Foods and Water

Shigella Spp.

ISO 21567:2004 (E) / Detection

Microbiological

environmental

sample Water

Escherichia Coli and Coliform

ISO 9308-1 : 2004 (E) / Enumeration by Membrane Filtration

Microbiological tests on foods Milk and Milk Products

Enterobacter Sakazakii

ISO/TS 22964:2006 (E)

IDF/ RM210:2006 (E) / Detection


4.0 GAMBAR-GAMBAR AKTIVITI MKAKB

Hari Assyura MKAKB

Sambutan Hari Merdeka MKAKB


Majlis Sambutan Hari Raya Aidilfitri MKAKB

LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018

LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018

Documents

Transcript of LAPORAN TAHUNAN MKAKB 2018