Prosiding 046

473 | C i E T V E T 2 0 1 2

Inovasi dan Teknologi dalam P&P:Pengesan Korosakan Pendawaian Elektrik Domestik Satu

Fasa

Ahmad Nasharuddin bin A RashidZulhisyam bin Salleh

Mohd Aly Rajaie bin HalimE-mail: nasharuddin@polimelaka.edu.my

Abstrak

Pendekatan pembelajaran dan pengajaran berpusatkan bahan pelajaran bolehlahdiertikan bahawa sesuatu proses pengajaran dan pembelajaran dengan dibantu olehsesuatu alat atau kelengkapan dalam membantu pelajar lebih memahami sesuatupelajaran tersebut. Semasa proses pembelajaran dan pengajaran pensyarah mungkinakan menggunakan sesuatu peralatan, contohnya education trainer dalammemahamkan pelajar tentang sesuatu yang diajar. Projek ini dilaksanakan untukmenghasilkan sebuah educational trainer bagi membantu proses pembelajaran danpengajaran dalam bidang pendawaian elektrik. Ianya dilengkapi dengan litarpencahayaan dan litar kuasa. Educational trainer ini terbahagi kepada dua bahagianiaitu test point (TP) dan default switch (DS). Bahagian test point ini digunakan olehpelajar untuk membuat pengujian atau mengesan kerosakan pada litar yang terlibat.Manakala bahagian default switch digunakan oleh pensyarah untuk melakukankerosakan litar yang dikehendaki. Setiap default switch akan mewakili satu kerosakanpada litar pendawaian tersebut. Oleh yang demikian pensyarah boleh memilih mana-mana kerosakan yang dikehendaki dan seterusnya pelajar dikehendaki mengesankerosakan tersebut dengan membuat pengujian atau mengesan kerosakan pada testpoint. Dengan penghasilan education trainer ini dapat mengatasi masalah yang dihadapipada masa ini yang mana litar pendawaian perlu dibina terlebih dahulu, setelah itupensyarah akan melakukan kerosakan pada litar sebelum pelajar mengesan kerosakantersebut. Ini tentunya memakan masa dalam proses pembembelajaran tersebut. Jikabanyak kesalahan yang hendak dilakukan maka banyak litar yang perlu dibina. Iniakan memerlukan kabel yang banyak seterusnya melibatkan kos yang tinggi.Kesimpulanya, penggunaan educational trainer ini dapat menjimatkan masa dan kosdalam perlaksanaan amali pendawaian elektrik di politeknik.

Kata kunci: Pendawaian elektrik, domestik, politeknik.

Prosiding 046

474 | C i E T V E T 2 0 1 2

1. Pengenalan

Pendawaian elektrik merupakan satu sistem rangkaian pengalir elektrikbagi mengalirkan arus elektrik ke peralatan elektrik yang terlibat.Terdapat beberapa jenis pendawaian elektrik yang digunakan antaranyaialah Pendawaian Permukaan dan juga Pendawaian Tersembunyi.Kesemua jenis pendawaian elektrik yang dilakukan adalah tertaklukkepada peraturan yang ditetapkan oleh Suruhanjaya Tenaga Malaysiasebagaimana yang termaktub di bawah Akta Bekalan Elektrik 1990,Peraturan-Peraturan Elektrik 1994, Piawaian MS IEC 60364:2003‘Electrical Intallations of Building’, MS 1936:2006 ‘Electrical Installationsof Building - Guide To MS IEC 60364’ dan MS 1979:2007 ‘ElectricalInstallation of Building – Code of Practice’ (Garis Panduan PendawaianElektrik di Bangunan Kediaman, 2008).Sesuatu pendawaian elektrik yang telah siap perlu menjalani prosespengujian sebelum diberikan bekalan . Pengujian ini adalah bertujuanuntuk mempastikan pemasangan itu betul-betul selamat dan mematuhiperaturan MS yang telah ditetapkan. Di samping itu pengujian tersebutdapat menjamin keselamatan pengguna dan juga peralatan yang bakaldigunakan.Walaupun pengujian ke atas pemasangan elektrik tidaklah menjaminpemasangan tersebut selamat untuk selama-lamanya tetapi perlulahdibuat pengujian-pengujian yang berulang dalam tempoh yang sesuai.Diantara ujian-ujian yang perlu dilakukan iaitu:i. Ujian Kekutuban

Tujuan Ujian kekutuban dilaksnakan ialah untuk mengetahui polaritivoltan pada sesuatu titik dalam sesuatu litar elektrik. Ianya bertujuanuntuk memastikan sambungan kekutuban pada setiap alat tambah danalat elektrik berada pada tempat yang betul. Peralatan yang biasadigunakan dalam ujian ini ialah meter pelbagai julat samada analog ataudigital (Manan, 2010).ii. Ujian Keterusan

Ujian Keterusan digunakan untuk mengetahui samada sesuatu litar itulengkap atau tidak. Dalam litar elektrik sekiranya ia menunjukkanberlaku katererusan maka ianya diistilahkan sebagai litar tertup keranalitar tersebut telah menjadi satu litar lengkap. kesinambungan yangelektrik. Sebagai contoh litar pencahayaan, apabila suis ditutup, makalampu akan menyala. Ini kerana arus elektrik dapat mengalir dalam satukitaran lengkap. Seandainya suis dibuka, maka lampu akan padam. Inikerana litar dalam keadaan buka tidak dapat mengalirkan arus elektrik(Idris & Harun, 1997).

iii. Ujian Rintangan Penebatan

Ujian Rintangan Penebatan ini adalah bertujuan untuk memastikanbahawa tidak terdapat litar pintas di dalam pepasangan elektrik. Ianyajuga bertujuan untuk memastikan ketahanan penebatan antara pengalirdan ketahanan antara pengalir dengan bumi tidak berlaku sebarang

Prosiding 046

475 | C i E T V E T 2 0 1 2

kebocoran atau litar pintas. Ujian ini dilakukan ke atas pengalir-pengalirfasa dan neutral dan pengalir pelindung dengansemua pengalir lain yangmembawa arus. Alatan yang biasa digunakan dalam pengujian ini alahPenguji Megger Ohm (Manan, 2010).

2. Latar Belakang Projek

Kursus pendawaian elektrik (ET102 Electrical Wiring) mendedahkanpelajar kepada aspek –aspek pemasangan pendawaian. Melalui kursusini, pelajar dapat kaitkan aspek-aspek teori pendawaian dalam kerja-kerja amali di bengkel. Dalam kursus ini, pelajar akan diberipengetahuan dan latihan kemahiran mengenai pelbagai jenispendawaian, pemeriksaan pendawaian dan pengujian litar.Kaedah pengajaran dan pembelajaran ET102 perlu dipelbagaikan supayapelajar mendapat pengetahuan dan kemahiran serta menepati keperluanhasil pembelajaran kursus yang telah ditetapkan dalam kurikulum.Projek ini adalah sebuah educational trainer iaitu Pengesan KerosakanPendawaian Elektrik Domestik 1 Fasa (1 Pahse Domestic ElectricalWiring Troubleshoot Trainer) bagi membantu proses pembelajaran danpengajaran dalam bidang pendawaian elektrik. Ianya dilengkapi denganlitar pencahayaan dan litar kuasa. Educational trainer ini bolehdibahagikan kepada dua bahagian iaitu test point (TP) dan default switch(DS). Bagi setiap aksesori seperti lampu, suis dan lain-lain yang terdapatpada kedua-dua litar ini disediakan test point. Bahagian test point iniakan digunakan oleh pelajar untuk membuat pengujian atau mengesankerosakan pada litar yang terlibat. Manakala bahagian default switchakan digunakan oleh pensyarah untuk melakukan kerosakan litar yangdikehendaki. Setiap default switch akan mewakili satu kerosakan padalitar pendawaian tersebut. Oleh yang demikian pensyarah boleh memilihmana-mana kerosakan yang dikehendaki dan seterusnya pelajardikehendaki mengesan kerosakan tersebut dengan membuat pengujianatau mengesan kerosakan pada test point.Dengan penghasilan education trainer ini diharapkan dapat mengatasimasalah yang dihadapi pada masa ini yang mana litar pendawaian perludibina terlebih dahulu, setelah itu pensyarah akan melakukankerosakan pada litar sebelum pelajar mengesan kerosakan tersebut. Initentunya memakan masa dalam proses pembembelajaran tersebut. Jikabanyak kesalahan yang hendak dilakukan maka banyak litar yang perludibina. Ini akan memerlukan kabel yang banyak seterusnya melibatkankos yang tinggi.

3. Penyataan Masalah

Cadangan membuat prototaip alat bantu mengajar education trainermerupakan satu idea yang diutarakan oleh pensyarah kursus ET102Electrical Wiring di Jabatan Kejuruteraan Elektrik. Penggunaaneducational trainer ini adalah sesuai digunakan oleh semua institutpengajian atau pusat latihan yang mengendalikan kursus pendawaianelektrik peringkat permulaan. Tujuan menghasilkan trainer ini adalahuntuk mempermudahkan pensyarah dan pelajar menjalani proses

Prosiding 046

476 | C i E T V E T 2 0 1 2

pengajaran dan pembelajaran yang lebih praktikal dan berkesan. Fokusutama prototaip ini ialah berkaitan topik yang terdapat dalam kurikulumET102 iaitu Topik 5: Inspection and Testing. Masalah yang dihadapiketika ini ialah kaedah pengajaran sedia ada memperuntukan masayang lama serta membebankan pelajar dari segi penyambungan litarberulang untuk setiap pengujian yang dibuat. Di samping melibatkankos penggunaan kabel yang banyak untuk setiap litar yang dipasang.

4. Objektif

Objektif projek ini ialah:1) Untuk merekabentuk educational trainer yang dapat menghasilkan

kesalahan pada litar degan cepat.2) Untuk menhasilkan rekabentuk kaedah yang menjimatkan

penggunaan kabel dalam proses Pembelajran dan Pengajaran.3) Untuk membina model educational trainer yang dapat

menjimatkan kos dan masa dalam melaksanakan pembelajarandan pengajaran.

5. Skop Projek

Untuk menghasilkan educational trainer yang hanya melibatkanpendawaian satu fasa. Ianya hanya sesuai bagi pelajar yang mengikutipengajian pendawaian elektrik peringkat permulaan. Projek ini jugahanya sesuai untuk menjalankan Pengujian Kerterusan, Kekutuban danPenebatan Rintangan sahaja.

6. Kajian Literatur

Dalam proses pengajaran dan pembelajaran, bahan bantu mengajarlebih membantu merangsangkan dunia pelajar untuk belajar.Penggunaan bahan bantu mengajar memberi sumbangan yang amatbesar dalam mempertingkatkan mutu pengajaran dan pembelajaran dikalangan guru dan pelajar. Bahan bantu mengajar ini juga dapatmenyelesaikan pelbagai masalah dalam kaedah pengajaran guru yangsentiasa berubah mengikut peredaran zaman (Ashaari, 1999).Dengan penggunaan ABM dapat membantu guru-guru teknikalmenerangkan sesuatu perkara dan konsep isi kandungan pembelajarandengan lebih tepat berbanding penerangan secara lisan. Menurut (Dawi,2002), dalam sebuah bilik darjah, setiap individu mempunyai psikologidan kebolehan intelek yang berbeza antara satu sama lain. Lantaran itupengajaran yang dirancang perlu sesuai, disusun (mengikut tahappelajar) dan disokong (dengan alat bantu mengajar) bagi meransangperkembangan potensi individu ke tahap yang maksimum. Lantaran ituguru-guru teknikal haruslah bijak dan kreatif dalam pengajarannyadengan memperbanyakkan penggunaan ABM dalam pengajaran mereka.ABM adalah penting dalam pengajaran dan pendidikan kerana ianyadapat meransang minat yang tinggi kepada pelajar untuk belajar.

Prosiding 046

477 | C i E T V E T 2 0 1 2

Dengan itu, guru-guru teknikal hendaklah sentiasa peka terhadapperkembangan semasa tentang teknik mengajar dan kesannya ke atasproses pembelajaran pelajar. Guru-guru teknikal juga perlu sentiasaberusaha ke arah pengajaran yang dapat memberikan kesan positifkepada pelajarnya. Ini bukan sahaja dapat meningkatkan mutupengajaran dan pembelajaran di sekolah, malahan dapat melahirkanpelajar yang dapat menyumbang tenaga kepada pembangunan negara.

7. Metodologi

Dalam bab ini akan dibincangkan mengenai rekabentuk projek iaitumerangkumi carta alir, rekabentuk panel, rekabentuk litar dan prinsipoperasi litar.

7.1 Carta AlirMula

Rekabentuk Panel

Rekabentuk Litar

TidakPemasangan

Pendawaian Litar

Ya

Uji

Tamat

7.2 Rekabentuk PanelRekabentuk panel pada bahagian hadapan projek seperti dalam Rajah 7.1, menunjukkan susun atur keadaan rumah dua tingkat yangmempunyai ruang tamu, dapur dan bilik tidur utama.Susun atur ruang tamu dan dapur ialah di aras tanah. Penetapanpendawaian untuk ruang tamu iaitu dua unit lampu yang dikawal olehsatu unit suis satu hala dan satu unit soket keluaran 13 Amp.Manakala, di dapur iaitu satu unit lampu yang dikawal oleh satu suissatu hala dan satu unit soket keluaran 13 Amp. Bilik tidur utama di

Prosiding 046

S1

S2 Dimmer

aras atas pula, mempunyai satu unit lampu yang dikawal oleh satu unitsuis satu hala berserta dengan pemalap. Bilik tidur ini juga dilengkapidengan satu unit soket keluaran 13 Amp. Pada ruang tangga pulaterdapat satu unit lampu yang dikawal oleh dua unit suis dua hala.Kesemua aksesori yang terdapat pada semua ruangan ini di kawal olehDistribution Fuse Box (DFB).Pada panel hadapan ini juga diletakkan panel test point seperti dalamRajah 7. 2. Rekabentuk Test point ini direka untuk menyediakan titk-titik ujian yang diperlukan seperti suis, lampu dan soket alir keluar. Testpoint ini akan digunakan oleh pelajar untuk membuat pengujian ataumengesan kerosakan.Rajah 7. 3 menunjukkan panel belakang projek ini iaitu mempunyai limaunit suis satu hala (jenis 5 gang). Suis-suis ini digunakan sebagai defaultswitch. Bahagian default switch ini digunakan oleh pensyarah untukmelakukan kerosakan litar yang dikehendaki. Setiap default switch akanmewakili satu kerosakan pada litar pendawaian tersebut. Terdapat duapuluh lima default yang disediakan dalam projek ini. Oleh yang demikianpensyarah boleh memilih mana-mana kerosakan yang dikehendaki danseterusnya pelajar dikehendaki mengesan kerosakan tersebut denganmembuat pengujian atau mengesan kerosakan pada test point.

7.3 Rekabentuk litarRekabentuk litar dibuat berdasarkan kepada dua jenis litar utamapendawaian domestik iaitu litar pencahayaan dan litar kuasa. Asasrekabentuk litar adalah berpandukan seperti berikut:

1. Litar Pencahayaan

Litar 1 (Ruang tamu) Litar 2 (Dapur) L3L1 L2

DariMCB

DariMCB

S2

Litar 3 (Bilik tidurS1 kawal L1 &L4

Litar 4 (Ruang tangga)S2 kawal L3

L5

DariMCB

D

2. Litar Kuasa

DariMCB

S4 S5

S3 & Dimmer kawal S4 & S5 kawalL5 478 | C i E T V E T 2 0 1 2

Prosiding 046

479 | C i E T V E T 2 0 1 2

MS DS 1 DS 2 TP 11 0 0 0

0 1 01 0 01 1 1

Litar 5 (Ruang tamu dan dapur)DariMCB

S/O 1 S/O 2

7.4 Prinsip Operasi Litar

Litar 6 (Bilik Tidur utama)DariMCB

S/O 3

Prinsip operasi litar perlu ditetapkan melalui jadual kebenaran supayakerosakan-kerosakan pada dapat dikenal pasti.Takrif istilahDistribution Fuse Box (DFB) - Peti Fius AgihanMain Switch (MS) - Suis UtamaResidual Current Circuit Breaker(RCCB)

- Pemutus Litar Bocor Bumi

Miniature Circuit Breaker (MCB) - Pemutus Litar KenitDefault Switch (DS) - Suis KerosakanTest Point (TP) - Titik UjianLamp (L) - LampuSocket Outlet (S/O) - Soket alir keluarSwitch (S) - SuisShort Circuit ( X ) - Litar pintasON ( 1 ) - Litar tutupOFF ( 0 ) - Litar buka

Operasi 1: DFB

Operasi 1

menerangkan apabila MS berkeadaan ON dan DS 1 dan DS 2 juga dalamkeadaan OFF maka ketika ini, TP 1 dalam keadaan OFF, iaitu apabilaujian Ohm dijalankan keatas TP 1 ketika ini, nilai bacaan meter Ohmadalah infiniti Ohm. Apabila MS berkeadaan ON dan DS 1 dan DS 2 jugadalam keadaan ON maka ketika ini, TP 1 dalam keadaan ON, iaituapabila ujian Ohm dijalankan keatas TP 1, maka nilai bacaan meterOhm menghampiri 0 Ohm.

Operasi 2: RCCBRCCB DS 3 TP 21 0 0

1 1Operasi 2, pula menjelaskan apabila RCCB berkeadaan ON dan DS 3juga dalam keadaan OFF maka ketika ini, TP 2 dalam keadaan OFF, iaituapabila ujian Ohm dijalankan keatas TP 2 ketika ini nilai bacaan meterOhm adalah infiniti Ohm. Apabila RCCB berkeadaan ON dan DS 3 jugadalam keadaan ON maka ketika ini, TP 2 dalam keadaan ON, iaitu

Prosiding 046

480 | C i E T V E T 2 0 1 2

apabila ujian Ohm dijalankan keatas TP 2, maka nilai bacaan meterOhm menghampiri 0 Ohm.

Operasi 3: MCB (6A)MCB (6A) DS 4 TP 31 0 0

1 1Operasi 3 menunjukkan apabila MCB (6A) berkeadaan ON dan DS 4dalam keadaan OFF maka TP 3 dalam keadaan OFF. Jika MCCB (6A)didalam keadaan ON maka ketika ini, TP 3 dalam keadaan ON.

Operasi 4: MCB (10A)MCB(10A) TP 41 1

Operasi 4 menerangkan apabila MCB (10A) berkeadaan ON maka jugaTP 4 dalam keadaan ON.

Operasi 5: MCB (20A)_TP5MCB(20A)

DS5 TP 5

1 0 01 1

Operasi 5 berfungsi apabila MCB (20A) berkeadaan ON dan DS 5 jugadalam keadaan ON maka ketika ini, TP 5 dalam keadaan ON, iaituapabila ujian Ohm dijalankan keatas TP 5, maka nilai bacaan meterOhm menghampiri 0 Ohm.

Operasi 6: MCB (20A)_TP6MCB(20A) TP 61 1

Operasi 6 berfungsi apabila MCB (20A) ini berkeadaan ON maka TP 6juga berkeadaan ON.

Operasi 7: Socket Outlet

S/O 1DS22

DS23

DS24 TP 18

1 0 0 0 00 0 1 00 1 0 00 1 1 0

Prosiding 046

481 | C i E T V E T 2 0 1 2

S 1 DS 6 DS 14 DS 15 DS 16 TP 7 TP 13 TP 14 L 1 L2

1 0 0 01 0 1 01 1 0 01 1 1 1

Operasi 7 menunjukkan TP 18 hanya berkeadaan ON, apabila S/O 1,DS 22, DS 23 dan DS 24 berkeadaa ON serentak.

Operasi 8: DS 27 - S/CIRCUIT

S/O 2DS25

DS26

DS27 TP 19

1 0 0 0 00 0 1 X0 1 0 00 1 1 X1 0 0 01 0 1 X1 1 0 11 1 1 X

Operasi 8 menerangkan apabila S/O 2 berkeadaan ON dan DS 25 danDS 26 juga dalam keadaan ON maka ketika ini, TP 19 dalam keadaanON. Dengan mengekalkan keadaan ini dan DS 27 di ON kan maka litardalam keadaan litar pintas.

Operasi 9: S/O 3S/O 3 DS 28 DS 29 DS 30 TP 201 0 0 0 0

0 0 1 00 1 0 00 1 1 01 0 0 01 0 1 01 1 0 01 1 1 1

Operasi 9 menunjukkan apabila S/O 3 berkeadaan ON dan kesemuaDS 28, DS 29 dan DS 30 dalam keadaan ON maka TP 20 akanmenghasilkan bacaan 0 Ohm.

Operasi 10: Living Room

Prosiding 046

482 | C i E T V E T 2 0 1 2

1 0 0 0 0 0 0 0 0 00 0 0 1 0 0 0 0 00 0 1 0 0 0 0 0 00 0 1 1 0 0 0 0 00 1 0 0 0 0 0 0 00 1 0 1 0 0 0 0 00 1 1 0 0 0 0 0 00 1 1 1 0 0 0 0 01 0 0 0 1 0 0 0 01 0 0 1 1 0 1 1 01 0 1 0 1 0 0 0 01 0 1 1 1 0 1 1 01 1 0 0 1 0 0 0 01 1 0 1 1 0 1 1 01 1 1 0 1 0 0 0 01 1 1 1 1 1 1 1 1

Operasi 10 merujuk kepada Operasi Living Room. Apabila S1 dalamkeadaan ON dan kesemua DS 6, DS 14, DS 15 dan DS 16, makakesemua TP 7, TP 13 dan TP 14 akan berkeadaan ON. Pada ketika ini L1dam L2 dalam keadaan ON.Dalam keadaan hanya DS 6 dan DS 16 sahaja yang ON, maka TP 7 danTP 14 sahaja yang ON dan ketika ini hanya L1 sahaja yang menyala.Keadaan ini akan berterusan walaupun DS 15 di ON kan. Begitu jugajika DS 14 di ON dan DS 15 di OFF kan keadaan L1 masih ON dan L2dalam keadaan OFF.

8. Perbincangan

Dalam menjayakan sesuatu projek pendawaian elektrik, prosespengujian adalah satu perkara yang amat penting. Di antara ujian-ujianyang perlu dilakukan ialah Ujian Kekutuban, Ujian Rintangan Penebatandan Ujian Keterusan. Dengan kemampuan educational trainer inimenyediakan dua puluh lima kerosakan yang berlainan, menjadikannyasebuah educational trainer yang berkebolehan dan berkeupayaan dalammelaksanakan fungsi sebagai sebuah alat bantu mengajar bagi topikyang melibatkan proses pengujian pendawaian elektrik, Diharapkan iaboleh menjadi satu kaedah pembelajaran dan pengajaran yang lebihekonomik.Educational trainer ini menyediakan dua puluh lima jenis kerosakanyang boleh diuji oleh seseorang pensayarah kepada pelajar dalam satu-satu masa. Dengan jumlah kerosakan ini, sudah cukup untuk memberikemahiran asas kepada pelajar dalam menjayakan proses pengujiandalam sesuatu pendawaian elektrik.Dalam setiap perlaksanaan sesuatu projek, aspek keselamatan perlulahdiberi keutamaan. Walaupun projek ini mempunyai beberapa jenis

Prosiding 046

483 | C i E T V E T 2 0 1 2

pemutus litar dan suis kecemasan, namun masih ada ruang yang bolehditingkatkan dalam sudut keselamatan.Dicadangkan di bahagian test point diwujudkan satu pelindung yangboleh melindungi pengguna daripada tersentuh test point ini. Ini bolehmendatangkan kecelakaan kepada pengguna jika ketika itu bekalankuasa dihidupkan dan pengguna pula sedang menyentuh test pointtersebut. Pelindung tersebut pula merupakan pelindung jenis lut sinaryang juga bertindak sebagai pemutus litar sekiranya ianya dalamkeadaan terbuka (normally close). Sekiranya pengguna inginmenggunaka test point, maka pengguna perlu membuka pelindung dandengan secara langsung pelindung ini akan memutuskan litar utama. Iniseterusnya boleh menjaga keselamatan kepada sesiapa sahaja yangmenggunakan educational trainer ini.

9. Kesimpulan

Secara umumnya educational trainer boleh memberi manafaat kepadainstitusi pengajian, institut kemahiran dan sekolah-sekolah teknikaldalam menjayakan kursus pendawaian elektrik peringkat asas.Disamping dapat mengurangkan kadar penggunaan kabel, educationaltrainer ini juga mengandungi tahap keselamatan yang baik. Secarakeseluruhanya projek ini telah mencapai objektif iaitu dapatmenjimatkan kos, dapat mengwujudkan kesalahan litar degan cepatserta dapat menghasilkan kaedah pembelajaran dan pengajaran yangboleh menjimatkan penggunaan kabel.

RujukanAshaari, O. (1999). Pengajaran kreatif untuk pembelajaran aktif Kuala

Lumpur: Dewan Bahasa dan PustakaDawi, A. H. (2002). Penteorian Sosiologi Dan Pendidikan. Tanjong Malim

Quantum Books. Garis Panduan Pendawaian Elektrik di Bangunan Kediaman. (2008).

Retrieved from www.st.gov.my.Idris, M. I., & Harun, R. (1997). Asas Pendawaian IBS Buku Sdn Bhd.Manan, M. N. A. (2010). Pendawaian Elektrik di Bangunan Kediaman:

Panduan Berpandukan MS IEC 60364: IBS Buku Sdn Bhd.