27

Radiasi,Telefon Mudah Alih,

Stesen Pangkalan danKesihatan Anda

Ng Kwan-Hoong, Ph.D.

Ramai di kalangan kita di Malaysia menggunakan telefonmudah alih untuk berkomunikasi antara satu sama laindi tempat kerja, di rumah atau untuk kemudahan darimana-mana sahaja kita berada! Telefon mudah alih telahmenjadi sebahagian besar daripada kehidupan kita.

Bagaimanapun, ada sesetengah daripada kita yangbimbang tentang kesan-kesan kesihatan dan keselamatanyang berkaitan dengan penggunaan telefon mudah alihdan pancaran dari stesen-stesen pangkalan atau menarakomunikasi.

Buku Radiasi, Telefon Mudah Alih, Stesen Pangkalandan Kesihatan Anda bertujuan untuk melebih-mudahkan pemahaman tentang radiasi dari sistem telefonmudah alih dan juga cuba memisahkan mitos daripadafakta.

Ketahuilah dari buku ini....

❖ Apakah radiasi?

❖ Adakah radiasi asli berbahaya?

❖ Adakah sebarang risiko kesihatan jika anda tinggalatau bekerja berhampiran stesen pangkalan?

❖ Apakah kesan-kesan radiasi radio frekuensi (RF)?

❖ Apakah Kadar Penyerapan Khusus (SAR)?

❖ Bolehkah saya mendapat kanser dan penyakit-penyakit berkaitan yang lain daripada penggunaantelefon mudah alih?

❖ Adakah Malaysia mempunyai piawaian-piawaiankeselamatan dan garis panduan bagi stesen-stesenpangkalan telefon mudah alih?

ii

Perunding Penerbitan : Tam Lye Suan, Millennia CommsKulit Buku : Spot-On Communications

Illustrasi Teks : YH ChengDitaipset : Ferlycia Wong

Teks © 2005 Ng Kwan Hoong

Edisi Bahasa Melayu 2005 pertama kali diterbitkan untukSuruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia.

Hak cipta terpelihara. Setiap bahagian daripada penerbitan initidak boleh diterbitkan semula, disimpan untuk pengeluaranataupun dipindahkan kepada apa jua bentuk lain sama adasecara elektronik, mekanikal, gambar, rakaman dan sebagainyatanpa izin pemilik hak cipta terlebih dahulu.

Perpustakaan Negara Malaysia Cataloguing-in-Publication Data

Ng, Kwan-HoongRadiation, mobile phones, base stations and your health/NgKwan-HoongISBN 983-40889-0-91. Cellular telephones — Health aspects 2. Health Care I. Title.384.535

ISBN 983-40889-0-9Printed by Gains Print Sdn. Bhd.

Perpustakaan Negara Malaysia Cataloguing-in-Publication Data

Ng, Kwan-HoongRadiation, mobile phones, base stations and your health/NgKwan-HoongISBN 983-40889-0-91. Cellular telephones — Health aspects 2. Health Care I. Title.

iii

K a n d u n g a n

Penghargaan vKata Pengantar viPengenalan viiiLapan Mitos Mengenai Telefon Mudah Alih

dan Stesen Pangkalan xTentang Pengarang xii

Soalan Sering Ditanya❖ Mengapakah perhatian berat diberi kepada

kesan sistem telefon mudah alih ke ataskesihatan? 1

❖ Apakah radiasi? 1❖ Bagaimanakah radiasi bertindak? 2❖ Adakah radiasi asli berbahaya? 4❖ Apakah medan elektromagnet

(electromagnetic field - EMF)? 4❖ Apakah radio frekuensi (RF)? 5❖ Apakah telefon mudah alih? Adakah ia

mengeluarkan radiasi RF dengan banyaknya? 6❖ Di samping radiasi RF daripada sistem telefon

mudah alih, adakah sumber RF lain yangterdedah kepada saya? 7

❖ Apakah stesen pangkalan telefon mudah alihdan bagaimanakah ia berfungsi? 7

❖ Wujudkah risiko kesihatan yang berkaitandengan tinggal atau bekerja berhampiranstesen pangkalan? 8

❖ Sejauh manakah selamatnya stesen pangkalan? 9❖ Adakah asas saintifik bagi piawaian

keselamatan radiasi RF ini? 9❖ Adakah Malaysia mempunyai piawaian

keselamatan dan garis panduan bagipembinaan stesen pangkalan telefonmudah alih? 10

iv

❖ Adakah antena stesen pangkalan telefonmudah alih memenuhi piawaian keselamatan? 10

❖ Apakah yang boleh dilakukan oleh penggunauntuk mempengaruhi penempatan stesenpangkalan? 11

❖ Apakah yang sedang dilakukan olehorganisasi antarabangsa mengenai kesanradiasi RF ke atas kesihatan? 11

❖ Apakah dapatan-dapatan kajian semulamutakhir beberapa organisasi antarabangsa ini? 12

❖ Apakah pendirian agensi-agensi kerajaanMalaysia masa kini? 14

❖ Apakah kesan-kesan radiasi radio frekuensi (RF?) 15❖ Adakah sistem telefon mudah alih selamat?

Bolehkah ia menyebabkan kanser danpenyakit-penyakit lain? 15

❖ Apakah Kadar Penyerapan Khusus(Specific Absorption Rate - SAR)?Bagaimanakah boleh saya menggunakannya. 16

❖ Dari manakah boleh saya peroleh nilaiSAR bagi telefon mudah alih saya? 17

❖ Apakah langkah-langkah yang boleh sayaambil untuk mengurangkan pendedahan sayakepada radiasi RF daripada telefon mudahalih saya? 17

❖ Mungkinkah sistem mudah alih GenerasiKetiga (3G) memberi bahaya kesihatanyang lebih besar kepada pengguna? 18

❖ Apakah Prinsip Mencegah yang disokongoleh Pertubuhan Kesihatan Sedunia? 18

❖ Apakah nasihat bagi kanak-kanak yangmenggunakan telefon mudah alih? 19

❖ Jadi, kenapa masih ada orang yang bimbang? 20

❖ Dari manakah boleh saya dapat maklumatselanjutnya? 23

Maklumat Tambahan/Pautan Web 25

v

Pengarang ingin mengucapkan terima kasih kepadapasukan projek dan ramai lagi yang lain atas ulasan,nasihat dan sokongan yang tidak ternilai yang tanpanyakarya ini mungkin tidak tercapai. Khususnya, beliauterhutang budi kepada:

Y. Bhg. Tan Sri Datu’ Dr Mohamad Taha bin Arif, BekasKetua Pengarah, Kementerian Kesihatan Malaysia.

Encik Mohd. Yusof Ali, Pegawai Penyelidik Kanan danPengurus, Unit Radiasi Bukan-Pengion, InstitutPenyelidikan Teknologi Nuklear Malaysia (MINT).

Dr David J. Dowsett, Ahli Fizik Perubatan Perunding,Dublin, Ireland.

Dr Andrew W. Wood, Perunding WHO sementara,Profesor Madya dalam Biofizik, School of BiophysicalSciences & Electrical Engineering, Swinburne Universityof Technology, Australia.

Dr T. E. Van Deventer, Ahli Sains, Radiasi & KesihatanPersekitaran, Perlindungan Persekitaran Manusia, WorldHealth Organization, Geneva, Switzerland.

P e n g h a r g a a n

vi

K a t a P e n g a n t a r

Y. Bhg. Tan Sri Datu Dr Mohamad Taha bin ArifBekas Ketua Pengarah, Kementerian Kesihatan Malaysia

Pertama sekali, ingin saya sampaikan ucapan setinggi-tinggi tahniah kepada Profesor Ng Kwan Hoong atasusahanya yang terpuji dalam menghasilkan penerbitanRadiasi, Telefon Mudah Alih, Stesen Pangkalan danKesihatan Anda yang sungguh penuh bermaklumat.Penerbitan yang amat tepat pada masanya ini bukansahaja memberi maklumat latar yang umum mengenaikesan daripada telefon mudah alih dan stesen pangkalanke atas kesihatan, bahkan juga membantu mengurangkankebimbangan orang ramai.

Dengan teknologi yang semakin pesat berkembang,pengguna telefon mudah alih dan penduduk yang tinggalberdekatan dengan stesen pangkalan telefon mudah alihkian berasa bimbang akan kesan memudaratkan yangbakal wujud daripada radiasi radio frekuensi yangdihasilkan oleh alat-alat ini terhadap kesihatan mereka.

Kementerian Kesihatan sentiasa berusaha memainkanperanan berkesan selaku penjaga kesihatan awam. Pada1996, Kementerian telah melantik sebuah jawatankuasasaintifik antara agensi untuk mengkaji dan menghasilkansebuah laporan mengenai kesan medan elektromagnet(EMF) ke atas kesihatan. Jawatankuasa ini menyimpulkanbahawa tidak ada bukti yang kukuh untuk menunjukkanbahawa pendedahan kepada EMF pada tahap yang biasadihadapi akan membawa kesan yang memudaratkankesihatan. Yang di atas juga merupakan dapatan komuniti

vii

saintifik dan perubatan dunia. Jawatankuasa ini masihgiat memantau penyelidikan masa kini di seluruh duniadan laporan-laporan yang dihantarkan kepadaKementerian Kesihatan dari semasa ke semasa.

Namun demikian, masih terdapat banyak salah fahamandan salah makluman tentang isu keselamatan dan radiasi.Oleh sebab itu, saya berasa sungguh gembira denganpenerbitan buku ini yang berusaha memupukpemahaman yang lebih baik tentang apa yang diketahuidan tidak diketahui mengenai radiasi radio frekuensi, danmemisahkan mitos daripada fakta.

Sekali lagi, syabas diucapkan kepada Profesor Ng atasusaha beliau dan sumbangan berterusan beliau ke arahmemupuk pemahaman yang lebih baik mengenai radiasi,khasnya, dalam penggunaannya di bidang perubatan.

Terima kasih.

TAN SRI DATU DR MOHAMAD TAHA BIN ARIF

viii

P e n g e n a l a n

Industri telekomunikasi sedang mengalami pertumbuhanteguh pada skala global. Menjelang tahun 2005, industriini meramalkan akan wujud sebanyak 1.6 bilionpelanggan telefon mudah alih di seluruh dunia. Semenjakpengenalan telefon mudah alih pada pertengahan1980an, terdapat peningkatan yang ketara dalambilangan pengguna telefon mudah alih dan pemasanganstesen-stesen pangkalan. Pada 2004, statistik daripadaSuruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia(SKMM), menunjukkan bahawa kadar penembusantelefon mudah alih adalah 55.9 orang per 100 pendudukatau 14.4 juta pelanggan.

Telefon mudah alih, kadangkala dikenali sebagai telefonselular atau telefon bimbit, merupakan alat pentingdalam telekomunikasi moden dan kini pantas menjadisatu gaya hidup sosial. Di sesetengah tempat di dunia, iaadalah telefon yang paling boleh dipercayai atau satu-satunya telefon yang boleh didapati. Di tempat-tempatlain pula, telefon mudah alih amat digemari kerana iamembolehkan memudahkan komunikasi yang tetap danberterusan tanpa menyekat kebebasan bergerakpenggunanya.

Bagaimanakah sistem telefon mudah alih berfungsi?Setiap telefon mudah alih beroperasi denganberkomunikasi dengan satu alat terpasang tetap yangdikenali sebagai stesen pangkalan atau strukturtelekomunikasi. Memandangkan telefon mudah alih danstesen pangkalannya ialah radio dua-hala, iamenghasilkan radiasi radio frekuensi (RF) sebagai caraberhubung dan mendedahkan orang-orang yangberhampiran dengannya kepada radiasi RF.

ix

Penggunaan meluas telefon mudah alih pasti telahmenimbulkan persoalan tentang sama ada wujudsebarang implikasi terhadap kesihatan manusia. Sudahterdapat beberapa laporan berkaitan dengankemungkinan kesan buruk ke atas kesihatan dan ini telahmenimbulkan sedikit kebimbangan di kalangan orangramai.

Dalam buku Radiasi, Telefon Mudah Alih, StesenPangkalan dan Kesihatan Anda ini, isu-isu mengenaikesan daripada telefon mudah alih dan antena stesenpangkalan ke atas kesihatan manusia ditangani dandibincangkan dalam bentuk Soalan Sering Ditanya (SSD/FAQs). Sungguhpun sesetengah isu yang dibincangkanadalah bersifat antarabangsa, bagaimanapun isu-isuumum mengenai aspek teknikal dan peraturan daripadaSSD ini adalah khusus kepada Malaysia.

Persepsi kita tentang radiasi dan kesihatan menentukantindakan kita terhadapnya, dan tindakan kita sebaliknyamempengaruhi kepentingan masa depan perkhidmatandan fungsi. Oleh sebab itu, buku ini cuba memudahkanpemahaman orang ramai tentang radiasi daripada sistemtelefon mudah alih dan memisahkan mitos daripada fakta.

Buat masa ini, bolehlah kita simpulkan bahawa tidak adabukti saintifik yang tekal dan meyakinkan tentang kesanburuk radiasi RF ke atas kesihatan. Walau bagaimanapun,penyelidikan selanjutnya berdasarkan kaedah-kaedahsaintifik yang mantap akan berterusan untukmemudahkan kefahaman kita tentang isu kesihatan yangpenting ini.

x

Lapan Mitos Mengenai TelefonMudah Alih dan Stesen Pangkalan

MITOS FAKTA

• Telefon mudah alih - • Meskipun ada kes-kes individu,menyebabkan kanser tidak ada bukti saintifik yangotak – perhatikan menyatakan bahawa penggunaanmereka yang telefon mudah alih mengakibatkanmenggunakan telefon kanser otak.mudah alih dansedang sakit.

• Telefon mudah alih • Secara tipikal, telefon mudah alihbegitu berkuasa sekali mempunyai output yang kuranghingga ia boleh daripada 1 watt yang mungkinmerosakkan otak menyebabkan peningkatan suhuanda. di otak sebanyak beberapa

pecahan daripada satu darjah,kurang daripada yang lazimdipraktikkan.

• Anda lebih selamat • Telefon secara automatik menam-apabila menggunakan bahkan inputnya di dalam keretatelefon mudah alih di bagi mengatasi perlindungan.dalam kereta keranakereta melindungianda daripada radiasi.

• Menggunakan telefon • Berkemungkinan besar andamudah alih di dalam akan berlanggar keranakereta tidak akan perhatian yang berbelah-bagi,mengganggu dan ia adalah seperti memandukemahiran memandu dalam keadaan mabuk.anda.

• Stesen pangkalan • Di paras bumi, keamatan radiasiadalah benar-benar radio frekuensi daripada stesenberbahaya. pangkalan adalah kurang

daripada satu per seribuberbanding dengan telefonmudah alih dan pada umumnyaadalah kurang daripada radiasidari stesen radio dan televisyentempatan.

xi

MITOS FAKTA

• Kes-kes kanser otak • Tidak ada bukti peningkatan disemakin meningkat kalangan orang muda – sebarangdengan bertambahnya peningkatan adalah di kalanganpengguna telefon golongan dalam lingkunganmudah alih. umur 70-an.

• Menggunakan telefon • Orang mendapat sakit kepalamudah alih menye- meskipun tidak menggunakanbabkan sakit kepala. telefon mudah alih – tidak ada

bukti kaitannya secara langsung.

• Tiada siapa sebenarnya • Pertubuhan Kesihatan Seduniayang menyelidik dan beberapa agensi kerajaantentang kesan sedang menyelaraskan kajian-kesihatannya. kajian saintifik untuk menyelidik

kesan-kesan ke atas kesihatan.

xii

T e n t a n g P e n g a r a n g

Ng Kwan-Hoong Ph.D, FIPM, MIPEM (UK).Board Certified ABMP (USA) CSci, AM, ialahProfesor Fizik Perubatan di JabatanRadiologi, Universiti Malaya, Kuala Lumpur.Bidang penyelidikannya berfokuskanpengukuran radiasi, kesan biologis radiasi,penerapan komputer dalam perubatan danimejan perubatan.

Profesor Ng telah berkhidmat dalambeberapa jawatankuasa KementerianKesihatan dan Lembaga Pelesenan TenagaAtom Malaysia. Beliau juga telahberkhidmat dengan organisasi-organisasiantarabangsa, International Atomic EnergyAgency, Pertubuhan Kesihatan Sedunia(WHO), dan International Organization forMedical Physics, International Union ofPhysical and Engineering Science in Medi-cine. Selain itu, Profesor Ng banyakmenghasilkan penerbitan danmembentangkan kertas-kertas saintifik dipersidangan-persidangan antarabangsa.Beliau telah berkhidmat di beberapalembaga penyunting jurnal-jurnaltempatan dan antarabangsa.

Profesor Ng Kwan-Hoong

1

Mengapakah perhatian berat diberi kepadakesan sistem telefon mudah alih ke ataskesihatan?

Setiap hari berjuta-juta orang di serata duniamenggunakan telefon mudah alih sebagai alat untukberkomunikasi. Stesen pangkalan atau menarakomunikasi terus dibina. Oleh sebab itu, ahli-ahli sains diseluruh dunia amat prihatin akan potensi risiko kesihatanyang berkaitan dengan penggunaan alat komunikasi ini.

Kesan buruk ke atas kesihatan walau kecil sekalipunmungkin memberi implikasi besar pada kesihatan awam.Tambahan pula, radio frekuensi adalah perkara abstrakyang tidak mudah difahami. Istilah ‘radiasi’ seringmembangkitkan rasa takut dan bimbang. Begitu banyakpublisiti yang dipaparkan di media massa juga telahmembangkitkan kebimbangan besar di kalangan orangramai.

Apakah radiasi?

Radiasi adalah satu bentuk tenaga bergerak. Radiasibersifat elektromagnet, iaitu, ia terdiri daripadagelombang-gelombang elektrik dan tenaga magnet yangbergerak seiringan melalui ruang pada kelajuan cahaya.Kita hidup dalam alam radiasi dan terdedah kepadaradiasi asli dan juga radiasi buatan manusia. Setiap saatdalam hidup kita, kita terdedah kepada segala bentukradiasi seperti cahaya ultralembayung (ultra violet rays)daripada matahari dan gelombang radio dari siaran radiodan televisyen. Apabila kita pergi mendapatkanpemeriksaan sinar-x (x-ray) dada, kita terdedah kepadasinar-x.

Soalan Sering Ditanya

SS

SS

2

Terdapat dua jenis radiasi:

◆ Radiasi pengionIa mengandungi tenaga yang secukupnya untukmenghasilkan pengionan. Pengionan adalah prosesdi mana elektron-elektron dilucutkan daripada atomdan molekul. Interaksinya dengan jirim bolehmengubah tindak balas kimia pada tubuh badan yangmembawa kerosakan pada tisu biologi termasukkesan ke atas DNA (asid deoksiribonukleik) - bahangenetik. Radiasi Gama dan sinar-x adalah dua bentukradiasi pengionan.

◆ Radiasi Bukan-Pengionan (Non-Ionizing Radiation –NIR)Ia tidak mempunyai tenaga secukupnya untukmenyebabkan pengionan dalam jirim hidup. Iamenyebabkan sedikit kesan pemanasan, tetapi tidakmemadai untuk menyebabkan sebarang kerosakanjangka panjang pada tisu-tisu. Tenaga radio frekuensi,cahaya nampak dan radiasi mikrogelombangdianggap radiasi bukan-pengion. Untuk kekuatanyang sama, radiasi pengion lebih mampu memberikesan ke atas kesihatan berbanding radiasi bukan-pengion disebabkan oleh proses pengionan.

Bagaimanakah radiasi bertindak?

Radiasi bertindak seperti cahaya. Ia bergerak mengikutgaris lurus dan apabila berlanggar dengan sesuatu objek,ia boleh memancar, memantul dan diserap. Ia mudahmengurangkan tenaganya apabila ia bergerak jauhdaripada sumbernya di mana radiasi dikeluarkan. Inibermakna bahawa seseorang akan menerima kurangpendedahan sekiranya dia berada di dalam bangunanberbanding dengan jika dia di luar, atau berdiri jauh darisumbernya.

SS

3

800 MHz - 2 GHz

100 MHz

15-30 kHzdan 50-90 Hz

50 Hz

Frekuensisangat rendah

3000-30.000 Hz

Frekuensisangat rendah

3-3000 Hz

Arus Terus

Sinar-X

Rad

iasi

Pen

gion

Rad

iasi

Buk

an-p

engi

onan

10

10

10

10

10

10

10

10

10

10

10

0

22

20

18

16

14

12

10

8

6

4

2

50Hz

SPEKTRUM ELEKTROMAGNET

Sumber Frekuensi dalam hertz (Hz)

Sinar Gama

Radiasiultralembayung

Cahaya nampak

Radiasi inframerah

Mikrogelombang

Gelombang radio

Rajah 1 Spektrum elektromagnet

4

Adakah radiasi asli berbahaya?

Kita sentiasa terdedah kepada banyak sumber radiasi asli.Daripada sumber-sumber ini, matahari adalah sumberradiasi asli yang kita kenali kerana ia menghasilkan radiasiinframerah, cahaya nampak, dan cahaya ultralembayung.Sumber-sumber lain adalah radiasi kosmik yang terdiridaripada zarah bertenaga tinggi dan sinar yang berpuncadaripada luar bumi kita, radiasi daratan yang datangdaripada bahan-bahan radioaktif yang wujud secarasemula jadi di kerak bumi, dan radiasi dalaman daripadakeradioaktifan yang hadir secara semula jadi di dalambadan kita.

Daripada kesemua radiasi ini, hanya cahayaultralembayung daripada matahari boleh dianggap‘berbahaya’. Dedahan terlampau kepada cahayaultralembayung boleh menyebabkan penuaan kulitpramatang dan selaran matahari yang dikaitkan dengankanser kulit. Sungguhpun sifat radiasi kosmik, daratan,dan dalaman memang berbahaya dan bolehmenyebabkan kanser, sumber-sumber ini biasanya tidakberbahaya kepada kita kerana tahap yang wujud secarasemula jadi agak rendah dan risikonya amat kecil.

Apakah medan elektromagnet(Electromagnetic Field - EMF)?

Radiasi elektromagnet terdiri daripada gelombang-gelombang elektrik dan tenaga magnet yang bergerakberiringan melalui ruang pada kelajuan cahaya. Seringkali istilah ‘medan elektromagnet’ atau EMF digunakanuntuk menandakan wujudnya radiasi elektromagnet.

Bentuk-bentuk radiasi elektromagnet yang berbeza-bezadiklasifikasikan menurut frekuensinya. Istilah EMFumumnya digunakan untuk mencakupi medan-medandalam julat frekuensi di bawah 300 gigahertz (GHz), di

SS

SS

5

mana giga merujuk kepada satu ribu juta. EMF meliputimedan elektrik dan magnet daripada bekalan elektrikpada frekuensi kuasa (50Hz di Malaysia), dan gelombangradio dari TV, radio dan telefon mudah alih, komunikasiradar dan satelit. Banyak peralatan di rumah juga memancarkanEMF, misalnya telefon wayarles dan permainan kawalan radio.

Frekuensi

Frekuensi diukur dalam unit Hertz (Hz)1 Hz = 1 kitaran sesaat

kHz = kilohertz = 1000 HzMHz = megahertz = 1000 000 HzGHz = gigahertz = 1000 000 000 Hz

Contoh:Sumber: Frekuensi:Talian kuasa 50 HzTelefon mudah alih 900 MHz

1 kitaran

Apakah radio frekuensi (RF)?

Isyarat radio boleh dianggap sebagai satu gelombangyang tersebar daripada sumbernya (antena). Ia seringdirujuk sebagai gelombang elektromagnet yang terdiridaripada komponen-komponen elektrik dan magnet yangberkaitan. Bahagian radio frekuensi (RF) daripadaspektrum elektromagnet meliputi gelombang-gelombangelektromagnet yang dihasilkan oleh pemancar-pemancartelevisyen dan radio (termasuk stesen pangkalan) danmikrogelombang. Komponen-komponen elektrik danmagnet yang membentuk gelombang elektromagnetboleh dirujukkan sebagai medan radio frekuensi.

Apabila juruhebah sesebuah stesen radio berkata, ‘Andasedang mendengar 95.8 FM’ apa yang dimaksudkannyaialah anda sedang mendengar stesen radio yangmemancarkan isyarat radio FM pada frekuensi 95.8 mega-hertz.

SS

6

Rajah 3:Radiasi dalam telefonmudah alih dijanakandi dalam pemancardan dipancarkanmelalui antena.

Antena

Pemancar

Rajah 2: Pendedahan kepada radiasi radio frekuensi dalamkehidupan setiap hari.

Apakah telefon mudah alih? Adakah iamengeluarkan radiasi RF dengan banyaknya?

Telefon mudah alih atau telefonbimbit adalah radio dua-halayang berkuasa rendah dan satu-saluran. Ia mengandungipemancar dan juga penerima. Iamengeluarkan radiasi RF untukmemancarkan maklumat kestesen pangkalan. Ia jugabertindak sebagai penerimamaklumat, dengan cara yangsama seperti radio transistor.Bateri telefon mudah alihmengehadkan kuasa radiasi yangdipancarkan, yang serupa ataulebih kecil daripada lampu suluh.Radiasi yang dipancarkan oleh

SS

7

antena tidak mencukupi untuk menyebabkan sebarangpemanasan tisu yang ketara di dalam telinga atau kepala,sungguhpun kenaikan suhu pada kulit mungkin berlakuakibat meletakkan telefon mudah alih terlalu rapatdengan telinga atau kepala lantas menghalangpengaliran udara.

Di samping radiasi RF daripada sistem telefonmudah alih, adakah sumber RF lain yangterdedah kepada saya?

Ya. Anda terdedah kepada radiasi RF yang berpuncadaripada alat keluli (paging) dan antena komunikasi lainseperti yang digunakan oleh perkhidmatan bomba, polisdan kecemasan, yang beroperasi pada tahap-tahap kuasayang serupa dengan stesen pangkalan, dan seringnyapada frekuensi yang serupa. Di banyak kawasan bandar,antena televisyen dan radiasi radio biasanyamemancarkan tahap-tahap radiasi RF yang lebih tinggidaripada stesen pangkalan telefon mudah alih.

Apakah stesen pangkalan telefon mudah alihdan bagaimanakah ia berfungsi?

Stesen pangkalan telefon mudah alih juga dikenalisebagai stesen ‘transceiver’ (pancar-terima) asas ataustruktur komunikasi. Ia adalah radio dua-hala berkuasarendah, dan berbilang saluran. Antena, yangmengeluarkan radiasi RF, dipasang pada menarapemancar ataupun pada struktur yang dipasang dibumbung. Struktur-struktur ini perlu berketinggiantertentu untuk mendapat peliputan yang lebih meluas.Apabila anda berkomunikasi melalui telefon mudah alih,anda dihubungkan kepada stesen pangkalanberhampiran. Daripada stesen pangkalan itu, panggilantelefon anda akan terus ke sistem telefon talian tetap yangbiasa.

SS

SS

8

Oleh kerana telefon mudah alih dan stesen pangkalannyaadalah radio dua-hala, ia mengeluarkan radiasi RF untukberkomunikasi dan dari itu mendedahkan radiasi RFkepada orang awam yang berada berhampirandengannya. Bagaimanapun, disebabkan telefon mahupunstesen pangkalan mempunyai pemancar kuasa rendah(julat dekat) di dalamnya, tahap pendedahan radiasi RFumumnya amatlah rendah.

Rajah 4(a) & (b) Stesen pangkalan telefon mudah alih

(a) Menara pemancar (b) Struktur atas bumbung

Wujudkah risiko kesihatan yang berkaitandengan bekerja atau tinggal berhampiranstesen pangkalan?

Komuniti saintifik antarabangsa bersetuju sebulat suarabahawa kuasa daripada antena stesen pangkalan telefonmudah alih ini adalah terlalu rendah untuk menghasilkanrisiko kesihatan selagi orang awam tidak dibenarkanbersentuhan secara langsung dengan antena.

SS

9

Anda perlu tahu perbezaan antara antena denganmenara. Antenalah yang harus anda jauhi bukan menarayang menyangga antena itu.

Anda juga perlu sedar tentang pelbagai reka bentukstesen pangkalan telefon mudah alih yang berbeza darisegi kuasa dan cirinya, dan juga potensinya untukmendedahkan orang awam kepada radiasi RF.

Sejauh manakah selamatnya stesenpangkalan?

Di Malaysia, stesen pangkalan dibina menurut garispanduan ketat yang ditetapkan oleh SuruhanjayaKomunikasi dan Multimedia Malaysia dan KementerianPerumahan dan Kerajaan Tempatan, yang mematuhipiawaian antarabangsa dan amalan-amalan keselamatanyang terbaik.

Piawaian antarabangsa dipatuhi oleh agensi-agensiantarabangsa seperti International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP), Institute of Elec-trical and World Health Electronics Engineers (IEEE) danWorld Health Organization (WHO).

Adakah asas saintifik bagi piawaiankeselamatan radiasi RF ini?

Ya. Dalam beberapa dekad yang lalu, ahli-ahli sains telahmembuat penyelidikan tentang kesan biologi daripadaradiasi RF terhadap haiwan dan manusia. Hasilnyadimuatkan di dalam jurnal-jurnal saintifik dan dikajisemula dengan meluas oleh organisasi-organisasiantarabangsa.

SS

SS

10

Adakah Malaysia mempunyai piawaiankeselamatan dan garis panduan bagipembinaan stesen pangkalan telefon mudahalih?

Ya. Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia(SKMM) menggunakan garis panduan mengenai tahap-tahap radiasi yang diizinkan, yang dikeluarkan olehJabatan Telekom Malaysia pada Ogos 1998. Ia adalahberdasarkan piawaian antarabangsa yang dibuat untukmeminimumkan impak radiasi yang mungkin terjadi keatas kesihatan. SKMM terus menerus memantau piawaian-piawaian keselamatan terkini yang disyorkan olehorganisasi-organisasi dunia seperti International Commis-sion on Non - Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) danWorld Health Organization (WHO) untuk memastikanbahawa garis panduan yang diterima pakai bagi Malay-sia sentiasa terkini.

Adakah antena stesen pangkalan telefonmudah alih memenuhi piawaian-piawaiankeselamatan?

Ya. Dengan reka bentuk kejuruteraan, kawalanpemasangan dan peraturan yang sesuai, antena stesenpangkalan telefon mudah alih boleh memenuhi segalapiawaian keselamatan nasional dan antarabangsa.

Institut Penyelidikan Teknologi Nuklear Malaysia (MINT)telah mengukur pendedahan di sekitar banyak stesenpangkalan dan mendapati bahawa pendedahanmaksimum di sekitar sebilangan besar stesen pangkalanadalah kurang daripada 1 peratus had pendedahan awamyang ditetapkan oleh piawaian-piawaian keselamatan.Pendedahan jarang sekali melampaui beberapa peratusdaripada hadnya dan tiada satu pun yang melebihi 10peratus.

SS

SS

11

Apakah yang boleh dilakukan olehpengguna untuk mempengaruhipenempatan stesen pangkalan?

Pemberi perkhidmatan telefon mudah alih hendaklahmematuhi garis panduan dan piawaian yang ditetapkanoleh badan-badan kawalan yang berkenaan. Lokasi stesenpangkalan mestilah mampu memberi liputan isyarat yangbaik dan mestilah mudah didatangi untukpenyenggaraan. Sungguhpun tahap radiasi RF di sekitarstesen pangkalan tidak dianggap berisiko kepadakesihatan, keputusan mengenai penempatan stesenpangkalan hendaklah mengambil kira estetika danperasaan orang ramai.

Walau bagaimanapun, selaku pengguna anda jugamemainkan peranan penting. Anda boleh mempengaruhikeputusan untuk menempatkan stesen pangkalan dikawasan anda. Penempatan stesen pangkalanberhampiran tadika, sekolah dan taman permainanmungkin memerlukan pertimbangan khas. Salah satubutiran senarai semakan bagi mendirikan stesenpangkalan baru menasihatkan operator telefon mudahalih untuk berunding dengan komuniti sekitar kawasanstesen pangkalan semasa tahap awal perancanganpembinaan. Pada masa ini, komuniti boleh merancanguntuk mengadakan sesi perbincangan terbuka denganpemberi perkhidmatan telefon mudah alih.

Apakah yang sedang dilakukan olehorganisasi-organisasi antarabangsamengenai kesan radiasi RF ke atas kesihatan?

Keprihatinan awam di banyak negara mengenai telefonmudah alih dan stesen pangkalan telah membuatkanbeberapa organisasi antarabangsa dan kumpulan pakarbebas dipohon oleh kerajaan untuk melaksanakan kajiansemula terperinci terhadap maklumat penyelidikan.

SS

SS

12

Projek Medan Elektromagnet Antarabangsa PertubuhanKesihatan Sedunia dimulakan pada 1996. Hasil pentingkerja ini adalah pembentukan agenda terperincimengenai keperluan penyelidikan, yang telah mendorongkepada penubuhan program-program penyelidikan barudi seluruh dunia. Ia bertujuan mengharmonikan piawaian-piawaian keselamatan bagi semua negara di dunia. Projekini juga membantu mengembangkan satu siri dokumenmaklumat untuk orang ramai mengenai isu-isu EMF.

Apakah dapatan-dapatan kajian semulamutakhir oleh beberapa organisasiantarabangsa ini?

Kajian semula yang paling mutakhir, dan petikan-petikanringkas daripada dapatan-dapatan ini dipaparkan dibawah.

‘Sehingga kini, ternyata tiada peningkatan risikokesihatan tekal yang disebabkan olehpendedahan kepada radiasi RF. Nampaknyapendedahan orang ramai kepada medan RF yangdipancarkan daripada stesen pangkalantelekomunikasi wayarles adalah begitu lemahkeamatannya hinggakan kesan biologi atau kesanburuk ke atas kesihatan tidak dijangkakan.’

(terjemahan)The Royal Society of Canada 1999

‘Meskipun terdapat data epidemiologi daneksperimen yang agak terhad, NRPBmenyimpulkan bahawa keseluruhan bukti yangboleh didapati tidak menyarankan bahawapenggunaan telefon mudah alih mempunyaikesan menjejaskan ke atas kesihatan manusia.Namun demikian, memang wujud keperluanuntuk penyelidikan selanjutnya’. (terjemahan)

U.K. National RadiologicalProtection Board (NRPB) 1999

SS

13

‘Akhir-akhir ini, tiada satu pun daripada kajiansemula telah menyimpulkan bahawa pendedahankepada medan RF dari telefon mudah alih ataustesen pangkalannya menyebabkan sebarangkesan buruk ke atas kesihatan. Namun demikian,masih terdapat ruang yang telah dikenalpastiuntuk penyelidikan lanjutan bagi menilai risiko-risiko kesihatan dengan lebih baik lagi. Kira-kiratiga ke empat tahun akan diperlukan untukpenyelidikan yang dikehendaki itu diselesaikan,dinilai dan untuk menerbitkan hasil muktamadmengenai sebarang risiko kesihatan.’

(terjemahan) The World Health Organization (WHO) 2000

‘Sehingga kini, bukti penyelidikan menunjukkanbahawa pendedahan kepada radiasi RF yang dibawah garis panduan ICNIRP tidak menyebabkankesan kesihatan yang buruk terhadap orangawam’.

‘Kami menyimpulkan bahawa bukti penyelidikanmenunjukkan bahawa tidak ada risiko umumkepada kesihatan orang yang tinggalberhampiran stesen pangkalan berdasarkanpendedahan yang dijangka hanya pecahan-pecahan kecil daripada garis panduan’.

(terjemahan)The United Kingdom

Independent Expert Group Report(juga dikenali Stewart Report) 2000

14

‘FDA telah menerima pertanyaan-pertanyaanmengenai keselamatan telefon mudah alih,termasuk telefon bimbit dan telefon KhidmatKomunikasi Peribadi. Telefon mudah alihmemancarkan tenaga radio frekuensi (iaitu,radiasi frekuensi radio) pada paras rendah dalamjulat mikrogelombang. Radiasi RF bertahap tinggiboleh menghasilkan kerosakan biologi, tetapitidak diketahui sama ada radiasi RF berparasrendah mungkin menyebabkan kesan kesihatanyang buruk juga. Meskipun beberapapenyelidikan telah dilakukan untuk menanganipertanyaan-pertanyaan ini, tiada gambaran jelasmengenai kesan-kesan biologi daripada radiasijenis ini yang muncul sehingga kini. Oleh itu, sainsyang ada sekarang tidak mengizinkan kitamenyimpulkan bahawa telefon mudah alih benar-benar selamat, atau bahawa ia tidak selamat.Bagaimanapun, bukti saintifik yang ada tidakmenunjukkan sebarang kesan kesihatan burukyang dikaitkan dengan penggunaan telefonmudah alih’. (terjemahan)

U.S. Food and Drug Administration (FDA) 2001

Apakah pendirian agensi-agensi kerajaanMalaysia masa kini?

Pada 1996, Kementerian Kesihatan telah menubuhkanJawatankuasa Saintifik Ad-Hoc Antara Agensi untukmengkaji isu-isu kesihatan awam yang timbul daripadateknologi telefon mudah alih. Kesimpulan yang dicapaiialah bahawa ada bukti saintifik yang tidak membawakepada sebarang keputusan yang menunjukkan bahawapendedahan kepada medan elektromagnet pada paras-paras yang biasa ditempuhi akan mengakibatkan kesankesihatan yang berbahaya. Yang di atas juga merupakandapatan komuniti saintifik dan perubatan dunia.

SS

15

Jawatankuasa ini terus menerus memantau keadaannyadan menasihati kerajaan dari semasa ke semasa.

Apakah kesan-kesan radiasi radio frekuensi(RF)?

Radiasi RF boleh menyebabkan pemanasan tisu-tisu yangmengakibatkan peningkatan suhu badan. Ini dikenalisebagai kesan terma (thermal effects). Sungguhpun badanmempunyai cara-cara berkesan bagi mengawal suhunya,namun, jika pendedahan RF terlalu tinggi, badan tidakmungkin mampu mengawalnya.

Selain kesan terma, terdapat beberapa perbincangantentang kesan-kesan lain yang disebabkan oleh radiasiRF. Bagaimanapun, belum ada bukti yang kukuh.

Komuniti saintifik dan badan-badan antarabangsamengakui bahawa penyelidikan lanjutan diperlukanuntuk meningkatkan pengetahuan kita dalam beberapabidang ini. Pada ketika ini, dapatan-dapatan saintifik tidakmencukupi dan tidak membawa kepada sebarangkesimpulan untuk membuktikan kesan buruk ke ataskesihatan yang disebabkan oleh radiasi RF.

Adakah sistem telefon mudah alih selamat?Bolehkah ia menyebabkan kanser danpenyakit-penyakit lain?

Beberapa kajian juga telah meneliti kemungkinanwujudnya kaitan antara dedahan radiasi RF dengankanser. Hasilnya sehingga kini tidak memberi sebarangkeputusan. Meskipun sesetengah data eksperimenmungkin menyarankan kemungkinan adanya kaitanantara pendedahan dengan pembentukan kanser padahaiwan yang terdedah kepada keadaan-keadaan spesifiktertentu, keputusannya tidak dihasilkan semula secara

SS

SS

16

bebas. Pada hakikatnya, kajian-kajian lain juga gagalmendapat bukti yang menunjukkan kaitan penyebabkanser atau sebarang keadaan berkaitan. Penyelidikanlanjutan kian dijalankan di beberapa makmal untukmembantu menyelesaikan isu ini.

Sejak tahun-tahun kebelakangan ini, publisiti, ramalan,dan keprihatinan terhadap dakwaan mungkin adanyaradiasi RF daripada stesen pangkalan dan daripada telefonmudah alih. Ini telah menggalakkan banyak organisasipenyelidikan untuk menyelidik kesan kesihatan yangberpotensi daripada penggunaan telefon mudah alih.

Sehingga kini, hanya ada bukti saintifik yang tidakmembawa sebarang keputusan untuk membuktikanbahawa sistem telefon mudah alih boleh mengakibatkankanser atau kesan-kesan kesihatan jenis lain, termasuksakit kepala, pening, kehilangan ingatan atau kecacatankelahiran.

Apakah Kadar Penyerapan Khusus (SpecificAbsorption Rate - SAR )? Bagaimanakahboleh saya menggunakannya?

SAR adalah ukuran amaun tenaga radio frekuensi yangdiserap oleh tisu-tisu di dalam badan manusia. Iamenunjukkan kadar purata tenaga diserap bagi setiapkilogram tisu (watt per kg). Ukuran ini digunakan untukmenentukan sama ada sesuatu telefon mudah alih itumematuhi garis panduan keselamatan. Had pendedahanmengambil kira kebolehan badan mengeluarkankepanasan daripada tisu-tisu yang menyerap tenagadaripada telefon mudah alih, dan ditetapkan jauh dibawah paras yang diketahui menunjukkan kesan biologi.

Had U.S Federal Communications Commission (FCC) bagidedahan radiasi RF daripada telefon mudah alih,

SS

17

ditetapkan pada SAR 1.6 watt per kilogram (1.6W/kg).ICNIRP mengesyorkan SAR yang berada di kepaladihadkan pada 2 W/kg dipuratakan bagi mana-mana 10gjisim tisu di kepala (0.02 W diserap dalam mana-mana 10gjisim tisu di kepala). SAR sebanyak 4W/kg dikaitkandengan kenaikan suhu sebanyak satu pecahan daripada1°C pada manusia.

Dari manakah boleh saya peroleh nilai SARbagi telefon mudah alih saya?

Pembuat telefon mudah alih mesti memastikan bahawaproduk mereka mematuhi paras-paras SAR yangditetapkan sebagai selamat sungguhpun terdapat satujulat nilai SAR pada produk-produk yang dijual. Andamungkin ingin mengambil kira nilai SAR apabila memilihtelefon mudah alih; dari itu, timbullah langkah untukmenyediakan maklumat ini. Nilai SAR boleh diperoleh darilaman web yang beralamat www.fcc.gov/cgb/sar/

Apakah langkah-langkah yang boleh sayaambil untuk mengurangkan pendedahansaya kepada radiasi RF dari telefon mudahalih saya?

Sekiranya anda bimbang dan ingin mengelakkansebarang risiko berpotensi, berikut adalah beberapalangkah mudah yang boleh diambil untuk membantumeminimumkan pendedahan anda kepada radiasi RF.

Masa merupakan faktor utama bagi pendedahanseseorang itu kepada radiasi RF. Ini bererti semakinsingkat masa yang dihabiskan pada telefon mudah alih,semakin kecillah pendedahan kepada radiasi RF. Andaboleh juga menggunakan kit tanpa-pegang (hands-freekit) atau telefon mudah alih yang disambungkan kepadaantena jarak jauh untuk menambahkan jarak antarabadan anda dengan sumber radiasi RF, kerana parasdedahan menurun secara dramatik menurut jarak.

SS

SS

18

Sekali lagi, data saintifik tidak menunjukkan bahawatelefon mudah alih adalah berbahaya. Bagaimanapun,sekiranya anda bimbang tentang pendedahan radiasi RFdari produk-produk ini, bolehlah anda gunakan langkah-langkah yang dihuraikan di atas untuk mengurangkanpendedahan radiasi RF daripada penggunaan telefonmudah alih anda.

Mungkinkah sistem mudah alih GenerasiKetiga (3G) memberi bahaya kesihatan yanglebih besar kepada pengguna?

Sistem 3G menawarkan perkhidmatan yang berkualitilebih tinggi dan mampu menyokong lebih banyak aplikasitermasuk persidangan video dan capaian internet. Iamenggunakan frekuensi lebih tinggi hingga ke 2100MHz.Umumnya telefon mudah alih 3G beroperasi pada paraskuasa yang lebih rendah daripada telefon mudah alihyang lebih lama.

Bukti awal yang boleh didapati sekarang tidakmenyarankan wujudnya kesan-kesan buruk ke ataskesihatan daripada pendedahan kepada medan-medanRF di bawah paras garis panduan. Tetapi penyelidikanyang telah diterbitkan mengenai pendedahan RF dankesihatan ada hadnya, dan sistem 3G pula hanyadigunakan dengan meluas baru-baru ini.

Apakah Prinsip Mencegah yang disokongoleh Pertubuhan Kesihatan Sedunia?

Oleh kerana pembangunan teknologi maju denganpantasnya, maka kita berhadapan dengan keadaan-keadaan di mana akibat-akibat kesihatan sukar diramaldan diurus. Justeru itu, Prinsip Mencegah menyediakanpendekatan fleksibel untuk menghalang ataumembataskan pendedahan kepada agen atau aktiviti

SS

SS

19

yang kesannya kurang difahami, tetapi yang bolehmenimbulkan mudarat. Tujuannya, dengan demikian,ialah untuk meminimumkan risiko potensi daripadateknologi-teknologi baru atau daripada faktor-faktorrisiko potensi yang lain, di samping terus menikmati segalafaedah potensi yang ada. Namun demikian, langkah-langkah ini akan mempunyai kosnya, yang mestidiimbangi dengan nilai faedah yang diperolehi.

Satu contoh ialah dengan tidak menggalakkanpenggunaan yang tidak perlu oleh kanak-kanak keranakepala dan sistem saraf mereka masih sedangberkembang. Oleh itu ibu bapa dan orang muda harusmembuat keputusan mengenai penggunaannya.Penggunaan kit tanpa pegang adalah satu contoh yanglain. Andainya anda menggunakan telefon mudah alih,cara terbaik untuk mengurangkan pendedahan andakepada RF ialah dengan meringkaskan panggilan anda.

Apakah nasihat bagi kanak-kanak yangmenggunakan telefon mudah alih?

Walaupun bukti saintifik tidak menunjukkan bahayakepada pengguna telefon mudah alih, termasuk kanak-kanak dan remaja, anda boleh mengambil langkah-langkah berjaga untuk mengurangkan pendedahanmereka kepada radiasi RF. Mengurangkan masapenggunaan telefon mudah alih dan menambahkan jarakdi antara pengguna dan sumber radiasi RF akanmengurangkan dedahan radiasi RF.

Pada Disember 2000, kerajaan United Kingdommengesyorkan had penggunaan telefon mudah alih olehkanak-kanak sebagai langkah mencegah. Bagaimanapun,diperhatikan bahawa tiada bukti yang wujud untukmenyarankan bahawa penggunaan telefon mudah alih

SS

20

menyebabkan kanser otak atau kesan-kesan kesihatanyang lain.

Laporan U.K Stewart menyatakan:‘Sekiranya ada pada masa ini kesan buruk padakesihatan yang tidak dikenali daripadapenggunaan telefon mudah alih, kanak-kanakmungkin lebih mudah terdedah kerana sistem sarafmereka yang sedang berkembang, lebih banyakpenyerapan tenaga di tisu-tisu kepala, dan jangkahayat pendedahan yang lebih lama. Selaras denganpendekatan mencegah, kami percaya penggunaantelefon mudah alih secara paling meluas olehkanak-kanak untuk panggilan yang tidak perlu,patut tidak digalakkan. Kami juga mengesyorkansupaya industri telefon mudah alih berhentidaripada menggalakkan kanak-kanak menggunatelefon mudah alih.

Jadi, kenapa masih ada orang yang bimbang?

Memang wajar bagi orang awam untuk berasa bimbangapabila wujudnya sesuatu risiko kesihatan kerana inilahpersepsi mereka terhadap risiko. Begitu banyak publisitimengenai isu kesihatan telah menyebabkan lebihkekeliruan dan ketidaktentuan.

Beberapa tahun yang lalu, eksperimen yang dijalankanke atas haiwan menyarankan bahawa radiasi telefonmudah alih mungkin menyebabkan kanser ataumerosakkan DNA. Sementara dapatan-dapatan inidilaporkan, kajian terhadap haiwan selanjutnya juga telahmenyarankan bahawa radiasi RF tidak berbahaya.

Kedua, sains tidak mampu membuktikan bahawa sesuatuitu benar-benar selamat dan tidak berbahaya. Dan ahli-ahli sains jarang sekali boleh menyebut perkataan ‘tidakpernah’, iaitu satu jaminan yang dikehendaki orang ramai.

SS

21

Ketiga, oleh kerana ketakutan akan kesihatan selalunyamempunyai hayatnya tersendiri, sebaik sahaja disyakiyang telefon mudah alih boleh membahayakan, ramaiorang tampil ke hadapan dan menuduhnya sebagai sebabmusabab yang mungkin bagi kematian orang yangtersayang atau sebarang penyakit yang menimpa mereka.Sungguhpun buktinya tidak membawa kepada sebarangkeputusan, tiada bukti penyelidikan yang akanmenghapuskan keraguan-keraguan ini.

Buat masa sekarang, tiada pakar yang terkenalberpendapat bahawa radiasi daripada menara televisyendan antena yang memancarkan mikrogelombang yanglain ada kaitan dengan penyakit leukemia, sejenis kanser.Sebarang bukti yang wujud sebelum ini, kini sudah pundihapuskan. Namun, di banyak negara, kempen-kempenberterusan telah dijalankan untuk menghalangpembinaan menara-menara ini.

Pada tahun-tahun 1960-an, orang ramai mengesyaki danterlalu bimbang tentang dedahan sinar-x daripadatelevisyen warna. Pada 1980-an, medan-medanelektromagnet daripada terminal komputerdisalahkaitkan sebagai penyebab utama keguguran,kecacatan kelahiran dan masalah-masalah kesihatan lain.Sekali lagi, tuduhan-tuduhan ini telah disangkalkan. Pada1990-an, dengan revolusi internet, pakar-pakar telah mulamenimbulkan kebimbangan mereka tentang ketagihaninternet di kalangan penggunanya.

22

Beberapa Petua untuk Penggunaan TelefonMudah Alih secara Selamat

1 Gunakan kit tanpa pegang semasa memandu.Pendek dan ringkaskan perbualan.

2 Elak daripada menggunakan telefon apabilakeadaan jalan berbahaya.

3 Untuk memastikan yang telefon anda memancarpada paras kuasa terendah dan menjimatkan hayatbateri anda harus:

• Gunakan telefon anda di tempat yangmempunyai kekuatan isyarat yang baik.

• Berdiri dekat tingkap terbuka dan jauh daripadahalangan seperti dinding atau tiang.

4 Pertimbangkan penggunaan aksesori telefonmudah alih seperti fon kepala, alat tambahanmikrofon dan kit kereta tanpa pegang untukmeminimumkan tempoh masa andamenyentuhkan telefon pada telinga anda.

5 Elak daripada menggunakan telefon mudah alihsemasa anda sedang berjalan atau melintas jalan.

6 Andainya anda benar-benar perlu membuatpanggilan, berhenti di tempat yang selamat. Jikaanda ada penumpang, minta mereka menguruskanpanggilan telefon mudah alih untuk anda.

7 Untuk keselamatan maksimum, paling baik, janganberbual semasa anda memandu.

Dari manakah boleh saya dapat maklumatselanjutnya?

Terdapat banyak laman web yang berinformasi danberwibawa yang diselenggara oleh organisasi-organisasi

SS

23

antarabangsa dan agensi-agensi kerajaan di mana andaboleh mendapat maklumat lanjut. Ini termasuklah:

◆ Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO). PertubuhanKesihatan Sedunia menubuhkan Projek EMFAntarabangsa pada 1996 untuk menilai bukti saintifikmengenai kemungkinan kesan medan elektrik danmagnet ke atas kesihatan, termasuk medan frekuensiradio dari telefon mudah alih. Mereka mempunyailembaran fakta mengenai ‘Medan elektromagnet dankesihatan awam’ yang menangani isu-isu yangberkaitan dengan radiasi di sekitar telefon mudah alihdan stesen asas yang boleh didapati di laman web:http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs193/en/

Maklumat lain mengenai projek ini boleh dijumpaidi:http://www.who.int/peh-emf/en/

◆ Projek INTERPHONE International Agency for Researchon Cancer (IARC) dihuraikan dalam:http://www.iarc.fr

◆ Risalah-risalah maklumat baru yang diterbitkan olehUK. Department of Health boleh didapati di:http://www.dh.gov.uk/Home/fs/en

◆ Independent Expert Group on Mobile Phones Report(dikenali juga sebagai Stewart Report) - laporan iniditerbitkan pada Mei 2000 oleh sekumpulan pakarbebas yang ditubuhkan oleh kerajaan U.K.http://www.iegmp.org.uk

◆ Royal Society of Canada: Satu kajian semula tentangrisiko berpontensi medan frekuensi dari alat-alattelekomunikasi wayarles ke atas kesihatan. Laporanpanel pakar yang disediakan oleh Royal Society of

24

Canada for Health. Ottawa, Royal Society of Canada(1999)http: / /www.rsc .ca / index.php?page=expert_panels_rf&lang_id=1&page_id=120

◆ Artikel jurnal dalam talian Spectrum “Are MobilePhones Safe?”, Institute of Electrical and ElectronicsEngineers (IEEE):http://www.spectrum.ieee.org/publicfeature/aug00/prad.html

◆ IEEE Committee on Man and Radiation (COMAR) jugamenerbitkan laporan-laporan mengenai keselamatandan dedahan manusia kepada medan elektromagnet:http://ewh.ieee.org/soc/embs/comar/

◆ Kemaskinian pengguna mengenai telefon mudah alihyang dihasilkan oleh United States FDA boleh didapatidi:http://www/fda/gov/cellphones/

◆ Laman internet yang sungguh dihormati mengenaiisu-isu kesihatan dan keselamatan yang berkaitandengan medan elektromagnet oleh J. Moulder,Medical College of Wisconsin, U.S.A.http://www.mcw.edu/gcrc/cop/cell-phone-health-FAQ/toc.html

Maklumat Tambahan/Pautan Web

ANTARABANGSA◆ World Health Organization (WHO) International EMF

Projecthttp://www.who.int/peh-emf/en/

◆ International Commission on Non-Ionizing RadiationProtection (ICNIRP)http://www.icnirp.de

25

26