UNIVERSITI PENDIDIKAN SULTAN IDRIS

FAKULTI SAINS KEMANUSIAAN

KURIKULUM PENDIDIKAN ISLAM

LIP 3023

TUGASAN KUMPULANKURIKULUM PENDIDIKAN ISLAM SEBELUM MERDEKA

NAMA PELAJAR NO MATRIK

MOHD RIDZUAN SHAH BIN YAHYA D20072031365

MOHD YAKIM BIN SULAIMAN D20072031319

MOHD SAFUAN BIN ABU BAKAR D20072031330

KHAIRUL ANWAR BIN SEPRI D20072031321

NAMA PENSYARAH : MEJAR (B) Dr . AZMIL BIN HASHIM

KUMPULAN KULIAH : KUMP . A

PROGRAM & KOD : PENDIDIKAN ISLAM (AT 35)

SEMESTER : SEMESTER II, SESI 11/12

TEMPAT KULIAH : PROTON CITY 12 (PC-12)

WAKTU KULIAH : 02.00 pm ~ 05.00 pm (ISNIN)

TARIKH HANTAR : JUMAAT ( 15 APRIL 2011)

1.0 - PENDAHULUAN

Sebelum Tanah Melayu merdeka, penjajah barat telah menguasai sistem pendidikan di

negara ini. Sistem pendidikan negara diatur mengikut kehendak kepentingan mereka. Sistem

pendidikan ketika di zaman sebelum merdeka telah berkembang tanpa mempertimbangkan

keperluan pembangunan, pembinaan identiti kebangsaan dan perpaduan negara. Sistem

berkenaan hanya mengekalkan undang-undang taat setia rakyat pendatang kepada negara

asal mereka dan menahan kebangkitan semangat pembangunan rakyat tempatan. Selain

itu, penjajah tidak menggalakkan kaum bumiputera Malaysia menimba ilmu ke tahap yang

tinggi kerana dikhuatiri akan melawan mereka semula apabila sudah terdedah dengan

keterbukaan minda dan semangat ingin maju dalam kehidupan.. Walaupun ada yang

berpeluang melanjutkan pelajaran ke peringkat yang lebiih tinggi, anak-anak Melayu hanya

dididik untuk menghasilkan satu generasi bertani yang lebih moden sedikit daripada bapa

mereka.

Tindakan tersebut diambil oleh penjajah untuk mengelakkan anak-anak bangsa

Melayu sebagai kaum bumiputera Malaysia, sedar dari kelalaian mereka dan bangun

menentang penjajah untuk mencapai kemerdekaan. Akibatnya, orang Melayu jauh

ketinggalan dalam bidang pendidikan berbanding dengan kaum pendatang di Tanah Melayu

pada ketika itu. Bagaimanapun dalam tahun-tahun selepas kemerdekaan telah timbul

kesedaran di kalangan para pemimpin dan rakyat Malaysia tentang betapa mustahaknya

diadakan satu sistem pendidikan untuk menggantikan sistem pendidikan penjajah demi

memenuhi kehendak negara. Atas kesedaran inilah lahirnya Dasar Pendidikan melalui

Penyata Razak 1956 dan termaktub di dalam Ordinan Pelajaran 1957.

Pendidikan merupakan satu proses yang penting dalam pembentukan diri individu ke

arah mengenali diri dan mencapai kehidupan bermasyarakat yang baik dan sempurna.

Pendidikan telah didefinisikan oleh Prof. Dr. Muhammad Naquib sebagai “menanam sesuatu

ke dalam diri manusia”. (Muhammad dalam Fadzilah, 1996). Walaupun manusia mempunyai

akal fikiran yang membezakan dengan haiwan yang lain, namun manusia tidak dapat

melakukan sesuatu dengan baik tanpa proses pendidikan, sama ada secara langsung atau

tidak langsung. Sebagai contohnya, para petani dan nelayan dapat melakukan kerja yang

sama dari satu generasi ke satu generasi kerana proses pendidikan yang mereka terima dari

datuk nenek mereka. Keadaan ini membolehkan mereka bekerja sebagai nelayan dan petani

sehingga sekarang.

2

Pendidikan di Malaysia, menjadi salah satu sistem sosial yang paling penting bagi

perkembangan dan kemajuan Negara. Ia juga diiktiraf sebagai alat untuk mencapai matlamat

perpaduan dan integrasi nasional. Ia disusun di dalam Dasar Pelajaran Kebangsaan.

2.0 - PENDIDIKAN SEBELUM MERDEKA

Corak pendidikan yang ada di waktu ini berbentuk non formal (bukan formal). Ia wujud dan

berkembang selari dengan pengembangan agama Islam di negeri-negeri semenanjung

Tanah Melayu dan kepulauan Melayu pada abad ke 14. Pedagang Arab dan India yang

beragama Islam datang ke kawasan Asia Tenggara untuk berniaga. Di waktu itu wujudnya

institusi pendidikan yang dinamakan ‘sekolah pondok’. Sekolah pondok ini dibangunkan dan

dimajukan bersama secara gotong royong di kalangan masyarakat setempat. Pada abad ke

18 dan 19, Terengganu, Kelantan dan Kedah merupakan negeri yang paling banyak

menubuhkan sekolah pondok. Oleh itu, ramai tokoh-tokoh agama yang muncul untuk

menyebarkan agama Islam di semenanjung Tanah Melayu. Fenomena ini menyebabkan

sekolah pondok juga menjalar di Semenanjung Tanah Melayu termasuk Singapura.

Sehingga sebelum abad ke 20 lagi, masih tiada sistem dan organisasi pendidikan yang

berbentuk formal.

Sebelum merdeka lagi, penjajah telah banyak menguasai pendidikan di negara ini.

Sistem pendidikan negara diatur mengikut kehendak mereka sesuka hati berlandaskan

fahaman dan ideologi mereka sendiri. Hal ini menyebabkan sistem pendidikan zaman

penjajah telah berkembang tanpa mempertimbangkan keperluan pembangunan, pembinaan

identiti kebangsaan dan perpaduan negara. Sistem pendidikan berkenaan mengekalkan taat

setia rakyat pendatang kepada negara asal mereka dan menahan kebangkitan semangat

pembangunan rakyat tempatan. Selain itu, agenda lain yang turut dirancang seperti

menyekat kebebasan hak bumiputerra dengan cara seperti tidak menggalakkan kaum

bumiputera Malaysia menimba ilmu ke tahap yang tinggi. Walaupun terdapat sebilangan

bumiputera yang dapat belajar dengan sempurna, masih terdapat beberapa syarat yang

ditekankan seperti anak-anak Melayu hanya dididik untuk menghasilkan satu generasi

bertani yang lebih moden sedikit daripada bapa mereka. Dan tidak lebih dari itu.

3

3.0 – ERA SEBELUM KEDATANGAN PENJAJAH (1800 HINGGA 1956)

Sejarah sistem pendidikan Islam di malaysia ketika sewaktu sebelum merdeka banyak

mempengaruhi perubahan yang ada pada hari ini. Terdapat dua era yang dikenalpasti

bagaimana sistem pendidikan Islam mula bertapak di malaysia. Pada era yang pertama,

ianya dikenali sebagai era keamanan. Pada masa ini, pihak barat belum lagi datang ke tanah

melayu untuk menjajah. Pendidikan agama Islam yang diterapkan seperti pengajian Al-

Quran oleh guru-guru Al-Quran telah diperkenalkan sejak berkurun lamanya. Selain itu,

pengajaran ini juga disampaikan oleh individu-individu berketurunan Syed. Ini kerana pada

ketika itu, ramai pedagang-pedagang arab yang berdagang ke Malaysia dan secara tidak

langsung, mereka turut mengembangkan agama Islam di tanah melayu. Perjalanan mereka

tidak terhenti di ditu sahaja, malah usaha murni tersebut telah di sambung oleh imam-imam

sama ada di masjid mahupun surau dan segala pengajaran mengenai agama diterapkan

tanpa mengira peringkat umur. Kaedah pengajaran dan perkembangan pendidikan pada

masa ini masih lagi berkonsepkan non-formal. Di antara teknik dan kaedah yang digunakan

dalam pelajaran seperti mengajar pengiraan, menulis jawi, mengajar hukum tajwid al-Quran,

mempelajari perkara asas seperti fardhu ain dan fardhu kifayah, rukun Islam dan juga rukun

iman.

Waktu yang dikhususkan untuk proses pengajaran pendidikan Islam ini terbahagi

kepada tiga pelajaran dalam sehari. Jam yang pertama ketika sebelah pagi iaitu selepas

sembahyang subuh. Jam yang kedua pula selepas sembahyang zuhur iaitu sehingga masuk

ke waktu asar. Faktor yang mendorong pendidikan sebegini mendapat perhatian adalah

kerana tiada bayaran dikenakan sebaliknya pelajar-pelajar hanya membantu guru-guru

mereka seperti membersihkan persekitaran tempat belajar, mencari kayu api ataupun

mengerjakan sawah guru mereka. Kerja-kerja sebegini dilakukan ketika waktu senggang

pembelajaran. Proses pengajaran dan pembelajaran menggunakan kaedah mengulangi

perkataan-perkataan arab di awal dan di akhir bacaan al-Quran. Apabila pelajar telah mahir,

penekanan yang diberikan supaya pelajar dapat memahami dan tidak mudah lupa ialah

dengan menyuruh pelajar menjadi imam di dalam sembahyang menggunakan surah yang

telah dihafal.

Ketika ini, pendidikan tak formal juga telah berlaku di mana pembelajaran daripada

ibu bapa serta daripada orang yang lebih tua. Selain itu, kemahiran seperti membuat dan

memperbaiki alat pertanian, kemahiran pertukangan dan kemahiran seni seperti silat juga

turut di ajar. Kaedah perkembangan pendidikan pada zaman sebelum merdeka juga banyak

diperluaskan melalui pihak istana. Pada ketika itu, pendidikan Islam telah diajar di istana-

istana raja untuk dipelajari oleh sultan serta para kerabat di raja. Strategi ini sangat berkesan

4

kerana apabila sultan bagi sesbuah negeri telah menganut agama Islam, rakyat dan

pengikutnya akan merasa tertarik dengan Islam itu sendiri. Peranan sultan juga sangat besar

seperti menggalakkan penterjemahan buku-buku dan kitab daripada bahasa arab kepada

bahasa melayu dengan tulisan jawi. Kaedah pendidikan pada waktu ini juga menggunakan

bahasa melayu sebagai bahasa pengantar. Antara kaedah-kaedah lain yang digunakan

sebagai memberi pendidikan kepada masyarakat tanah melayu sebelum merdeka seperti

menggunakan Penglipur Lara, Tukang Karut, mahupun Tok Selampit untuk menyampaikan

cerita-cerita rakyat dan juga cerita-cerita mengenai kedatangan Islam.

3.1 – ERA SEMASA KEDATANGAN PENJAJAH (1800 HINGGA 1956)

3.1.1 – Sistem Persekolahan Pondok

Pada era yang kedua pula, ianya disebut sebagai era kedatangan penjajah ke Tanah

Melayu. Sekolah pondok yang didirikan merupakan sekolah agama tradisi bagi orang

melayu. Pada peringkat permulaannya, kemudahan fasilitinya kurang memuaskan namun

secara berperingkat, kesemua masalah terbabit diatasi dengan cara memperbaharui

bangunan, mendirikan asrama bagi pelajar-pelajar yang jauh dari negeri-negeri lain dan

sekolah pondok ini berdekatan dengan rumah guru yang mengajar di sekolah terbabit.

Pelajaran yang diajar di sekolah ini diserapkan dengan pelajaran fardhu ain seperti

pengajian al-Quran, hadith, tasawwuf, tauhid, dan juga bahasa arab. Selain itu, kaedah

penulisan tulisan jawi, seni khat dan bacaan doa-doa harian turut diberi penekanan kepada

pelajar sekolah pondok ini. Kesemua usaha ini bagi membentuk dan mendidik sahsiah diri

pelajar terbabit supaya menjadi seorang yang berdisiplin disamping mengamalkan nilai-nilai

murni dan taat kepada suruhan agama.

Sistem pendidikan waktu ini adalah berasaskan sistem pondok yang diadakan di

madrasah dan di sekolah-sekolah agama. Sekolah agama atau madrasah pesat

membangun ketika tahun 1920-an hingga 1940-an. Contohnya, di Pondok Langgar, Pokok

Sena di Kedah, Pondok Bukit Mertajam Seberang Prai dan Madrasah Al-Masyhur di Pulau

Pinang. Sekolah agama atau madrasah lebih sistematik daripada sekolah pondok, iaitu dari

segi kurikulum yang lebih berstruktur, waktu belajar yang tetap dan mempunyai peralatan

seperti kerusi dan meja. Tujuan penubuhan dengan tujuan melahirkan pelajar yang bennoral

tinggi. Walau bagaimanapun, terdapat kelemahan pada sekolah agama atau madrasah ini

seperti sekolah-sekolah ini tidak dapat melahirkan masyarakat Islam yang moden kerana

tiada penekanan kepada Sains, Matematik dan Bahasa Inggeris. Pada waktu tersebut,

pengajaran pendidikan Islam tetap diteruskan seperti biasa tanpa ada campurtangan

5

daripada pihak british. Namun begitu, akibat daripada peperangan yang berlaku pada waktu

tersebut, pembiayaan bagi perluasan pendidikan Islam terpaksa dibiayai oleh orang

perseorangan serta organisasi-organisasi Islam orang melayu.

Semenjak diturunkan wahyu pertama kepada Rasulullah s.a.w . maka Islam telah

mengingatkan umat manusia bahawa agama adalah unsur yang sangat penting dalam

pembinaan diri insan dan ketamadunan. Ia juga adalah satu prinsip asasi dalam

mempertahankan survival sesebuah umat. Oleh itu, pendidikan yang berunsurkan agama

amat dititik beratkan oleh Islam.

Sehubungan itu, apabila Islam diperkenalkan di Nusantara, termasuklah kawasan di

Semenanjung Tanah Melayu, proses yang sama juga berlaku yang terlihat dari awal lagi

dalam bentuk yang tidak formal dan formal. Dalam bentuk yang tidak formal, proses

pendidikan ilmu agama berlangsung dalam bentuk perseorangan di rumah, surau serta

istana. Manakala pendidikan yang formal pula, ianya berlangsung dalam bentuk institusi

yang didirikan secara khusus untuk menyebarkan ilmu-ilmu agama. Dalam masyarakat

tradisional melayu, institusi ini dikenali sebagai pondok. Institusi pondok ini juga telah

memainkan peranan yang penting dalam menyebarkan ilmu-ilmu Islam dan juga penjana

semangat kepada perubahan jiwa orang Melayu Islam.

3.1.2 - Pengenalan Pondok

Perkataan “ pondok” menurut sebuah kamus awal yang ditulis oleh Marsden diambil

daripada perkataan Arab iaitu funduq yang bermaksud bangunan untuk pengembara.

Dalam istilah yang terkini, ia membawa maksud hotel atau asrama. Istilah pondok merujuk

kepada maksud sebuah institusi pendidikan kampung yang mengendalikan pengajaran

agama yang mana guru yang lebih dihormati dengan panggilan tuan guru diakui

kepakarannya oleh penduduk kampung yang menjemputnya untuk mengajar mereka yang

ingin melanjutkan pengajian agama Islam . Pengajian ini merangkumi pengetahuan asas

tentang undang-undang Islam dan pembacaan al-Quran ( Awang 1977,33 dan Nik Mohamed

1985,99).

Dalam menterjemahkan maksud pondok ini, Zamakhsyari Dhofier (1980,44)

mentakrifkan pondok sebagai sebuah pesantren yang pada dasarnya adalah sebuah asrama

pendidikan Islam tradisional di mana para siswanya tinggal dan belajar di bawah bimbingan

seorang guru atau lebih daripada itu. Guru ini lebih dikenali sebagai kiyai . Asrama untuk

para siswanya berada dalam lingkungan bangunan pesantren di mana kiyai tersebut tinggal

6

di kawasan pesantren tersebut. Selain daripada itu, terdapat juga beberapa kemudahan

yang disediakan bersama seperti masjid untuk tempat beribadah, ruang untuk belajar dan

kegiatan keagamaan yang lain.

Daripada definisi-definisi di atas, kita dapat memahami bahawa institusi pondok

adalah institusi pendidikan yang berunsurkan agama di mana ianya berperanan sebagai

tempat pengajian ilmu-ilmu agama . Sehubungan dengan itu, institusi pondok juga merujuk

kepada rumah- rumah kecil yang didirikan secara khusus sebagai kediaman pelajar yang

datang mengunjungi seseorang “ tuan guru” dan berhasrat untuk tinggal dan menjadi anak

murid kepada guru tersebut. Secara umumnya, pondok-pondok ini di bina di sekeliling rumah

“ tuan guru”. Selain itu, kemunculan sesebuah institusi pondok berkait-rapat dengan

kreadibiliti, kepakaran, kemahiran dan keilmuan seseorang guru dalam selok- belok ilmu

agama. Ciri ini adalah penting dalam pembentukan dan pembangunan institusi pondok

kerana kemunculan sesebuah pondok sangat berkait rapat dengan ketokohan “ tuan guru”

dan pewarisnya.

3.1.3 - Ciri-Ciri Pengajian Di Pondok

Dalam perkembangan pengajian di pondok, terdapat beberapa ciri yang khusus yang

membezakan antara pondok dengan institusi-institusi pendidikan yang lain. Hal ini di

sebabkan pengajian pondok menerapkan ilmu-ilmu yang berhubung kait dengan

Islam .Penggunaan kitab-kitab arab dan jawi telah di laksanakan sebagai medium

perantaraan untuk menerangkan sesuatu ilmu kepada pelajar. Selain itu, kurikulum pondok

kebiasannya di gubal menurut kemahuan dan budi bicara tuan guru masing-masing.

Perlaksanaan pengajian di pondok pula mengikut kaedah halaqah. Kaedah ini merupakan

corak pengajian tradisional di mana tuan guru akan duduk bersila di hadapan anak muridnya

sambil membuka kitab yang di letakkan di atas papan rihal atau meja yang kecil dan rendah.

Murid-murid pula akan duduk bersila di hadapan tuan guru dengan membawa kitab yang di

pelajari serta buku catatan. Corak pengajian seperti ini dikatakan sebagai warisan dari

zaman awal Islam lagi iaitu ketika Rasulullah s.a.w memulakan dakwahnya ketika di Mekah

dan Madinah. Para sahabat pada waktu itu dikatakan duduk mengelilingi dan berhampiran

Rasulullah s.a.w untuk mendengar pengajaran yang disampaikan oleh baginda.

Di samping itu, penuntut-penuntut yang datang untuk belajar di pondok tidak

dihadkan umurnya. Sebaliknya, penuntut yang ingin memulakan pengajiannya hendaklah

bermula pada peringkat permulaan. Pada peringkat ini,penuntut akan di ajar membaca dan

menulis terlebih dahulu sebagai asas dalam proses pengajaran di pondok. Manakala bagi

7

penuntut yang sudah menguasai kedua-dua asas tadi, mereka akan di berikan pengecualian

setelah menunjukkan tahap penguasaan ilmu yang memuaskan. Pelajar-pelajar pondok juga

tidak ditetapkan pakaian rasmi ketika berada di pondok. Mereka hanya di tetapkan agar

memakai pakaian yang menutup aurat dan tidak melanggar norma-norma dan nilai-nilai

syarak. Kebiasannya, pelajar-pelajar pondok memakai kain sarung (kain pelikat), berbaju

melayu dan berkopiah(berserban). Identiti berpakaian sedemikian merupakan kaedah yang

berkesan bagi membentuk tingkah laku dan perwatakan pelajar ke arah persiapan membina

insan yang berkeperibadian tinggi, warak dan bertaqwa. Selain itu, pakaian sedemikian lebih

dikenali dan dihormati oleh masyarakat sehingga pelajar –pelajar pondok di sebut sebagai “

lebai”. Para pelajar pondok sama sekali tidak di benarkan berambut panjang .Oleh itu,

mereka akan mencukur rambut dan ini menggambarkan identiti mereka yang berbeza

dengan masyarakat luar.(Ramli Awang 2006:24).

Selain itu, pembinaan sesebuah pondok bergantung kepada sumber kewangan hasil

daripada sumbangan dalam bentuk sedekah, fitrah dan zakat yang diberikan oleh anggota

masyarakat. Guru yang mengajar pula memberikan perkhidmatan mereka secara sukarela .

Hal ini menggambarkan mereka begitu bersungguh dalam menyampaikan ilmu kepada umat

Islam. Hakikat ini merupakan contoh yang diwarisi daripada gurunya dan di amalkan dalam

pengajian di pondok. Ciri seperti inilah yang dapat membangunkan keutuhan ketamadunan

umat Islam di Tanah Melayu. Justeru itu, kedudukan tuan guru dalam kehidupannya adalah

sederhana ,sara hidupnya bergantung pada usaha sendiri dan hasil pemberian masyarakat

sekeliling pada sesuatu tempat. Keadaan ini memperlihatkan kepada kita bahawa institusi

pondok mempunyai hubungan yang erat dengan penduduk sekitarnya.

3.1.4 - Peringkat-Peringkat Pengajian Pondok

Dalam tradisi pengajian di pondok, para pelajarnya akan dibahagikan kepada tiga bahagian

iaitu ibtida’i (permulaan atau bawah) ,thanawi( menengah) dan ‘aliyy( atas atau tinggi).

a) 1.4.1 Peringkat Ibtida’i ( permulaan).

Peringkat ini di khususkan bagi para pelajar yang masih baharu. Mereka akan belajar

membaca dan menulis di samping membaca al-Quran .Mereka juga mempelajari asas-asas

agama dengan menggunakan kitab-kitab jawi yang rendah dan mudah, menghafal matan-

matan nahu dan saraf dalam bahasa Arab. Dalam bidang Fiqh pula, mereka akan

mempelajari kitab-kitab asas seperti kitab Muniyyat al-Musalli dan perukunan. Dalam bidang

usuluddin ,mereka akan menggunakan kitab Hidayah al-Sibyan , Diya’ al-Murid dan al-Durr

8

al-Thamin. Manakala dalam bidang nahu serta saraf pula, para pelajar menghafal matan al-

Ajurumiyyah dan Tasrif al-Izzi.

b) 1.4.2 Peringkat Thanawi (menengah)

Pada peringkat ini, para pelajarnya terdiri daripada pelajar-pelajar yang telahpun

mempunyai asas-asas pengetahuan agama Islam. Mereka menggunakan kitab-kitab jawi

yang lebih tinggi sedikit dalam semua bidang . Antara kitab-kitab yang di gunaka ialah Furu’

al-Masail ,Sabil al-Muhtadin dan Matla’ al-Badrayn wa Majma’ al-Bahrayn. Kitab-kitab ini di

gunakan dalam bidang fiqh.Manakala dalam bidang usuluddin pula, kitab yang di gunakan

ialah Bidayah al-Hidayah, Faridah al-Fara’id, Minhaj al-Qarib dan ‘Aqidah al-Najin. Dalam

bidang tasawuf pula, kitab yang di gunakan seperti Minhaj al ‘Abidin , Hidayah al-Salikin, Al-

Hikam dan Kanz al-Manan. Selain itu, para pelajar akan di ajar beberapa buah kitab tafsir

seperti Tafsir al-Baydawi dan Anwar al-Huda.

c) 1.4.3 Peringkat ‘Aliyy( atas atau tinggi)

Peringkat ini pula di khususkan kepada pelajar-pelajar yang lebih berkemampuan untuk

mengikuti kursus dalam peringkat permulaan dan menengah. Ilmu yang di pelajari tidak

berbeza, tetapi lebih meluas dan mendalam dengan menumpukan kepada kitab-kitab Arab di

samping menekankan pengajian tatabahasa Arab iaitu nahu dan saraf. Antara kitab nahu

yang di gunakan ialah matan al- Ajurumiyyah, matan Affiah Ibn Malik, Minhaj al-Masalik al-

Asymuni, Hasyiah ‘ala Matan al-Tasrif .Manakala dalam ilmu saraf pula, kitab yang di

gunakan ialah Kitab al-Tasrif dan Matan al-Tasrif. Kitab yang di gunakan dalam bidang fiqh

pula ialah Hasyiah al-Bajuri, Hasyiah al-Khudri, Al-Iqna’, Fath al-Wahhab, Fath al-Mu’in, Fath

al-Qarib dan I’anah al-Talibin. Selain ilmu asas tersebut, terdapat juga ilmu yang lain seperti

ilmu Arudh, Balaghah, Mantiq, Falak dan Usul Fiqh. ( Ramli Awang 2006: 22)

3.1.5 - Perkembangan Pondok Di Tanah Melayu

Sejarah awal kemunculan institusi pondok di Tanah Melayu tidak dapat diketahui secara

pasti. Secara umumnya, perkembangan pondok di Tanah Melayu agak lewat berbanding

dengan negara-negara jiran ketika itu seperti Indonesia dan Pattani di selatan Thailand. Oleh

itu, ada pendapat menyatakan bahawa penubuhan institusi pondok di beberapa kawasan di

Tanah Melayu adalah pengaruh dari Acheh dan Pattani.Hal ini dapat di buktikan dengan

penerimaan ajaran Islam lebih dahulu di terima oleh kedua-dua negara tersebut. Oleh

kerana Islam tidak pernah terpisah dari pendidikan, maka sudah tentulah pendidikan

9

mengenai ilmu agama sama ada dalam bentuk formal atau informal telah wujud terlebih

dahulu di negara tersebut.

Selain daripada itu, terdapat bukti yang jelas menunjukkan bahawa kedua –dua buah

Negara tersebut pernah menjadi pusat pendidikan ilmu-ilmu Islam yang penting dalam abad

ke 17 dan 18. Sehubungan itu, terdapat juga laporan yang menunjukkan bahawa terdapat

tokoh-tokoh ulamak Tanah Melayu yang telah berkunjung ke Pattani dan Acheh dengan

tujuan menuntut ilmu sama ada dalam perjalanan atau kepulangan mereka dari

Semenanjung Tanah Arab.Walaupun pendidikan Islam melalui institusi pondok di Malaysia

agak lewat, namun ianya tidak bermaksud bahawa penyebaran Islam melalui pendidikan

tidka berlaku. Sebaliknya, sejarah telah menunjukkan bahawa sebelum penubuhan intitusi

pondok secara rasmi, pendidikan Islam sudah berjalan secara persendirian iaitu di rumah,

surau dan istana ( Nik Mohamed 1985: 98).

Selain daripada itu, negeri Kelantan merupakan negeri yang banyak

menyumbangkan perkembangan pondok di Tanah Melayu. Terdapat fakta yang menyatakan

bahawa individu yang awal dikenal pasti menyebarkan pendidikan Islam melaui penubuhan

pondok ialah Tuan Syeikh Haji Abdul Halim . Beliau memperkenalkan pendidikan Islam di

Kelantan pada akhir abad ke-18 Masihi setelah menamatkan pengajiannya di Mekah. Pada

peringkat permulaan , beliau hanya mengajar di istana sultan dan juga surau-surau untuk

anak raja, anak pembesar dan orang ramai. Beliau menyampaikan pengajarannya secara

lisan menggunakan kitab-kitab Arab yang diterjemahkan dan disampaikan pengajarannya

dalam bahasa Melayu. Kemudian, kesinambungan pengajarannya di teruskan oleh anaknya

iaitu Haji Yaakub yang juga seorang ulamak dan guru agama yang masyhur di Kelantan

ketika itu ( Nik Mohamed 1985: 99 dan Ismail 1991: 2).

Dalam sesetengah keadaan, kreadibiliti dan keilmuan seseorang ulamak telah

menjadikannya terkenal sehingga golongan ini di jadikan sebagai tempat rujuk dan tumpuan

ramai penuntut yang berusaha mendalami ilmu-ilmu Islam. Keilmuan dan kepakaran guru

tersebut menjadikannya individu yang terkenal bukan sahaja di kalangan masyarakat

setempat,bahkan mereka sangat masyhur di merata tempat.Oleh yang demikian, sejarah

perkembangan pendidikan Islam di Semenanjung Tanah Melayu memberikan indikasi

bahawa institusi pondok pada peringkat awal perkembangannya bukanlah satu perkara yang

dirancang. Namun, penubuhan pondok-pondok ini adalah sumbangan ulamak-ulamak yang

telah lama menetap di Mekah dan Madinah ketika mendalami ilmu-ilmu agama kerana

kedua-dua tempat tersebut merupakan pusat pengajian dan pendidikan Islam yang masyhur

pada waktu itu. Lantaran itu, kebanyakkan institusi pondok di Tanah Melayu telah di buka

oleh ulamak-ulamak yang menuntut ilmu di Tanah Arab.

10

Di samping itu, pondok yang terawal di bina pada abad ke 19 ialah pada tahun 1820

di Kampung Surau Pulai Chondong,Kelantan. Pondok ini telah di bina oleh Tuan Guru Haji

Abdul Samad bin Abdullah atau dikenali dengan gelaran Tok Pulai Chondong( 1792-

1873M). Beliau di lahirkan di Kampung Bukit,Pulai Chondong ,Kelantan. Beliau telah

mendapat pendidikan di Pattani dan kemudiannya menuntut ilmu di Mekah pada tahun 1808.

Setelah pulang dari Mekah, beliau telah menggantikan ayahandanya sebagai imam di

kampungnya. Kegiatannya yang bercorak pendidikan dan pengajian ilmu agama telah

mendorong beliau untuk memperkenalkan system pendidikan yang bercorak pondok di

kampungnya.Kemudian, pengajaran di pondok ini telah di ambil alih oleh anaknya iaitu Haji

Muhammad Arshad selepas di amanahkan oleh ayahnya. Perkembangan pondok Pulai

Chondong yang begitu pesat pada abad ke-19 telah menjadi pudar apabila Tuan Guru

Muhammad Arshad meninggal dunia. Hal ini kerana tiada individu yang ingin meneruskan

peranan pondok itu pada ketika itu. ( Nik Mohamed 1985: 100).

Kesan daripada penubuhan pondok-pondok di Tanah Melayu, maka perubahan –

perubahan dalam pendidikan Islam telah banyak membawa perubahan dalam masyarakat

Islam dan dapat di lihat kesannya sehingga hari ini. Di antaranya ialah penubuhan pondok

telah meninggikan martabat tulisan jawi melalui penyebaran dan pembacaan kitab dalam

tulisan jawi. Penggunaan kitab tersebut telah meningkatkan dan meninggikan martabat

tulisan jawi dalam kalangan pelajar dan penduduk setempat.Selain itu, pondok telah di iktiraf

sebagai tempat rujukan masyarakat setempat dalam masalah berkaitan dengan hukum-

hukum dan isu-isu yang berkaitan dengan syariat Islam. Oleh yang demikian, masyarakat

telah menaruh rasa penghormatan yang amat tinggi kepada tuan guru dan murid-murid

yang telah menyumbangkan khazanah ilmu Islam kepada penduduk setempat (Rahim 1983:

9-11).

3.1.6 – Sistem Persekolahan Madrasah

Antara inisiatif yang dilakukan seperti menubuhkan ‘Madrasah’ dan ilmu yang ditekankan

berkaitan ilmu keduniaan (Fardhu Kifayah) dan ilmu akhirat (Fardhu ‘Ain). Perkembangan

yang dapat dilihat melalui sistem madrasah ini ianya merupakan sekolah agama moden

yang mempunyai infrastruktur yang lebih kemas, lengkap dan teratur. Penekanan yang

diberikan lebih kepada ajaran-ajaran ‘Reformis’ dari Asia Barat dan tumpuan lebih kepada

golongan muda. Sukatan pelajaran pula dibahagikan kepada dua iaitu sukatan pelajaran

agama Islam dan latihan vokasional seperti perdagangan dan pengiraan (ilmu hisab). Taraf

pendidikan juga menjadi lebih tinggi seperti Madrasah Al-Syamur, Pulau Pinang dan

Madrasah di Kota Bharu. Daripada pendidikan di madrasah, pelajar akan disarankan supaya

11

menyambung pengajian ke universiti-universiti di Timur Tengah seperti Al-Azhar di Mesir dan

juga Masjidil Haram, Mekah.

Atas desakan dan kesedaran orang Melayu untuk memperluaskan peluang

pendidikan untuk kanak-kanak Melayu kaum Melayu mula mendesak pihak kerajaan Inggeris

memperbaiki keadaan pendidikan di sekolah-sekolah Melayu. Maka pada tahun 1950 satu

Jawatankuasa yang dipengerusikan oleh L.J.Barnes telah ditugaskan untuk menyemak dan

memperbaiki keadaan pendidikan orang Melayu. Pada tahun 1951 terbentuklah

Jawatankuasa L.J.Barnes fokusnya kepada pendidikan orang Melayu dan membawa kepada

seluruh sistem pendidikan perlu dirombak semula.

Pendidikan agama telah mengalami perubahan dan perkembangannya apabila

wujudnya gerakan pembaharuan di dunia Islam ketika itu terutamanya di Timur Tengah.

Kemudian, lahirlah sistem madrasah yang lebih sistematik dan lebih formal daripada sistem

pondok. Madrasah ini kemudiannya berkembang dengan pesatnya di seluruh Tanah Melayu.

Perkembangan madrasah amat pesat di Johor dan mempunyai keperibadiannya yang

tersendiri. Ia berkaitan dengan adanya pendidikan agama yang berbentuk formal sejak abad

ke-19 lagi. Johor sejak pertengahan abad ke-19, mempunyai sistem pentadbiran agama

yang agak kemas apabila Jabatan Agama dimasukkan dalam Undang-undang Tubuh

kerajaan Johor pada tahun 1885. Pendidikan formal bermula apabila Madrasah al-Attas,

Johor Bahru ditubuhkan pada tahun 1913 (Koharuddin Mohd. Balwi). Selain itu, kemunculan

madrasah ada disebut dalam akhbar Neracha terbitan 20 Ogos 1913. Akhbar ini

menyebutkan ketika itu sudah ada berpuluh-puluh madrasah yang ditubuhkan di negeri

Perak dan pelajaran yang diberi agak mendalam dan meluas dibandingkan dengan sistem

pondok (Sabri Said, 1983: 21).

Menurut Prof. Khoo Kay Kim, madrasah mempunyai organisasi yang lebih tersusun

dan mempunyai persamaan dengan sekolah sekular. Oleh itu, institusi pondok yang

menggunakan sistem umumi telah bertukar kepada sistem nizam. Sistem nizam mula

berkembang ke rantau ini apabila lepasan pondok menyambung pelajaran mereka ke Mesir,

Beirut, Makkah dan India. Pada awal kurun ke 20, pelajar-pelajar melayu dikatakan mula

memasuki Universiti al-Azhar, Mesir. Antara graduannya yang terkenal ialah Syed Syeikh al-

Hadi dan Syeikh Tahir Jalaluddin. Apabila pulang ke tanah air, mereka cuba

memperkenalkan sistem pengajian moden dengan mendirikan madrasah-madrasah yang

sistem pengajiannya lebih teratur dan tersusun daripada pengajian pondok. Sistem

persekolahan (madrasah) ini telah mendapat sambutan daripada masyarakat setempat.

Dikatakan selepas tahun 1900 M, kemasukan pelajar-pelajar ke institusi madrasah amat

menggalakkan. (Abdullah Ishak, 1995: 246)

12

Di madrasah, cara pengajaran lebih berbentuk sekular yang tidak lagi menggunakan

kaedah halaga dan pelajaran secara tadah. Sungguhpun begitu, terdapat sekolah pondok

yang menggunakan nama madrasah tetapi tidak mengikut sistem madrasah seperti

diamalkan oleh kaum muda (Mohd. Isa Othman, 2002: 209). Wujudnya perubahan ini

dikatakan kerana berlakunya konflik yang hebat mengenai soal-soal agama antara kaum

muda yang terdiri daripada golongan yang berpendidikan daripada Timur Tengah seperti

Universiti al-Azhar, Mesir dengan kaum tua yang menjadi kepada pengasas sistem

pengajian pondok. Akibat daripada perbalahan tersebut, kaum muda telah membuat

penyesuaian dari sistem pengajian cara pondok. Antara ciri-ciri sistem madrasah ialah

Walaupun sistem madrasah mempunyai kurikulum yang tertentu serta struktur yang hampir

menyerupai sekolah sekular, akan tetapi bahasa Arab kekal sebagai bahasa pengantar dan

para pelajar juga diberikan peluang untuk mempelajari bahasa Inggeris selain subjek-subjek

moden seperti sains dan matematik (Barbara Watson Andaya dan Leonard Y. Andaya, 1983:

272).

Kaum Muda memainkan peranan penting mengembangkan sistem pendidikan

madrasah. Mereka merupakan golongan konservatif yang mahu mengekalkan amalan tradisi

orang Melayu dalam bidang agama (Abdullah Haji Jaafar, 1985). Antaranya tokoh-tokoh

yang berpendidikan Arab seperti Syed Sheikh al-Hadi, Sheikh Tahir Jalaluddin merupakan

tokoh-tokoh berpengaruh dalam Kaum Muda. Madrasah al-Iqbal merupakan madrasah

pertama didirikan di Singapura pada tahun 1907. Pada tahun 1917, Syed Sheikh al-Hadi

menubuhkan Madrasah Al-Hadi di Melaka dan pada tahun 1919, beliau berpindah ke Pulau

Pinang menubuhkan Madrasah al-Masyhor dengan kerjasama beberapa orang Arab (Roff,

W.R, 2003: 83). Madrasah ini kemudian menjadi terkenal dan menjadi pusat pengajian

terpenting. Di Kedah ditubuhkan Madrasahtul Hamidiah di Limbung Kapal atas daya usaha

Syeikhul Islam Wan Sulaiman Wan Sidik dan Tunku Mahmud. Madrasah ini akhirnya

berkembang menjadi maktab Mahmud. Di Terengganu pula, madrasah pertama ditubuhkan

pada tahun 1925 dengan penubuhan Madrasah Arabiah yang kemudian ditukar menjadi

Madrasah Sultan Zainal Abidin. Di negeri-negeri Melayu yang lain juga terdapat juga

pendidikan bercorak madrasah tetapi pengaruhnya tidaklah begitu besar (Mohd. Isa Othman,

2002: 209-210).

Di Kelantan, penubuhan Madrasah Muhammadiah pada tahun 1917 merupakan

sokongan kepada pendidikan madrasah di Kelantan. Madrasah Muhammadiah melancarkan

progaram pendidikan oleh Majlis Agama dan Adat Istiadat Melayu Kelantan yang ditubuhkan

pada tahun 1915, dengan pengajaran tiga bahasa iaitu Melayu, Arab dan Inggeris. Pada

tahun 1918, majlis ini cuba untuk menggabungkan beberapa buah pengajian pondok yang

ada tetapi terpaksa dihentikan disebabkan kekurangan wang. Walau bagaimanapun,

13

madrasah tersebut terus meningkat maju dan ramai di antara para pelajar di situ yang

melanjutkan pelajaran mereka di Kolej Melayu Kuala Kangsar atau di Penang Free School

dan sebagainya. Selain itu, sebuah madrasah di Perak umpamanya menyediakan kursus

yang antara lain termasuklah pelajaran komersil, matematik, sejarah, bahasa Inggeris,

perniagaan, teknik bertanam padi, membuat sabun dan kicap. (Barbara Watson Andaya dan

Leonard Y. Andaya, 1983: 272).

Melihat kepada sistem pengajian madrasah adalah berbeza dengan sistem pengajian

pondok yang lebih menggunakan sistem umumi, manakala madrasah menggunakan sistem

nizam iaitu sistem pengajianya lebih teratur dan tersusun. Sebagai contohnya, Madrasah Al-

Ulum Al-Syar’iah, Bagan Datoh di Perak. Madrasah ini diasaskan oleh Haji Muhammad

Arshad Haji Muhammad Salleh di atas kesedaran yang timbul setelah melihat kejayaan yang

dicapai hasil dari perjalanan dan pendidikan yang dilaksanakan di madrasah-madrasah di

Kota Mekah. Sukatan pelajaran yang disediakan oleh madrasah ini adalah kemas, teratur,

bermutu tinggi di samping ketinggian semangat dan kesedaran guru-guru untuk

menyebarkan ilmu pengetahuan di kalangan anak bangsa. Oleh sebab itulah, ia menarik

minat ibu bapa untuk menghantar anak mereka belajar di madrasah ini. Selain itu, di

madrasah ini juga mempunyai sistem bilik darjah, peperiksaan akhir tahun untuk

menentukan kenaikan darjah, penggunaan buku laporan murid-murid, cara pengajaran

moden, penggunaan sistem jadual waktu, pengkhususan bidang pelajaran yang diajar oleh

seorang guru, penggunaan buku catatan dan bacaan yang teratur, penetapan pakaian

seragam, mengeluarkan surat akuan dan sijil bila tamat tamat pengajian dan pengelolaan

pentadbiran yang teratur di bawah seorang Mudir dan Jawatankuasa Madrasah. (Sabri Said,

1983: 21).

Sebelum Perang Dunia Kedua, madrasah ini hanya menyediakan dua peringkat kelas

sahaja iaitu kelas Tahdiri (persediaan) dan kelas Ibtidai. Mata pelajaran bagi peringkat tahdiri

hanya merupakan pelajaran asas sahaja untuk membolehkan mereka meningkat ke kelas

ibtidai. Sebelum seseorang penuntut itu diterima masuk, terlebih dahulu akan ditemuduga

atau diuji melalui imtihan (ujian lisan) oleh pihak madrasah. Antara persoalan dikemukakan

dalam imtihan tersebut ialah latar belakang diri dan keluarga, di samping menguji

sejauhmana pencapaian dan kebolehan dalam pengetahuan am. Selain itu, mereka juga

diminta membaca sebuah kitab yang disediakan oleh pihak madrasah. Melalui imtihan inilah

ditentukan kelayakan ke tingkatan yang bersesuaian dengan kemampuan seseorang. Jika

sekiranya penuntut itu mempunyai keceradasan otak, ia akan terus dimasukkan ke darjah

dua ibtidai (Sabri Said, 1983: 64-65).

14

Kelas ibtidai biasanya mengambil masa empat tahun dan setelah lulus barulah

penuntut itu dibenarkan melanjutkan pelajaran ke peringkat Thanawi. Kelas Thanawi pada

peringkat awal diwujudkan mengambil masa selama tiga tahun. Namun selepas merdeka

iaitu pada tahun 1960, masa kursus telah ditambah setahun lagi menjadi empat tahun.

Perubahan ini adalah kerana memandangkan penuntut tidak dapat mendalami pelajaran

yang diberi sekiranya jangka masa kursus itu selama tiga tahun sahaja. Madrasah ini

seterusnya mengalami perubahan yang drastik iaitu dengan membuka kelas untuk

peperiksaan Sijil Rendah Pelajaran (SRP) dan Sijil Pelajaran Malaysia (SPM). Selain itu,

kelas-kelas juga turut berubah iaitu dari kelas tingkatan I, II, III, IV dan V. Penuntut

dibenarkan mengambil SRP ketika berada di kelas Thanawi II dan SPM ketika di kelas

Thanawi IV. Ini bermakna penuntut madrasah ini akan memperolehi dua sijil jika lulus iaitu

sijil-sijil agama dan akademik (Sabri Said, 1983: 65-66).

Antara mata pelajaran yang diajar di madrasah ini untuk kedua-dua peringkat kelas

termasuk pelajaran akademik ialah: (Sabri Said, 1983: 66-67).

a) Pelajaran Peringkat Menengah Rendah/Ibtidai:i. Mata pelajaran Arab: mutala’ah, nahu, saraf, mahfuzat, qiro’ah, khat, insyak dan

imlak.ii. Mata pelajaran ilmu agama: al-Quran, al-Hadis, tauhid, feqh, sejarah Islam dan

tajwid.iii. Mata pelajaran akademik: bahasa Malaysia, sejarah, geografi, ilmu hisab, sains,

lukisan dan bahasa Inggeris.

b) Pelajaran Peringkat Menengah Atas/Thanawi:

i. Mata pelajaran Arab: Arobian, Insyak, terjemahan, mutala’ah, balaghah dan mahfuzat.

ii. Mata pelajatan ilmu agama: tafsir al-Quran dan al-Hadis, usul al-Quran dan al-Hadis, tauhid, usul feqh, tarikh al-Islam, faraid dan hukum pembahagian harta.

iii. Mata pelajaran akademik: sama seperti pada peringkat menengah rendah/ibtidai.

Semua pelajaran untuk kelas ibtidai dijalankan dalam bahasa Malaysia tetapi

penekanan terhadap bahasa Arab menjadi keutamaan. Tujuannya ialah supaya setelah

penuntut ini berjaya menamatkan kelas ibtidai, sekurang-kurangnya mereka dapat

memahami struktur bahasa Arab yang mudah.

Berdasarkan kepada keseluruhan perbincangan tentang sistem pengajian madrasah

sebelum merdeka, dapatlah dirumuskan bahawa pendidikan madrasah mengalami banyak

tranformasi dari segi sistem pendidikan, kurikulum dan sebagainya. Kalau dilihat kembali

kepada perkembangan pengajian madrasah ini, ia merupakan satu daya usaha yang

dilakukan oleh kaum muda yang ingin melihat satu perubahan khususnya dalam sistem

15

pendidikan Islam. Kebanyakkan kaum muda adalah golongan terpelajar yang mendapat

pendidikan di Timur Tengah seperti Universiti al-Azhar, di Mesir dan terpengaruh dengan

perkembangan pendidikan madrasah-madrasah di sana yang lebih tersusun dan teratur.

Selain itu, apa yang lebih penting ialah sistem pengajian madrasah merupakan

kesinambungan daripada sistem pengajian pondok yang kemudianya diubahsuai mengikut

keperluan masyarakat serta perkembangan dalam dunia pendidikan hari ini.

3.1.7 – Sistem Persekolahan Vernakular

Sekolah vernakular merujuk kepada sekolah yang menggunakan bahasa ibunda bagi kaum-

kaum tertentu di dalam pelaksanaan penyelidikan dan pembangunan (P&P) di sekolah.

Terdapat tiga jenis sekolah vernakular, iaitu Melayu, Cina dan Tamil. Sekolah vernakular

Melayu yang pertama sekali ditubuhkan ialah pada tahun 1855, iaitu di Bayan Lepas, Pulau

Pinang. Sekolah Melayu Gelugor, Pulau Pinang menggunakan bahasa Melayu sebagai

bahasa pengantar. Pada tahun 1872, A.M. Skinner memperkenalkan persekolahan dua sesi,

iaitu:

i. Persekolahan sesi pagi

a. Bahasa Melayu, Matematik, Ilmu Alam

b. mata pelajaran vokasional

ii. Persekolahan sesi petang

a. Bahasa Arab

b. al-Qur'an

Sebelum tanah melayu merdeka, sekolah vernakular turut ditubuhkan mengikut

pecahan kaum di tanah melayu. Antaranya seperti sekolah bagi kaum melayu, sekolah khas

untuk kaum Cina dan juga sekolah khas untuk kaum India. Faktor penubuhan sekolah ini

merupakan ideologi daripada pihak british yang mengamalkan dasar pecah dan perintah

ataupun ‘Divide and Rule’. Sekolah-sekolah ini dibolehkan menggunakan bahasa ibunda

masing-masing mengikut kaum ketika di dalam pengajaran dan pembelajaran. Kaedah ini

telah diteruskan sehingga ke era selepas kemerdekaan iaitu sehingga ke hari ini.

16

3.1.7.1 –Sistem Sekolah Melayu

Selain itu, beberapa permasalahan lain turut berlaku seperti kekurangan guru

merupakan faktor tiada penubuhan sekolah menengah Melayu pada waktu itu. Hal

sebegini telah mendorong sehingga tertubuhnya dua buah maktab perguruan, iaitu

i. MPSI (Maktab Perguruan Sultan Idris) di Tanjung Malim pada tahun 1922.

ii. MPPM (Maktab Perempuan Melayu Melaka) di Melaka pada tahun 1935.

Pada tahun 1855, sekolah Melayu dibuka di Bayan Lepas, Pulau Pinang dan

diikuti dengan dua buah sekolah Melayu di Singapura, iaitu di Telok Belanga dan

Kampung Gelam. Pada zaman pernerintahan British di Tanah Melayu, sekolah

Inggeris mula diperkenalkan. Contohnya seperti :

i. King Edward VII, Taiping di Perak dan

ii. Clifford School, Kuala Lipis, Pahang.

Namun begitu, sekolah pondok masih juga diteruskan di kalangan penduduk

Melayu sebagai pemantapan kepada rohani dan jiwa kaum Melayu itu sendiri.

Selepas itu, muncul pula sekolah vokasional Melayu juga telah diadakan untuk

melatih kumpulan buruh. A.M. Skinner yang juga merupakan salah seorang nazir

sekolah pada tahun 1870-an telah merombak sekolah Melayu dan menjadikannya

dua sesi, iaitu sesi pagi untuk pelajaran biasa dari sesi petang untuk pembelajaran

agama.

3.1.7.2 – Sistem Sekolah Cina

Dalam waktu yang sama, sekolah vernakular Cina juga ditubuhkan pada

tahun 1815 oleh kumpulan pendakwah baru Persatuan Pendakwah London. Namun,

terdapat juga sekolah Cina yang dibuka oleh orang perseorangan seperti dari

golongan yang berada dan saudagar cina yang kaya. Sekolah Cina telah

menggunakan bahasa Cina/Mandarin (Kuv Yu) sebagai bahasa pengantar, manakala

guru-guru dan buku teks yang digunapakai diimpot dari Negara China. Contoh

sekolah vernakular Cina ialah

i. SJK (C) Hua Lian, Tanjung, Perak dan

ii. SJK (C) Chung Hwa, Kota Bharu, Kelantan.

17

Kelas Bahasa Cina diadakan di semua `Free School', iaitu di Melaka, Pulau

Pinang dan Singapura, namun la gagal dan telah dihentikan. Senario di sekolah-

sekolah Cina pula agak berbeza kerana sekolah-sekolah ini dibiayai oleh masyarakat

Cina yang terdiri daripada golongan peniaga. Sekolah-sekolah Cina ini berkembang

pesat dan diteruskan ke peringkat sekolah menengah.

Pada peringkat awal, iaitu pada tahun 1917, sekolah Cina mula mendapat

bantuan dari Negara China dan telah menggunakan bahasa "Kuo Yue". Namun,

apabila mulai tahun 1920-an, sekolah-sekolah ini diberi pilihan sama ada untuk

mendapat bantuan dari Negara China atau kerajaan tempatan.

3.1.7.3 – Sistem Sekolah Tamil

Selepas wujudnya sekolah melayu dan juga sekolah khas untuk kaum cina,

kaum India turut merasa tempiasnya lantas kaum ini telah menubuhkan sekolah

Tamil bagi kaum India sahaja. Sistem sekolah vernakular Tamil pula menggunakan

bahasa Tamil sebagai bahasa pengantar manakala guru, sukatan kurikulum dan

buku teks telah di impot dart India. Salah satu contoh sekolah tamil yang mula-mula

ditubuhkan seperti SJK (T) Manikavasagam, Tanjung Malim, Perak.

Bertitik mula daripada itu, pada tahun 1925, Kod Buruh telah berkuat kuasa di

mana semua estet yang mempunyai 10 orang kanak-kanak dalam umur

persekolahan diwajibkan untuk menyediakan sekolah yang bertujuan rnembasmi buta

huruf. Sekolah-sekolah di estet ini kebanyakkannya merupakan Sekolah jenis

Kebangsaan Tamil (SJK) Tamil kerana majoriti penduduk yang tinggal di estet Tanah

Melayu pada ketika itu merupakan buruh yang dibawa daripada India lantas mereka

bermastautin di kawasan tersebut dan mendapat hak kerakyatan menetap di Tanah

melayu. Sekolah-sekolah tamil mula berkembang selaras dengan perkembangan

dalam sektor perladangan kopi, getah dan kelapa sejak tahun 1870-an. Sekolah

Tamil telah diadakan untuk majikan estet dan hanya di peringkat sekolah rendah

sahaja.

18

3.1.7.4 – Sistem Sekolah Inggeris

Sekolah Inggeris hanya terdapat di kawasan bandar dan sekolah ini

menggunakan bahasa Inggeris sebagai bahasa pengantar utamanya. Pendidikan

bahasa Inggeris mula diperkenalkan di kalangan anak bangsawan Melayu pada

tahun 1905. Penang Free School (1816 ) merupakan salah sebuah sekolah Inggeris

pertama yang ditubuhkan di Tanah Melayu. Kebanyakkan guru-guru yang mengajar

di sekolah Inggeris ini terdiri daripada paderi yang mendapat pendidikan di Eropah.

Sewaktu pemerintahan Jepun dari tahun 1941 hingga 1956, Pendidikan Tamil

dan Pendidikan Melayu diteruskan dengan ditambah bahasa Jepun. Penubuhan

sekolah Nippon-Go untuk menggantikan Sekolah Vernakular Cina dan Inggeris.

Pengajaran lebih ditekankan kepada lagu-lagu klasik Jepun dan Kebudayaan

Masyarakat Jepun. Selepas tamat Perang Dunia Kedua pada tahun 1946 , Inggeris

kembali semula ke Tanah Melayu. Keadaan sistem pendidikan diwaktu ini bercelaru,

orang Melayu telah mula kuat semangat nasionalisme dan masyarkat Cina, India

masih mahu kekal bermastautin di Tanah Melayu. Selain daripada itu, beberapa

individu dikalangan orang Melayu mula timbul kesedaran untuk memajukan

pendidikan kerana kaum Melayu pada waktu itu mula menyedari melalui pendidikan,

ekonomi dan sosial orang Melayu dapat di tingkatkan.

Walau bagaimanapun, sekolah-sekolah lnggeris yang dikendalikan oleh

mubaligh Kristian adalah terbuka kepada semua kanak-kanak tanpa mengira ras dan

agama. Sistem pendidikan ini sejak awal lagi telah meninggalkan kesan yang

mendalam dari segi meningkatkan persaingan hebat di kalangan semua kaum. Sejak

pertengahan tahun 1870-an, kaedah pengajaran yang digunakan adalah `monitoral

system' di mana guru-guru dibawa dari England clan kos perbelanjaan untuk tujuan

ini kian meningkat. Justeru, Jawatankuasa Wooley pada tahun 1870-an telah

membuat penelitian dan mencadangkan agar alternatit lain diperoleh clan hasil

daripada laporan ini, maka sistem "bekerja sambil belajar" telah diperkenalkan.

Pendudukan Jepun telah banyak menjejaskan perkembangan di dalam bidang

pendidikan. Selepas Jepun meninggalkan Tanah Melayu, sekolah dan kolej berfungsi

kembali setelah proses membaiki bangunan dan melengkapkan kemudahan serta

peralatan sekolah siap selepas tahun 1946.

19

3.2 – ERA PENDIDIKAN DI ISTANA

Semasa zaman sebelum merdeka, pendidikan Islam telah berkembang di istana-istana

dengan pesat sekali. Kesemua kejayaan pendidikan ini merupakan hasil usaha daripada

pedagang-pedagang yang merantau ke Tanah Melayu. Pada awalnya, pendidikan di istana

ini diajarkan kepada golongan-golongan pembesar dan juga kerabat-kerabat diraja. Teknik

ini menampakkan kesan yang cukup mendalam kerana ramai raja-raja melayu yang

memeluk Islam setelah penyebaran pendidikan islam tersebar luas. Salah satu faktor yang

memudahkan penyebaran Islam berlaku di tanah Melayu ialah apabila seseorang pembesar

ataupun raja di sesebuah negeri memeluk agama Islam, rakyat jelata turut merasa tertarik

untuk menganut agama Islam tersebut. Selain itu, terdapat juga raja-raja Melayu yang

berkahwin dengan masyarakat luar seperti daripada negeri China, Siam dan lain-lain lagi.

Kaedah pengajaran yang dibawa cukup mudah iaitu dengan mengajar sesuatu

perkara itu dengan buku-buku dan kitab arab yang sudah diterjemahkan kepada bahasa

melayu. Selain itu, penggunaan tulisan jawi turut ditekankan kerana tulisan jawi merupakan

tulisan bahasa arab tetapi hanya bunyi dan sebutannya sahaja yang berbeza. Menurut fakta

sejarah, bahasa pengantar yang digunakan menggunakan bahasa Arab dan juga bahasa

Melayu. Dengan itu, ianya memudahkan segala urusan untuk menyebarkan dakwah Islam.

20

4.0 - KESIMPULAN

Memetik kata-kata Yusof Al Qaradhawi seorang sarjana dan tokoh pemikir Islam yang

tersohor dan disegani masa kini, beliau mengatakan “Apabila kita hendak melihat wajah

negara pada masa hadapan, lihatlah generasi mudanya pada hari ini, sekiranya golongan

muda pada hari ini adalah dari kalangan yang berakhlak dan berhemah tinggi, tentunya

negara kita akan datang adalah sebuah negara yang aman makmur tetapi jika keadaan

sebaliknya maka bersedialah untuk berhadapan dengan kemungkinan buruk yang berlaku”.

Oleh itu, untuk melihat maju atau mundur sesebuah negara bergantung kepada genarasi

mudanya. Dalam konteks ini, pendidikan dilihat sebagai wahana terbaik dalam melahirkan

generasi yang dinamik, progresif, cemerlang, berakhlak dan berhemah tinggi.

Sememangnya sering diperkatakan bahawa anak muda merupakan pewaris kepada

kepimpinan negara di masa hadapan. Golongan ini merupakan pelapis berjiwa kental yang

menjadi aset dalam memacu kelangsungan pembangunan negara. Lantaran itu, pendidikan

mampu mematangkan golongan muda dari aspek keintelektualan ilmu, kewarasan akal,

kemurnian budi, kecerdasan minda dan keterampilan sahsiah. Rentetan itu, hala tuju dan

falsafah pendidikan harus ditekankan dan dijayakan dalam perkembangan pendidikan di

Malaysia.

Jika melihat kepada sorotan sejarah pendidikan di negara ini, pastinya kita sedar

bahawa pendidikan di negara kita telah melalui pelbagai peringkat. Perkembangan

pendidikan di Malaysia jelas menunjukkan perbandingan yang ketara dalam hala tuju dan

falasafah pendidikan era sebelum merdeka dan zaman pascamerdeka. Pendidikan di

Malaysia telah melalui saat suka dan duka serta sering berlaku perubahan demi perubahan

untuk memartabatkan pendidikan di negara ini. Bermula dengan era masyarakat tradisional

dan berubah pada era penjajahan. Pihak penjajah telah memperkenalkan Sekolah

Vernakular, Sekolah Inggeris dan bagi memantapkan lagi sistem pendidikan pada masa itu

beberapa laporan di buat antaranya Laporan Barnes 1950, Laporan Fenn-Wu 1951, Ordinan

Pelajaran 1952 dan Laporan Razak 1956. Pendidikan selepas merdeka menunjukkan

perkembangan yang ketara bermula dari tahun 1957 hingga 2010 yang memperlihatkan

pelbagai usaha dalam meningkatkan mutu pendidikan di Malaysia.

21

5.0 – RUJUKAN

Abdullah Haji Jaafar (1985), Sejarah Masyarakat Melayu Moden, Kuala Lumpur: Penerbitan

Universiti Malaya.

Abdullah Ishak (1995), Pendidikan Islam dan Pengaruhnya di Malaysia, Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa dan Pustaka.

Awang Had Salleh, (1977), Institusi Pondok Dalam Masyarakat Melayu dan Tradisi, di

sunting oleh Dr. Zainal Kling ,Kuala Lumpur: Utusan Melayu Berhad.

Barbara Watson Andaya dan Leonard Y. Andaya (1983), Sejarah Malaysia, Kuala Lumpur:

Macmillan Publishers (M) Sdn. Bhd.

Ismail Che Daud,(1991), Sekolah Pondok di Kelantan :Satu Tinjauan Umum ,Warisan

Kelantan X, Kota Bharu: Perbadanan Muzium Negeri Kelantan.

Mohd. Isa Othman (2002), Sejarah Malaysia (1800-1963), Kuala Lumpur: Utusan

Publications & Distributors Sdn. Bhd.

Nik Mohamed bin Nik Mohd Salleh, (1985),Warisan Kelantan ke 4 ,Kota Bharu: Perbadanan

Muzium Negeri Kelantan.

Rahim bin Abdullah ,( 1983), Beberapa Aspek Warisan Kelantan II,Kota Bharu: Perbadanan

Muzium Negeri Kelantan.

Ramli Awang, (2006), Perkembangan Institusi Pondok Di Nusantara, Skudai: Universiti

Teknologi Malaysia.

Roff, W.R. (2003), Nasionalisme Melayu, (terj) Ahmad Boestamam, Kuala Lumpur:

Penerbitan Unversiti Malaya.

Sabri Said (1983), Madrasah Al-Ulum Al-Syariah Perak 1937-1977: Satu Kajian Pendidikan

Islam, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Rujukan Internet

Mohd. Koharuddin Mohd, Tradisi Keilmuan dan Pendidikan Dalam Tamadun Melayu Di

Nusantara, Jurnal Kemanusiaan (atas talian) www.fppsm.utm.my/download/doc

22