UNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIAFAKULTI SAINS SOSIAL DAN KEMANUSIAAN

SKSJ2153 KERAJAAN DAN PERLEMBAGAAN MALAYSIA

TAJUK TUGASAN

BINCANGKAN PERKARA-PERKARA BERKAITAN DENGAN PILIHAN RAYA SEPERTI YANG TERDAPAT DALAM PERLEMBANGAAN. PERBINCANGAN

JUGA BOLEH MERUJUK KEPADA PERUNTUKAN AKTA PILIHANRAYA YANG BERKAITAN.

NAMA PELAJAR: ABDUL RANI HASHIMNO PENDAFTARAN : GB00749

PROGRAM : SARJANAMUDA SAINS SOSIAL DENGAN KEPUJIAN (PENGAJIAN SAINS POLITIK)

PENDAHULUAN.

Semenjak mencapai kemerdekaannya pada 31 Ogos 1957 Malaysia telah melaksanakan

pentadbiran Negara berlandaskan kepada sistem pemerintahan Demokrasi Berparlimen

dan Raja Berpelembagaan. Seri Paduka Baginda Yang Di Pertuan Agong yang dilantik

dari kalangan Raja-Raja Melayu merupakan ketua Negara Malaysia Manakala Perdana

Menteri adalah ketua kerajaan yang dilantik dari kalangan rakyat yang dipilih menjadi

ahli Dewan Rakyat.

Berdasarkan kepada sistem pemerintahan demokrasi berparliman dan Raja

berperlembagaan. Pembentukan kerajaan dibuat berdasarkan kepada pilihan majority

rakyat melalui proses pilihanraya yang diadakan setiap lima tahun. Malaysia sebuah

Negara demokrasi berasakan kepada sistem persekutuan. Pemilihan yang dibuat dalam

pilihan raya di Malaysia adalah untuk memilih 2 peringkat kerajaan iaitu kerajaan

persekutuan dan kerajaan negeri.

Pilihan Raya merupakan cirri utama dalam system demokrasi berpelembangaan, maka

kedua-dua peringkat kerajaan tersebut dibentuk berdasarkan kepada pilihan rakyat

melalui pilihanraya. Pembentukan kerajaan di peringkat persekutuan dibuat oleh parti

yang memenangi mejoriti kerusi parlimen atau Dewan Rakyat dalam pilihan raya umum.

Begitu juga dengan pembentukan kerajaan Negeri, pembentukannya juga dibuat oleh

parti yang memenagi mejoriti kerusi pilihan raya diperingkat Dewan Undangan Negeri.

Semenjak 52 tahun Malaysia telah melaksanakan sistem pemerintahan Demokrasi

berparliman dan Raja berperlembangaan. Ini bermakna Malaysia telah melalui sebanyak

duabelas pilihan raya umum. Sistem Demokrasi di Malaysia terus kukuh sebagai satu

sistem yang memberi keadilan dari aspek sivil dan politik kepada semua rakyat yang

terdiri dari pelbagai bangsa. Melalui sistem demokrasi yang diamalkan itu membolehkan

semua lapisan rakyat melibatkan diri dalam urusan pentadbiran Negara. Penyertaan

rakyat dalam pentadbiran Negara boleh dibuat samada sebagai calon atau sebagai pemilih

dalam pilihan raya.

Malaysia mengamalkan sistem politik pelbagai parti yang bertanding dalam pilihan raya

bagi membentuk kerajaan persekutuan ataupun kerajaan negeri. Setakat ini Malaysia

mempunyai sebanyak 222 kerusi Dewan Rakyat iaitu diperingkat persekutuan manakala

diperingkat negeri atau Dewan Undangan Negeri terdapat sebanyak 576 kerusi yang

dipertandingkan.

SURUHANJAYA PILIHAN RAYA

Pengendalian pilihan raya di Malaysia adalah dibawah sebuah badan yang dinamakan

Suruhanjaya Pilihan Raya. Penubuhan Suruhanjaya Pilihan Raya ini dibuat sepertimana

yang termaktub didalam perlembangaan Malaysia. Tun Suffian (1971) Sepertimana

perlantikan Suruhanjaya Pilihan Raya dibawah Perkara 114. Keanggotaaan Suruhanjaya

Pilihan Raya yang terdiri daripada seorang pengerusi, seorang timbalan pengerusi dan

lima orang anggota lain. Mereka dilantik oleh Seri Paduka Yang Dipertuan Agong

setelah mendapat perkenan dari Majlis Raja-Raja. Dalam Fasal (4) berhubung dengan

hilang kelayakan seseorang anggota Suruhanjaya Pilihn Raya. Anggota Suruhanjaya

Pilihan Raya mempunyai akan terhenti dari jawatan yang disandang apabila mereka

mencapai umur enam puluh lima tahun.

Dalam tempoh perlantikan mereka boleh meletak jawatan dengan menghantar surat

kepada Yang Dipertuan Agong dan pemecatan mana-mana anggota Suruhanjaya hanya

boleh dibuat melalui prosidur yang sama seperti seorang hakim Makamah Persekutuan.

(Tun Suffian,1971)Tambahan kepada Fasal (4) fasal (4A) Menyentuh tentang kehilangan

kelayakan seseorang anggota Suruhanjaya Pilihan Raya. Seseorang anggota akan hilang

kelayakan dalam menyandang jawatan apabila didapati memegang jawatan dalam mana-

mana organisasi atau syarikat kecuali organisasi sukarela atau badan kebajikan yang tidak

mendapat apa-apa ganjaran atau faedah peribadi dari jawatan tersebut.

Manakala dibawah Fasal (3) Yang Dipertuan Agong boleh melucutkan jawatan mana-

mana anggota Suruhanjaya jika didapati :

Berada dalam keadaan bankrap.

Memegang apa-apa jawatan lain yang berbayar.

Menjadi Ahli Parlimen atau Dewan Undangan Negeri.

Dalam tempoh perkhidmatan anggota Suruhanjaya Pilihan Raya mereka berkelayak

mendapat pelbagai faedah yang diluluskan oleh parlimen dan mereka juga mempunyai

kelayakan untuk mendapat cuti dari Yang Dipertuan Agong. Perlembagaan persekutuan

juga melindungi hak anggota Suruhanjaya Pilihan Raya yang mana saran dan terma

tidakboleh diubah menjadi kurang baik oleh mana-mana pihak.

KUASA SURUHANJAYA PILIHAN RAYA

Peranan Suruhanjaya Pilihan Raya tidak terhad kepada urusan pengendalian proses

pilihanraya sahaja. Bidang kuasa Suruhanjaya Pilihan Raya boleh dikelaskan sebagai

besar. Tugas dan tanggung jawab Suruhanjaya Pilihan Raya meliputi peringkat

mewujudkan serta menjaga daftar pemilih, mengkaji semula persempadanan bahagian

pilihan raya dan sehingglah kepada mengendalikan proses pilihan raya.

Bantuan Kepada Suruhanjaya Pilihan Raya

Lima orang anggota Suruhanjaya Pilihan Raya tidak mampu untuk mengendalikan proses

pilihan raya seluruh Negara sekiranya tidak dibantu satu pasukan yang mantap.

Perlembangaan Malaysia dibawah Perkara 115 , berkaitan dengan bantuan kepada

Suruhanjaya Pilihan Raya bagi melancarkan perjalanan fungsi dan tanggung jawabnya.

Tun Suffian (1971) Di bawah Perkara 115, Suruhanjaya Pilihan Raya boleh mengambil

sejumlah pekerja dengan syarat dan terma yang ditentukan olehnya selepas mendapat

persetujuan Yang Dipertuan Agong.

Disamping itu Suruhanjaya Pilihan Raya juga mempunyai kuasa untuk mendapatkan

bantuan dari mana-mana pihak berkuasa awam dalam urusan pengendalian pilihan raya.

Bantuan yang dimaksudkan itu termasuk penggunaan tenaga kerja dan aset serta

kemudahan perlatan yang dimiliki oleh pihak berkuasa awam berkenaan. Bantuan

seumpama itu boleh diperolehi oleh Suruhanjaya pilihan raya baik diperingkat pusat

mahupun negeri tanpa dikenakan sebarang caj.

Bahagian Pilihan Raya

Fasal 116, berhubung dengan bahagian pilihan raya persekutuan dan Fasal 117, berkaitan

dengan bahagian pilihan raya Negeri. Dalam menjalankan fungsi dan tugasnya

Suruhanjaya Pilihan Raya juga boleh mencadangkan pensempadanan bahagian pilihan

raya sepertimana yang disebut dalam fasal (1) perkara 113. Suruhanjaya boleh

mendapatkan nasihat dua orang pegawai kerajaan persekutuan yang mempunyai

pengetahuan mengenai topografi dan taburan penduduk bagi menjalankan kajian

berkaitan persempadanan bahagian pilihan raya. Bahagian Pilihan Raya persekutuan

( Tun Sufian,1971).

(http://ms. Wikipedia.org) Dalam sistem Pilihan raya seperti mana yang diamalkan oleh

Malaysia, seseorang calon yang bertanding adalah mewakili penduduk-penduduk di

sesuatu bahagian. Bahagian pilihan raya tersebut meliputi bahagian pilihan raya Parlimen

dan bahagian pilihan raya Dewan Undangan Negeri. Sehingga kini terdapat sebanyak 222

bahagian atau kerusi bagi Dewan Rakyat atau Parlimen dan sebanyak 567 kerusi atau

bahagian pilihan raya bagi kesemua Dewan Undangan Negeri.

UNDANG-UNDANG PILIHAN RAYA

Malaysia merupakan diantara Negara yang terbaik di dunia dalam perlaksanaan sistem

demokarasi. Ini kerana bagi memastikan proses pilihan raya berjalan dengan lancar dan

sistematik beberapa peraturan dan undang-undang telah digubal. Walaupun terdapat

pelbagai peraturan atau undang-undang yang digubal, Perlembangaan persekutuan

merupakan undang-undang tertinggi yang menjadi dasar dalam peraturan pilihan raya.

Tun Sufifan (1971) Undang-undang selain Perlembangaan Malaysia yang berkaitan

secara langsung dengan pilihan raya ialah Akta Suruhanjaya Pilihan Raya 1957, Akta

Pilihan Raya 1954, Akta Kesalahan Pilihan Raya 1954, Peraturan-peraturan (perjalanan

Pilihan Raya) Pilihan Raya 1981, Peraturan-peraturan (Pendaftaran Pemilih) Pilihan Raya

2002 dan peraturan-peraturan (mengundi Melalui Pos) Pilihan Raya 2003. Seterusnya

undang-undang yang diguna pakai secara tidak langsung dalam pilihan raya adalah

bertujuan untuk memastikan agar pilihan raya tidak dicemari dengan pelbagai aktiviti

yang menyalahi undang-undang. Undang-undang yang diguna secara tidak lansung

tersebut ialah Akta Rahsia Rasmi 1972, Akta Polis 1962, Akta Keselamatan Dalam

Negeri 1960 dan Akta Hasutan 1970.

Undang-undang tersebut diperlukan dalam memastikan perjalanan pilihan raya itu benar-

benar bersih, telus dan adil. Disamping itu undang-undang yang digubal tersebut juga

bertujuan menjamin keselamatan dan menjaga ketemteraman awam agar terpelihara

ketika proses pilihan raya dijalankan. Sekiranya tiada undang-undang yang berkaitan

yang boleh mengawal pada sebelum, ketika, dan selepas pilihan raya, berkemungkinan

wujud keadaan yang tidak terkawal yang boleh menimbulkan suasan yang tidak tenteram

dan boleh menimbulkan mengamcam keselamatan dalam Negara. Malaysia boleh di

kategorikan antara Negara di dunia yang mempunyai peraturan dan undang-undang

pilihan raya yang lengkap.

PILIHAN RAYA MENURUT PERLEMBAGAAN MALAYSIA

Perlembagaan Malaysia adalah merupakan undang-undang tertinggi yang diguna pakai

dalam proses pengendalian pilihan raya. Perlembagaan negeri atau undang-undang tubuh

negeri menjadi dasar undang-undang pilihan raya selagi mana perlembagaan negeri itu

tidak mempunyai percangahan dengan perlembagaan persekutuan, Perlembagaan

Malaysia merupakan undang-undang yang diguna pakai secara langsung dalam

pengendalian pilihan raya.

Pengendalian Pilihan Raya

(http://ms.wikipedia.org) Perkara 113. perlembagaan Malaysia menjelaskan tentang

perjalanan pilihan raya. Sepertimana fasal (1) bagi mengendalikan urusan yang berkaitan

dengan pilihanraya maka hendaklah ditubuhkan sebuah Suruhanjaya Pilihan Raya.

Suruhanjaya Pilihan Raya yang ditubuh tersebut sepertimana Perkara 114, adalah

tertakluk kepada peruntukan undang-undang persekutuan. Suruhanjaya Pilihan Raya

berfungsi mengendalikan pilihan raya bagi pemilihan wakil ke Dewan Rakyat dan

Dewan-Dewan Undang Negeri. Suruhajaya tersebut juga bertangungjawab untuk

menyedia dan menyemak daftar pemilih bagi kegunaan sewaktu pilihan raya. Ini bererti

bahawa pengendalian pilihan raya serta menyediakan daftar pengundi yang telah disemak

di seluruh Negara adalah terletak dibawah bidang kuasa Suruhanjaya pilihan raya

sepenuhnya.

Suruhanjaya Pilihan raya juga berperana dalam membuat kajian semula jika diperlukan

terhadap pembahagian kawasan-kawasan pilihan raya seperti mana yang terkandung

dalam fasal (2)(i) Tertakluk kepada perenggan (ii). Suruhanjaya Pilihan Raya hendaklah

dari semasa ke semasa sebagaimana yang difikirkannya perlu, mengkaji semula

pembahagian persekutuan dan negeri-negeri kepada bahagian pilihan raya dan

mengesyorkan apa-apa perubahan mengenainya yang difikirkannya perlu supaya dipatuhi

peruntukan yang terkandung dalam jadual ketiga belas. Kajian semula bahagian-bahagian

pilihan raya bagi maksud pilihan raya ke Dewan-Dewan Undangan hendaklah dijalankan

pada masa yang sama dengan kajian semula bahagian-bahagian pilihan raya bagi maksud

pilihan raya Dewan Rakyat. Namun begitu pembahagian semula kawasan-kawasan

pilihan raya ini tidak boleh dibuat dalam tempoh masa yang pendek sepertimana dalam

perkara (ii) Maka hendaklah ada lat tempoh tidak kurang dari lapan tahun antara tarikh

siapnya satu kajian semula, dengan tarikh bermulanya kajian semula yang kemudiannya,

dibawah Fasal ini. Seterusnya sesuatu kajian pindaan yang dijalankan itu tidak boleh

dibuat dalam jangka masa yang begitu lama sepertimana dalam perkara (iii) Kajian

semula dibawah perenggan (i) hendaklah disiapkan dalam tempoh yang tidak melebihi

dua tahun dari tarikh bermulanya kajian semula itu.

Apabila wujud keadaan dimana pertambahan bilangan penggundi di sesuatu kawasan itu

berlaku dengan begitu pesat atau berlakunya lain-lain perkara yang memerlukan kajian

semula persempadanan semula kawasan pilihan raya maka hendaklah dirujuk fasal (3).

Jika sekiranya Suruhanjaya Pilihan Raya berpendapat bahawa seandainya sesuatu

keadaan yang berlaku itu dan tertakluk dibawah undang-undang yang digubal di bawah

Perkara 2 kajian semula yang juga disebut dalam fasal (2), perlu dijalankan maka

Suruhanjaya itu hendaklah berbuat sedemikian selepas lapan tahun atau lebih telah

berlalu selepas kajian semula yang terakhir dijalankan dibawah Fasal itu.

Tun Suffian (1971)Dalam Fasal (3A)(1) jika bilangan ahli yang dipilih bagi Dewan

Rakyat diubah berikutan dengan apa-apa pindaan kepada Perkara 46, atau bilangan ahli

dipilih bagi Dewan Undangan sesuatu Negeri diubah berikutan dengan suatu undang-

undang yang diperbuat oleh Badan Perundangan sesuatu Negeri, Suruhanjaya Pilihan

Raya hendaklah tertakluk kepada Fasal (3B), menjalankan kajian semula pembahagian

kawasan yang tersentuh dengan pengubahan itu kepada bahagian pilihanraya persekutuan

atau Negeri mengikut mana-mana yang berkenaan. Kajian semula yang dijalan itu

hendaklah disiapkan dalam tempoh tidak melebihi dari dua tahun dari hari pertama tarikh

kuat kuasa undang-undang yang berkaitan. Merujuk perenggan (ii) Kajian semula di

bawah perenggan (i) tidaklah menyentuh lat tempoh yang diperuntukkan di bawah

perenggan (ii) Fasal (2) berkenaan dengan kajian semula di bawah perenggan (1) fasal

itu.Perenggan (iii) pula menjelaskan peruntukan Jadual Ketiga Belas hendaklah terpakai

bagi kajian semula di bawah Fasal ini, tetapi tertakluk kepada apa-apa ubah suaian yang

difikirkan perlu oleh Suruhanjaya Pilihan Raya.

Tun Suffian (1971) Fasal (3B) pula menyatakan jika sekiranya berlaku pindaan kepada

perkara 46 atau sekiranya suatu undang-undang yang diluluskan oleh Dewan Undangan

sesuatu Negeri sebagaimana yang disebut dalam perenggan (i) fasal (3A) mula berkuat

kuasa selepas lapan tahun selepas dari tarikh siapnya kajian semula yang terakhir di

bawah fasal (2) dan Suruhanjaya Pilihan Raya berpendapat bahawa sekali lagi perlu

dijalankan suatu kajian semula di bawah fasal (2) maka dengan itu berdasarkan kepada

perlembagaan Suruhanjaya Pilihan Raya tidak boleh menjalankan kajian sepertimana

yang diperuntukan dibawah perenggan (i)fasal (3A) tetapi kajian semula tersebut boleh

dijalankan semula sepertimana dibawah fasal (2). Dalam mengendalikan kajian semula

perlu mengambil kira mana-mana kawasan yang tersentuh berikutan dengan pindaan atau

undang-undang yang disebut dalam perenggan (i) fasal (3A).

Berdasarkan kepada perlembagaan persekutuan sepertimana yang terkandung dalam fasal

(4) Undang-undang persekutuan atau negeri boleh memberi kuasa kepada Suruhanjaya

Pilihan Raya untuk menjalankan pilihan raya kecil selain pilihan raya umum yang disebut

dalam fasal (1).

Sebagai sebuah badan yang bebas Suruhanjaya Pilihan Raya mempunyai kuasa yang sah

dalam membuat peraturan atau kaedah-kaedah terutamanya untuk menjaga kewibawaa,

peranan dan fungsi Suruhanjaya. Peraturan atau kaedah-kaedah yang dikuat kuasakan

tersebut adalah tertakluk kepada peruntukan undang-undang persekutuan.

Mencabar Keputusan Pemilihan

Sepertimana yang terkandung dabawah perkara 118, keputusan dalam sesuatu pilihan

raya samada bagi Dewan Rakyat atau Dewan Undangan Negeri boleh dicabar. Mencabar

keputusan pimilihan tersebut hendaklah dibuat melalui petisyen pilihan raya yang

dikemukakan kepada Makamah Tinggi yang memounyai bidang kuasa di tempat pilihan

raya itu diadakan didalam masa 21 hari selepas tarikh keputusan pilihan raya disiarkan

dalam warta. Manakala perkara 118A, ialah cara mempersoalkan petisyen pilihan raya

mengenai tidak adanya pemilihan. Petisyen pilihan raya dan Makamah Tinggi boleh

membuat sebarang perintah yang difikirkannya patut menganainya untuk memaksa suatu

pemilihan dibuat. Kegagalan membuat pemilihan dalam tempoh yang dinyatakan oleh

perkara 54 atau 55 oleh peruntukan yang sama dalam perlembagaan mana-mana negeri.

Kelayakan Sebagai Pemilih

Dalam perkara 119, dinyatakan tentang kelayakan seseorang untuk mengundi dalam

pilihan raya. Perkara utama untuk melayakkan seseorang itu sebagai pemilih ialah ia

mestilah seorang wargan Negara Malaysia dan terlebih dahulu telah mendaftar sebagai

pemilih yang sah dengan Suruhanjaya Pilihan Raya apabila telah mencapai umur dua

puluh satu tahun.

Seterusnya dalam keadaan bagaimana seseorang pemilih itu hilang kelayakan dan tidak

boleh menjadi pemilih dalam sesuatu pilihan raya. Keadaan dimana seseorang pemilih itu

hilang kelayakannya apabila:

1. Pada tarikh kelayakan, ditahan kerana tidak siuman atau sedang menjalani

hukuman penjara.

2. Sebelum tarikh kelayakan, telah didapati bersalah dan dihukum mati atau penjara

melebihi 12 bulan dan masih menjalani hukuman pada tarikh kelayakan.

3. Telah memperolehi kerakyatan asing.

PROSES PILIHAN RAYA

Di Malaysia Pilihan Raya Umum diadakan dalam tempoh 60 hari selepas pembubaran

parlimen. Pembubaran Parlimen juga akan diikuti oleh Pembubaran Dewan Undangan

Negeri kecuali Dewan Undangan Negeri Sarawak. Manakala Pilihan Raya Kecil “By

Election“ sama ada diperingkat Parlimen mahupun di peringkat Dewan Undangan Negeri

juga diadakan dalam tempoh 60 hari dari tarikh kekosongan kerusi yang dilaporkan

kepada Suruhanjaya Pilihan Raya. Kekosongan kerusi ini berlaku sama ada oleh

kematian, perletakan jawatan atau seseorang Ahli Dewan Rakyat atau Dewan Undangan

Negeri itu hilang kelayakan sepertimana dibawah perkara 48 Perlembangaan Malaysia.

Berdasarkan kepada perlembagaan Malaysia pilihan raya ditetapkan setiap lima tahun

sekali. Namun begitu pada praktisnya pilihan raya diadakan lebih awal iaitu diantara tiga

ke empat tahun sekali. Ini bermakna kerajaan yang memerintah tidak menunggu sehingga

genap tepoh lima tahun yang ditetapkan itu.

Sesuatu pilihan raya yang diadakn itu melalui pelbagai peringkat proses sepertimana

yang terdapat dalam perlembagaan Malaysia dan juga peraturan yang terkandung didalam

undang-undang pilihan raya. Pilihanraya Umum atau pilihan raya kecil bermula dengan

pengeluaran writ pilihan raya oleh Suruhanjaya Pilihan Raya kepada pegawai pengurus.

Pada masa yang sama satu notis akan diwartakan bagi menetapkan tarikh penamaan calon

dan tarikh mengundi.

Hari Penamaan Calon

Suruhanjaya Pilihan Raya mempunyai kuasa mutlak untuk menetapkan tarikh penamaan

calon dalam sesuatu pilihan raya. Hari penamaan calon merujuk kepada hari yang

ditetapkan oleh Suruhanjaya Pilihan Raya calon-calon yang akan bertanding untuk

megemukakan kertas-kertas penamaan bagi menentukan sama ada calon-calon tersebut

layak untuk bertanding atau tidak. Kertas-kertas penamaan calon tersebut mestilah

dikemukakan kepada pegawai pengurus pada jam 9.00 sehingga jam 10.00 pagi sahaja.

Kertas penamaan calon tersebut boleh dikemukakan oleh calon, pencadang, atau

penyokong atau salah seorang dari mereka.

Setelah diterima oleh pegawai pengurus kertas penamaan calon tersebut akan disemak

bagi memastikan butiran yang diperlukan dalam kertas pencalonan tersebut diisi dengan

tepat. Sekiranya terdapat kesilapan mengisi atau butiran yang diperlukan tidak lengkap

maka kertas pencalonan tersebut akan ditolak oleh pegawai pengurus pilihan raya.

Setelah disemak dan diterima dalam proses penamaan calon, kertas penamaan tersebut

akan dipamerkan kepada umum dari jam 10.00 sehingga jam 11.00 pagi. Tujuan kertas

penamaan calon tersebut dipamerkan ialah untuk memberi ruang dan peluang agar orang

ramai membuat semakan dan membuat bantahan sekiranya ada.

Tun Suffian (1971) Kelayakan seseorang calon untuk bertanding sepertimana yang

terdapat peraturan-peraturan pilihan raya (Perjalanan Pilihan Raya ) 1981 dan perkara 48

Perlembagaan Malaysia. Perkara 48 Perlembangaan Malaysia memperuntukan bahawa

syarat kelayakan seseorang calon untuk bertanding dalam pilihan raya parlimen dan

perenggan kelima jadual kelapan perlembagaan Malaysia menyatakan kelayakan

seseorang Dewan Undangan Negeri . Seseorang calon layak bertanding dalam mana-

mana pilihn raya jika memenuhi syarat berikut:

1. Menjadi Warganegara yang sah

2. Mempunyai otak dan fikiran yang waras atau Tidak Gila.

3. Bukan seorang yang bankrap dan yang belum dilepaskan.

4. Tidak dijatuhi hukuman oleh mana-mana makamah di Malaysia dengan hukuman

penjara tidak kurang setahun dan denda tidak kurang dari dua ribu atau yang

belum mendapat pengampunan.

5. Tidak memegang sesuatu jawatan yang berkepentingan atau yang mendapat

bayaran.

Selepas tempoh penamaan calon dan tempoh bantahan pada hari penaman calon

sekiranya terdapat keadaan dimana hanya seoranag calon sahaja yang layak bertanding.

Maka Suruhanjaya Pilihan Raya boleh mengistiharkan bahawa calon yang diterima

pencalonannya itu sebagai menang tanpa bertanding. Sekiranya terdapat lebih dari

seorang calon yang bertanding pihak Suruhanjaya Pilihan Raya akan membuat

pengistiharan nama calon dan perti yang bertanding.

(Akta Pilihan Raya 1958)Calon-calon yang bertanding dimestikan meletakkan wang

pertaruhan sebanyak RM 10,000.00 bagi kerusi Parlimen dan RM 5,000.00 bagi kerusi

Dewan. Wang pertaruhan tersebut perlu diserahkan kepada pegawai pengurus berserta

dengan kertas pencalonan pada hari penamaan calon diadakan. Calon yang bertanding

akan kehilangan wang pertaruhan tersebut sekiranya gagal memperolehi 1/8 dari jumlah

undi yang diperolehi oleh semua calon yang bertanding.

Dalam pilihan raya Parlimen atau pilihan raya Dewan undangan Negeri seseorang calon

yang bertanding mewakili sesuatu parti politik boleh menggunakan lambang parti

tersebut dengan mendapat kebenaran bertulis dari ketua parti tersebut. Manakala calon

yang bertanding tidak mewakili mana-mana parti atau sebagai calon bebas calon tersebut

perlu memilih mana-mana symbol atau lambing yang disediakan oleh Suruhanjaya

Pilihan Raya. Penggunaan symbol atau lambing ini penting kerana ia akan dicetak di atas

kertas-kertas undi.

Kempen Pilihan Raya

Selepas proses penamaan calon selesai dilalui dan diumumkan oleh Suruhanjaya Pilihan

Raya sebagai calon yang bertanding maka kempen boleh dijalankan. Suruhanjaya Pilihan

Raya mempunyai peraturan-peraturan khas untuk parti politik atau calon pilihan raya itu

untuk berkempen seperti Akta Kesalahan Pilihan Raya (Pindaan ) 2002. Tempoh kempen

yang biasa ditetapkan oleh Sruhanjaya Pilihan Raya adalah diantara seminggu ke dua

minggu. Berkempen hanya boleh dimulakan selepas selesai proses penamaan calon dan

ditamatkan pada jam 12.00 tengah malam sebelum hari mengundi.

Bagi memastikan proses pilihan raya berjalan lancar Suruhanjaya Pilihan Raya

mempunyai kuasa dibawah perkara 3(5) Akta Pilihan Raya 1958 dan perkara 27 A Akta

kesalahan Pilihan Raya 1954 untuk melantik Pegawai Penguat Kuasa dan membentuk

satu atau lebih pasukan penguat kuasa di setiap bahagian pilihan raya jika perlu. Pasukan

penguat kuasa ini dianggotai oleh pegawai penguat kuasa yang dilantik oleh Suruhanjaya

Pilihan Raya. Penguat Kuasa ini terdiri daripada seorang wakil Ibu Pejabat Polis Daerah,

seorang wakil dari pihak berkuasa tempatan dan seorang wakil dari tiap-tiap parti atau

calon yang bertanding.

(http://ms.wikipedia.org) Pasukan penguat kuasa ini bertanggungjawab kepada Pegawai

Pengurus. Tugas pasukan ini untuk membuat pantauan keatas bahan-bahan kempen,

ceramaah-ceramah pilihn raya dan perhimpunan umum. Pantauan yang dibuat oleh

pasukan penguat kuasa ini bagi memastikan peruntukan dibawaah undang-undang pilihan

raya tidak dilanggari. Suruhanjaya Pilihan Raya juga menubuhkan jawatankuasa-

jawatankuasa di peringkat Pusat, Negeri atau bahagian-bahagian pilihan raya bagi

memberi penerangan kepada parti-parti politik, calon-calon atau ejen-ejen serta petugas-

petugas parti mengenai undang-undang dan peraturan pilihan raya.

(Akta Polis 1967) Setiap calon atau parti politik yang bertanding diwajibikan mematuhi

undang-undang ketika mereka berkempen. Bilamana sesuatu parti politik yang bertanding

itu ingin mengadakan perhimpunan di tempat awam bagi tujuan berkempen mereka perlu

mendapatkan permit polis sepertimana dibwah seksyen 27 akta polis 1967. Seksyen 27

akta polis 1967 jelas meminta supaya sebarang perhimpunan yang hendak dibuat

hendaklah mendapat permit polis. Sewaktu berkempen calon-calon atau parti-parti politik

juga tertakluk dibawah akta keselamatan dalam negeri dan juga akta hasutan. Dalam

keghairahan calon-calon berkempen mereka sama sekali tidak boleh menggunakan isu-

isu yang boleh mendorong rakyat memberontak dan seterusnya menimbulkan keadaan

huru-hara sehingga menjejaskan keselamatan dan ketenteraman awam.

Hari Mengundi

Hari mengundi adalah dimana semua pemilih membuat pilihan mereka melalui proses

membuang undi. Secara rasminya hari mengundi bermula selepas jam 12.00 tengah

malam hari terakhir berkempen dan berakhir dengan pengumuman pilihan raya. Namun

begitu waktu membuang undi adalah ditetapkan dari jam 8.00 pagi sehingga jam 5.00

petang. Tempoh masa mengundi ini adalah sama sepertimana yang ditetapkan oleh

Suruhanjaya Pilihan Raya bagi seluruh Negara.

Bagi kawasan pendalaman unit-unit bergerak digunakan bagi memastikan kelancaran

proses membuang undi. Salain dari itu waktu membuang undi mungkin berbeza antara

daerah seperti di kawasan pendalaman Sabah dan Sarawak. Ini kerana kesukaran untuk

sampai kekawasan pengundi yang kedudukanya begitu jauh dan jalan perhubungan hanya

melalui sungai sahaja.

Tempat-tempat membuang undi selalunya dibuat disekolah-sekolah, balai raya atau

dewan orang ramai. Sebagaimana yang terkandung dalam Akta 19 Akta Kesalahan

Pilihan Raya dibahagian V dibawah seksyen 14 Penggunaan sekolah dan bangunan dan

premis awam sebagai tempat mengundi. Bedasarkan kepada akta tersebut Suruhanjaya

Pilihan Raya boleh menggunakan secara percuma sebagai tempat mengundi mana-mana

sekolah atau mana-mana bangunan atau premis awam yang lain atau mana-mana

bahaginnya.

Di kawasan tempat mengundi juga dibuat pengasingan seperti tempat menyemak daftar

pengundi dengan tempat memangkah undi dan seterusnya tempat kotak atau peti undi

diletakkan. Setiap peringkat proses mengundi ini diasingkan bagi mengelak berlakunya

kesesakan terutamanya pada waktu puncak. Di samping itu pengasingan ini bertujuan

untuk memudahkan kawalan dijalankan.

Di tempat membuang undi ini akan dipasangkan dengan pelbagai poster bagi

memudahkan para pengundi. Poster-poster yang dipasang tersebut juga mengandungi

peraturan dan arahan untuk pengundi ikuti atau patuhi. Poster-poster tersebut berbentuk

arahan seperti jangan bising, sila beratur dan sebagainya. Berdasarkan kepada undang-

undang tidak membenarkan sebarang sepanduk atau poster parti dipasang dalam kawasan

pesekitaran tempat membuang undi. Undang-undang tersebut juga menegah mana-mana

orang atau ejen calon atau calon membawa atau memakai lambang parti masing-masing

ke dalam kawasan tempat membuang undi melebihi saiz yang dibenarkan.

Berdasarkan kepada akta 19 Akta kesalahan Pilihan Raya 1958 dibawah bahagian V

perjalanan pilihan raya merujuk seksyen 13 perenggan (2) Tiap-tiap orang yang

mengundi dalam sesuatu pilihan raya hendaklah membuang undinya dengan

menggunakan sekeping kertas undi yang ditandakan olehnya bagi menunujukkan

undinya, dan dimasukkan olehnya ke dalam suatu peti undi terjamin selamat, yang

diperuntukkan bagi maksud itu, mengikut apa-apa cara yang menjadi undi itu

rahsia.Dengan syarat bahawa mana-mana orang yang mengundi itu buta atau tidak dapat

membaca, maka dia boleh memberikan undinya mengikut apa-apa cara sebagaimana

yang ditetapkan.

PENGIRAAN UNDI

Pengiraan undi dijalankan oleh Ketua tempat Mengundi di tempat mengundi atau di satu

pusat pengiraan undi yang telah ditetapkan. Undi pos bagi sesuatu bahagian pilihan raya

dikira oleh Pegawai pengurus di pusat pengiraan undi yang ditetapkan. Semasa proses

pengiraan undi dijalankan hanya orang-oarang yang dibenarkan sahaja yang boleh

memasuki tempat mengira undi. Mereka yang dibenarkan ialah

Ahli-hli dan pegawai Suruhan jaya Pilihan Raya

Pegawaai yang dilantik oleh Suruhanjaya Pilihan Raya

Calon, wakil dan ejen mengira undi

Kehadiran ejen-ejen calon adalah untuk memastikan pengiraan undi dijalankan mengikut

proses sepertimana yang ditetapkan oleh undang-undang dan peraturan dan bagi

memastikan urusan pengiraan undi itu betul, adil dan telus. Selepas selesai proses

pengiraan undi di tempat-tempat mengundi dan pusat pengiraan undi, keputusan-

keputusan pengundian dikemukakan kepada pegawai Pengurus di pusat penjumlahan

undi. Pegawai Pengurus akan menjumlahkan semua undi termasuklah undi pos untuk

menentukan pemenang. Proses tersebut dibuat sebagaimana yang terkandung didalam

Akta 19 Akta Kesalahan Pilihan Raya bahagian V dibawah seksyen 13 perenggan (1)

Tertaluk kepada Akta Kesalahan Pilihan Raya 1954 (Akta5) calon bagi sesuatu bahagian

pilihan raya yang mendapat bilangan undi sah yang terbesar daripada pemilih bahagian

pilihan raya itu hendaklah disifatkan sebagai ahli yang dipilih bagi bahagian pilihan raya

itu. Pegawai Pengurus bagi sesuatu bahagian pilihan raya itu akan mengistiharkan calon

yang mendapat undi majority sebagai pemenag atau calon yang terpilih bagi bahagian

pilihan raya berkenaan (http://ms.wikipedia.org).

SELEPAS PILIHANRAYA

Selepas proses pilihan raya selesai dijalankan semua calon-calon yang bertanding adalah

bertanggungjawab untuk menurunkan semua poster yang ditampal. Mereka diberi masa

untuk menjalankan kerja-kerja penurunan poster tersebut dalam masa dua minggu selepas

tarikh pilihan raya dijalankan. Sekiranya poster-poster tersebut gagal diturnkan pikah

berkuasa tempatan akan bertindak menurunkan poster tersebut dan akan mengemukakan

tuntutan bayaran kepada parti atau calon kos kerja-kerja menurunkan poster tersebut ini

sebagaimana yang terkandung dalam peruntukan undang-undang majlis dan kerajaan

tempatan.

Setiap calon yang bertanding adalah berkewajipan untuk mengemukakan penyata

perbelanjaan yang dibuat dalam pilihan raya yang telah dijalankan. Seseorang calon

pilihan raya dewan rakyat atau parlimen yang bertanding adalah layak untuk berbelanja

dalam kempen pilihan raya adalah sebanyak RM 200,000.00. Manakala seseorang calon

yang bertanding bagi pilihan raya kerusi Dewan Undangan Negeri berkelayakan untuk

berbalanja wang dalam pilihanraya tersebut adalah sebanyak RM 100,000.00. Laporan

perbelanjaan wang bagi pilihan raya hendaklah dihantar kepada Pengarah Pilihan Raya

Negeri dalam tempoh 31 hari selepas tarikh keputusan pilihan raya disiarkan dalam

warta. Kegagalan untuk mengemukakan penyata perbelanjaan pilihan raya dalam tempoh

yang ditetapkan merupakan satu keslahan dibawah akta Kesalahan Pilihan Raya 1954.

Penyimpanan kertas-kertas undi oleh Suruhanjaya Pilihan Raya merupakan salah satu

tanggung jawab penting. Kertas undid an termasuk dokumen lain yang berkaitan pilihan

raya tersebut mestilah disimpan di dalam peti atau peti-peti khas dan dikunci dengan

disaksikan oleh ejen-ejen calon. Peti-peti khas tersebut disimpan dibawaaah pengawasan

Pegawai Pengurus selama 6 bulan. Manakala Pengarah Pilihan raya Negeri akan

menyimpan daftar pemilih yang telah ditandakan dan juga ‘counter foils’. Ini adalah bagi

menjamin kerahsian undi. Peti-peti itu hanya boleh boleh dibuka atas arahan Hakim

Mahkamah Tinggi sekiranya ada petisyen. Selepas tempoh 6 bulan Pegawai Pengurus

Pilihan Raya selepas mendapat kelulusan Suruhanjaya Pilihan Raya boleh melupuskan

kertas-kertas undi bersama-sama dengan dokumen-dokumen berkenaan. Pegawai

Pengurus seterusnya perlu mengemukakan sijil pelupusan kepada Pengarah Pilihan Raya

Negeri.

PENUTUP

Proses pilihan raya di Malaysia adalah yang terbaik berdasarkan kepada peruntukan

undang-undang yang berkiatan. Undang-undang dan peraturan yang digunakan tersebut

adalah bertujuan untuk memastikan bahawa proses pilihan raya yang dijalankan adalah

bebas, adil dan telus. Proses Pilihan Raya yang bersih, bebas, adil dan telus ini penting

sebagai asa kepada kesetabilan sistem demokrasi yang menjadi tunjang kepada system

pemerintahan Negara Malaysia.

Melalui proses pilihan raya juga dapat memberikan gambaran yang jelas bahawa kerajaan

yang dibentuk itu merupakan satu kerajaan yang dipilih oleh mejoriti rakyat. Oleh itu

kerajaan yang dibentuk tersebut akan menjadi setu kerajaan yang kuat. Selain dari itu

kekuatan kerajaan yang dibentuk akan membolehkan ia berfungsi dengan baik. Kerajaan

yang kuat dan stabil boleh memberi tumpuan kepada usaha-usaha merialisasikan atau

mekotakan janji mereka sewaktu kempen pilihan raya dijalankan.

Kerajaan pilihan rakyat akan dapat menjamin penerusan agenda pembanguanan Negara

yang akhirnya akan memberi keselesaan dan faedah kepada rakyat. Melalui proses

pilihan raya juga menjadi medium dimana rakyat menilai peretasi perkhidmatan sesebuah

kerajaan itu. Rakyat mempunyai kuasa untuk menolak kerajaan yang koraup dan lemah

dengan memilih kerajaan yang baru yang boleh memenuhi aspirasi rakyat. Oleh itu

tujuan pilihan raya ialah agar rakyat menggunakan hak mereka untuk memilih keraajaan

yang mereka percaya boleh memerintah dengan baik.

Rujukan

1. Perlembagaan Malaysia. Tun Suffian (1971)

2. Akta Suruhanjaya Pilihan Raya (Akta 19)

3. Akta Polis 1967

4. Akta hasutan.