Pertanika 8(3), 391 - 397 (1985)

Keperluan Latihan Pegawai-Pegawai Barisan Hadapan RISDA

(Training Needs of RISDA's Frontline Workers)

MAIMUNAH ISMAIL dan ASMA AHMADJabatan Pendidikan Pengembangan,

Pusat Pengembangan dan Pendidikan Lanjutan,Universiti Pertanian Malaysia,

43400 Serdang, Selangor, Malaysia.

Key words: Keperluan latihan; pegawai-pegawai barisan hadapan; RISDA.

ABSTRAK

Satu kajian telah dijalankan di kalangan 194 orang pegawai-pegawai barisan hadapan RISDAdart seluruh Semenanjung Malaysia. Tujuan kajian ialah untuk mengenalpasti keperluan latihanpegawai-pegawai pengembangan ini dalam bidang teknik dan bukan teknik. Penemuan kajianadalah penting untuk merangkakan kurikulum latihan dalam perkhidmatan bagi kategori pegawaiRISDA tersebut- Kajian telah mendapati pegawai-pegawai barisan hadapan RISDA memerlukanlatihan dalam perkhidmatan dalam bidang - bidang yang berkaitan dengan program modenisasiuntuk memperbagaikan punca pendapatan pekebun kecil iaitu ternakan kambing, lembu dan kerbau(76 peratus), ternakan ikan air tawar (73.65 peratus), ekoivomipertanian (73.4 peratus) dan ternakanayam (73.28 peratus). Pegawai-pegawai tersebut mempunyai kecekapan yang rendah dalam bidang-bidang tersebut kerana ia merupakan program baru yang diberi tumpuan oleh RISDA di sampingprogram-program pengeluaran getah.

ABSTRACT

A study was conducted among 194 RISDA's frontline workers throughout Peninsular Malaysia.The aim of the study was to identify frontline workers' training needs in technical and non-technicalareas. The findings of the study should serve as a useful guide in curriculum development for in-service training of RISDA's frontline workers. The study indicated that the frontline workers needtraining in the areas related to the modernization programme specifically in diversifying incomesources for the rubber smallholders. The areas identified are the rearing of sheep, cattle and buffaloes(76 per cent), fresh-water fish rearing (73.65 per cent), agricultural economics (73.4 per cent) andpoultry rearing (73.28 per cent). The officers were also found to have low job-competencies in theseareas probably because the areas are comparatively new within the whole range of rubber small-holders development programmes.

PENDAHULUAN agensi-agensi pembangunan kerana dalamusaha pencapaian matlamat sesuatu agensi itu iaharus melalui berbagai-bagai pergolakan dan

Tahun-tahun lapan puluhan merupakan perkembangan mahupun daripada segi perun-dekad kedua dalam peringkat pembangunan di tukan kewangan, penerima, kakitangan agensibawah Dasar Ekonomi Baru. Dekad ini juga dan keadaan persekitaran, sejajar dengan arusakan lebih mencabar terutamanya kepada pembangunan ke arah tahun 2,000.

MAIMUNAH ISMAIL DAN ASMA AHMAD

Antara agensi yang memainkan perananpenting ctalam pembangunan pertanian danluar bandar ialah Pihak Berkuasa KemajuanPekebun Kecil Getah (RISDA) yang telah di-tubuhkan pada tahun 1973. Tanggungjawabutama RISDA adalah untuk membangunkantaraf kehidupan masyarakat pekebun kecil getahyang berjumlah 2.5 juta di SemenanjungMalaysia (500,000 keluarga) yang mengerjakantanah seluas 770,200 hektar (Syed Barkat Ali,1984). Jumlah penduduk yang begitu besarhams diambil perhatian memandangkan peng-libatan mereka dalam pengeluaran salah satudaripada tanaman utama negara iaitu getah.Mereka juga merupakan petani yang menjadi-kan pekerjaan menoreh getah sebagai mat a pen-carian utama sedangkan taraf pertanian itu ke-b anyakannya adalah secara sara diri (sub -sistance farming).

Pembangunan pekebun kecil getah me-merlukan satu pendekatan secara menyeluruhmeliputi bidang seperti pemindahan teknologi,strategi meninggikan pendapatan, pembangun-an infrastruktur serta pembangunan keluargadan masyarakat. Dalam melaksanakan pen-dekatan ini, konsep dan prinsip pengembangandigunakan, melalui daya usaha yang dijalankanoleh beberapa kategori pegawai pengembangan.

Peranan Latihan Dalam Perkhidmatan

Banyak kajian telah dijalankan di Malaysiatentang tanggapan pegawai-pegawai pengem-bangan terhadap kecekapan dan kepentingantugas serta kaitannya dengan keperluan latihan(Saidin Teh, 1973 dan 1981; ShamsudinTugiman, 1971; Shamsudin Saud, 1983).

Shamsudin Tugiman (1977) dalam kajian-nya tentang keperluan latihan pekerja pro-fesional dalam sektor pekebun kecil getah men-dapati wujudnya kaitan yang bermakna diantara tanggapan terhadap kepentingan bidangtugas dan keperluan latihan. la mendapatisembilan bidang tugas yang dianggap pentingdan menyusunnya mengikut keutamaan dalammenyediakan latihan untuk pekerja-pekerjapengembangan. Bidang-bidang tugas itu ialahpengeluaran, pemerosesan dan pemasaran

getah; perancangan program; penilaian pro-gram; penyeliaan, pentadbiran dan penyelidik-an; kekeluargaan dan pembangunan belia; danpembangunan desa.

Dalam kajian yang sama juga didapatibahawa tanggapan terhadap keperluan latihanadalah berbeza mengikut jawatan atau kategoripegawai. Umpamanya, penyelia memberi tang-gapan yang lebih tinggi untuk mendapat latihandibandingkan dengan pegawai operatif. Ini di-sebabkan sebagai seorang penyelia ia patutmengetahui dan cekap dalam banyak bidangsupaya dapat menyelia dengan lebih berkesanpegawai-pegawai bawahannya yang menjalankan tugas yang berbagai-bagai.

Kajian oleh Saidin Teh (1981) berkenaankecekapan profesional yang diperlukan olehpenyelia pekerja pengembangan mendapatibahawa wujudnya kaitan yang bermakna antarakepentingan bidang tugas dengan keperluanbidang itu dalam program latihan. Bidang-bidang tugas itu telah disusun mengikut ke-utamaan keperluan latihan seperti berikut:pembentukan kepimpinan; pemajuan peribadiseseorang (personal growth); perancanganprogram; penilaian program; pelaksanaan pro-gram; penyeliaan dan pentadbiran; dan per-hubungan awam dalam pembangunan luarbandar.

Maimunah dan Ng (1982) dalam kajianlain tentang tanggapan juruteknik pertanianterhadap Sistem Latihan dan Lawatan men-dapati juruteknik pertanian memerlukanlatihan yang lebih berkesan daripada segipraktik sesuatu amalan pertanian. Ini adalahkerana sebagai pegawai operatif, juruteknik ituseharusnya pakar dalam menyelesaikan masalahyang 'immediate' yang dihadapi oleh petani.Kajian ini juga menunjukkan bahawa pegawaioperatif dan penyelia memerlukan orientasilatihan dalam perkhidmatan yang berlainan.

Kajian oleh Shamsudin Saud (1983), me-rumuskan pula bahawa juruteknik pertanianyang juga merupakan pegawai operatif JabatanPertanian seharusnya menerima latihan dalamsituasi bekerja atau 'learning by doing'. Oleh itu

392 PERTANIKA VOL. 8 NO. 3, 1985

KEPERLUAN LATIHAN PEGAWAI-PEGAWAI BARISAN HADAPAN RISDA

ia mencadangkan supaya latihan yang diterimaoleh Juruteknik Pertanian dalam Sistem Latihandan Lawatan lebih berorientasikan masalahdaripada hanya memberi penerangan teori.

RISDA, sebagai satu agensi pembangunanyang telah berfungsi hanya dalam dua dekad,mempunyai pengalaman yang sama daripadaaspek latihan sebagaimana yang diutarakandalam kenyataan-kenyataan di atas. Memangtidak perlu diragui dalam usaha pencapaianmatlamat menerusi program-program yang di-lakukan, pegawai-pegawai pengembanganharus dilengkapkan dengan pengetahuan dankemahiran dalam bidang tugas yang tertentu.Ini bukan sahaja daripada segi pengetahuan dankemahiran teknik, tetapi juga dalam hal pengu-rusan, perencanaan program, komunikasi danteknik-teknik pengembangan.

RISDA mempunyai kira-kira 1,500 pegawaipengemb angan term asuk pegawai b arisanhadapan, penyelia di peringkat daerah danpenyelia di peringkat negeri dan ibu pejabat(RISDA Aide-Memoire, 1980).

0 bjektif Kajian

Tujuan utama kajian ini ialah untukmengetahui keperluan latihan pegawai pengem-bangan RISDA dalam bidang-bidang teknikdan bukan teknik. Objektif spesifik kajian ialahuntuk mengukur kecekapan pegawai-pegawaipengembangan itu dalam aspek-aspek berkaitandengan bidang tugasnya; mengetahui sama adasesuatu bidang itu penting dengan perananmereka; dan mengenalpasti masalah-masalahyang dihadapi oleh pegawai-pegawai pengem-bangan.

Kepentingan Kajian

Pengetahuan berkenaan kecekapan sese-orang pegawai dalam sesuatu bidang tugas dantanggapan mereka terhadap bidang itu dari-pada segi kepentingannya dengan tugas adalahperlu untuk merangka dan memperbaiki kuri-kulum latihan dalam perkhidmatan pegawai-pegawai pengembangan. RISDA sendiri danIain-lain penganjur latihan diharapkan akan

menerima manfaat daripada penemuan kajianini.

Batasan Kajian

Skop kajian ini adalah tertumpu semata-mata kepada tanggapan pegawai - pegawaipengembangan RISDA daripada segi kecekapandalam sesuatu bidang dan kepentingannya dari-pada segi tugas seharian mereka. Maklumat ber-kenaan penilaian sebenarnya daripada aspekkognitif, dan psikomotor dalam bidang tersebutadalah di luar skop kajian ini.

METODOLOGI

Pensampelan, Peralatan dan AnaUsis

Sampel kajian dibuat secara pensampelanrawak berlapis (stratified random sampling).Responden terdiri daripada 194 pegawai barisanhadapan RISDA dalam empat buah kawasaniaitu utara (Perlis dan Kedah), kawasan selatan(Melaka dan Johor) kawasan timur (Pahang,Kelantan dan Terengganu) serta ibu pejabat diKuala Lumpur. Pegawai-pegawai ini merupa-kan pegawai pengembangan yang bekerja palinghampir dengan masyarakat pekebun kecil getah.

Untuk tiap-tiap negeri, beberapa daerahtelah dipilih dan di setiap pejabat RISDAdaerah semua pegawai barisan hadapannya di-ambil sebagai responden. Pengumpulan datamenggunakan borang soalselidik yang diisi sen-diri oleh responden dan dikumpulkan di tiap-tiap pejabat RISDA daerah.

Soalselidik terdiri daripada soalan-soalanyang menghendaki responden menjrwab samaada bidang tugas yang disenaraikan "penting"atau "tidak penting"; juga sama ada respondenberanggapan "cukup cekap", "kurang cekap","tidak cekap" atau "tidak pasti" dalam bidangtugas yang tertentu.

Sem asa penganalisisan, responden yangmemberi jawapan "kurang cekap", "tidakcekap" dan "tidak pasti" disatukan kepada kate-gori "tidak cekap". Jadi tumpuan penganalisisanialah terhadap dua kategori jawapan yang ber-

PERTANIKA VOL. 8 NO. 3, 1985 395

MAIMUNAH ISMAIL DAN ASMA AHMAD

JADUAL 1Taburan PBH RISDA mengikut jawatan

Jawatan Bilangan Peratus

Penolong pegawai RISDA tingkatan tertinggi (PPTT)

Penolong pegawai RISDA tingkatan khas (PPRTK)

Penolong pegawai RISDA (PPR)

Penolong pegawai RISDA wanita (PPRW)

Merinyu RISDA (MR)

19

42

63

35

35

10.0

22.0

32.0

18.0

18.0

Jumlah 194 100.00

kombinasi "penting dan cekap7', dan "pentingdan tidak cekap" Daripada jawapan yang"penting dan tidak cekap ini dapat diketahuikecekapan responden dalam bidang-bidangyang dianggap penting. Bidang-bidang yangmempunyai peratus "penting dan tidak cekap''yang melebihi 70 peratus diandaikan memerlu-kan latihan yang tinggi, 60 hingga 69 peratusmemerlukan latihan yang sederhana dan kurangdaripada 60 peratus tidak memerlukan latihan.Ini bermakna bidang-bidang yang "penting dantidak cekap" yang melebihi 60 peratus perlu di-sertakan dalam kurikulum latihan.

HASIL KAJIAN

Latar Belakang Pegawai BarisanHadapan (PBH)

Responden dalam kajian ini yang juga me-rupakan pegawai operatif RISDA terdiri dari-pada lima kategori pegawai barisan hadapan.Mereka ialah Penolong Pegawai RISDA Ting-katan Tertinggi (10.0 peratus), Penolong Pega-wai RISDA Tingkatan Khas (22.0 peratus),Penolong Pegawai RISDA (32.0 peratus), Peno-long Pegawai RISDA Wanita (18.0 peratus) danMerinyu RISDA (18.0 peratus).

Kajian juga mendapati bahawa lebihkurang 50 peratus daripada PBH RISDA adalahpegawai muda yang berumur kurang daripada25 tahun; serta berpengalaman kerja kurangdaripada 5 tahun. Ada juga yang berumurdalam kategori 51 hingga 55 tahun (2.0 peratus)

dan mempunyai pengalaman kerja melebihi 20tahun (14.4 peratus). Sebahagian besar (80peratus) daripada jumlah PBH ini juga mem-punyai taraf pendidikan sekolah rendah. Pe-nemuan ini menunjukkan bahawa PBH yangtelah lama bekerja dengan RISDA adalah pe-gawai operatif yang telah mula bekerja denganLembaga Tanam Semula (Replanting Board)iaitu sebelum wujudnya RISDA. Sedangkanpegawai-pegawai yang lebih muda dan kurangpengalaman bekerja adalah mereka yang ber-pendidikan lebih tinggi iaitu mempunyai SijilRendah Pelajaran, Sijil Pelajaran Malaysia danSijil Pertanian.

Kecekapan Dalam Bidang-bidang YangDianggap Penting

Kajian telah mendapati bahawa secara ke-seluruhan, semua bidang utama teknik danbukan teknik yang disenaraikan dalam borangsoalselidik dianggap penting dalam tugas harianpegawai operatif RISDA. Sembilan bidangutama mempunyai darjah kepentingan melebihi80 peratus ialah getah (89.05 peratus), penge-luaran tanaman am (89.0 peratus), ternakanayam (87.19 peratus), sains tanah (86.0peratus), ternakan ikan (85.81 peratus),ternakan lembu dan kerbau (83.57 peratus),ekonomi pertanian (83.52 peratus) dan penge-luaran sayur-sayuran (82.96 peratus) (LihatJadual2).

Bidang-bidang utama seterusnya yang di-anggap penting dengan tugas pegawai barisan

394 PERTANIKA VOL. 8 NO. 3, 1985

KEPERLUAN LATIHAN PEGAWAI-PEGAWAI BARISAN HADAPAN RISDA

JADUAL 2Peratusan pegawai barisan hadapan RISDA mengikut bidang kecekapan yang dianggap penting

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Bidang kecekapanl

Getah

Kelapa sawit

Kelapa

Koko

Buah-buahan

Padi

Kopi

Tembakau

Tanaman musiman dan tahunan

Sayur-sayuran

Sains tanah

Ternakan ayam

Ternakan lembu dan kerbau

Kambing

Ternakan ikan

Ekonomi pertanian

Kejuruteraan ladang

Ekonomi rumahtangga

Pengemb angan

Pengeluaran tanaman am

Penting i

Cekap

40.73

15.46

17.39

10.91

16.02

21.42

10.48

13.22

15.96

20.20

13.08

13.91

7.17

9.53

12.16

10.12

6.41

20.00

33.45

46.90

{%)

Tidak cekap2

48.32

61.51

57.38

61.65

62.95

54.04

62.84

60.24

46.08

62.76

60.17

73.28

76.40

76.84

73.65

73.4

58.06

53.86

46.19

41.14

Jumlah

89.05

76.97

78.98

72.56

72.56

75.46

73.32

73.46

62.04

82.96

86.00

87.19

83.57

86.37

85.81

83.52

64.47

73.86

79.64

89.04

*Senarai menunjukkan bidang utama dan bidang-bidang yang berkaitan dengannya telah diambilkira.

^idang-bidang yang dianggap penting dengan tugas dan mempunyai peratus tidak cekap yang tinggi, diandaimemerlukan latihan dalam perkhidmatan.

hadapan ialah pengembangan (79.98 peratus),pengeluaran buah-buahan (79.01 peratus),kelapa (78.98 peratus), kelapa sawit (76.95peratus), padi (75.46 peratus), ekonomi rumah-tangga (73.86 peratus), tembakau (73.46 pera-tus), dan kopi (73.32 peratus). Bidang kejuru-teraan ladang dan tanaman musiman/jangkapendek mempunyai peratus kepentingan yangsederhana (64.47 dan 62.04 peratus).

Bidang Latihan Yang Diperlukan

Daripada analisis bidang kecekapan di atas,nyata menunjukkan pegawai barisan hadapan

RISDA memerlukan latihan yang berkaitandengan program-program mempelbagaikanpunca pendapatan selain daripada pengeluarangetah di kalangan pekebun kecil. Bidang-bidangitu ialah bidang ternakan kambing, ikan, lembudan kerbau (lebih daripada 70.0 peratus); danjuga ekonomi pertanian (purata 73.4 peratus)khususnya dalam bidang-bidang perakaunan(75.0 peratus), pengurusan ladang (74.0 pera-tus) dan pengurusan koperasi (77.0 peratus).

Keperluan latihan dalam pengeluarantanaman selain daripada getah juga didapatitinggi. Ini termasuk pengeluaran kelapa sawit

PERTANIKA VOL. 8 NO. 3, 1985 395

MAIMUNAH ISMAIL DAN ASMA AHMAD

(61.5 peratus), koko (61.7 peratus), buah-buahan (63 peratus), kopi (62.9 peratus) dantembakau (60.2 peratus). Aspek-aspek tertentudalam bidang kejuruteraan ladang, (58.1 pera-tus) ekonomi rumahtangga (53.9 peratus) danpengembangan (46.2 peratus) juga didapatimemerlukan latihan yang tinggi.

Masalah Semasa Menjalankan Tugas

Masalah yang dihadapi oleh pegawaibarisan hadapan mempunyai kaitan denganmasalah daripada aspek p>enerima dan daripadaaspek pegawai itu sendiri. Masalah daripadaaspek penerima adalah seperti berikut: ke-sukaran bekerja kerana ragam masyarakat yangberbagai-bagai (78.4 peratus), sikap negatifpenerima terhadap program yang dianjurkan(64.4 peratus), pertelingkahan antara ahli-ahlimasyarakat (59.3 peratus), penarikan diri olehpeserta-peserta projek (60.8 peratus), penglibat-an yang rendah daripada penerima (45.4 pera-tus) dan keadaan politik tempatan (47.4 pera-tus).

Masalah daripada aspek pegawai pulai al ah: m asal ah bekerj as am a dengan pegawaidari agensi-agensi lain dalam sesuatu program

(59.8 peratus), kurang mempunyai kepakaranyang spesifik (59.8 peratus), peruntukan lewatdiperolehi (59.3 peratus), projek yang dijalan-kan terpaksa mengikut arahan dari pihak atasan(52.6 peratus) serta masalah gangguan tugasumpamanya menghadiri kursus dan mesyuarat(40.7 peratus).

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Kajian menunjukkan sebahagian besardaripada jumlah pegawai operatif RISDA ada-lah pegawai-pegawai muda yang terdiri dari-pada kategori Penolong Pegawai RISDA.Mereka kurang mempunyai pengalaman bekerjadan dengan ini mereka belum mahir dan yakindalam bidang usaha tertentu untuk menjayakanproses pemindahan teknologi kepada masyara-kat pekebun kecil get ah, Bidang usaha yangbaru diperkenalkan dalam mempelbagaikanpunca pendapatan RISDA (iaitu selain daripadapengeluaran getah) didapati mempunyai ke-perluan latihan yang tinggi di kalangan PBHseperti usaha-usaha ternakan kambing, lembudan kerbau; ternakan ikan air tawar dan ternak-an ayam; usaha-usaha pengeluaran tanamankontan seperti koko; kopi, buah-buahan dansayur-sayuran. PBH RISDA juga mempunyai

JADUAL 3Masalah kerja di kalangan pegawai barisan hadapan

Masalah Peratus

Yang mempunyai kaitan dengan penerima

Ragam masyarakat yang berbagai-bagai 78.4

Sikap negatif penerima 64.4

Penarikan diri oleh peserta projek 60.8

Pertelingkahan di kalangan masyarakat 59.3

Keadaan politik tempatan 47.4

Daripada aspek pegawai sendiri

Bekerjasama dengan pegawai agensi lain 59.8

Kurang kepakaran spesifik 59,8

Lewat menerima peruntukan 59.3

Arahan dari atas untuk perlaksanaan projek 52.6

Gangguan semasa bertugas, umpamanya menghadapi kursus dan mesyuarat 40.7

396 PERTANIKA VOL. 8 NO. 3, 1985

KEPERLUAN LATIHAN PEGAWAI-PEGAWAI BARISAN HADAPAN RISDA

keperluan latihan yang tinggi dalam bidangbukan teknik seperti ekonomi pertanian khusus-nya dalam subbidang pengurusan akaun, kredit,pemasaran dan koperatif serta bidang pengem-bangan.

Dengan ini dicadangkan kurikulum latihandalam perkhidmatan RISDA perlu mengambilkira bidang-bidang yang telah dikenalpast)dalam kajian ini. Walaubagaimana pun penge-tahuan teknik tentang pengeluaran getah perluterus dikemaskinikan kerana ia merupakan tun-jang aktiviti pekebun kecil getah dan pegawai -pegawai pengembangan RISDA harus sensitifdengan apa juga perkembangan teknologidalam perusahaan tersebut.

Pembentukan kurikulum juga perlu dilihatdaripada aspek kematangan pegawai. Pegawai-pegawai muda didapati serba berkurangandalam hampir semua bidang teknik dan bukanteknik. Tetapi pegawai yang telah lama bekerjadengan masyarakat pekebun kecil, latihan lebihdiperlukan untuk mengemaskinikan pengeta-huan dan kemahiran teknik yang berkaitandengan aspek-aspek pengeluaran, pemerosesan,pengawalan mutu dan pemasaran bukan sahajabagi tanaman getah tetapi juga tanaman-tanaman kontan yang lain.

RUJUKAN

BENOR, D. and HARRISON, J.Q. (1977): AgriculturalExtension: The Training and Visit System.Washington, D.C., World Bank.

HARRIS, B.M., BESSENT, W. and MCINTYRE, K.(1969): In-Service Education: A Guide to BetterPractice. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall.

MAIMUNAH ISMAIL dan NG, C.S. (1982): TanggapanPetani dan Juruteknik Pertanian Terhadap

Sistem Latihan dan Lawatan. PenyelidikanUPM, Pusat Pengembangan dan PendidikanLanjutan, UPM, Serdang, Selangor.

MARIAM MUJIE, B. (1981): The Development of aLearning System as a Basis for providing Pro-fessional Development for Extension Educators,Ph.D. dissertation, University of Wisconsin,Madison.

MAUNDER, A.H. (1973): Agricultural Extension, AReference Manual, Rome. FAO.

MATHIS ROBER, L. and JACKSON, J.H. (1979): Per-sonnel: Contemporary Perspectives and Appli-cations, 2nd. Edition. West Publishing Com-pany, N. York.

TEH, S. (1980): Professional Competencies neededby Malaysian Agricultural Extension Supervisors,Ph.D. Dissertation, Iowa, State University, Ames,Iowa.

SAUD, S. (1983): 'An Analysis of Inservice TrainingActivities Provided for Extension Workers by theSubject-Matter Specialists in the Department ofAgricultural in Peninsular Malaysia. Unpublish-ed M.S. Thesis. North Carolina State University,Raleigh.

TUGIMAN, S. (1977): An Analysis of the TrainingNeeds for Professionals Working in the Small-holder Sector of the Rubber Industry in WestMalaysia.

RISDA HEADQUARTERS, KUALA LUMPUR (1980):RISDA Aide-memoire.

SYED BARKAT ALI. (1984): RISDA's ExtensionStrategy for Smallholder Development. ASupport Paper for the paper on "ExtensionStrategies in Peninsular Malaysia: "Issues andProblems" in Sulaiman Yassin, Ibrahim Mamatand Irene Beavers, Improving Extension Stra-tegies for Rural Development, Universiti Per-tanian Malaysia Press.

TYLER, RALPH IN MARIAM B. MUJIE. (1981): TheDevelopment of a Learning System as a Basis forProviding Professional Development for Exten-sion Educators, Ph.D. dissertation, University ofWisconsin, Madison.

(Received 10 June, 1985)

PERTANIKA VOL. 8 NO. 3t 1985 397