TERJEMAHANPUISI

Oleh: Ahmad Zaidi bin Baharudin(A144990)

Jabatan Pengajian Arab & Tamadun IslamFakulti Pengajian Islam, UKM

Seringkali apabila seseorang penterjemah diminta untuk

menterjemahkan sebuah puisi, dia akan mengatakan bahawa

terjemahan yang sebenar tidak mungkin dilakukan kerana puisi

merupakan satu perkara yang paling sukar diterjemahkan.

Jakobson pernah mengatakan bahawa sajak tidak boleh

diterjemahkan, yang boleh dilakukan hanyalah memindahkan

sajak itu secara kreatif ke bahasa lain (Metzger 1979: 124). Al-

Jahiz juga mengatakan bahawa puisi Arab tidak boleh

diterjemahkan ke bahasa lain, kerana apabila diterjemahkan,

wazan dan qafiah puisi itu akan rosak atau hilang.

Satu sifat yang mungkin boleh menolong penterjemah

sajak ialah sumber sajak hampir serupa dengan semua sajak, iaitu

sumber ghaib, sejarah, undang-undang dan pengajaran. Para

penyair di mana-mana sekalipun menggunakan sumber-sumber ini.

Kalau menurut Chomsky, ada universal dalam linguistik, maka

dalam sajak juga ada universal. Apabila kita menterjemahkan

sajak, kita tidak semestinya menterjemahkan struktur sajak itu,

tetapi kesan yang dihasilkan oleh sajak itu dalam bahasa sumber.

Kita tidak mesti mengimport sajak dalam kebudayaan sasaran

pembaca, tetapi kita mesti berusaha mengeksport pembaca

kepada kebudayaan sumber dari sajak itu.

Ketika mengemukakan prinsip-prinsip penterjemahannya,

Savory mengemukakan dua bentuk penterjemahan, iaitu puisi itu

boleh diterjemahkan ke bentuk prosa, dan puisi itu juga boleh

diterjemahkan ke bentuk puisi. Kaedah yang kedua, iaitu puisi

diterjemahkan ke bentuk puisi juga tidak mendapat bantahan

sesiapa, bahkan ia dipersetujui ramai, tetapi yang menjadi topik

perdebatan ialah cara yang pertama; puisi diterjemahkan ke

bentuk prosa. Ada yang tidak bersetuju dengan pendapat ini,

misalnya Carlyle, Leigh Hunt dan Archbishop Whately yang

mengatakan bahawa terjemahan puisi ke bentuk prosa menjadikan

puisi itu tidak sempurna kerana bentuk prosa boleh

menghilangkan unsur keindahan dan estetika yang biasanya

terkandung dalam metre puisi itu (1968: 79). Akan tetapi, semua

ini bergantung juga kepada tujuan penterjemah dan juga pembaca

sendiri.

Andainya penterjemah berniat untuk membantu para

pembaca yang hanya ingin memahami kandungan puisi itu

sahaja, maka terjemahan ke bentuk prosa sudah memadai, tetapi

andainya pembaca mementingkan bentuk dan nilai estetika,

maka terjemahan ke bentuk puisi jugalah yang akan diidamkan

oleh mereka. Mengenai kaedah terjemahan puisi pula, ia boleh

diterjemahkan mengikut tiga cara, iaitu terjemahan harfiah,

terjemahan makna dan terjemahan imitasi.

Salah satu cara untuk mengatasi masalah atau kesulitan

menterjemahkan sajak adalah dengan cara menerbitkan sajak itu

dalam bentuk dwibahasa. Dengan cara itu, pembaca boleh

mengikuti karya asal jika dia mengetahui bahasanya dan dia juga

boleh memberi satu terjemahan yang baru. Sebenarnya kegiatan

terjemahan merupakan satu kegiatan yang berpanjangan dan

berterusan. Kita selalu boleh membaiki terjemahan.

Walaupun sesuatu terjemahan itu tidak memuaskan, tetapi

terjemahan itu menolong pembaca. Dengan terjemahan, pembaca

tidak perlu membuka kamus untuk menikmati sajak, dan mungkin

dengan menerbitkan terjemahan dalam bentuk dwibahasa,

pembaca akan terdorong untuk mempelajari bahasa asal (Metzger

1979 : 126).