Tugasan Bm1 Asal Usul

PENGHARGAANTerlebih dahulu, saya mengucapkan setinggi-tinggi penghargaan dan rasa

syukur kepada Tuhan Yang Maha Esa kerana dengan limpah kurnia dan

berkatnya saya akhirnya barjaya menyiapkan kerja kursus berasaskan ilmu

bahasa melayu secara individu. Tanpa berkat Tuhan Yang Maha Esa proses

penghasilan tugasan Ini mungkin kurang berjaya disebabkan penghasilan

tugasan ini memerlukan sokongan yang sempurna.

Saya juga ingin mengucapkan setinggi - tinggi penghargaan kepada Cikgu

zainab binti Hashim dan cikgu Abdul Nasir B. Paisal sebagai pensyarah bahasa

melayu PPISMP ambilan julai 2008 atas jasa baik kerana telah banyak

membantu saya dalam proses menyiapkan kerja kursus ini dengan sokongan

moral dan panduan yang saya perlukan dalam menyiapkan tugasan ini.

Seterusnya saya mengucapkan terima kasih kepada kedua-dua pensyarah

kerana telah banyak memberi penambahbaikan melalui kolaborasi yang telah

diberikan.

Tidak lupa juga saya ucapkan terima kasih kepada rakan-rakan yang

banyak membantu saya dalam menyempurnakan kerja kursus ini kerana sudi

berkongsi pendapat, kerjasama dan sokongan kepada saya semasa menyiapkan

kerja kursus ini. Dengan bantuan tersebut maka penghasilan tugasan ini telah

menjadi mudah untuk disiapkan.

Akhir kata saya ucapkan terima kasih kepada semua pihak yang terlibat

dan kedua ibu bapa saya kerana banyak memberi sokongan kewangan yang

mencukupi dan berkat doa mereka agar dapat membantu saya

menyempurnakan tugasan kerja kursus berasaskan ilmu bahasa melayu 1.

1

PENDAHULUANBahasa merupakan alat komunikasi salah satunya di dunia. Bahasa Melayu

merupakan salah sebuah bahasa yang diguna pakai oleh penduduk Nusantara

ini, walaubagaimanapun, seperti mana bahasa yang juga, bahasa ini mempunyai

unsur sejarah serta ciri-cirinya yang tersendiri. Bahasa Melayu ibaratanya nadi

kepada rakyat Malaysia, seperti mana jua kemerdekaan negara yang

diperjuangkan, Bahasa Melayu jua diperjuangkan bagi tujuan utama membentuk

satu identiti penduduk Tanah Melayu satu ketika dahulu.

Walaubagaimana pun, fenomena pencemaran bahasa pada hari ini,

khususnya Bahasa Melayu telah menular dalam golongan remaja. Bahasa asing

seperti bahasa Inggeris pula yang diagungkan oleh rakyat sendiri. Langkah yang

efektif perlu diambil bagi memerangi masalah ini.

Ketahuilah bahawa, Bahasa Melayu merupakan satu identity bangsa kita

yang perlu kita perjuangkan kerana lenyapnya bahasa ini, terhakislah pribumi

Melayu itu sendiri.

2

1.0. TAKRIF BAHASA MELAYU.

Bahasa melayu ditakrifkan sebagai bangsa melayu di asia tenggara. Takrifan ini

dilihat pada bahasa yang dianggap sebagai keturunan melayu seperti yang ada

pada kerajaan awal. Takrif bahasa melayu dibuat oleh Ptolemy yang

menggunakan istilah “maleu-kolon” G. E. Gerini menganggap istilah itu berasal

daripada perkataan Sanskrit, iaitu malayakom atau malaikurram.

Menurut kamus dewan edisi ketiga bahasa merupakan sistem lambang

bunyi suara yang dipakai sebagai alat perhubungan dalam lingkungan satu

kelompok manusia dengan individu yang lain. Bahasa itu merupakan sejumlah

unit fonem dan morfem, kata rangkaian klausa dan hasil pertuturan unit untuk

menghasilakan kod bahasa tertentu. Bahasa juga merupakan penggunaan kod

yang merupakan gabungan fonem sehingga membentuk kata dengan aturan

sintaksis untuk membentuk kalimat yang memiliki erti

Menurut Wilhem Von Humbold bahasa merupakan sebagai satu sintesis

daripada bunyi yang direka bentuk oleh lautform bentuk luaran dan fikiran yang

dibentuk oleh idenform bentu dalaman. Ferdinan De Saussure yang merupakan

ahli sarjana linguistik swiss pula menakrifkan bahasa sebagai sistem isyarat

yang mempunyai bahagian terpenting berupa gabungan daripada erti bayangan

bunyi. Erti dan bunyi tidak boleh dipisahkan dan mesti bergabung rantaian

ucapan menurut hukum tatabahasa.

Bahasa juga ditakrifkan sebagai sudut psikologi behaviursme iaitu tabiat-

tabiat yang rumit menurut sarjana linguistik Amerika Charles F Hockett.

Manakala takrifan John B Carol menyatakan bahasa sebagai sistem berstruktur

bunyi vokal dan urutan bunyi sewenang-wenangnya oleh kaum manusia.

Chomsky menerangkan penguasaan bahasa itu tidak berupa pembelajaran

tetapi dipengaruhi oleh faktor kreatifnya.

3

http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Sanskrit

Takrifan bahasa seterusnya ialah sebagai satu sistem untuk mewakili

benda, tindakan, dan idea. Bahasa merupakan satu peralatan yang digunakan

untuk menyampaikan konsep realiti mereka kepada fikiran orang lain.

Seterusnya ialah bahasa merupakan satu sistem maksud yang dikongsikan

antara mereka dan kod yang digunakan oleh pakar linguistik untuk membezakan

antara bentuk dan maksudnya. Bahasa juga merupakan satu ucapan yang

menepati tatabahasa yang telah ditetapkan seperti perkataan ayat dan lain-lain

lagi. Bahasa juga diberi penakrifkan sebagai satu pertuturan yang mudah

difahami oleh masyarakat linguistik untuk penggunanya dalam kehidupan dan

pemikiran.bahasa ini dirujuk sebagai bahasa manusia.Bahasa ini dibuktikan oleh

Chomsky melalui loghat Jerman berbeza dengan loghat belanda.Bahasa juga

dikaitkan dengan biologi namun sukar diterima kerana populasi perubahan.

Takrifan bahasa melayu merujuk kepada Tanjung Kuantan di

Semenanjung Malaysia. Sebaliknya, Roland Bradell menganggap tempat itu

merujuk kepada Tanjung Penyambung. Secara umumnya ialah takrifan bahasa

melayu ialah sebagai alat perhubungan yang mempunyai bunyi dan system serta

mampu melahirkan fikiran tertentu dan perasaan pada sesuatu.

Kesimpulan awal yang dibuat oleh para penyelidik menunjukkan bahawa

istilah Melayu merujuk kepada tempat, kerajaan, serta orangnya sekitar Jambi,

Palembang, Sumatera.

1.1. Etimologi

Etimologi bermaksud kajian tentang asal usul dan sejarah sesuatu

perkataan serta makna perkataan itu. Menurut Zuber Osman,perkataan melayu

berasal daripada Malaya yang merupakan kependekkan daripada perkataan

Hima Alaya.Perkataan ‘alaya’ bermaksud tempat bersalji. Sehubungan dengan

itu, orang melayu dikatakan berasal dari pergunungan Himalaya.

4

http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tanjung_Penyabung&action=edit&redlink=1

http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tanjung_Kuantan&action=edit&redlink=1

Perkataan “malayapura” yang bermaksud “kota melayu” atau “kerajaan

melayu” yang diambil dari Batu Bersurat Bukit Gombak Satu di Sumatera Barat.

Dengan itu dikatakan perkataan melayu berasal daripada perkataan “malaypura”.

Perkataan melayu juga dikatakan diambil daripada bahasa Jawa Kuno, Mlayu,

yang bermaksud “menggembara”. Perkataan ini bersesuai dengan orang melayu

yang dikatakan berpindah dari Yunan menuju kea rah selatan.

I. Mohd. Dahlan Mansoer pula berpendapat perkataan melayu itu berasal

daripada nama sebatang sungai iaitu Sungai Melayu yang telah disebut

dalam sejarah melayu.

II. Van der Tuuk mendefinisikan perkataan melayu sebagai “menyeberang”

bersesuaian dengan orang melayu yang menyeberang atau menukar

agama daripada agama Hindu-Buddha kepada Islam.

1.2. Bangsa

Menurut kamus dewan bangsa merupakan jenis manusia daripda satu asal

keturunan dan pengetahuan tentang cara hidup. Istilah melayu yang merujuk

kepada bangsa melayu dapat dilihat dari dua sudut iaitu sudut pandangan yang

luas dan sudut pandangan yang sempit.

1.2.1. Pandangan Luas

Dalam konteks pandangan luas, istilah melayu merujuk kepada bangsa-

bangsa Austronesia yang terdapat di Kepulauan Melayu. Dalam erti kata lain,

rumpun Austronesia juga meliputi kawasan Austronesia yang lain iaitu kawasan

di sebelah timur yang merangkumi keluarga Polinesia, Melanesia dan

Mikronesia.

UNESCO telah mengklasifikasikan istilah melayu sebagai suku bangsa

Melayu di semenanjung Malaysia, Thailand, Filifina dan madagaskar. Secara

umumnya, pengertian melayu merujuk kepada bangsa melayu yang menjadi

penutur asli bahasa melayu. Mereka menduduki kawasan seperti berikut:

1. Seluruh kawasan semenanjung Malaysia, pantai barat Sabah (berdekatan

dengan Brunei) dan Sarawak (bahagian Pertama dan Kuching).

5

2. Pantai timur Sumatera dan kepulauan melayu lain

3. Sepanjang pantai Kalimantan Barat, Kalimantan Selatan dan Kalimantan

Timur.

4. Kawasan selatan Thailand

5. Kawasan selatan Filipina dan singapura

6. Kawasan Campa di Indo-China

1.2.2. Pandangan Sempit

Di Malaysia, pengertian melayu menjadi sempit kerana istilah melayu

yang termaktub dalam Perkara 152 Perlembagaan Malaysia. Seseorang itu

ditakrifkan sebagai bangsa melayu apabila mereka dapat menuturkan bahasa

melayu, mengamalkan adat istiadat melayu, dan beragama islam. Dengan

demikian, sekiranya orang itu murtad atau menukar kewarganegaraan, maka

taraf “Melayu” yang disandangnya akan hilang.

6

2.0. ASAL USUL BAHASA MELAYU

Dalam proses mengkaji bahasa melayu, kita perlu mengatahui asal usul

bahasa tersebut. Sehingga kini asal usul bahasa melayu masih belum dibuktikan

oleh sejarawan dan pengkaji bahasa. “Melayu”pada zama moden ini merujuk

kepada orang dan bahasa bangsa Melayu dan bahasa Melayu. Hal ini berlaku

apabila kata “orang Melayu” digunakan oleh manusia yang mendiami

Semenanjung Malaysia, bahagian selatan Negar Thai, Singapura, Sabah,

Sarawak serta Brunei.

Menurut ahli linguistik bahasa melayu dibuktikan pada bukti yang dijumpai

seperti dalam catatan orang China;

i. Catatan cina menyatakan sebuah kerajaan Mo-lo-yue mempersembahkan

hasil bumi kepada raja China sekitar tahun 644 masihi.

ii. Seterusnya dipercayai bahawa kerajaan Mo-lo-yue berpusat di daerah

Jambi, Sumatera,yang diambil namad dari sebatang sungai iaitu sungai

Melayu. Ismail Hussein menyimpulkan bahawa bahasa Melayu mungkin

telah wujud lebih awal daripada 644 masihi

iii. Catatan rahib Buddha,iaitu I-Tsing yang menggunakan kata Mo-lo-yue

tentang dua buah kerajaan yang dikunjungi sekitar 675 masihi. Menurut

beliau, bahasa Melayu digunakan sebagai bahasa pengantar.

iv. Juga mengenai bahasa yang digunakan di nusantara dalam kesusateraan

China bahawa, bahasa yang dituturkan oleh anak negeri ialah bahasa

Kw’un Lum yang dipercayai sebagai bahasa Melayu kuno.

v. Sejarah Melayu juga menyebut kata Melayu seperti berikut; “ kata sahibul

hikayat; ada sebuah negeri di tanah Andeles Palembang namanya,…

Muara Tatang nama sungainya. Adapin Negeri Palembang itu,

7

Palembang yang ada sekarang ini. Maka di hulu Muara Tatang itu ada

sebuah sungai, Melayu namanya,

Para penyelidik membuat Kesimpulan awal bahawa istilah Melayu merujuk

kepada tempat, kerajaan, serta orangnya sekitar Jambi, Palembang, Sumatera .

namun begitu berdasarkan bukti berikut;

1. Batu bersurat Gandasuli, Jawa tengah bertarikh 832 masihi, yang dijumpai di

Jawa Tengah

2. Batu bersurat Kedu. Jawa Tmur; tarikh tidak diketahui tetapi bahasayang

digunakan ialah bahasa Melayu kuno

3. Batu bersurat Kota kapur, di Pulau Bangka bertarikh 686 masihi.

2.1. Salasilah Bahasa Melayu

Bahasa Austronesia merupakan induk kepada bahasa Melayu. Austronesia

merupakan salah satu cabang bangsa austris. Rumpun bahasa Austronesia

tersebar luas dari Formosa (utara) hingga ke New Zealand (selatan) dan dari

Madagascar (barat) hingga Kepulauan Easther (timur). Bahasa Austronesia yang

menjadi induk bahasa Melayu melahirkan bahasa-bahasa lain yang diturunkan

kepada generasi demi generasi. Pengkaji telah mengkaji asal usul bahasa

melalui faktor usia seperti dalam gambar rajah berikut:

8

Rajah 1.1: Salasilah Bahasa

Faktor usia ini merupakan faktor utama yang digunakan oleh para pengkaji

bahasa dalam menentukan perkembangan bahasa dan dibahagikan seperti

berikut.

a) Filum : Kelompok bahasa induk yang paling tua dan wujud sekitar

5000 tahun ke atas seperti bahasa austris.

b) Rumpun : Bahasa yang berusia antara 2500 hingga 5000 tahun sebelum

bahasa lain.

c) Keluarga : Bahasa yang wujud kurang dari 2500 tahun dari yang lain.

9

RUMPUN RUMPUN

KELUARGA 1 KELUARGA 2

SUBKELUARGA 1

KELUARGA 2KELUARGA 1

SUBKELUARGA 1SUBKELUARGA 1

SUBKELUARGA 1

FILUM

FILUM

2.1.1. salasilah keturunan austronias dari induk austrik

10

FILUM BAHASA AUSTRIK/AUSTRIK

RUMPUN AUSTROASIA

RUMPUN AUSTRONESIA BARAT

MIKRONESIA POLINESIAMELANESIA

RUMPUN AUSTRONESIA TIMUR

KELUARGA INDONESIA

RUMPUN AUSTRONESIA

RUMPUN CINA-TIBET

SUBKELUARGA FILIFINA FORMOSA

SUBKELUARGA INDONESIA PUSAT

SUMATERA

JAWA KALIMANTANNN

BALI SALAK

BISAYA SULU BIKOLTAGALOG

BAHASA MELAYU

BAHASA ACEH

BAHASA MINANGKANAU

BAHASA LAMPUNG

Pengkaji bahasa, Nik Safiah Karim menyatakan bahawa bahasa

Austronesia ialah satu rumpun bahasa dalam filum bahasa Austris bersama-

sama dengan rumpun bahasa Austroasia dan Tibet-China (rujuk carta diatas)

Bahasa Melayu termasuk dalam keluarga Indonesia. Sebelum kewujudan

bahasa melayu yang digunakan pada hari ini, terdapat empat peringkat bahasa,

iaitu bahasa melayu purba, bahasa melayu kuno, bahasa melayu klasik dan

bahasa melayu moden.

2.2. Tempat Asal Bahasa Melayu

Ahli arkeologi dan ahli linguistik mengemukakan dua teori utama mengenai

tempat asal Bahasa Melayu menurut kajian iaitu;

1. Kawasan Asia Tengah

2. Kawasan Nusantara

11

BAHASA MELAYU PRAKLASIK DAN KLASIK

BAHASA MELAYU KINI BAHASA MELAYU MODEN

BAHASA MELAYU PURBA BAHASA MELAYU KUNO

2.2.1. Kawasan Asia Tenggara

Menurut kajian,orang Melayu berasal dari bahagian selatan China. Pelbagai

nama digunakan untuk merujuk kawasan tersebut. Antaranya, Indo-China, pantai

timur China Selatan, iaitu di Champa, dan Kampunche dan ada pendapat

mengatakan tempat tersebut ialah Burma. Ahli-ahli sejarah berpendapat bahawa

nenek moyang Orang Melayu berasal dari Asia Tengah yang berpindah ke

selatan sejak kira-kira 2500 SM. Perpindahan ini dipercayai belaku dalam dua

gelombang kumpulan dan menduduki asia tenggara.

Perpindahan gelombang kumpulan pertama berlaku kira-kira 2500

sebelum masihi pada Zaman Batu Baru dan dipercayai berasal daripada

golongan Austronesia di Yunan. Mereka dikenali sebagai Melayu Proto.

Keturunan melayu proto ialah Orang Asli di Semenanjung Malaysia, Dayak di

Sarawak dan Batak di Sumatera. Mereka dikatakan lebih maju daripada

penduduk tetap di nusantara sendiri dengan cara memburu. Walaupun orang

Melayu Proto hidup berpindah randah, mereka sudah pandai bertani.

Seterusnya disusuli dengan perpindahan gelombang kedua pada Zaman

Logam kira-kira 1500 Sebelum Masihi.Gelombang kedua ini dikenali sebagai

Melayu Deutro iaitu keturunan asal orang Melayu di Malaysia.melayu Deutro

dipercayai bahawa mereka lebih mahir dan berpengetahuan berbandiang Melayu

Proto.Hal ini kerana mereka mampu melakukan sesuatu dalam bidang astronomi

dengan bijak, pelayaran dan bercucuk tanam yang lebih baik.Melayu Deutro juga

mempunyai jumlah penduduk yang lebih banyak daripada Melayu Proto.

Penduduknya menduduki kawasan pantai dan lembah di Asia Tenggara yang

subur untuk bertani, memburu dan berdagang.Akibat dari kemunculan Melayu

deutro,Melayu Proto semakin merosot dan mundur.Kemahiran yang tinggi telah

mewujudkan petempatan di Kepulaun Melayu dan terus berkembang sehingga

menjadi kerajaan di kawasan tersebut. Kumpulan pertama dan kedua, dikenali

sebagai Austronesia.

12

Walaubagaimanapun, teori ini diragukan dari segi tarikh berlakunya

penghijrahan.Keadaan ini boleh dilihat melalui percanggahan.Malahan, jika

benar Melayu berasal dari selatan China, sudah pasti kelompok induknya di

selatan China mempunyai persamaan dari segi bahasa pertuturan yang asas.

Namun daripada kajian yang dilakukan, tidak ada satu pun yang mempunyai ciri

pesamaan dengan rumpun Melayu di Alam Melayu.

2.2.2. Kawasan Nusantara

Teori kedua pula mengatakan orang Melayu ialah manusia asal yang

memang wujud di Nusantara.Pengkaji telah mengemukakan beberapa tempat

yang merujuk sebagai kawasan asal Austronesia yang merupakan induk bahasa

melayu.Kawasan tersebut dipercayai berdasarkan bukti seperti kebudayaan,

bahasa, perkembanan manusia dan situasi geografi pada masa lampau. Oleh

itu, orang-orang Melayu adalah orang tempatan.bukti tersebut ialah seperti

berikut;

i) kebudayaan

ii) bahasa

iii) geografi

iv) lain-lain

i). Bukti kebudayaan

Ahli linguistik Crawfurd, menyatakan bahawa tanah asal orang Melayu adalah di

Sumatera dan Jawa. Kedua-dua kawasan ini memperlihatkan perkembangan

yang sangat menonjol berbanding dengan bahagian-bahagian lain di Nusantara.

Orang Melayu telah bergerak dari kawasn ini ke bahagian yang lain di Nusantara

seperti, Semenanjung Tanah Melayu, dan telah membawa kebudayaan mereka.

13

ii). Bukti bahasa

Seterusnya, Marsedan berpendapat bahawa bahasa Melayu serumpun dengan

bahasa Polinesia, Melanesia, dan Mikronesia yangberasal dari bahasa

Austronesia. Bahasa Austronesia ini tersebar ke bahagian pesisir pantai timur,

(Lautan Pasifik) , pantai barat ( lautan Hindi ), dan selatan Asia ( Nusantara ).

Dyen pula bependapat bahawa orang Melayu mungkin berasal dari Melanesia,

Formosa, atau New Guinea. Tempat ini didasarkan bukti bahawa setiap bahasa

di kawasan ini mempunyai kekerabatan. Kekerabatan bahasa dapat dilihat dari

segi pesamaan beberapa perkataan yang digunakan, bentuk kata dan struktur

bahasa. Ini jelas menunjukkan bahawa bahasa yang di gunakan di Nusantara

berasak dari induk yang sama.

iii). Sudut geografi

Dari sudut geografi pula, kawasan nusantara dari zaman Pilosen sekitar 5-16

juta tahun sehingga zaman Pleistosen sekitar 18 000 tahun yang lampau,

merupakan satu dataran yang luas dan terdapat beberapa wilayah seperti

Semenanjung Tanah Melayu, Palawan, Jawa, Borneo dan pulau-pulau kecil Riau

dan Lingga. Dataran yang luas ini dikenali sebagai Pentas Suda. Pentas Sahul

pula menghubungkan antara Australia dengan New Guinea. Semasa zaman

pencairan glasier, kedua-dua pentas ini telah ditenggelamkan oleh air dan

beberapa dataran tinggi telah menjadi pulau. Kejadian alam ini juga

menyebabkan kepada perpecahan kepada beberapa wilayah kecil.

iv). Bukti lain

Rangka manusia awal Homo erectus dijumpai di Jawa dan disebut jua sebagai

Phicetranpotus erectus berusia sekitar 2 juta tahun serta ditemui di

Sambungmacan dan diberi nama manusia jawa. Sehinga kini terdapat sebanyak

41 fosil manusia Homo Erectus yang telah ditemui di Jawa. Dihipotesiskan

bahawa, manusia Homo sapiens merupakan keturunana manusia yang terawal

dan ialah induk manuisa Austronesia.

14

2.3. Perkembangan Bahasa Melayu

Ahli bahasa telah membahagikan perkembangan Bahasa Melayu kepada tiga

baagian:

i. Zaman Bahasa Melayu Kuno,

ii. Zaman Bahasa Melayu klasik

iii. Zaman Bahasa Melayu moden.

Sebelum bahasa melayu kuno, bahasa melayu dikenali sebagai bahasa melayu

purba yang tidak memiliki sisitem tulisan hanya dalam bentuk lisan. Namun dari

pengaruh Hinddu, bahasa melayu purba memperoleh aksaranya.

2.4. Zaman Bahasa Melayu Kuno

Bahasa melayu kuno berasal daripada bahasa Nusantara dan mencapai

kegemilangannya bermula dari abad ke-7 hingga bad ke-13 pada zaman.

Bahasa melayu kuno banyak dipengaruhi oleh sistem bahasa Sanskrit. Menurut

Ismail Hussien bahasa Sanskrit kemudian dikenal pasti sebagai penyumbang

kepada kosa kata dan ciri-ciri keilmuaan (kesarjanaan) Bahasa Melayu.

Penemuan batu bersurat dan catatan membuktikan penggunaan melayu kuno

sebagai bahasa rasmi semasa kegemilangan Sriwijaya. Zaman ini berakhir pada

abad ke-13 apabila kerajaan Majapahit di jawa dan menggunakan bahasa jawa

sebagai bahasa komunikasi tetapi tidak mampu memalapkan semua bahasa

Melayu kuno, bahasa kuno pula terus menjadi lingua franca mengatasi bahasa

jawa kerana;

i. Bersifat sederhana dan mudah difahami

ii. Tidak terikat oleh perbezaan susun lapis masyarakat

iii. Sistem yang lebih mudah

15

2.4.1. Bukti bahasa melayu kuno

Bukti penggunaan bahasa kuno terdapat pada batu-batu bersurat abad ke-7

yang ditulis dengan huruf Pallawa:

a). Batu bersurat di Kedukan Bukit, Palembang (683 M)

- Ditemui di bukit seguntang di barat daya Palembang yang bertarikh 605

Tahun Saka yang menyebut srivijaya

- Menerangkan tentang kisah raja yang ingin mendapatkan siddhayatra

Gambar batu bersurat kebukan bukit

b). Batu bersurat di Talang Ruwo, dekat Palembang (684 M)

- Dijumpai oleh L. C. Westtenek di barat daya Siguntang oleh Residen

Jambi, bertarikh 606 tahun saka atau 684 masihi yang mempunyai 14 baris

ayat. Menerangkan tentang usaha Raja Jayanasa untuk membahagiakan

semua.

16

c). Batu bersurat di Kota Kampur, Pulau Bangka (686 M)

- Ditemukan oleh J, K. Van Der Meulen dan dipercayai berasal dari pulau

Bangka dan bertarikh 608 tahun saka yang mengandungi 10 baris ayat.

Tujuannya ialah menyeru dewa supaya melindungi kerajaan Sriwijaya.

Gambar batu bersurat kota kampur

d). Batu bersurat di Karang Brahi, Meringin, daerah Hulu Jambi (686 M)

- Sama kandungan dengan batu bersurat Kota Kapurtetapi ditambah sedikit

ayatnya. Ditemui oleh Inspektor L. Berkhout yayng bertarikh 692 tahun

saka

batu bersurat di Gandasuli, Jawa Tengah (832 M) ditulis dalam huruf Nagiri.

2.4.2. CIRI-CIRI BAHASA MELAYU KUNO.

a) Sistem tulisan dan ejaan b) Kosa kata

17

a). Sistem tulisan dan ejaan

Tulisan palava pada keempat-empat batu bersurat digunakan oleh golongan

Brahman untuk menulis kitab-kitab bahasa Sanskrit yang berasal dari india

selatan.

Tulisan Nagiri berasal dari utara India seperti tulisan pada batu Gandasuli

manakala tulisan kawi iaitu kavi dalam bahasa Sanskrit berbentuk kursif ditulis

pada daun lontar.

b). Kosa kata

Bahasa Melayu mudah dipengaruhi bahasa Sanskrit kerana pengaruh Hinddu-

Buddha, bahasa bangsawan, dan kurang kosa kata melayu. Pengaruh Sanskrit

tersebut dari sudut fonolog, morfologi, dan makna

a). Dari aspek fonologi terdapat beberapa perbezaan yang ketara antara fonem

bahasa melayu kunodan moden contohnya penggunaan fonem w/ dengan/b/.

contohnya melayu kuno melayu menggunakan fonem /w/ dan melayu moden

menggunakan fonem /b/ seperti dalam jadual.

Bahasa melayu kuno Bahasa melayu moden

Wulan Bulan

Wunuh Bunuh

Watu Batu

b). bunyi e pepet tiada dalam melayu kuno tetapi biasanya menggunakan vokal

depan luas/a/contohnya melalui perbandingan antara kuno dan moden:

Bahasa melayu kuno Bahasa melayu moden

wanua Benua

talaga Telaga

18

sariwu seribu

c). Awalan ber- ialah mar- dalam Melayu kuno contohnya:

kuno Moden

marlapas Berlepas

Marwuat Berbuat

marsila Bersila

d) Awalan di- ialah ni- dalam bahasa Melayu kuno Contoh:

kuno Moden

Niparbuat Dibuat

Nitanam Ditanam

nimakan Dimakan

e). Ada bunyi konsonan yang diaspirasikan seperti bh, th, ph, dh, kh, h akibat

pengaruh dari bahasa Sanskrit Contohnya seperti berikut:

Kuno Moden

bhakti Bakti

Thatapi Tetapi

sukhacita Sukacita

f). perubahan makna dalam dalam perkataan seperti berikut:

kuno Moden

Kita Kamu

Sepuluh dua Dua belas

Antara perkataan bahasa Melayu kuno yang masih digunakan pada masa kini.

aku bulan gila lawan puluh tatkala telaga tanam

tambal tetapi buat enau perkara naik minum

19

lepas bala banyak

2.5. Zaman Bahasa Melayu Klasik

Definisi Bahasa Melayu Klasik

Menurut Kamus Dewan edisi keempat perkataan klasik bermaksud serius

dan abadi nilainya, tertinggi mutunya dan menjadi standard kepada yang lain,

mempunyai gaya yang sederhana dan tidak berubah mengikut masa,

mempunyai ciri-ciri atau sifat-sifat yang lazim atau tipikal.

Sebelum itu melayu mengalami zaman praklasik. Pengaruh arab amat

ketara kerana bahasa Sanskrit banyak diresapi kosa kata bahasa arab pada

abad ke 14 Sebelum itu melayu mengalami zaman praklasik. Pengaruh arab

amat ketara Buktinya terdapat pada batu bersurat kuala berang, Terengganu.

Menurut Syed Mohammad Naguib al-attas, tarikh pada batu tersebut ialah 4

Rejab 702 Hijrah.

i. Selepas itu, bahasa Melayu mengalami banyak perubahan dari

segi kosa kata, struktur ayat dan tulisan. Zaman ini memperlihatkankan

kemasukan perkataan Arab dan Parsi.

ii. Zaman ini ditandai dengan kemunculan dan keagungan kerajaan

Melayu Melaka. Bahasa Melayu digunakan dalam bidang pemerintahan,

perdagangan dan pengantar penyebaran agama Islam. Tulisan jawi

digunakan untuk mengantikan tulisan Bahasa Melayu Kuno.

iii. Bermula pada abad ke-16, pengaruh dari barat sampai dengan

kedatangan penjajah seperti Portugis, Belanda dan Inggeris. Maka

berlakulah pertembungan yang mempengaruhi bahasa Melayu ketika itu.

Tulisan rumi mula diperkenalkan dalam bahas melayu oleh David Barbosa

pada tahun 1516 masihi setelah Melaka ditawan oleh Portugis.

20

iv. Dapat disimpulkan bahawa Bahasa Melayu klasik digunakan

dalam bidang kesusasteraan, pemerintahan, undang-undang,

perdagangan dan lain-lain.

Banyak teori yang membincangkan tentang asal usul perkataan Jawi.

Antaranya ialah Omar Awang yang mengatakan perkataan Jawi berasal dari

perkataan Arab al-Jawah. Raffles pula mengatakan perkataan Jawi merupakan

tulisan campuran Arab, Parsi dan Melayu. Para pengkaji mengatakan

perkembangan tulisan Jawi dipengaruhi oleh unsur Arab dan unsur Melayu.

Bahasa Melayu klasik ini berkembang pesat pada zaman Melaka kerana:

a. Pengaruh politik Melayu, memudahkan bahasa Melayu tersebar. Bahasa

Melayu menjadi bahasa penyebaran agama Islam dan mempunyai

darjah kebudayaan yang tinggi.

b. Perkembangan tulisan Jawi dan perbendaharaan kata dalam bahasa

Arab.

Antonio Pigafetta pada tahun 1521 telah membuktikan bahasa Melayu klasik

menjadi lingua franca atau bahasa perantaraan di Kepulauan Melayu melalui

penyusunan bukunya iaitu Daftar Kata Melayu-Itali. Penyusunan itu dilakukan

untuk memudahkan hubungan perdagangan orang Barat dengan penduduk

tempatan.

Bahasa Melayu pada zaman itu juga berfungsi sebagai bahasa pentadbiran

atau bahasa rasmi. Contohnya, urusan surat-menyurat diantara kerajaan.

Bahasa Melayu juga banyak digunakan dalam bidang penulisan kesusasteraan

dan menjadi bahasa ilmu pengetahuan. Jan Hunyghen Van Linschoten yang

pernah menetap di Indonesia pada 1586-1592 menyatakan bahasa Melayu

sangat dihormati pada masa itu.

21

2.5.1. Bukti Penggunaan Bahasa Melayu Klasik

Antara buktinya ialah:

a. Batu Bersurat Terengganu.

b. Karya-karya Sastera dalam Bahasa Melayu Klasik.

c. Surat-surat awal dalam Bahasa Melayu Klasik.

Batu Bersurat Terengganu

Dijumpai di Sungai Teresat, dekat Kuala Berang, Terengganu pada tahun

1899. Batu bersurat itu bertarikh 4 Rejab 702 Hijrah. Ini menunjukkan orang

Melayu di sebelah Timur Semenanjung Malaysia telah memeluk agama Islam

lebih awal daripada orang Melayu di sebelah Barat Semenanjung Malaysia.

Tulisan yang digunakan ialah tulisan Jawi. Ia menunjukkan percampuran

kata asli bahasa Melayu dengan bahasa Sanskrit, Jawa dan Arab. isi

kandungannya ialah tentang perintah yang mengumumkan syarat undang-

undang yang terkandung dalam sembilan atau sepuluh bahagian.

Karya-Karya Sastera dalam Bahasa Melayu Klasik

Pada zaman Kerajaan Melayu Melaka, bahasa Melayu klasik telah

berkembang luas. Antara karya yang dicipta ialah Sejarah Melayu, Hiyakat Hang

Tuah dan Hukum Kanun Melaka.

Pusat perkembangan bahasa telah berpindah ke Aceh selepas Kerajaan

Melaka lemah dan bahasa Melayu digunakan dalam bidang penulisan. Antara

tokoh penulisan ialah Hamzah Fansuri yang menghasilkan karya yang bertajuk

Syair Dagang dan Syair Burung Pingai. Seterusnya Syamsuddin al-Sumaterani

yang menghasilkan karya bertajuk Mirat al-Mukminin dan Miratul Iman. Syeikh

Nuruddin al-Raniri pula menghasilkan Siratul Mustakin dan Asrar al-Insan. Pusat

22

perkembangan bahasa terus berpindah tempat ke Johor-Riau yang berpusat di

Pulau Penyengat. Tokoh yang terkenal pada masa itu ialah Raja Ali Haji yang

menghasilkan Salasilah Melayu dan Bugis.

Surat-Surat Awal dalam Bahasa Melayu Klasik

Penggunaan surat banyak dipelopori oleh golongan raja untuk berhubung

dengan raja Melayu lain, raja negara asing dan pedagang Eropah. Surat-surat ini

ditulis menggunakan tulisan Jawi dan bahasa Melayu klasik. Contohnya, dua

pucuk surat Sultan Ternate kepada Raja Portugal (1521 M dan 1522 M) dan

surat Sultan Perkasa Alam Johan Berdaulat Aceh kepada Kapten Harry

Middleton (1602 M).

Contoh bahan bukti

Surat Sultan Ternate kepada Raja Portugal

2.5.2. Ciri-Ciri Bahasa Melayu Klasik

Antara ciri-ciri bahasa Melayu klasik ialah:

23

AL-FATAH

Raja Sultan Abu Hayat surat datag kepada mama Raja Portugal raja (ba)sar (di) dunia alam samunhana tuwwan besar kerana dahulu raja Portukal menyuruh Francisco Sera datang dari Maluku binasa dari Ambon. Maka Raja Maluku

semuhnya dengar feringgi ada binasa dari Ambon. Maka raja Tidore dan Jailolo disuruh

Ambon semuhnya berhimpun mau bunuh pada Francisco Sera. Maka raja Ternate dengar,

disuruh saudara duwwa membawah perahu tujuh buha diambil Fancisco Serra membawah

ke Ternate seperti negeri Portukal…………..

a). Tatatabahasa.

b). Kosa kata.

c). Sistem tulisan dan ejaan.

Tatabahasa

Tatabahasa Melayu klasik dapat dilihat dari aspek:

i). Penggunaan perkataan.

ii). Imbuhan.

iii). Struktur ayat.

i. Penggunaan Perkataan

Bahasa Melayu klasik banyak menggunakan bahasa Istana, kosa kata klasik,

kata pangkal ayat, partikel atau kata penegas –lah dan pun dan kosa kata

daripada bahasa Arab. Contoh penggunaan bahasa Istana ialah:

Bahasa Istana Bahasa Biasa

Santap Makan

Bersiram Mandi

Gering Sakit

Contoh penggunaan kosa kata klasik:

Bahasa Melayu klasik Bahasa Melayu moden

Berahi Cinta

Keras Kencang

Ceritera Cerita

Penggunaan kata pangkal ayat dapat dilihat melalui perkataan seperti

alkisah, hatta, syahadan dan maka. Penggunaan partikel atau kata penegas –lah

dan pun dapat dilihat melalui tersebutlah dan batu pun habis berpelantingan.

24

Penggunaan kosa kata bahasa Arab pula dapat dilihat melalui perkataan Allah

taala, makhdum, daulat dan takzim.

ii. Penggunaan Imbuhan

Dalam bahasa Melayu klasik awalan mar dan ni- telah digantikan kepada

awalan ber- dan di-. Contohnya, kata marlapas telah digantikan kepada kata

berlepas manakala kata niparwuat diganti kepada kata diperbuat.

iii. Struktur ayat

Antara struktur ayat yang digunakan ialah:

i. Banyak menggunakan ayat songsang dengan pendepanan predikat akibat

pengaruh tatabahasa bahasa Arab. Contohnya,

Maka berperanglah Feringgi dengan orang Melaka.......

ii. Banyak menggunakan ragam ayat pasif. Contohnya,

Maka dilihatlah tanah nagara bukit menjadi seperti warna emas.

iii. Banyak menggunakan ayat majmuk yang panjang serta memasukkan ayat

yang tidak berfungsi dalam penulisan:

Maka apabila dibawalah akan mereka itu ke penghadapan Tajul Muluk, demi

terpandang akan anak si peladang itu, mesralah ke dalam hatinya.............

Kosa Kata

Melalui pengaruh Islam, kosa kata bahasa Melayu telah diperkaya melalui

penyerapan istilah daripada bahasa Arab. Tetapi perkataan bahasa Melayu kuno

dan bahasa Sanskrit tidak diketepikan, ia tetap digunakan tetapi konsepnya telah

diubah suai mengikut konsep Islam.

Sistem Tulisan dan Ejaan

25

Pada zaman peralihan bahasa Melayu kuno kepada bahasa Melayu klasik,

sistem tulisan banyak dipengaruhi oleh kebudayaan India. Tetapi apabila

kebudayaan Islam bertapak di Kepulauan Melayu, sistem tulisan telah berubah

sedikit sebanyak.

Pada awalnya, bahasa yang digunakan pada batu bersurat ialah bahasa

Arab dan tulisan Arab berbentuk kufi. Contohnya, Batu yang ditemukan di Pekan,

Pahang (1200 M), di Wilayah Phanrang, Champa (1309 M). Kemudian wujud

sistem tulisan Jawi yang menggunakan abjad Arab dan enam abjad tambahan

dicipta oleh orang Melayu sendiri.

2.6. Zaman Bahasa Melayu Moden

Definisi Bahasa Melayu Moden

Menurut Kamus Dewan edisi keempat, perkataan moden bermaksud dari

masa sekarang, bekaitan dengan masa kini atau yang terbaru. Menurut Kamus

Dewan edisi keempat lagi bahasa Melayu moden bermaksud bahasa yang masih

hidup dan berkembang serta digunakan sehingga ke hari ini.

Perkembangan bahasa Melayu moden bermula pada abad ke-19. Setelah

Tanah Melayu mencapai kemerdekaan, bahasa Melayu moden telah

berkembang dengan pesat dan bahasa Melayu telah dijadikan bahasa

kebangsaan dibawah perkara 152.

Dewan Bahasa dan Pustaka telah melakukan perancangan bahasa dan

melalui perancangan bahasa, taraf bahasa Melayu mencapai taraf bahasa

moden. Ini bererti bahasa Melayu dapat mengungkapkan pelbagai konsep dan

ilmu pada masa ini.

26

Bahasa Melayu moden melalui proses perancangan bahasa yang pesat,

menerima banyak pengaruh bahasa Inggeris, pelbagai laras bahasa digunakan,

menggunakan banyak ayat aktif dan memanfaatkan kosa kata bahasa moden.

Perancangan dan perkembangan bahasa Melayu moden dapat dibahagikan

kepada dua tahap iaitu;

1. Bahasa Melayu moden pramerdeka

2. Bahasa melayu moden pascamerdeka

2.6.1. Bahasa Melayu Moden Pramerdeka

Bahasa Melayu mencapai kedudukan yang tinggi sebelum penjajahan

British di Tanah Melayu. Bahasa Melayu berfungsi sebagai bahasa perantaraan,

pentadbiran, kesusasteraan dan bahasa pengantar di pusat pendidikan Islam.

Kedudukan bahasa Melayu masih lagi kukuh semasa pemerintahan awal British.

Contohnya, Bahasa Melayu banyak digunakan dalam urusan rasmi dan pegawai

British juga telah mempelajari bahasa Melayu. Hasilnya, muncullah sarjana-

sarjana bahasa Melayu dari British seperti R.O.Winstedt, R.J.Wilkinson dan C.C.

Brown.

Tetapi kedudukan kukuh bahasa Melayu terancam selepas Perang Dunia

Kedua. Ini kerana bahasa Inggeris dijadikan bahasa pengantar dalam sistem

pendidikan selepas British mengubah dasar pendidikannya. Selain itu, bahasa

Inggeris dianggap mempunyai nilai ekonomi dan mempunyai taraf yang tinggi

berbanding bahasa Melayu. Akan tetapi, perkembangan bahasa Melayu terus

dikembangkan oleh cendikiawan berpendidikan Melayu dan Arab seperti

wartawan, sasterawan dan guru-guru.

a). Tokoh-Tokoh Penting Bahasa Melayu Moden Pramerdeka

27

Antara tokoh-tokoh yang telah berjuang untuk mengembangkan bahasa Melayu

ialah Abdullah bin Abdul Kadir Munsyi (1796-1854), Raja Ali Haji (1809-1870),

Mohd. Said bin Haji Sulaiman (1876-1955) dan Zainal Abidin Ahmad (1895-

1973).

Nama Tokoh Sumbangan

i. Abdullah

bin Abdul

Kadir Munsyi

(1796-1854)

o Dilahirkan di Kampung Masjid, Melaka.

o Penghasilan karya yang memperlihatkan pembaharuan

dari segi pemikiran.

o Karya yang dihasilkannya berdasarkan pengamatan

dan pengalaman. Sebagai contoh, beliau mengkritik

golongan raja dan pembesar kerana menindas rakyat

serta menyentuh sikap orang Melayu yang tidak prihatin

dalam mempelajari bahasa ibunda sendiri.

o Antara karya beliau ialah Syair Singapura Dibakar dan

Kisah Pelayaran Abdullah ke Kelantan.

ii. Raja Ali

Haji (1809-

1870)

o Di lahirkan di Pulau Penyengat.

o Beliau cuba menerapkan sistem tatabahasa Arab ke

dalam struktur ayat bahasa Melayu.

o Selain itu, beliau juga menghasilkan Kitab Pengetahuan

Bahasa yang tergolong dalam kategori kamus.

o Beliau meletakkan asas pembinaan dan pembakuan

bahasa Melayu pada karya-karyanya.

o Antara karya yang dihasilkan ialah Bustanul Katibin

Lissyubyanni-muta’aimi, Kitab Salasilah Melayu

28

iii. Mohd.

Said bin Haji

Sulaiman

(1876-1955)

o Dilahirkan di Teluk Belanga, Singapura.

o Tokoh persuratan Melayu Johor.

o Menjadi pengasas Pakatan Bahasa Melayu Persuratan

Buku Diraja Johor (Pakatan). Beliau banyak menulis

buku dalam bidang bahasa, sastera, sejarah agama dan

lain-lain.

o Karya-karya beliau meliputi bidang perkamusan, ejaan,

tatabahasa dan penggunaan bahasa.

o Antara karyanya ialah Malayan Branch of the Royal

Asiatic Society, Pelangi, Syair Alam dan Bangsa Melayu,

Hikayat Queen Victoria dan Tawarikh England.

iv. Zainal

Abidin

Ahmad (1895-

1973)

o Dilahirkan di Batu Kikir, Jempol, Negeri Sembilan.

o Mengangkat martabat bahasa Melayu di Maktab

Perguruan Sultan Idris, Ketua Jabatan Pengajian Melayu

di Universiti Malaya dan Pengarah Dewan Bahasa dan

Pustaka.

o Memainkan peranan penting dalam penubuhan Dewan

Bahasa dan Pustaka.

o Antara karyanya ialah buku Pelita Bahasa Penggal I, II

dan IIi, Kitab Ilmu Bahasa Melayu dan Kitab Rahsia

Ejaan Jawi.

29

b). Pertubuhan-Pertubuhan Bahasa Melayu Moden Zaman Pramerdeka

1. Pakatan Belajar Mengajar Pengetahuan Bahasa (PBmPB atau

Pakatan)

Ditubuhkan pada tahun 1888, merupakan pertubuhan bahasa yang

pertama yang ingin mengembangkan bahasa Melayu. Diasaskan oleh, Datuk

Seri Amar Diraja Abdul Rahman Andak dan Datuk Muhammad Ibrahim Munsyi.

Pada peringkat awal pertubuhan, mereka mengadakan majlis-majlis ceramah

dan perbincangan dari segi pelbagai aspek ilmu bahasa Melayu seperti

persoalan ejaan dan perkataan. Pada akhir abad ke-19, pertubuhan ini

mendapat kurang sambutan dan mempunyai masalah kewangan. Pada 14 April

1935, pertubuhan ini aktif semula dan diberi gelaran “Diraja” oleh Sultan Johor.

Namanya turut ditukar menjadi Pakatan Bahasa Melayu Persuratan Buku Diraja

Johor (PBmPBD).

PBmPBD bertujuan untuk memelihara dan memodenkan bahasa Melayu

melalui penyeragaman ejaan. Mencipta perkataan baru, menyediakan daftar kata

dan memelihara ejaan Jawi. PBmPBD juga banyak menerbitkan buku tentang

ilmu bahasa Melayu, sejarah, kebudayaan, riwayat dan perjalanan. Ia juga

banyak menggubal istilah bagi perkara yang belum mempunyai istilah dalam

bahasa Melayu seperti jurucakap, setiausaha dan kerja raya.

2. Persahabatan Sahabat Pena Malaya (PASPAM)

Bermula pada ruangan “Sahabat Pena” dalam akhbar Saudara tahun

1934. Tujuan penubuhannya ialah untuk mengeratkan hubungan persaudaraan

antara pencinta bahasa Melayu serta menggalakkan penulisan dan pembacaan

buku-buku bahasa Melayu. PASPAM juga telah Berjaya menganjurkan

persidangan orang Melayu di seluruh Tanah Melayu. Persidangan ini telah

menimbulkan kesedaran persaudaraan di kalangan orang Melayu menerusi

bidang persuratan. PASPAM juga telah mewujudkan Lembaga Bahasa bagi

30

mengkhususkan kegiatan dalam bidang bahasa dan persuratan. Kegiatan

Lembaga Bahasa ialah menerbitkan buku dan kamus Melayu serta menggubal

perkataan Melayu baru dari perkataan bahasa Inggeris.

PASPAM telah Berjaya menyebarkan semangat persaudaraan dikalangan

ahlinya menerusi kegiatan persuratan dan kebangsaan. Ia juga telah melatih

ahlinya untuk mengarang melalui surat-menyurat.

3. Pejabat Karang Mengarang

Ditubuhkan di Maktab Perguruan Sultan Idris (MPSI) pada tahun 1924.

Diasaskan oleh Pengetua maktab tersebut iaitu O.T. Dussek dan Za’ba. Tujuan

penubuhannya adalah untuk mengatasi masalah kekurangan bahan bacaan di

sekolah Melayu. Oleh itu, kegiatannya meliputi penerbitan buku sekolah Melayu

dan bahan-bahan bacaan untuk masyarkat Melayu. Buku-buku yang diterbitkan

meliputi ilmu penulisan, ejaan tatabahasa bahasa Melayu, sejarah, ilmu hisab,

ilmu alam dan kesihatan. Contohnya bukunya ialah Pelita Bahasa Melayu dan

Ilmu Mengarang.

Pejabat Karang Mengarang telah menyumbang dalam membina asas

pengetahuan bahasa Melayu dan ilmu karang-mengarang. Selain itu, banyak

menyumbang dalam perkembangan bahasa dan persuratan Melayu serta

memajukan pendidikan orang Melayu melalui penerbitan buku.

4. Angkatan Sasterawan 50 (ASAS 50)

Ditubuhkan sebelum merdeka dan memberi sumbangan terbesar dalam

perancangan dan perkembangan bahasa Melayu. Tujuan penubuhannya ialah

untuk mengembangkan bahasa dan kesusasteraan Melayu di samping menjaga

kepentingan orang Melayu. Perjuangannya tertumpu pada pembaharuan dalam

sastera dengan slogan “Seni untuk Masyarakat” dan status politik bahasa, iaitu

perjuangan bahasa dan politik berjalan serentak.

31

ASAS 50 juga telah menganjurkan Kongres Bahasa dan Persuratan

Melayu Pertama (1952) yang telah memutuskan untuk menjadikan bahasa

Melayu sebagai bahasa kebangsaan. Selain itu, memutuskan tulisan rumi

sebagai tulisan rasmi bagi memudahkan bahasa Melayu menjadi bahasa

kebangsaan. ASAS 50 juga telah mencadangkan penubuhan Balai Pustaka (kini

Dewan Bahasa dan Pustaka). Mereka juga telah mencadangkan bahasa Melayu

diberi nilai ekonomi dengan mengutamakan kelulusan bahasa Melayu dalam

mendapatkan kerja.Perkembangan bahasa Melayu oleh ASAS 50 menumpukan

aspek ejaan dan peristilahan hingga menjadikan bahasa Melayu sebagai bahasa

kebangsaan.

4. Peranan Akhbar dan Majalah

Kegiatan persuratkhabaran Melayu di Tanah Melayu begitu pesat

sebelum kemerdekaan. Ia berpunca daripada perkembangan alat cetak. Secara

tidak lansung, ia telah melahirkan anak Melayu yang pandai membaca dan

menulis.

Persuratkhabaran bermula pada tahun 1876 apabila akhbar, Jawi

Peranakan diterbitkan. Kemudian bilangan akhbar terus meningkat. Antara

akhbar dan majalah ialah Pengasuh, Al-Imam, Saudara, Majlis, Warta Malaya,

Warta Jenaka, Utusan Melayu, Majalah Guru dan Panduan Guru. Akhbar dan

majalah telah membantu dalam mengembangkan bahasa Melayu moden.

2.6.2. Bahasa Melayu Moden Pascamoden

Setelah Malaysia mencapai kemerdekaan, Perkara 152 Perlembagaan

Persekutuan menjadikan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan dengan

itu bahasa Melayu turut menjadi bahasa rasmi. Bahasa Melayu juga menjadi

bahasa pengantar dalam sistem pendidikan Negara melalui dasar pendidikan

yang dibuat.

32

Dewan bahasa dan pustaka telah memainkan peranan penting dalam

memajukan bahasa Melayu melalui proses perancangan bahasa Melayu.

i). Dewan Bahasa dan Pustaka

Ia ditubuhkan pada 22 Jun 1956 sebagai sebuah jabatan dalam

Kementerian Pelajaran. Pada awalnya, ia disebut Balai Pustaka kemudian atas

cadangan Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu Ketiga nama Balai Pustaka

telah ditukar kepada Dewan Bahasa dan Pustaka. Ordinan Dewan Bahasa dan

Pustaka telah diluluskan oleh parlimen dan Dewan Bahasa dan Pustaka telah

dinaik taraf menjadi sebuah badan berkanun.

Matlamat Dewan Bahasa dan Pustaka:

a) Memajukan bakat kesusasteraan.

b) Memajukan dan memperkayakan bahasa kebangsaan.

c) Menyeragamkan ejaan dan sebutan serta menggubal istilah.

d) Menerbitkan dan menyusun kamus.

ii). Perancangan bahasa Melayu oleh Dewan Bahasa dan Pustaka

Antara perancangan yang telah dilakukan ialah:

a) Mengumpulkan data dan menyusun strategi untuk memajukan bahasa

Melayu.

b) Menyeragamkan variasi bahasa dan mengembangkan bahasa Melayu.

c) Membuat dasar mengenai bahasa Melayu.

d) Menilai semula keberkesanan aktiviti perancangan bahasa.

Aktiviti perancangan bahasa Melayu ialah:

Perancangan taraf bahasa.

Perancangan strategi.

Perancangan korpus bahasa.

33

a) Perancangan Taraf Bahasa

Perancangan yang dilakukan ialah peluasan dan peningkatan taraf

penggunaan serta peranan bahasa dalam masyarakat. Bahasa Melayu diangkat

tarafnya menjadi bahasa kebangsaan dan bahasa rasmi Negara melalui

perlembagaan dalam perkara 152 perlembagaan Malaysia.

Antara perkara penting perkara 152 perlembagaan Malaysia:

a) Bahasa rasmi dan bahasa kebangsaan ialah bahasa Melayu.

b) Bahasa ibunda kaum lain boleh digunakan dalam hal tidak rasmi agar

bahasa ibunda dapat dipelihara.

Bahasa Melayu dipilih kerana majoriti masyarakat dinegara ini ialah

bangsa Melayu, penggunaan bahasa Melayu dtelah digunakan secara meluas,

mencapai integrasi nasional dan mewujudkan identiti nasional. Akta Pendidikan

1996 telah menjadikan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar dalam bidang

pendidikan, kecuali sekolah jenis kebangsaan seperti sekolah Cina dan India.

b) Perancangan Strategi

Perancangan strategi memberikan nilai seperti berikut:

Nilai Maksud

Sentimen o Memilih bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan

agar kesedaran kebangsaan dapat dipupuk.

Ekonomi o Menetapkan kepujian bahasa Melayu sebagai syarat

untuk memasuki institute pengajian tinggi tempatan.

Pentadbiran o Bahasa Melayu digunakan dalam semua urusan rasmi.

Sosial o Seseorang layak menjadi pemimpin jika fasih

berbahasa Melayu.

Keadaan ini mendorong rakyat mencintai bahasa Melayu dan

menubuhkan pertubuhan-pertubuhan yang dapat meningkatkan taraf bahasa

Melayu.

34

c) Perancangan Korpus Bahasa

Dikenali juga sebagai perancangan bahan bahasa. Perancangan korpus

meliputi usaha pembinaan bahasa seperti menetapkan kosa kata, ejaan, istilah,

tatabahasa dan sebutan. Perancangan bahasa Melayu ialah melalui pemupukan

dan pengekodan atau kodifikasi.

Pemupukan

Merupakan satu usaha bagi mengembangkan bahasa agar mampu

mengungkapkan bahasa moden lain dan melibatkan penciptaan istilah baru

seperti dalam bidang sains dan undang-undang.

b). Pengekodan atau Kodifikasi

Pengekodan atau kodifikasi bermaksud penyeragaman bahasa agar

mewujudkan satu variasi bahasa baku yang seragam agar standing dengan

bahasa moden didunia ini.

i. Pengekodan perkamusan

Penyusunan dan perakaman untuk rujukan umum dalam bentuk kamus. Ia

juga bertujuan supaya perkataan baharu itu diketahui oleh penutur serta difahami

dengan jelas untuk menentukan penggunaan perkataan tersebut dan

maksudnya.

Pengkekodan perkamusan dilakukan oleh Dewan Bahasa dan Pustaka

dengan menerbitkan pelbagai jenis kamus seperti Kamus Dewan, Kamus Edisi

Baru dan Kamus Bahasa Malaysia (Edisi Pelajar) dan ada juga penerbit

tempatan telah menghasilkan berbagai jenis kamus untuk memenuhi selera

seluruh rakyat.

Penerbitan kamus meliputi dokumen seperti daftar kata, glosari, indeks,

kamus sebutan, daftar istilah, kamus istilah, kamus peribahasa, tesaurus,

ensiklopedia, kamus umum dan kamus peribahasa.

35

ii. Pengekodan ejaan

Wujud sejak 60-an dan 70-an. Bertujuan untuk mengemaskini sistem ejaan

dengan mengadakan 1 sistem untuk mengatasi kelemahan sistem yang sedia

ada dan mengadakan sistem ejaan bersama dengan Indonesia pada 1972. Ia

dilaksanakan melalui Majlis Bahasa Indonesia Malaysia (MBIM) yang kini Majlis

Brunei Darulsalam, Indonesia, Malaysia (MABBIM).

Antara sistem ejaan yang telah diwujudkan ialah Sistem Ejaan Za’ba dan

kemudian sistem ejaan baru telah diwujudkan untuk menggantikan Sistem Ejaan

Za’ba. Perbezaan yang terdapat diantara Sistem Ejaan Za’ba dan sistem ejaan

baru ialah:

a) Perubahan lima huruf konsonan.

Huruf lama Huruf baru contoh

Ejaan lama Ejaan baru

Ch C chabang cabang

Dh D Dharurat darurat

Th S Thalasa Selasa

Dz Z Dzat Zat

Sh sy sharikat Syarikat

b) Pengguguran penggunaan lambang koma di atas (‘) dan (‘) pada huruf

konsonan Rumi.

36

‘Alam Alam

Masa’lah Masalah

c) Pengenalan tiga huruf konsonan seperti q, v dan x.

a) Huruf q melambangkan huruf Qaf bagi mengeja istilah yang berkaitan

dengan agama Islam.

Quran, Quraisy, qadak, qariah

ii) Penggunaan huruf v untuk mengeja kata pinjaman daripada bahasa

Inggeris.

Deepavali, vitamin, vocal, universiti

iii) Penggunaan huruf x hanya pada pangkal kata istilah khusus dan tidak

ditukar kepada z.

x-ray, xenon, xilofon

d) Penggunaan tanda sempang (-) pada awalan di- dan sa-, akhiran –nya,

kata depan di- dan ka- serta partikel –lah, -kah dan –tah.

Di-baca Dibaca

Sa-orang Seorang

Ayah-nya Ayahnya

e) Pemansuhan penggunaan angka 2.

Bersama2 Bersama-sama

Mendewa2kan Mendewa-dewakan

37

Pemakaian huruf vokal juga telah diselaraskan tetapi ia tertakluk pada

syarat seperti keselarasan dua huruf vokal mesti berlaku pada kata dasar, kata

dasar mestilah berakhir dengan suku kata tertutup dan merupakan kata pinjaman

daripada bahasa Indonesia, bahasa Inggeris dan bahasa Eropah yang lain.

iii) Pengekodan Peristilahan

Pengekodan peristilahan dilakukan untuk menjadikan bahasa Melayu

sebagai bahasa ilmu. Perkara ini dilakukan oleh Jawatankuasa Istilah

(JKI),Dewan Bahasa dan Pustaka. Pembentukan istilah bermula setelah Majlis

Bahasa Indonesia – Malaysia (MBIM) menyediakan Pedoman Umum

Pembentukan Istilah Bahasa Melayu (PUPIBM).

Dalam Pedoman Umum Pembentukan Istilah Bahasa Melayu terdapat

tujuh langkah proses pembentukan istilah iaitu:

a. Penggunaan kata dalam bahasa Melayu yang selalu dipakai seperti

garis pusat.

b. Penggunaan kata dialek Melayu yang lazim dipakai seperti dermaga

(bahasa jawa).

c. Penggunaan dialek yang tidak lazim dipakai seperti riam (dialek

Johor).

d. Penggunaan kata dalam bahasa Melayu yang tidak lazim dipakai

seperti cerakin.

e. Penggunaan kata dalam bahasa Inggeris seperti struktur.

f. Penggunaan bahasa asing yang lain seperti esprit de crops.

38

Proses pembentukan istilah

a) Pinjam terjemah

Dilakukan dengan lima cara.

Terjemah langsung Resistance rintangan

Blood darah

Penggabungan dua kata umum Missile peluru berpandu

Laptop komputer riba

Penciptaan kata baharu Office pejabat

Perluasan kata biji bijirin

Pembentukan kata ganda separa liquid cecair

b) Proses pinjaman

Dilakukan dalam dua bentuk:

Pengambilan dengan penyesuaian

ejaan

geography geografi

Pengambilan tanpa perubahan ejaan magnet magnet

iv. Pengekodan tatabahasa

Sebelum merdeka, Za’ba giat menghasilkan buku panduan tatabahasa

Melayu iaitu Pelita Bahasa Melayu. Selepas merdeka, Dewan Bahasa dan

Pustaka telah bertanggungjawab dalam menjalankan pengekodan

tatabahasa dan ia dilakukan dari segi morfologi iaitu pembentukan kata dan

sitaksis iaitu bahagian pembentukan frasa dan ayat. Ia bermaksud

perkembangan pada cara- cara pembentukan kata, frasa dan ayat supaya

39

dapat menyampaikan buah fikiran atau perkataan baru. Selain itu,

membolehkan pengguna bahasa menggunakan tatabahasa yang betul.

Melalui bidang morfologi berlaku pertambahan kosa kata, pengimbuhan dan

struktur kata.

Dari segi kosa kata.

Penggabungan suku kata Makan daging - maging

Pukul rata - purata

Penggandaan penuh Undang – undang

Penggandaan kata Kuasa kuda

Penggandaan separa Gegendang

Proses transkripsi Psikologi

Dari segi struktur kata, bahasa Melayu menerima pola-pola yang

mengandungi gugus konsonan kerana pengambilan perkataan dari bahasa

asing. Contohnya, krim (KKVK), teks (KVKK) dan spring (KKKVK).

Dari segi pengimbuhan.

Bahasa sumber Contoh imbuhan pinjaman Contoh kata

Bahasa Inggeris Awalan poli-

Awalan auto-

Poliklinik

Automobil

Bahasa Parsi-Arab Awalan bi-

Akhiran wi-

Biadab

Duniawi

Bahasa Sanskrit Awalan panca-

Akhiran –wan

Pancaindera

Biarawan

40

v. Pengekodan sebutan

Dialek Johor-Riau telah dijadikan sebutan perantaraan dalam pengekodan

bahasa Melayu. Ini kerana dialek ini mempunyai taraf pemahaman yang lebih

tinggi berbanding bahasa lain contohnya seperti berikut:

Vokal [a] diucapkan sebagai [a] pada

mana-mana kedudukan suku kata.

o Apa disebut [a / pa]

Vokal [e] taling disebut sebagai [e]

manakala vokal e pepet disebut

sebagai [ə].

o Lencong disebut [len / cong].

o Lebih disebut [lə / bih]

Vokal [i] diucapkan dengan bunyi [i],

bukan [e].

o Kasih disebut [ka / sih] bukan

[ka / seh].

Vokal [u] diucapkan dengan bunyi [u]

bukan [o]

o Buruh disebut [bu / ruh] bukan

[bo / roh].

Diftong [ai], [au] dan [oi] diucapkan

sebagai satu kesatuan bunyi.

o Ghairah disebut [ghai / rah]

bukan [gha / i / rah]

o Lampau disebut [lam / pau]

bukan [lam / pa / u].

o Sepoi disebut [sə / poi] bukan

[sə / po / i].

41

3.Ciri-ciri bahasa

3.1. BAHASA SEBAGAI SATU SISTEM

Bahasa wujud bersama sama dengan institusi lain.Oleh itu bahasa bertugas

untuk menyampaikan dan menyatakan sesuatu. Tiap – tiap bahasa mempunyai

susunan yang tertentu, sama ada dalam bentuk bunyi-bunyi perkataan, susunan

perkataan, nahu ataupun bentuk sintaksis dan pola

42

CIRI-CIRI BAHASA MELAYUCIRI-CIRI BAHASA MELAYU

SIMBOLSIMBOL

SISTEMSISTEM

ARBITRARIARBITRARIDINAMISDINAMIS

UNIKUNIK

SEJAGATSEJAGAT

KOMUNIKASIKOMUNIKASI

BERVARIASIBERVARIASI

Dalam bahasa terdapat beberapa unit tertentu yang dicantumkan menjadi

satu susunan yang sempurna strukturnya tetapi tidak semua percantuman unit-

unit itu boleh dilakukan kecuali mengikut cara-cara tertentu. Inilah yang

dikatakan sebagai bahasa yang mempunyai satu sistem.harus diingat terdapat

satu kaitan rapat antara bunyi-bunyi yang dihasilkan oleh manusia dengan

kebudayaan sekililing kerana mempunyai makna.oleh itu bahasa melayu

dikatakan bersisitem.

Bahasa itu bersistem kerana mempunyai susunan pola hierarki yang

bermula dari unit bunyi iaitu dari fon, fonem iaitu unit yang membezakan makna

bunyi bahasa, morfem iaitu unit tatabahasa terkecil yang bermakna, seterusnya

ialah kata yang merupakan gabungan morfem yang berbentuk ujaran dan frasa

pula merupakan kata yang membentuk unit dengan mengabungkan kata.

Seterusnya ialah klausa iaitu unit ayat yang terdiri dari satu kumpulan dan

seterusnya ialah ayat dan wacana. Ayat merupakan unit tatabahasa tertinggi

iaitu ungkapan fikiran yang mempunyai subjek dan predikat manakala wacana

merupakan daripada rangkaian ayat, kata, dan unit bahasa yang lengkap dan

tulisan yang sempurna contohnya dalam penulisan esei. Bahasa itu bersistem

kerana mempunyai hukum seperti hukum DM da MD, contohnya bahasa melayu

hukum DM seperti restoran minang, inggeris ialah hukum MD seperti old man.

3.2. BAHASA SEBAGAI SATU SIMBOL

Bahasa wujud bersama-sama dengan institusi lain. Oleh itu bahasa bertugas

untuk menyampaikan dan menyatakan sesuatu. Dalam bahasa tiap-tiap

pertuturan mempunyai erti bagi penutur dan pendengarnya. Harus diingat

terdapat satu kaitan rapat antara bunyi-bunyi yang dihasilkan oleh manusia

dengan kebudayaan di sekelilingnya. Ini semua mengandungi makna.

43

Tiap-tiap bahasa mempunyai bentuk-bentuk tertentu seperti ayat-ayat,

rangkai kata, perkataan, imbuhan, dan lain-lain. Dalam bahasa Inggeris: boys

dan boy’s mempunyai bentuk dan makna yang berlainan. Oleh kerana setiap

bahasa mempunyai huraian sendiri, maka satu tatabahasa yang sejagat tidak

mungkin dapat diwujudkan.Bahasa Melayu merupakan simbol kepada orang

Melayu. Hal ini kerana penggunaan bahasa Melayu dapat melambangkan

bangsa seseorang itu.

Bahasa itu sebagai simbol kerana menyampaikan maksud sesuatu seperti

penggunaan simbol tangan mampu menerangkan maksud seperti yang

digunakan sekarang. Contoh lain ialah penggunaan bunyi siren, seseorang itu

akan mengetehui sesuatu yang telah berlaku. Bahasa sebagai simbol kerana

bahasa boleh diwakili dengan menggunakan lambing dan isyarat pergerakan

samada pantas atau lambat. Gerakan lambat yang dihasilkan mewakili bahasa

yang lambat dan sebaliknya.

3.3. BAHASA BERSIFAT ARBITRARI

Arbitrari bermaksud tidak semestinya ada hubungan antara bunyi yang

dilafazkan dengan benda-benda yang dimaksudkan. Oleh kerana sifat-sifat

arbitrari inilah maka kita dapati tiap-tiap bahasa mempunyai perkataan-perkataan

yang berlainan bagi benda-benda yang sama.Ini berkaitan dengan sifat bahasa

yang menunjukkan tiadanya kepadanan fizikal yang semulajadi antara bentuk

bahasa dengan entiti sebenar.

Bahasa bersifat arbitrari juga kerana penggunaannya yang sewenang

wenangnya kerana berlainan antara yang lain. Dalam sistem perhubungan

manusia,pertalian sesuatu bentuk bahasa dengan maknanya didapati hanya

arbritari.Misalnya bunyi perkataan rumah itu merupakan bentuk suatu unsur

dalam bahasa Melayu. Bentuk itu boleh diberi lambang bertulis dan maknanya

44

ialah’rumah’.Pertalian bentuk dengan makna itu hanyalah secara kebetulan

sahaja,iaitu ditentukan oleh kebudayaan.kalau anggota dalam masyarakat itu

bersetuju semuanya untuk menukar bentuk itu dengan suatu bentuk lain,itu

terpulanglah kepada anggota masyarakat itu sendiri.

Contoh lain bahasa itu arbitrari ialah melalui nama tumbuhan, melayu

memangilnya bunga, manakala inggeris memangilnya sebagai flower. Kedua-

dua ini mempunyai maksud yang sama tetapi perkataan yang berlainan.

Keadaan inilah yang dimaksudkan bahasa itu arbitrarai. Ini kerana lambang

bunyi itu boleh dibuat sewenang-wenagnya walaupun objek tersebut tidak

memberi petunjuk yang diwakilinya. Umumnya bahasa itu arbritrari kerana

mempunyai kelainan bahasa antara yang lain mengikut kawasan.

3.4. BAHASA BERSIFAT DINAMIS

Mengikut definisi kamus dewan edisi ke-3 bahasa bersifat dinamis kerana

mampu membuat penyesuaian serta menerbitkan pembaharuan dan kemajuan

Seterusnya ialah dinamis kerana boleh berubah-ubah mengikut perubahan

semasa atau perubahan masa.Perubahan pada bahasa yang berlaku ialah

perubahan kosa kata,ejaan,tatabahasa dan sebutan.Perubahan tersebut dilihat

dari perubahan kuno,klasik hingga ke moden. Contohnya ialah perkatan kuno

seperti wulan telah berubah dengan pengantian fonem/b/ menggantikan

fonem/w/ yang menjadi perkataan bulan yang digunakan pada masa moden atau

sekarang.

Perubahan masa merupakan faktor pertama yang mempengaruhi bahasa

itu bersifat dinamis. Perubahan bahasa juga boleh terjadi mengikut bentuk

masyarakat seperti dalam sosial, politik dan ekonomi. Ini membolehkan

Kegiatan manusia juga tidak tetap kerana berubah dan inilah yang dikatakan

dinamis. Perubahan bahasa boleh terjadi pada semua peringkat linguistik

45

contohnya dari urutan konsonan dan kehadiran fonem mbaru seperti/f/,/kh/, /sy/.

Kehadiran tersebut berlaku dari penyesuaian dan pembaharuan dari segi iatilah

kerana pengaruh sebutan saintifik dan sebutan pinjaman serta serapan.

3.5.BAHASA ITU UNIK

Bahasa itu unik kerana boleh disebut, dibaca, dan boleh ditulis boleh berubah

mengikut peredaran masa. Bahasa itu unik kerana berciri khusus yang spesifik

yang tiada pada yang lain mengikut sistem bunyi, pembentukan kata,

pembentukan ayat, dan sistem yang lain.

Ciri- ciri bahasa bersifat unik iaitu kata tidak bersifat morfemis tetapi

sintaksis. Ini bermakna tekanan pada kata tidak mengubah makna kata tetapi

mengubah seluruh ayat. Contohnya

Orang itu menjolok buah



Bahasa melayu juga unik kerana mampu menyerap unsur bahasa asing lain

contohnya penyerapan bahasa inggeris seperti perkataan objek yang berasal

dari perkataan object. Seterusnya ialah bahasa itu unik kerana terdiri daripada

vokal dan konsonan dan mempunyai banyak kosa kata.

3.6. BAHASA ITU SEJAGAT

Bahasa itu sejagat bermaksud memiliki kesamaan antara sifat bahasa lain dan

bersifat umum yang berkait antara ciri bahasa lain dan bersifat multi etnik.

Bahasa itu sejagat kerana mempunyai bilangan vokal dan konsonan yang

tidak sama banyak. Contohnya, bahasa melayu mempunyai 6 vokal dan 22

konsonan dan inggeris pula mempunyai 16 vokal(termasuk diftong), 42

konsonan.

46

Bahasa itu juga bersifat sejagat kerana mempunyai kata, frasa, klausa, ayat

dan wacana cuma pembentukannya tidak sama. Contoh ayat dalam bahasa

melayu ialah lelaki itu kacak dan dalam bahasa inggeris pula ialah he is smart.

Kedua-dua ayat mempunyai maksud sama tetapi pembentukanya berbeza dari

urutan ayat.

3.7. SEBAGAI ALAT KOMUNIKASI

Bahasa itu sebagai alat komunikasi bermaksud bahasa perantaraan untuk

berkomunikasi antara penutur dengan pendengar. Bahasa melayu berfungsi

sebagai bahasa sebagai bahasa perantaraan(lingua franca) sejak dari dahulu

dan merupakan suatu kesinambungan daripada perananya sebagai lingua franca

Bahasa melayu turut dijadikan sebagai alat perhubungan dan untuk

menyampaikan pendapat, pengucapan serta buah fikiran melalui penghasilan

perkataan tanpa terhad. Bahasa juga merupakan sebagai alat semula jadi

kerana boleh memberi isyarat dengan menggunakan bahasa badan. Ia

digunakan dalam pemerintahan dan pentadbiran kerajaan semasa menjalankan

sesuatu tugas. Contohnya seseorang yang terlibat dalam bidang ekonomi akan

berkomunikasi dengan menggunakan laras ekonomi.

3.8. BAHASA ITU BERVARIASI

Mengikut kamus dewan edisi ketiga variasi itu ialah bentuk yang tidak seragam,

kelaianan sesuatu bentuk. Variasi tersebut ialah kepelbagaian bahasa yang

ditentukan oleh faktor teknikal bahasa iaitu sebutan dan, kosa kata dan

tatabahasa. Kepelbagaian dibahagikan kepada empat iaitu dialek, dialak sosial,

ideolekdan dialek kawasan.

Dialek ialah variasi bahasa yang masih boleh difahami oleh pengguna

dalam sesuatu tempat seperti dialak utara, selatan, perak, Kelantan dan lali-lain

lagi.

Ideolek ialah varias bahasa yang berkaitan dengan individu. Perbezaan

sebutan lagu dan kelainan penggunaan bahasa pada peringkat individu adalah

47

cara untuk mengenalpasti ideolek. Faktor wujud ideolek ialah kelainan pada alat

sebutan seperti kecatatan dan tabiat atau pengaruh persekitaran

Dialek sosial diakitkan dengan pengguanan bahasa berbeza mengikut

kumpulan sosial dan situasi untuk digunakan , misalnyya dalam majlis bahsa

yang digunakan ialah bahasa rasmi.

Dialek kawasan pula ialah dikaitkan dengan rumpun bahasa Austronesia,

cabang Nusantara yang mempunyai 200-300 bahasa dalam 16 golongan seperti

Filipina, Sumatera, Jawa, Kalimantan, dan sebagainya.bahasa melayu yang

diguanakan sekarang ialah bahasa melayu sumatera. Umumnya bahasa melayu

merangkumi bahasa Malaysia, Indonesia, brunei dan singapura. Walaupun

namanya berbeza namuan merupakan sebagai dialek bahasa melayu.

4. fungsi bahasa

4.1. Bahasa Kebangsaan

Bahasa Melayu digunakan sebagai bahasa kebangsaan di beberapa negara di

Nusantara. Antara negara yang menjadikan bahasa Melayu sebagai bahasa

kebangsaan ialah Malaysia, Indonesia, dan Brunei Darussalam.

Bahasa kebangsaan ini dicetuskan oleh Tunku Abdul Rahman setelah

mencapai kemerdekaan, kerana negara Malaysia memerlukan satu bahasa

48

FUNGSI BAHASA MELAYU

FUNGSI BAHASA MELAYU

PENGANTARPENGANTAR

KEBANGSAAN KEBANGSAAN

PERPADUAN PERPADUAN

RASMI RASMI

ILMU ILMU

kebangsaan yang menjadi dasar bagi satu identifikasi kebangsaan. Menurut

Tunku Abdul Rahman, adalah wajar bagi sebagai satu negara membangun kita

memerlukan satu bahasa kepunyaan sendiri. Jika bahasa kebangsaan tidak

diadakan, negara kita akan ketiadaan nyawa.( Wong & Ee, 1971, hal.78 ).

Sebab bahasa melayu menjadi bahasa kebangsaan ialah desakan

semangat kebangsaan pada tahun 1957 kerana penduduknya majoriti melayu

dan digunakan sebagai lingua franca.Bahasa melayu juga menjadi bahasa

kebangsaan kerana untuk mewujdkan pertautan kaum dan untuk membina

negara bangsa.Semasa Malaysia dijajah oleh British, bahasa Inggeris digunakan

seluasnya dalam bidang pendidikan dan pentadbiran. Ketika itu, hanya lebih

kurang 10% daripada bilangan penduduk negara yang berkebolehan bertutur

dalam bahasa Inggeris. Selepas Perang Dunia Kedua, British mengubah dasar

pendidkan dengan menjadikan bahasa Inggeris sebagai pengantar dalam sistem

pendidikan. Semasa Malaysia mencapai kemerdekaan, Perlembagaan

Persekutuan Perkara 152 menetapkan bahasa Melayu sebagai bahasa

kebangsaan. pengumuman bahasa melayu sebagai bahasa kebangsaan

Malaysia seperti yang termaktub dalam perlembagaan persekutuan pada

perkara 152 telah memartabatkan bahasa melayu kepada semua lapisan

masyarakat.

Bahasa kebangsaan ini diwujudkan kerana keseluruhan penduduk

berbangsa melayu. Bahasa Melayu dijadikan bahasa pengantar di sekolah

bermula pada tahun 1970. Menteri Pelajaran ketika itu, Abdul Rahman Yaakob

telah mengarahkan semua sekolah kebangsaan aliran Inggeris menggunakan

Bahasa Melayu secara berperingkat-peringkat. Kini Bahasa Melayu telah

menjadi bahasa pengantar bukan sahaja di sekolah, malah ke peringkat

universiti. Penggunakan bahasa pengantar ini akan mewujudkan satu suasana

kebangsaan yang membabitkan semua rakyat tanpa mengira kaum. Dengan itu,

sistem pendidikan nasional dapat dicapai.

49

Bahsa melayu menjadi bahasa kebangsaan kerana faktor peratusan

penduduk berbangsa melayu lebih ramai denga 43% melebihi peratusan kaum

lain manakala cina hanya 36% dan india hanyalah 8%. Bahasa Melayu

dipertuturkan zaman berzaman oleh semua penduduk sebagai Lingua Franca

termasuklah golongan bukan Melayu. Bahasa Melayu yang dipertuturkan itu

agak seragam

4.2. Bahasa Rasmi

Bahasa melayu dianggap sebagai bahasa rasmi kerana penggunaanya yang

pelbagai dan diiktiraf oleh beberapa negara contohnya Malaysia. Bahasa

dianggap rasmi melalui penggunaanya dalam situasi rasmi seperti urusan

pemerintahan, pentadbiran, pendidikan, perdagangan, perusahaan, upacara

rasmi dan kehakiman.

Bahasa melayu menjadi bahasa rasmi kerana merupakan alat untuk

memupuk persefahaman kaum disebabkan digunakan untuk bertutur dan mudah

difahami. Contohnya ialah bahasa melayu digunakan untuk dalam penulisan

dalam urusan seperti dalam dokumen. Seterusnya ialah menjadi bahasa lisan

penduduk dan golongan atasan dalam menjalankan tugas rasmi.

Pengukuhan bahasa melayu sebagai bahasa rasmi ini apabila termaktub

dalam perlembagaan negara pada perkara 152 sebagai bahasa kebangsaan

dalam perlembagaan persektuan Malaysia. Sebelum penjajahan Beritish, bahasa

Melayu mencapai kedudukan yang tinggi, berfungsi sebagai bahasa

perantaraan, pentadbiran, kesusasteraan, dan bahasa pengantar di pusat

pendidikan Islam.

Akta Bahasa Kebangsaan 1963/1967 menetapkan bahasa Melayu sebagai

50

bahasa rasmi negara. Laporan Razak 1956 mencadangkan bahasa Melayu

sebagai pengantar dalam sistem pendidikan negara

4.3. Bahasa Ilmu

Konsep bahasa Melayu sebagai bahasa Ilmu mula diperkenalkan dalam tahun

90-an seiring dengan penekanan budaya ilmu. Pada masa yang sama pula,

setiap masyarakat melibatkan diri secara langsung atau tidak dengan kegiatan

keilmuan di setiap kesempatan. Bahasa ilmu dikenali sebagai bahasa yang

mampu menjadi perantaraan bagi penyampaian ilmu pengetahuan sehingga ke

tahap yang lebih tinggi mengikut Kamus Dewan, 1994:88 .

Pada tahun 80-an, konsep bahasa ilmu dikenali sebagai bahasa ilmiah.

Bahasa ilmiah ialah bahasa yang bersifat ilmu (secara) pengetahuan, keilmuan,

akademik ( kamus dewan, 1994:483 )

Bahasa Melayu berfungsi unutk menyampaikan ilmu pengetahuan moden seperti

sains, Teknologi, Kedoktoran, Ekonomi, dan undang-undang.

Bahasa Melayu mempunyai istillah-istillah bagi sesuatu bidang ilmu

pengetahuan; anatomi, biokimia, laras seni ukir. Bahasa Melayu dijadikan bahasa

pengantar di sekolah bermula pada tahun 1970. Menteri Pelajaran ketika itu, Abdul

Rahman Yaakob telah mengarahkan semua sekolah kebangsaan aliran Inggeris

menggunakan Bahasa Melayu secara berperingkat-peringkat. Kini Bahasa Melayu telah

menjadi bahasa pengantar bukan sahaja di sekolah, malah ke peringkat universiti.

Penggunakan bahasa pengantar ini akan mewujudkan satu suasana kebangsaan yang

membabitkan semua rakyat tanpa mengira kaum. Dengan itu, sistem pendidikan

nasional dapat dicapai.

4.4. Bahasa Pengantar / Komunikasi

51

Bahasa pengantar ialah bahasa yang digunakan sebagai bahasa perantaraan

untuk proses komunikasi. Bahasa Melayu telah berfungsi sebagai bahasa

perantaraan sejak zaman bahasa Melayu kuno dan bahasa klasik lagi.

Memandangkan terdapat pelbagai kaum di Malaysia yang mempunyai bahasa

ibunda masing-masing, sama ada bahasa Melayu, bahasa Cina, bahasa India

dan lain-lain, pemilihan bahasa Melayu sebagai alat perhubungan antara kaum

amat tepat. Hal ini kerana, bahasa Melayu mudah difahami dan dipelajari.

Bahasa Melayu bukan sahaja digunakan dalam perhubungan biasa bahkan jua

mencakupi perhubungan formal seperti ucapan, ceramah,dan forum di samping

dalam bentuk tulisan seperti berita, majalah dan karya sastera.

Bahasa komunikasi ini merupakan kesinambungan bahasa lingua franca

sejak zaman lampau. Sebagai bahasa komunikasi bahasa melayu boleh

digunakan sebagai wahana untuk menyampaikan perasaan dan fikiran. Fungsi

seterusnya ialah untuk digunakan sebagai bahasa komunikasi dalam bidang

pemerintahan dan pentadbiran kerajaan. Semasa menjalankan tugas-tugas

rasmi, kakaitangan kerajaan menjalankan tugas dengan bahasa melayu sebagai

alat berkomunikasi seperti dalam urusan surat-menyurat, undang-undang

kerajaan, menulis peraturan kod-kod kerajaan.

Bahasa Melayu dijadikan bahasa pengantar di sekolah bermula pada tahun

1970. Menteri Pelajaran ketika itu, Abdul Rahman Yaakob telah mengarahkan semua

sekolah kebangsaan aliran Inggeris menggunakan Bahasa Melayu secara berperingkat-

peringkat. Kini Bahasa Melayu telah menjadi bahasa pengantar bukan sahaja di

sekolah, malah ke peringkat universiti. Penggunakan bahasa pengantar ini akan

mewujudkan satu suasana kebangsaan yang membabitkan semua rakyat tanpa mengira

kaum. Dengan itu, sistem pendidikan nasional dapat dicapai.

4.5. Bahasa Perpaduan

52

bahasa perpaduan bermaksud sebagai bahasa yang digunakan untuk

menyatupadukan pelbagai kaum. Kemunculan bahasa sebagai bahasa

perpaduan ialah rentetan dari pengenalan bahasa sebagai bahasa rasmi atau

pengenalan bahasa sebagai bahasa rasmi. Seperti Negara kita yang

memepunyai pelbagai kaum dan mempunyai bahasa,budaya, dan agama yang

berbeza. Pengenalan bahasa melayu bertujuan untuk merapatkan jurang

perbezaan antara kaum dari segi ekonomi kerana perpaduan yang diwujudkan

akan mewujudkan perpaduan antara kaum. Walupun begitu pengenalan bahasa

sebagai perpaduan tidak mempunyai unsur paksa antara kaum tetepi dipupuk

melalui pengangkatan bahasa sebagai bahasa kebangsaan.

Perkara 152 Perlembangan Malaysia telah menetapkan bahawa bahasa

Melayu sebagai bahasa kebangsaan Malaysia. Bertujuan untuk memupuk

perpaduan dalam kalangan rakyat yang bersifat heterogen di negara ini.

5.0 FONOLOGI

Fonologi ialah cabang ilmu bahasa yang mengkaji bunyi-bunyi bahasa yang

berfungsi dalam penggunaan bahasa. Menurut Abdullah Hassan, 1993

sebahagian daripada linguistik deskriptif yang mengkaji bunyi-bunyi yang

berfungsi dalam sesuatu bahasa. Kajian fonologi terbahagi dua iaitu:

Fonetik – mengkaji bunyi bahasa dari segi cara

pengeluarannya, daerah

pengeluarannya dan sifat fizikalnya.

Fonemik – mengkaji bunyi-bunyi yang penting dalam

sesuatu bahasa.

Bunyi ini penting kerana ia mempunyai fungsi atau ciri-ciri pembeza.

Kajian fonologi juga merangkumi kejadian-kejadian yang menyebabkan

berlakunya pengguguran, pengurangan, penggantian, dan penambahan unsur

fonem apabila morfem digabungkan dalam proses pembentukan ayat sesuatu

bahasa (Farid M. Onn,1988).

CARA MENGHASILKAN BUNYI BAHASA

53

Dalam mengeluarkan bunyi bahasa, alat-alat sebutan yang terlibat ialah seperti

dalam gambar rajah tersebut:

1. Bibir atas 11. Tengah lidah

2. Bibir bawah 12. Belakang lidah

3. Gigi atas 13. Akar lidah

4. Gigi bawah 14. Epiglotis

5. Gusi 15. Pita suara

6. Lelangit keras 16. Rongga tekak

7. Lelangit lembut 17. Rongga Hidung

8. Anak tekak 18. Rongga mulut

9. Hujung lidah 19. Rahang

10. Hadapan lidah 20. Tenggorok

Alat sebutan dibahagikan kepada dua jenis iaitualat artikulasi dan dearah

artikulasi. Alat artikulasi iaitu alat yang boleh digerakkan pada beberapa

bahagian antaranya ialah hujung lidah bibir danlelangit lembut. Dearah artikulasi

54

pula ialah bahagian yang dicapai oleh alat artikulasi seperti gigi atasdanlelangit

keras.

5.1. VOKAL

Vokal ialah bunyi bahasa bersuara yang dihasilkan dengan arus udara dari paru-

paru keluar secara bebas melalui rongga mulut tanpa penutupan atau

penyempitan di atas glotis. Bunyi vokal berbeza-beza bergantung kepada bentuk

rongga di atas glotis yang dilalui udara semasa pengucapan bunyi itu dilakukan.

Kebanyakan vokal dihasilkan dengan menutup jalan udara melalui hidung.

CIRI-CIRI VOKAL:

i. semua vokal adalah bersuara.

ii. semasa menghasilkan bunyi vokal, udara keluar dengan bebas tanpa

sebarang sekatan dan gangguan.

iii. semasa bunyi vokal lebih nyaring dan lantang, sebutan boleh

dipanjangkan.

iv. vokal boleh membentuk suku kata.a

v. vokal boleh wujud sebelum atau selepas konsonan.

Bahasa melayu mempunyai enam vokal asli, iaitu tiga vokal depan, satu vokal

tengah, dan dua vokal belakang seperti yang berikut:

Depan tengah belakang

sempit [i] [u]

separuh sempit [e] [ә] [o]

separuh luas

luas[a]

bibir terhampar bibir bundar

Perkataan depan, tengah, belakang ialah bahagian lidah. Manakala sempit,

separuh sempit, separuh luas, dan luas pula ialah keadaan rongga mulut.

Garisan pula melambangkan ketinggian lidah contohnya vokal [i] dan [u], lidah

dinaikkan tinggi manakala vokal [a] lidah diangkat sedikit sahaja.

55

VOKAL [i].

Vokal [i] ialah vokal depan sempit yang terletak di antara vokal kardinal pertama

dan kedua. Pengeluaran bunyi berlaku apabila lelangit lembut rapat dengan

belakang tekak. Udara yang terhasil tidak mengalami sekatan udara dan hanya

mengetarkan pita suara. Bibir pula berada dalam keadaan hampar. Vokal [i]

yang terdapat dalam kajian esei keuniversalan bahasa ialah:

Vokal Perkataan dalam esei kajian

[i] -ilmu - baris 12 dalam (awal)

-selagi, - baris4. (Belakang)

-lain, - baris 3, (tengah)

VOKAL [e].

Vokal [e] ialah vokal depan separuh sempit yang terletak pada vokal kardinal

kedua. Pengeluaran bunyinya ialah dengan depan lidah diturunkan sepertiga dan

lelangit lembut rapat dengan belakang tekak dan menutup ronga hidung. Udara

yang terhasil hanya mengetarkan pita suara tetapi sekatan suara tidak berlaku,

halangan tersebut boleh menyebabkan geseran dan bibir berada dalam keadaan

hampar, contoh perkataan vokal [e] ialah.;

vokal Perkataan dalam esei

[e] taling -beza - baris 30 (tengah)

-oleh - baris (tengah)

-konsep - baris 97(tengah)

56

VOKAL [ə].

Vokal [ə] ialah atau lebih dikenali vokal tengah corak pendek. Untuk

mengeluarkan bunyi ini puncak tengah lidah diletakkan denga vokal sekalparuh

luas dan lelangit lembut terlalu rapat pada belakang lidah dan udara yang

dihasilkan tidak disekat. Bunyi yang terdapat dalam esei tersebut ialah:

Vokal Contoh perkataan dalam esei

[ə] pepet -Dengan, baris ke 8 (tengah)

-seperti, baris 24 (tengah)

-bentuk, baris 76 (tengah)

VOKAL [a].

Vokal [a] merupakan vokal depan luas yang terlatak pada cardinal keempat.

Penghasilan bunyi ini berlaku dengan depan lidah itu tertarik ke belakang dan lelangit

lembut begitu rapat denag belakang tekak yang mengakibatkan rongga hidung tertutup.

Udara yang terhasil dari paru-paru tidak disekat dan hanya menggetarkan pita suara serta

bibir berada dalam keadaan yang hampar. Contohnya ialah:


[a] -atau. - baris 43 (awal)

-dapat, baris 52 (tengah)

-bahasa, - baris pertama (akhir)

VOKAL [u].

Vokal [u] ialah vokal belakang sempit yang bterletak pada cardinal yang ketujuh

danga kelapan, lidah perlu diangkat denagan tinggi dan lelangit lembut rapat

dengan belakang tekak dan bibir pula berada keadaan bundar. Udara yang

terhasil seperti vokal-vokal lain. Contoh dalam esei kajian ialah:


57

[u] - untuk –baris 34(awal)

-bunyi -29 (ttengah)

-atau, ilmu,- baris 10 dan 12(akhir)

VOKAL [o].

Vokal [o] ialah vokal seperuh sempit yang bercorak dalam ketujuh. Bunyi tersebut

melalui perapatan lelangit lembut dengan rongga hidungibir dan bibir pula dalam

keadaan terhampar. Seterusnya udara yang terhasil hanya menghasilkan getaran pada pita

suara. Ini dapat dilihat dari contoh kajian tersebut:


[o] -orang –baris 85(awal)

-rosak –baris 3(tengah)

-golongan –baris 43 (tengah)

5.2. KONSONAN

Konsonan bermaksud bunyi bahasa yang selain dari bunyi vokal. Konsonan

boleh terdiri daripada bunyi bersuara dan tidak bersuara.

Semasa menghasilkan bunyi konsonan udara dari paru-paru menerima sekatan

dan gangauan udara. Bunyi konsonan dibahagikan kepada konsonan asli dan

konsonan pinjaman.bunyi konsonan asli dapat diklasifikasikan mengikut cara dan

daerah sebutanya seperti berikut:

Sembilan konsonan asli dapat hadir di awal, tengah, dan akhir kata iaitu p, t, m,

n, /ng/, s, h, dan r. Konsonan b, d, g, c dan j hanya hadir di akhir kata pinjaman

seperti bab, had, beg, kolej. Konsonan pinjaman ini digunakan pada kata-kata

pinjaman Sanskrit dan bahasa lain.

KONSONAN ASLI

a) LETUPAN DUA BIBIR TAK BERSUARA [p].

58

Pengeluaran bunyi berlaku apabila dua bibir bertemu dan lelangit lembut

dinaikan rapat dengan rongga tekak. Pengeluaran udara dari paru-paru melalui

rongga mulut dan kemudian mengalami sekatan udara olah kedua-dua bibi.

konsonan Contoh perkataan dalam esei

Letupan dua bibir tak bersuara [p] -pernah -baris pertama(awal)

-seperti –baris 2(tengah)

-ucap –baris 62(akhir)

b) LETUPAN DUA BIBIR BERSUARA [b].

Letupan bibir tidak bersuara ialah sama dengan penghasilan bunyi letupan tidak

bersuara tetapi pengaliran udara itu bergetar akibat dari pita suara. Contohnya

dalam kajian tersebut:


Letupan bua bibir bersuara [b] -bahasa -baris pertama(awal)

-sebagai - baris 6(tengah)

-arab – baris 28(akhir)

c) LETUPAN GUSI TAK BERSUARA [t].

Letupan ini berlaku apabila hujung lidah bertemu dengan gusi dan lelangit lembut

akan dinaikan rapat dengan belakang rongga tekak. Seterusnya penghasilan

udara melalui paru-paru tersekat di bahagian pertemuan antara hujung daun

lidah dengan gusi dan tidak menghasilkan getaran pada pita suara.


Letupan gusi tak bersuara [t] -tidak -baris 2(awal)

-isyarat -baris 10(akhir)

-setiap -baris 67(tengah)

59

d) LETUPAN GUSI BERSUARA [d].

Proses penghasilan sama dengan letupan gusi tidak bersuara dan melepaskan sekatan

udara


Letupan gusi bersuara [d] -dengan -baris 6 dan 31(awal)

-tidak -baris 2(tengah)

-bermaksud –baris 152(akhir)

e) LETUPAN LELANGIT LEMBUT TAK BERSUARA [k].

Cara membunyikan ialah lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga

tekak seterusnya menaikan belakang lidah pada lelangit lembut, pita suara

bergetar kerana pengaruh udara yang dilepaskan.


Letupan lelangit lembut tak bersuara

[k]

-linguistik -baris 12,50(akhir)

-kaitan,- baris 13(awal)

-artikulasi,- baris 79(tengah)

LELANGIT LEMBUT BERSUARA [g].

Vara membunyikan letupan lelangit lembut bersuara ialah melalui pelepasan

udara melalui rongga tekak dan mengetarkan pita suara. Contohnya seperti

berikut dalam kajian esei.


Letupan lelangit lembut bersuara [g] -golongan.-baris 43(awal)

-begitu, -baris 41(tengah)

-penting, -baris 131(akhir)

60

HENTIAN GLOTIS [?].

Berlaku apabila pita suara dirapatkan serapat-rapatnya dan lelangit lembut

dinaikkanke rapat di belakang rongga tekak. Udara yang keluar dari paru-paru

tersekat di bahagian belakang rapatan pita dan tanpa mengatarkan pita suara.


Hentian glottis [?] -orang, -baris 151(akhir)

KONSONAN GESERAN

Geseran gigi-gusi tak bersuara.[s].

Dibunyikan apabila daun lidah didekatkan ke daerah gigi-gusi supaya sempitan

udara terhasil. Lelangit lembut dinaikan rapat ke belakang rongga tekak. Udara

yang dikeluarkan dari paru-paru dibiarkan bergeser pada gigi-gusi yang

membuat sempitan dengan daun lidah. Pita suara pula tidak digetarkan. Contoh

melalui kajian ialah:


Geseran gigi-gusi tak bersuara [s] -salah, -baris 12(awal)

-rasmil, -baris 18(tengah)

-atas, -baris 132(akhir)

Geseran glotis tak bersuara [h].

Lelangit lembut dinaikkan rapat dengan belakang belakang rongga tekak. Pita

suara direnggangkan luas dari paru-paru dengan bebasmelalui glotis yang

terbuka itu seperti keaadaan bernafas. Contohnya:


Geseran glotis tak bersuara [h] -hilang, -baris 4(awal)

-bahasa, -baris pertama(tengah)

-pernah, -baris pertama(akhir)

61

KONSONAN SISIAN

Konsonan sisian gigi-gusi bersuara [l].

Dibunyikan apabila hujung lidah dikenakan ke bahagian tengah gigi-gusi. Lelangit

lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak dan usara yang dikeluarkan dari paru-

paru melalui rongga mulut tetapi hanya dapat keluar melalui tepian lidah. Pita suara pula

digetarkan contohnya dalam kajian esei ialah;

Konsoanan Contoh perkataan dalam esei

Sisian gigi-gusi bersuara [i] -lain -baris 3(awal)

-selesai - baris 2(tengah)

-penghasil - baris 7(akhir)

KONSONAN SEPARUH VOKAL

Konsonan separuh vokal dua bibir [w].

Konsonan ini dibunyikan dengan membundarkan bibir dan belakang lidah

dinaikkan kea rah lelangit lembut. Itu sendiri terangkat ke bahagian belakang

rongga tekak dan pita suara digetarkan sambil lidah bergerak dengan pantas ke

kedududkan untuk mengeluarkan vokal tengah.

Konsonan Contoh perkataan dalam esei

Separuh vokal dua bibir [w] -bahawa, -baris 24(tengah)

-wujud, -baris 106(awal)

-walaupun, -baris 107(awal)

-haiwan, -baris 9(tengah)

Konsonan separuh vokal lelangit keras bersuara [y].

Cara membunyikan konsonan ini ialah depan lidah didiangkat agak tinggi ke arah

lelangit keras dengan bibir dihamparkan. Lelangit lembut itu sendiri terangkat ke

62

bahagian belakang rongga tekak. Pita suara pula digetarkan sambil lidah

bergerak dengan pantas ke kedudukan untuk mengeluarkan vokal tengah.


Separuh vokal lelangit keras -hanya, -baris 10(tengah)

-yang, -baris 20(awal)

-ayat, -baris 96(tengah)

KONSONAN GETARAN.

Konsonan getaran gigi-gusi bersuara iaitu konsonan [r].

Cara membunyikan ialah dengan menyentuhkan hujung lidah ke gigi-gusi dan

lelangit lembut dinaikan ke belakang rongga tekak. Udara yang melalui rongga

mulut dan mengetarkan hujung lidah ke gigi-gusi. Pita suara pula digetarkan.


Getaran gigi-gusi [r] -rapat, -baris 8(awal)

-penutur -baris 53(akhir)

-daripada, baris 78(tengah)

KONSONAN SENGAU TERDIRI DARIPADA;

Sengau gigi-gusi bersuara [n].

Cara membunyikan ialah hujung lidah dirapakan dengan gusi dan lelangit

lembuttidak dinaikan rapat ke belakang rongga tekak. Udara yang dikelurakan

terus melalui rongga hidung. Pita suara pula digetarkan

63


Sengau gigi-gusi bersuara [n] -namun -baris 142(awal)

-manusia, -baris 3(tengah)

-kumpulan,- baris 62(akhir)

Sengau dua bibir bertemu [m].

Cara membunyikan ialah bibir bawah dan atas dirapatkan dan lelangit lembut

dalam keadaan biasa dan tidak dinaikan ke rongga tekak. udara yang

dikeluarkan dari paru-paru terus melalui rongga hidung. Pita suara pula tidak

bergetar.


Sengau dua bibir bertemu [m] -manusia, -baris 142(awal)

-amat,- baris 34(tengah)

-sistem, -baris 29(akhir)

Sengauan lelangit keras bersuara [ . [ּת

Cara membunyikan sengauan ini dengan depan lidah dirapatkan ke lelangit

keras. Lelangit lembut dalam keadaan biasa dan tidak dirapatkan ke belakang

rongga tekak. Udara yang dikeluarkan melalui paru-paru terus melalui rongga

hidung dan akan mengetarkan pita suara.


Sengau lelangit keras bersuara -bunyi,- baris 41(tengah)

-kenyataan,-baris (tengah)

Sengauan lelangit lembut bersuara [ŋ].

64

Cara membunyikan sengauan ini ialah dengan menaikkan belakang lidah rapat

ke lelangit lembut yang berada dalam keadaan biasa dan tidak dinaikkan rapat

ke rongga tekak. Udara yang dikeluarkan dari paru-paru terus melalui rongga

hidung yang akan mengetarkan pita suara.


Sengau lelangit lembut bersuara -hubungan, - baris 17(tengah)

-sangat, - baris 22(tengah)

-telinga, -baris 34(hujung)

BUNYI KONSONAN PINJAMAN

Gesaran bibir-gigi tak bersuara [f].

Bibir bawah dirapatkan pada gigi atas supaya membuat sempitan dan lelangit

lembut terangkat rapat ke belakang rongga tekak. Udara yang dikeluarkan

dibiarkan bergeser keluar melalui rapatan bibir bawah dan gigi atas tanpa

menggetarkan pita suara contohnya:


geseran bibir-gigi tak bersuara [f] -faktor -baris 46(awal)

-fonologi –baris 62(awal)

-sifat –baris 108 (tengah)

Geseran bibir-gigi bersuara [v].

Dibunyikan apabila bibir bawah dirapatkan ke gigi atas untuk membuat sempitan

lelangit lembut terangkat rapat ke belakang rongga tekak dan udara yang

dikeluarkan melalui rongga mulut bergeser dengan rapatan bibir bawah dan gigi

atas sambil mengetarkan pita suara.

65


Geseran bibir-gigi bersuara [v] -vokal- baris 59 dan 77(awal)

-keuniversalan -baris 89(tengah)

Geseran gigi-gusi bersuara [z].

Cara membunyikan ialah dengandaun lidah didekatkkan ke daerah gigi-gusi supaya dapat

membuat sempitan udara keluar. Manakala lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang

rongga tekak. Udara yang dikeluarkan dari paru-paru diniarkan bergeser di daerah gigi-

gusi yang membuat sempitan dengan daun lidah itu sehingga mengetarkan pita suara.


Geseran gigi-gusi bersuara [z] -berbeza, -baris 76(tengah)

-membezakan, -baris 139(tengah)

Geseran lelangit lembut tak bersuara [x].

Cara membunyikan belakang lidah dirapatkan ke lelangit lembut untuk membuat

satu sempitan. Lelangit lembut sendiri akan dinaikkan rapat ke belakang rongga

tekak. Udara yang dikeluarkan dari paru-paru dibiarkan bergeser pada sempitan

di daerah lelangit lembut dengan belakang lidah tetapi tidak menggetarkan pita

suara.


-makhluk, sama maskud (maxluk) -

baris 9 (tengah)

KONSONAN LETUSAN

Letusan lelangit keras bersuara [ĵ].

Cara membunyikan konsonan ini ialah depan lidah ditemukan pada daerah

lelangit keras dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak.

Udara dari paru-paru dibiarkan tersekat di bahagian belakang pertemuan lidah

dan lelangit keras. Seterusnya sekatan dilepaskan secara perlahan-lahan sambil

menggetarkan pita suara.

66


Letusan lelangit keras bersuara -pelajar, - baris110 (tengah)

-jantina,- baris 19(awal)

-sahaja, -baris 96(tengah

Letusan lelangit keras tak bersuara [č]

Cara membunyikan ialah depan lidah ditemukan pada daerah lelangit keras dan

lelangit lembut dinaikkan rapat denga rongga tekak. Udara dari paru-paru melalui

rongga mulut dan dibiarkan tersekat di bi bahaguan pertemuan depan lidah dan

lelangit keras. Sekatan udara itu dilepaskan secara perlahan-lahan tanpa

mengetarkan pita suara.


Letusan lelangit keras tak bersuara [č] -secara,(sečara) -baris 38(tengah)

- ucap,(učap) -baris 62(tengah)

5.3. DIFTONG

Diftong bermaksud merupakan percantuman dua bunyi vokal yang dikeluarkan

dengan satu hembusan nafas. Diftong bersifat suku kata dan mempunyai puncak

kelantangan kerana berlaku gelungcuran dari satu vokal yang mendahului ke

67

vokal yang mengikutinya. Jika bunyi gelongcoran itu mengandungi puncak

kelantangan dalam pencantuman tiga bunyi vokal, maka diftong itu dipanggil

sebagai triftong.

Terdapat tiga bunyi diftong dalam bahasa melayu, iaitu:

i). ai

ii). au

iii). oi

Gambar rajah tersebut menunjukkan cara membunyikan tiga jenis vokal

antaranya:

Diftong [ai] ini disebut dengan mendahulukan vokal depan luas dan

digelungcurkan ke arah vokal depan sempit. Bibir pula berada dalam keadaan

biasa menjadi terhampar. Contoh diftong dalam kajian esei keuniversalan

bahasa ialah seperti berikut:

Diftong Contoh perkataan dalam esei

[ai] -selesai, baris 2(-KV)

-kaitan, baris 13(KV-)

-pelbagai, baris 24(-KV)

Diftong [au] pula, disebut dengan mendahulukan vokal depan luas dan

digeluncurkan ke arah vokal belakang sempit. Keadaan bibir berada dalam

keadaan biasa menjadi bundar.

Diftong Contoh perkataan dalam esei

[au] -atau, baris 10(-KV)

-menjauhkan, baris 149(KV-)

-klausa –baris 93(-

68

Diftong [oi] pula diftong disebut dengan mendahulukan vokal belakang separuh

sempit lalu digeluncurkan ke arah vokal sempit. Keadaan bibir berada dalam

keadaan bundar menjadi terhampar. Perkataan diftong tidak terdapat dalam

kajian esei tersebut, oleh itu perkataan ayat diftong tidak terkandung dalam

kajian tersebut.

Diftong [oi] Contoh perkataan dalam esei

- -

REFLEKSI

Semasa membuat tugasan ini, saya berasa sungguh bersyukur kerana

telah memberikan beberapa manfaat kepada saya. Antaranya ialah saya lebih

memahami beberapa bab-bab dalam mata pelajaran Bahasa Melayu Akademik1.

Ini kerana sepanjang saya membuat tugasan ini saya telah mengkaji takrif

bahasa Melayu, asal usul bahasa Melayu,ciri-ciri bahasa Melayu dan fungsi

bahasa Melayu dengan lebih mendalam seterusnya manyebabkan diri saya lebih

memahami bahasa Melayu.

Selain itu, saya juga telah boleh mengamalkan beberapa ilmu yang telah

saya peroleh ketika membuat tugasan ini. Antaraya ialah itu bagaimana sesuatu

huruf itu dibunyikan dengan betul. Seterusnya ilmu itu boleh diamalkan dalam

pertuturan harian saya ketika berkomunikasi dengan rakan-rakan.

69

Kemudian, semasa saya membuat tugasan ini saya telah mengalami

pelbagai masalah. Antaranya ialah kekangan masa. Oleh itu, selepas ini saya

bertekad untuk mengubah diri saya agar lebih menghargai masa.

Disamping itu, saya juga telah belajar sesuatu perkara iaitu pentingnya

kerjasama semasa membuat sesuatu kerja. Ketika saya membuat tugasan ini

beberapa masalah seperti kekurangan maklumat telah saya hadapi. Mujurlah

saya mempunyai sahabat-sahabat yang baik yang telah bercadang untuk

bekerjasama untuk menyiapkan tugasan ini.

BIBLIOGRAFI

Kamus Dewan edisi keempat. 2005. Selangor. Dawana Sdn.Bhd

.

Goay Teck Chong, Choo Say Tee, Zainuddin Ahmad. 2008. Longman Teks Pra-

U STPM BM Kertas 1. Selangor. Vivar Printing Sdn.Bhd.

Nik Safiah Karim, Farid M.Onn, Hashim Haji Musa dan Abdul Hamid Mahmod

1993. Tatabahasa dewan edisi baharu. Cetakan pertama 1993. Selangor:

Dewan Bahasa dan Pustaka.

S. Othman Kelantan. 1992. Pergerakan Bahasa dan Sastera Mela

Nik Safiah Karim dan Norliza Jamaluddin. 2002. Bahasa Melayu STPM (Kertas 1

& 2). Ipoh. Chee Leong Press Sdn. Bhd.

70

Tuan Jah Tuan Yusof. 2004. STPM Bahasa Melayu Kertas 1. Pulau Pinang.

Monosetia Sdn. Bhd.

Abdullah Hassan dan Ainon Mohd. 1994. Bahasa Melayu untuk Maktab

Perguruan. Selangor. Percetakaan Polygraphic (M) Sdn. Bhd.

Tiada Nama Pengarang. Bahasa Melayu. Dilayari pada 28 Julai 2008 di URL

http://ms.wikipedia.com.

Tiada Nama Pengarang. Bahasa, ciri-ciri dan fungsi. Dilayari pada 9 Ogos 2008

di URL www.ideal.upm.edu.my

71

http://www.ideal.upm.edu.my/

http://ms.wikipedia.com/

Tugasan Bm1 Asal Usul

Documents

Transcript of Tugasan Bm1 Asal Usul