tugasan morfologi

BMM 3109

| BAHASA MELAYU C 1

TUGASAN BERKUMPULAN

BMM 3109

1.0 PENGENALAN

Tugasan kerja kursus bagi Morfologi Bahasa Melayu (BMM 3109) ini adalah berkaitan

dengan menjelaskan dan menghuraikan proses pembentukan kata bahasa Melayu

termasuk pembentukan kata nama, kata kerja, kata adjektif dan pembentukan kata

baharu. Tugasan ini juga perlu menganalisis pembentukan kata bahasa Melayu yang

terdapat dalam artikel sebuah akhbar tempatan.

Bidang pembentukan kata (morfologi) merupakan subsistem dalam sistem

bahasa. Dalam konteks Bahasa Melayu, pembentukan kata dipandang sebagai

proses mengolah unsur-unsur bahasa tersebut sehingga menjadi pekataan yang boleh

diujarkan dan difahami oleh penuturnya. Menurut Tatabahasa Dewan (1995), terdapat

empat bentuk kata asas dalam bahasa Melayu iaitu: (i) bentuk kata tunggal, (ii) bentuk

kata terbitan, (iii) bentuk kata majmuk, dan (iv) bentuk kata ganda. Pembentukan kata

lazimnya dihuraikan daripada sudut prosesnya.

Matlamat tugasan ini ialah dapat menjelaskan dan menghuraikan proses

pembentukan kata dalam bahasa Melayu. Selain itu, matlamat yang kedua ialah dapat

membuat analisis terhadap pembentukan kata dalam bahasa Melayu berdasarkan teks

yang dikaji.Di samping itu juga, melalui tugasan ini dapat mengklasifikasikan pelbagai

golongan kata dalam bahasa Melayu.

| BAHASA MELAYU C 2

BMM 3109

2.0 PROSES PEMBENTUKAN KATA

Bahasa Melayu mempunyai beberapa cara untuk membentuk perkataanya. Ada bentuk

perkataan yang bersifat tunggal, contohnya rumah, putih, dan tinggal. Terdapat juga

perkataan yang dibentuk hasil proses pengimbuhan, pemajmukan dan penggandaan.

Contoh pengimbuhan ialah meninggal dan meninggalkan. Contoh perkataan yang

dibentuk secara pemajmukan ialah putih telur dan rumah pangsa dan perkataan yang

dibentuk secara penggandaan ialah putih-putih dan rumah-rumah. Menurut Nik Safiah

Karim (1996), perkataan ialah satu unit ujaran yang bebas dan mengandungi makna

yang terdiri daripada satu atau gabungan beberapa bentuk bunyi bahasa.

Dengan itu, dapatlah disimpulkan bahawa kita dapat membentuk perkataan

baharu melalui tiga cara. Kita dapat membentuk perkataan baharu dengan

menambahkan imbuhan kepada satu perkataan lain iaitu kata terbitan. Kita juga boleh

membentuk perkataan baharu dengan menggabungkan perkataan kepada suatu

perkataan lain iaitu kata majmuk. Malah, kita juga boleh membentuk perkataan baharu

dengan menggandakan sesuatu perkataan iaitu kata ganda. Manakala, perkataan yang

diimbuhankan, digabungkan dan digandakan inilah yang dipanggil kata tunggal. Oleh

yang demikian, proses pembentukan kata ini menghasilkan bentuk kata tunggal, kata

terbitan, kata majmuk dan kata ganda seperti dalam rajah di bawah.

Rajah 2.1 : Proses Pembentukan Kata

| BAHASA MELAYU C 3

Pembentukan Kata

Kata Tunggal Kata Terbitan Kata Majmuk Kata Ganda

BMM 3109

2.1 KATA TUNGGAL

Perkataan-perkataan dalam bahasa Melayu yang tidak mengalami sebarang proses

pengimbuhan, pemajmukan dan penggandaan tergolong di dalam jenis kata tunggal.

Kata tunggal merupakan bentuk kata akar atau kata dasar dan bentuk inilah yang

mendirikan perkataan itu sendiri. Terdapat sekurang-kurangnya dua jenis kata tunggal,

iaitu kata tunggal yang mengandungi hanya satu suku kata dan kata tunggal yang

mengandungi dua suku kata atau lebih.

Walaupun terdapat kata tunggal yang tidak pernah menerima sebarang imbuhan,

seperti ini, itu, sana dan sini, namun kebanyakan kata tunggal dalam bahasa Melayu

mempunyai potensi untuk diperluas dan menjadi bentuk terbitan. Jika dilihat dari segi

suku kata, perkataan boleh mengandungi satu suku kata atau beberapa suku kata.

Sesuatu suku kata itu boleh terdiri daripada satu vokal (V) sahaja, satu vocal disertai

satu konsonan (K), atau satu vocal dengan beberapa konsonan.Konsonan-konsonan itu

boleh hadir sama ada di hadapanatau di belakang vocal atau serentak di hadapan dan

di belakang. Malah, terdapat juga konsonan yang boleh hadir secara bergugus (KK).

2.1.1 Kata Tunggal Satu Suku Kata

Kata tunggal dengan satu suku kata dalam bahasa Melayu agak terhad jumlahnya dan

ada antaranya merupakan kata pinjaman daripada bahasa asing, terutamanya bahasa

Arab dan bahasa Inggeris. Ada juga perkataan yang merupakan kependekan bagi

perkataan dua suku kata atau lebih, contohnya engkau menjadi kau dan aku menjadi

ku. Namun demikian, perkataan tersebut tidak dianggap sebagai kata tunggal satu suku

kata.

Pola gabungan konsonan dan vokal dalam kata tunggal satu suku kata bahasa Melayu

adalah seperti berikut:

| BAHASA MELAYU C 4

BMM 3109

SUKU KATA CONTOH PERKATAAN

KV ya yu

VK am

KVK tin lap

KKVK draf krim

KVKK zink bank

KKKV skru

KKKVK straw skrip

2.1.2 Kata Tunggal Dua Suku Kata

Sebahagian besar perkataan dalam bahasa Melayu terdiri daripada dua suku kata.

Antara pola kata tunggal dengan dua suku kata adalah seperti berikut:


V + KV ibu itu

V + VK aur ais

V + KVK ayah arang

VK + KV erti undi

VK + KVK anjung arkib

KV + V dua bau

KV + VK buih liat

KV + KV mata nasi

KV + KVK kotak surat

KVK + KV tangga pintu

KVK + KVK tunggul songkok

| BAHASA MELAYU C 5

Jadual 2.1.1

Jadual 2.1.2

BMM 3109

2.1.3 Kata Tunggal Tiga Suku Kata

Jumlah kata tunggal tiga suku kata dalam bahasa Melayu agak kecil jika dibandingkan

dengan kata tunggal dua suku kata. Tambahan pula, kata tunggal jenis ini merupakan

perkataan yang terdiri daripada kata-kata pinjaman. Walaupun begitu, pola-pola

susunan konsonan dan vokalnya agak banyak dan pelbagai. Antara polanya:


KV + V + KV kuala niaga

KV + V + KVK ziarah siasat

V + KV+ V urea idea

KV + KV + V ceria mulia

KVK + KV + V rahsia rumbia

KV + KV + VK haruan sekian

KVK + KV + VK manfaat lengkuas

V + KV + KV asasi udara

V + KV + KVK ibarat akibat

VK + KV + KV indera almari

KV + KV + KV keliru budaya

KVK + KV + KV gembala misteri

VK + KV + VK ikhtiar ilmiah

V + KV + VK akaun elaun

KV + KV + KVK minimum kabinet

KVK + KV + KVK mahkamah martabat

KV + KVK + KV keranda belanja

KV + KVK + KVK kelompok gelombang

KVK + KVK + KV sempurna

| BAHASA MELAYU C 6

Jadual 2.1.3

BMM 3109

2.1.4 Kata Tunggal EmpatSuku Kata danLebih

Kata tunggal yang terdiri daripada empat suku kata dan lebih juga amat kecil

bilangannya. Sebahagian daripada perkataan ini ialah kata pinjaman seperti contoh

yang berikut:


KV + KV + VK + KV keluarga biduanda

KV + KVK + KV + KV sejahtera sementara

KVK + KV + KV + KV bendahara laksamana

KVK + KV + V + KV sentiasa

KV + KV + KV + KV selesema samudera

KV + KV + KV + KVK muzakarah hulubalang

KVK + KV + KV + KVK sentimeter

KVK + KVK + KV + KV singgahsana

KV + KV + V + KVK nasional mesyuarat

V + KV + KVK + KV + KV universiti

KVK + KV + KV + KV + KVK kosmopolitan cenderawasih

KV + KV + KV + KV + KV + KV maharajalela

| BAHASA MELAYU C 7

Jadual 2.1.4

BMM 3109

2.1.5 ANALISIS KATA TUNGGAL

Kata Tunggal Satu Suku Kata


KV di ke

VK

KVK dan hal jam

KKVK

KVKK yang

KKKV

KKKVK

Kata Tunggal Dua Suku Kata

SUKU KATA

CONTOH PERKATAAN

V + KV itu ini ada ibu

V + VK air

V + KVK akan akar atas awal ular alam

VK + KV

VK + KVK untuk

KV + V dua

KV + VK luas naik laut

KV + KV hati lagi jadi bagi kita satu

KV + KVK sikap tidak bahan botol taman wakil

KVK + KV pintu

KVK + KVK

sampah bahkan jumlah renjer

Kata Tunggal Tiga Suku Kata

| BAHASA MELAYU C 8

BMM 3109


KV + V + KV

KV + V + KVK

V + KV+ V

KV + KV + V

KVK + KV + V

KV + KV + VK meriah keluar serius

KVK + KV + VK

V + KV + KV usaha

V + KV + KVK

VK + KV + KV

KV + KV + KV negara mereka ketika kerana

KVK + KV + KV tumpuan sendiri

VK + KV + VK

V + KV + VK

KV + KV + KVK kawasan penahan kelibat habitat

KVK + KV + KVK penduduk jambatan kumpulan mendadak

KV + KVK + KV seperti peserta

KV + KVK + KVK setempat melimpah

KVK + KVK + KV

Kata Tunggal Empat Suku Kata dan Lebih

| BAHASA MELAYU C 9

BMM 3109


KV + KV + VK + KV keluarga

KV + KVK + KV + KV

KVK + KV + KV + KV

KVK + KV + V + KV sentiasa

KV + KV + KV + KV fenomena manakala

KV + KV + KV + KVK kehadiran perubahan

KVK + KV + KV + KVK

KVK + KVK + KV + KV

KV + KV + V + KVK keluasan

V + KV + KVK + KV + KV universiti

KVK + KV + KV + KV + KVK

KV + KV + KV + KV + KV + KV

| BAHASA MELAYU C 10

BMM 3109

2.2KATA TERBITAN

Bentuk perkataan yang dihasilkan melalui proses pengimbuhan, iaitu proses yang

menggandingkan imbuhan pada kata dasar. Imbuhan terdiri daripada morfem terikat

sementara kata dasar ialah morfem bebas yang dapat menerima imbuhan. Imbuhan

ialah bentuk morfem yang tidak boleh hadir bersendirian dalam ayat, tetapi perlu

diimbuhkan pada bentuk yang lain yang merupakan kata dasar. Imbuhan dibahagikan

kepada empat iaitu :

i) Awalan ( hadir sebelum kata dasar )

ii) Akhiran ( hadir sesudah kata dasar )

iii) Apitan ( hadir dengan mengapit kata dasar, iaitu dua imbuhan

hadir serentak diawal dan akhir kata dasar )

iv) Sisipan ( hadir dicelah kata dasar )

2.2.1 KATA TERBITAN AWALAN

Wujud dalam kata nama terbitan, kata kerja terbitan, dan kata adjektif terbitan.

Contoh Awalan Kata Nama adalah seperti berikut:

pe- pelari ke- ketua

pem- pembawa juru- juruukur

pen- pendatang maha- mahasiswa

peng- penggali tata- tatabuku

penge- pengebom pra- prasejarah

pel- pelajar sub- subtajuk

per- pertapa supra- suprakelas

pe- pedalaman dwi- dwibahasa

Jadual 2.2.1: (i) Awalan kata nama

Contoh Awalan Kata Kerja:


BMM 3109

me- melawan ber- berjalan

mem- membawa be- beraja

men- mendaki bel- belajar

meng- menggali ter- terjebak

menge- mengecat di- diatur

memper- memperisteri diper- diperisteri

Jadual 2.2.1: (ii) Awalan kata kerja

Contoh Awalan Kata Adjektif

ter- terbesar

te- teruncing

se- secantik

Jadual 2.2.1: (ii) Awalan kata Adjektif


BMM 3109

2.2.2 ANALISIS KATA TERBITAN BERDASARKAN ARTIKEL

1) Kata Terbitan Awalan

Kata Nama

pe- pesisir, penahan

pen- penduduk

peng- penghujung, pengurusi

eko- ekosistem

Kata Kerja

me- meminta, memancing ber-

bermain, bermula, berlaku,

bertugas, bertambah,

berubah, berpesta

mem- membawa be- bekerjasama

men-

mendadak, menjadi,

menurut ter-

tersangkut, tersebut,

terjejas, terletak

meng-

mengganggu,

mengutip,mangapa,

mengelak, mengalir

di- dibuat, dipandang


BMM 3109

Kata Adjektif

se- sesuka, semula, sebanyak, seawal, seluas, sebuah, setinggi

2) Kata Terbitan Akhiran

Wujud dalam kata nama terbitan dan kata kerja terbitan sahaja.

Contoh Akhiran Kata Nama.

-an pakaian -isme nasionalism

-wan sasterawan -in hadirin

-man budiman -at hadirat

-wati seniwati -ah ustazah

Contoh Akhiran Kata Kerja.

-kan besarkan

-i turuti


BMM 3109

3) Kata Terbitan Akhiran

Kata Nama

-an buangan, minuman, kumpulan, hakisan

Kata Kerja

-kan galikan

-i duduki

4) Kata Terbitan Berapitan

Hadir dalam kata nama terbitan, kata kerja terbitan, dan kata adjektif terbitan

Contoh Apitan Kata Nama

pe-…-an pelaksanaan pe-...-an pesisiran

pem….-an pembuatan per-…-an persalinan

pen…-an pentakrifan Pel-…-an pelajaran

penge-…-an pengesahan Ke-…-an kelebihan


BMM 3109

Contoh Apitan Kata Kerja

me-…-kan memainkan me-…-i melalui

mem-…-kan membaharukan men-…-i mencurigai

men-…-kan mendermakan mem-…-i membaharui

meng-…-kan menggunakan meng-…-i menganggotai

menge-…-kan mengepinkan di-…-i dimulai

ber-…kan beralaskan diper-…-kan diperdengarkan

ber-…-an berlanjutan diper-..-i diperingati

di-…-kan dibiarkan memper-…-kan memperdengarkan

Contoh Apitan Kata Adjektif

ke-…-an kearaban, kecinaan

5) Kata Terbitan Apitan

Kata Nama

per-…-an permukaan

pem….-an pembersihan, pembuangan

ke…-an keseimbangan


BMM 3109

Kata Kerja

me-…-kan

memudahkan,

memusnahkan ber-…-an

berkenaan,

berterbangan,

berhampiran.

mem-…-kan

membersihkan

di-…-kan

dihanyutkan,

dimaklumkan

men-…-kan

menjejaskan,

menyebabkan di-…-i dikenali, ditemui

meng-…-kan

mengembalikan,

menguruskan,

mengekalkan,

mengharapkan

diper-…-kan diperlakukan

ke-…-an kelihatan, kehadiran

Kata Adjektif

ke-…-an keindahan, ketinggian

6) Kata Terbitan Bersisipan

Bentuk-bentuk kata sisipan sudah membeku dalam kata terbitan tertentu dan

tidak dapat hadir dalam perkataan- perkataan yang lain kecuali dalam beberapa

istilah yang baru dicipta. Hadir didalam kata nama, kata adjektif dan kata kerja.

Contoh Sisipan Kata Nama


BMM 3109

-el- telunjuk

-er- seruling

Contoh Sisipan Kata Kerja

-el- jelajah

Contoh Sisipan Kata Adjektif

-el- selerak

-er- gerodak

-em- gemilang

-in- sinambung

7) KATA TERBITAN BERSISIPAN

Kata Kerja

-el- selama

Kata Adjektif

-em- semangat


BMM 3109

2.3 KATA MAJMUK

Bentuk kata majmuk lahir melalui proses pemajmukan, iaitu proses yang merangkaikan

dua kata dasar atau lebih dan bentuk yang terhasil membawa makna yang khusus.

Dalam ayat yang mudah, kata majmuk merupakan gabungan dua kata dasar yang

membentuk perkataan yang membawa satu maksud. Kata majmuk dieja terpisah dan

bertindak sebagai satu unit, iaitu bentuknya tidak boleh menerima sebarang penyisipan

unsur lain.

Misalnya kerusi malas ialah kata majmuk kerana tidak dapat disisipkan unsur

lain seperti ‘yang’. Sebaliknya pinggan mangkuk bukan kata majmuk kerana dapat

diselitkan kata hubung ‘dan’. Oleh yang demikian, dalam bahasa Melayu bentuk kata

majmuk ini dapat dikenalpasti berdasarkan jenisnya iaitu dapat dibahagikan kepada tiga

kelompok, seperti dalam jadual yang berikut:

KATA MAJMUK

RANGKAIAN KATA BEBAS ISTILAH KHUSUS MENDUKUNG MAKSUD KIASAN

air hujan urus setia manis mulut

terima kasih hak milik berat tangan

alat tulis mata pelajaran pilih kasih

kapal terbang atur cara makan angin


BMM 3109

Perdana Menteri kemas kini kaki ayam

Jadual 2.3.1: Jenis Kata Majmuk

2.3.1 Bentuk yang telah mantap

Terdapat sebilangan kecil bentuk kata majmuk yang penggunaannya sudah dianggap

mantap sebagai satu perkataan yang utuh, walaupun bentuk kata tersebut ternyata

mengandungi dua kata dasar. Oleh yang demikian, perkataan ini tetap dieja bercantum

sebagai satu perkataan. Contoh-contoh bentuk kata tersebut adalah seperti yang

berikut:

antarabangsa kerjasama suruhanjaya kakitangan warganegara

beritahu olahraga tandatangan sukarela setiausaha

bumiputera matahari tanggungjawab pesuruhjaya jawatankuasa

Jadual 2.3.2: Contoh Bentuk Perkataan yang telah Mantap

Selain bentuk kata majmuk yang dibincangkan di atas, terdapat sejumlah perkataan

yang bukan kata majmuk yang tergolong dalam golongan kata tertentu lazimnya dieja

bercantum. Contohnya seperti dalam jadual berikut:

KATA NAMA KATA ADJEKTIF

KATA SENDI NAMA

KATA HUBUNG

KATA TANYA

peribadi

dinihari

peribahasa

perikemanusiaan

sukacita

dukacita

kepada

daripada

apabila

manakala

padahal

darihal

bagaimana

kenapa


BMM 3109

barangkali

kadangkala

apakala

walhal

Jadual 2.3.3: Bukan Kata Majmuk yang tergolong dalam Golongan Kata yang tertentu

2.3.2 Penggandaan Kata Majmuk

Penggandaan kata majmuk melibatkan penggandaan unsur pertama kata sahaja.

Contohnya:

alat-alat tulis Menteri-Menteri besar balai-balai raya

gambar-gambar rajah kapal-kapal terbang model-model linear

suku-suku kata garis-garis pusat Naib-Naib Canselor

Jadual 2.3.4 : Contoh Penggandaan Unsur Pertama Kata Majmuk

Satu kecualian ialah penggandaan yang melibatkan bentuk yang telah mantap iaitu

penggandaannya melibatkan keseluruhan unsur. Contohnya:


BMM 3109

Rajah 2.3.1 : Contoh Penggandaan Keseluruhan Unsur Kata Majmuk

2.3.3 Pengimbuhan Kata Majmuk

Kata majmuk boleh menerima imbuhan untuk menghasilkan kata terbitan.

Pengimbuhan kata majmuk terdapat dalam dua bentuk, iaitu:

i) apabila kata majmuk menerima imbuhan yang merupakan awalan atau

akhiran sahaja, ejaannya tetap terpisah. Contohnya:

campur aduk bercampur aduk

ambil alih mengambil alih

temu bual ditemu bual

Jadual 2.3.5 : Contoh Pengimbuhan Kata Majmuk (ejaan terpisah)


pesuruhjaya-pesuruhjaya

warganegara-warganegara

jawatankuasa-jawatankuasa

BMM 3109

ii) apabila kata majmuk menerima imbuhan yang merupakan apitan, ejaannya

menjadi bercantum. Contohnya:

campur aduk mencampuradukkan

satu padu menyatupadukan

urus niaga diurusniagakan

Jadual 2.3.6 : Contoh Pengimbuhan Kata Majmuk (ejaan bercantum)

2.3.4 ANALISIS PEMBENTUKAN KATA MAJMUK BERDASARKAN ARTIKEL

Berdasarkan analisis daripada Artikel Air Pasang Besar di Tanjung Piai yang ditulis

oleh Fahami Ahmad, terdapat beberapa bentuk kata majmuk yang telah dapat

dikenalpasti. Setelah diteliti, sememangnya pembentukan kata majmuk ini adalah hasil

daripada proses yang merangkaikan dua kata dasar atau lebih dan bentuk yang terhasil

membawa makna yang khusus. Secara tidak langsung, gabungan dua kata dasar ini

akan membentuk perkataan dan membawa satu maksud.

Berikut merupakan hasil analisis pembentukan kata majmuk yang terdapat di dalam

artikel mengikut jenisnya:

BIL RANGKAIAN KATA

BEBAS

ISTILAH KHUSUS MENDUKUNG MAKSUD

KIASAN

1 akar pokok semula jadi sekelip mata

2 pesisir pantai air pasang

3 botol minuman


BMM 3109

4 suka hati

5 sampah sarap

6 air laut

7 tanah selut

8 pintu masuk

9 penduduk setempat

10 buku lali

11 ibu bapa

12 anak sungai

13 tengah hari

14 pokok bakau

Jadual 2.3.7 : Analisis Kata Majmuk

Selain itu, berdasarkan analisis yang dibuat terdapat sebilangan kecil bentuk kata

majmuk yang penggunaannya sudah dianggap mantap sebagai satu perkataan yang

utuh, walaupun bentuk kata tersebut ternyata mengandungi dua kata dasar. Oleh yang

demikian, perkataan ini tetap dieja bercantum sebagai satu perkataan.

Berikut merupakan hasil analisis bentuk kata majmuk yang telah mantap yang

terdapat di dalam petikan:

BI

L

ANALISIS

ARTIKEL

KATA DASAR KATA MAJMUK YANG

TELAH MANTAP

IMBUHAN

1 kakitangan kaki tangan kakitangan -

2 sukarelawan suka rela sukarela -wan

3 bertanggungjawab tanggung jawab tanggungjawab ber-

4 bekerjasama kerja sama kerjasama be-

5 memberitahu beri tahu beritahu mem-


+

+

+

+

+

BMM 3109

Jadual 2.3.8 : Analisis Kata Majmuk yang telah Mantap

Selain bentuk kata majmuk yang dibincangkan di atas, di dalam artikel ini juga terdapat

beberapa perkataan yang bukan kata majmuk yang tergolong dalam golongan kata

tertentu lazimnya dieja bercantum. Contohnya seperti dalam jadual berikut:

KATA SENDI NAMA KATA HUBUNG KATA TANYA

daripada apabila

manakala

bagaimana

Jadual 2.3.9 : Analisis kata majmuk yang bukan tergolong dalam golongan kata

tertentu lazimnya dieja bercantum

2.4 KATA GANDA

Kata ganda ialah perkataan yang mengalami proses pengulangan pada kata dasarnya.

Dalam proses demikian itu, penggandaan boleh melibatkan seluruh atau sebahagian

kata dasar. Kata dasar ini boleh juga digandakan secara serentak, yakni dengan

perubahan bunyi tertentu, baik pada huruf vokal mahupun huruf konsonan.

Kata Ganda terbahagi kepada empat jenis iaitu:


Kata Ganda Berentak

BMM 3109

Rajah 2.4.1 Jenis Kata Ganda

2.4.1 Kata Ganda Penuh

Kata Ganda Penuh ialah kata dasar yang diulang seluruhnya tanpa sebarang perubahan bentuk.

Contoh Kata Ganda Penuh

Anak-anak Buku-bukuBaik-baik Bilik-bilikKuat-kuat Jelas-jelas

Jadual 2.4.1 Kata Ganda Penuh

Kata Ganda Penuh bermaksud banyak atau beraneka jenis.

Contoh ayat Kata Ganda Penuh

1.Daun-daun kelapa itu boleh dibuat ketupat.

2.Anak-anak Encik Hashim semuanya belajar sehingga ke menara gading.

Kata Ganda Penuh bermaksud satu.

Biri-biri Anai-anaiAgar-agar Laying-layang

Jadual 2.4.2 Kata Ganda Penuh

Contoh Ayat :

1. Pak Ali menternak sekandang biri-biri di kampung.2. Kamal pandai membuat layang-layang daripada buluh.

2.4.2 Kata Ganda Separa

Kata Ganda Separa ialah pengulangan pada sebahagian kata dasar dengan cara menyingkatkan bahagian pertama kata dasar tersebut.

Bunyi vokal pada suku kata pertama berubah menjadi vokal “e”.

Contoh Kata Ganda Separa


BMM 3109

Langit-langit lelangit

Sungut-sungut Sesungut

Kisi-kisi Kekisi

Kabu-kabu Kekabu

Jadual 2.4.3 Kata Ganda Separa

Contoh ayat Kata Ganda Separa

1. Kedengaran bunyi reriang di pinggir hutan.2. Jejaka berkulit hitam manis itu anak Encik Ahmad.

2.4.3 Kata Ganda Berirama

Kata Ganda Berirama ialah kata ganda yang mengalami persamaan bunyi sama ada di pangkal,di tengah atau di hujung kata.

Contoh Kata Ganda Berirama:

Persamaan Bunyi di Pangkal i. Lalu-lalang

ii. Beli-belah

iii. Dentam-dentum

Persamaan Bunyi di Hujung i. Karut-marut

ii. Cerai-berai

iii. Calar-balar

Penyesuaian Bunyi Seluruhnya i. Compang-camping

ii. Dolak-dalik

iii. Huyung-hayang


BMM 3109

Jadual 2.4.4 Kata Ganda Berirama

2.4.5 Kata Ganda Berimbuhan

Kata ganda berimbuhan ialah kata ganda yang memperoleh imbuhan, baik yang berupa awalan, akhiran, sisipan, atau apitan.

Contoh:

Awalan Berangan-angan.mengangguk-

angguk.jahit-menjahit,teresak-esak

Akhiran Bau-bauan,sayur-sayuran,rumah-

rumahan,puji-pujian,wangi-wangian

Sisipan Tali-temali,turun-temurun,tulang-

temulang

Apitan Sehari-harian,bersorak-sorakan,kunjung-

mengunjungi

Jadual 2.4.5 Kata Ganda Berimbuhan

Kata ganda berimbuhan boleh terdiri daripada pelbagai golongan kata, iaitu kata nama, kata kerja, kata adjektif, dan kata tugas (kata keterangan).

Kata Nama Buah-buahan,daun-daunan,sayur-

sayuran,tumbuh-tumbuhan

Kata Kerja Bantu-membantu,kasih-

mengasihi,meminta-minta

Kata Adjektif Besar-besaran,kecil-kecilan,kenak-

anakan,kegila-gilaan

Kata Tugas Mati-matian,turun-temurun,mudah-

mudahan,setidak-tidaknya

Jadual 2.4.6 Kata Ganda Berimbuhan


BMM 3109

2.4.6 ANALISIS PEMBENTUKAN KATA GANDA BERDASARKAN TEKS PETIKAN

Ayat 1

Kata Ganda Riuh-rendah

“Kelihatan beberapa kelibat haiwan seperti ular,ketam,monyet dan sebagainya yang menjadikan kawasan itu sebagai habitat mula riuh-rendah menyelamatkan diri.”

Kata Ganda riuh-rendah mempunyai maksud yang sama seperti hingar-bingar dan hiruk pikuk. Kata Ganda riuh-rendah tergolong dalam kumpulan Kata Ganda Berirama.

Kata Ganda riuh-rendah dibina dengan menambahkan perkataan yang lain bunyinya kepada perkataan asal.

Berlaku perubahan ejaan dan bunyi perkataan asalnya.


BMM 3109

+ =

Kata Ganda Berirama riuh-rendah termasuk dalam golongan kata adjektif.

3.0 RUMUSAN

Secara keseluruhanya dapat dirumuskan bahawa tugasan projek BMM 3109 Morfologi

Bahasa Melayu ini merangkumi proses pembentukan kata yang terdiri daripada kata

tunggal, kata terbitan, kata majmuk dan kata ganda, penggolongan kata iaitu kata

nama, kata kerja, kata adjektif dan kata tugas serta menghasilkan satu refleksi

mengenai pandangan peribadi terhadap proses pembentukan kata bahasa melayu

dalam usaha memperkembang dan memperkayakan kosa kata bahasa melayu.

Tugasan berkumpulan melibatkan penganalisian artikel di dalam akhbar

mengenai penggolongan kata dalam bahasa Melayu. Perkataan dalam sesuatu bahasa

dapat digolongkan ke dalam golongan tertentu seperti yang telah dinyatakan. Analisis

artikel melibatkan keempat-empat golongan kata tersebut. Tugasan individu terbahagi

kepada dua iaitu pembinaan aktiviti pengajaran dan pembelajaran berpandukan


riuh rendah riuh-rendah

BMM 3109

pembentukan kata bahasa melayu. Terdapat duu atau lebih aktiviti bagi setiap

pembentukan kata yang telah disertakan dengan bahan bantu mengajar di bahagian

lampiran. Soalan yang kedua ialah pembinaan refleksi berdasarkan pandangan peribadi

individu. Refleksi yang dibina mengandungi pandangan yang disertakan dengan hujah-

hujah yang dapat menyokong setiap isi.

Objektif tugasan projek ini tercapai apabila dapat menyediakan satu buku

tugasan yang mengandungi analisis penggolongan kata dalam artikel iaitu sama ada

kata nama, kata kerja, kata adjektif atau kata tugas, pembinaan aktiviti berdasarkan dua

daripada empat penggolongan kata yang disertakan dengan bahan bantu mengajar

serta penulisan refleksi yang melahirkan pemikiran yang kreatif dan kritis. Akhir sekali

kerjasama antara kumpulan dan nilai-nilai murni dapat dipupuk dengan baik.

| BAHASA MELAYU C 31TUGASAN INDIVIDU

BMM 3109


FARAH FAZRIYANA BINTI BASRI

BMM 3109

SOALAN A - AKTIVITI PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN BAHASA MELAYU (KATA KERJA)

Tarikh : 14 Mac 2013

Hari : Isnin

Tahun : 4 Bestari

Bilangan Murid : 20 orang

Tema : Nilai-Nilai Murni

Tajuk : Tolong Menolong Amalan Mulia

Aktiviti :


BMM 3109

1) Membaca teks petikan dan menyenaraikan kata kerja berdasarkan teks petikan dan melakonkan perbuatan kata kerja tersebut.

2)Membina ayat tunggal berdasarkan kata kerja yang terdapat dalam teks petikan bergambar.

Langkah 1-

1. Guru menerangkan kepada murid-murid mengenai pengertian kata kerja.

-Kata kerja dalam bahasa Melayu ialah perkataan yang menunjukkan perbuatan,seperti

menulis,berlari,berfikir dan tidur. Kata kerja terbahagi kepada dua jenis yang besar,iaitu

kata kerja transitif dan kata kerja tak transitif

Aktiviti 1 -

1. Guru membahagikan murid-murid kepada empat kumpulan.Setiap kumpulan

mempunyai lima orang murid.

2. Guru mengedarkan teks petikan ‘Gotong Royong Bersama Keluarga’ kepada

setiap kumpulan. (Lampiran 1)

3. Murid-murid diminta membaca teks petikan ‘Gotong Royong Bersama Keluarga’

bersama-sama guru.

4. Setiap kumpulan diminta menyenaraikan kata kerja yang terdapat dalam teks

petikan ‘Gotong Royong Bersama Keluarga’ dan menulis di atas kad manila.

(Lampiran 2)


BMM 3109

5. Guru meminta setiap kumpulan membentangkan jawapan kata kerja yang

terdapat dalam teks petikan ‘Gotong Royong Bersama Keluarga’ di hadapan

kelas.

6. Guru meminta setiap kumpulan melakonkan perbuatan kata kerja berdasarkan

pembentangan jawapan.

Fokus Penggabungjalinan Aktiviti 1 :

Bagi aktiviti satu, guru menerapkan penggabungjalinan ketiga-tiga jenis kemahiran iaitu

kemahiran membaca,kemahiran lisan dan kemahiran menulis. Guru meminta murid

membaca teks petikan dan menyenaraikan kata kerja serta membentangkan jawapan di

hadapan kelas. Selain itu, guru menerapkan penggabungjalinan bahan bantu mengajar

iaitu teks petikan ‘Gotong-Royong Bersama Keluarga’ berdasarkan tema pengajaran.

Bagi penggabungjalinan aktiviti, guru menggabungkan aktiviti lisan iaitu kemahiran

bertutur dalam membentangkan jawapan kata kerja dan melakonkan perbuatan kata

kerja tersebut.

Aktiviti 2-

1. Guru mengedarkan teks petikan bergambar kepada setiap kumpulan.

(Lampiran 3)

2. Murid-murid diminta membaca teks petikan dengan nada yang kuat.

3. Setiap kumpulan diminta menyenaraikan kata kerja yang terdapat dalam petikan.

(Lampiran 4)

4. Guru meminta setiap kumpulan membina ayat tunggal berdasarkan kata kerja

yang terdapat dalam teks petikan bergambar.

5. Guru memberi panduan kepada murid-murid.


BMM 3109

Fokus Penggabungjalinan Aktiviti 2 :

Bagi aktiviti dua, guru menerapkan penggabungjalinan kemahiran membaca ,kemahiran

bertutur dan kemahiran menulis.Murid diberikan teks petikan bergambar dan murid

perlu menyenaraikan kata kerja yang terdapat dalam teks petikan bergambar dan perlu

membina ayat berdasarkan kata kerja.Selain itu, guru menerapkan penggabungjalinan

bahan iaitu bahan bantu mengajar teks petikan bergambar yang berkait dengan tema

pembelajaran. Guru juga menerapkan penggabungjalinan aktiviti kemahiran membaca

teks petikan bergambar dan aktiviti menulis iaitu membina ayat tunggal berdasarkan

kata kerja.

Lampiran 1

Teks Petikan ‘Gotong Royong Bersama Keluarga’


BMM 3109

Lampiran 2


BMM 3109


BMM 3109

Lampiran 3

Lampiran 4


BMM 3109


BMM 3109

SOALAN B

REFLEKSI PROSES PEMBENTUKAN KATA DALAM BAHASA MELAYU DALAM USAHA MEMPERKEMBANGKAN DAN MEMPERKAYAKAN KOSA KATA BAHASA MELAYU

Morfologi ialah satu bidang yang mengkaji satu strukutur gramatikal perkataan,

iaitu kemungkinan adanya perubahan kata, golongan kata dan makna kata akibat

perubahan bentuk kata. Menurut Siti Hajar Abdul Aziz, morfologi boleh diertikan

sebagai bidang tatabahasa yang mengkaji perkataan dan cara-cara pembentukannya.

Struktur kata bermaksud susunan bentuk bunyi ujaran atau lambang yang menjadi unit

bahasa yang bermakna. Bentuk kata pula ialah rupa unit tatabahasa, sama ada

berbentuk tunggal atau hasil daripada proses pengimbuhan. Pemajmukan dan

penggandaan. Penggolongan kata ialah proses menjeniskan perkataan berdasarkan

keserupaan bentuk atau fungsi, atau bentuk dan fungsinya.

Bahasa Melayu diperkembangkan perbendaharaan kata melalui pembentukan

kata.Ia merupakan proses membentuk sesuatu perkataan.Perkataan dalam sesuatu

bahasa mengandungi bentuk.Bentuk perkataan bermaksud rupa pada unsur

tatabahasa. Oleh itu, perkataan dalam Bahasa Melayu dapat dijeniskan kepada empat

bentuk iaitu kata tunggal,kata terbitan,kata ganda dan kata majmuk. Kata tunggal ialah

perkataan yang paling dasar, yang tidak mengalami sebarang proses pembentukan

contohnya perkataan seluar. Setiap bentuk tersebut mempunyai cara pengejaannya

yang tersendiri serta membawa makna yang khusus sebagai rujukan. Kata terbitan

ialah perkataan yang terbentuk melalui proses pengimbuhan, iaitu dengan

menggandingkan imbuhan pada kata dasar. Kata Majmuk pula ialah perkataan yang

dibentuk dengan merangkaikan dua kata dasar atau lebih, dan perkataan yang terhasil

membawa makna tertentu, bertindak sebagai satu unit dan lazimnya dieja berpisah

contohnya biru laut.


BMM 3109

Proses pembentukan kata yang pelbagai ini dapat memperkembangkan dan

memperkayakan kosa kata bahasa Melayu melalui penggunaan perkataan yang

mengandungi maksud yang berbeza.Sebagai contoh bagi kata majmuk yang

merupakan kata yang digabungkan dan membawa maksud baharu yang berbeza

dengan maksud asal.Antaranya ialah perkataan rumah sakit tidak menggambarkan

makna bagi binaan untuk tempat tinggal tetapi merujuk kepada rumah untuk merawat

orang sakit iaitu hospital. Selain daripada membezakan maksud, kata majmuk juga

dapat membawa maksud simpulan bahasa dan menjadikan kosa kata bahasa Melayu

lebih indah dan pelbagai dalam penulisan bahasa melayu sebagai contoh simpulan

bahasa anak emas,kaki bangku,ringan tulang dan sebagainya.

Selain itu, penyerapan unsur asing dalam bahasa Melayu membantu

memperkembangkan kosa kata dalam penulisan bahasa Melayu. Tidak ada bahasa di

dunia ini yang tidak dipengaruhi oleh bahasa asing, baik bahasa Inggeris, bahasa Arab,

bahasa Cina mahupun bahasa Melayu. Sebagai bahasa yang pesat

berkembang, bahasa Melayu banyak menerima pengaruh bahasa asing terutama

dalam aspek kosa kata atau perbendaharaan kata. Proses penyerapan unsur asing

dalam bahasa Melayu ini ialah satu proses yang mendorong bahasa penerima

meminjam unsur-unsur yang terdapat dalam bahasa-bahasa asing melalui suatu cara

atau kaedah yang berperaturan dan sistematik.Sebagai contoh perkataan bahasa

Inggeris ‘automatic’ diserapkan ke dalam bahasa Melayu menjadi ‘automatik’.

Bahasa Inggeris terus menguasai kosa kata bahasa Melayu sehingga kini.Hal ini

dapat meningkatkan keupayaan kosa kata bahasa Melayu sebagai bahasa

ilmu.Disamping itu, perkembangan kosa kata perbendaharaan boleh dicapai melalui

istilah bukan pinjaman. Ia terdiri daripada dua kumpulan utama iaitu kata umum dan

kata terbitan yang dihasilkan daripada kata pengimbuhan.Antara contoh istilah geografi

seperti latitud,hutan paya air tawar,timur laut,bintang,hutan sederhana dan

sebagainya.Bagi kata umum kepada kata terbitan ialah duduk kepada menduduki,besar

kepada pembesar,turun kepada keturunan,saing kepada persaingan dan sebagainya.


BMM 3109

Tambahan pula, bahasa Melayu merupakan salah satu bahasa di dunia yang

bersifat aglutinatif, iaitu jenis bahasa dan kebanyakan perkataannya terbentuk melalui

proses pengimbuhan, iaitu penggabungan morfem kata dasar dengan morfem

imbuhan. Proses pembentukan yang bersifat derivatif ini dapat menerbitkan banyak

perkataan, iaitu melalui pencantuman kata dasar dengan pelbagai imbuhan yang

terdapat dalam bahasa Melayu. Sebagai contoh, perkataan “serap” apabila mengalami

proses pembentukan kata dapat menerbitkan pelbagai perkataan baharu, iaitu

‘menyerap’, ‘menyerapkan’, ‘penyerapan’, ‘terserap’, ‘menyerapi’, ‘serapan’,

‘terserapkan’, ‘daya serap’, dan sebagainya. Penerbitan perkataan-perkataan

baharu secara lansung telah menambahkan kosa kata bahasa Melayu.

Kesimpulannya, proses pembentukkan kata telah memperkembangkan kosa

kata bahasa Melayu dan sesebuah penulisan mahupun dalam komunikasi

seharian.Perkataan-perkataan dalam bahasa Melayu ada yang berbentuk tunggal,

terbitan, majmuk dan gandaan. Setiap bentuk tersebut mempunyai cara pengejaannya

yang tersendiri serta membawa makna yang khusus sebagai rujukan. Dalam struktur

ayat, kesemua perkataan tidak boleh ditukar ganti kehadirannya dalam ayat kerana

setiap perkataan berbeza dari segi makna. Dari segi pembentukan kata pula,

kemunculan bunyi-bunyi baharu serta bentuk imbuhan baharu dalam bahasa melayu

menyebabkan berlakunya pembentukan kata baharu dalam bahasa Melayu. Hasil

daripada perkembangan ilmu tertentu ia telah mengayakan perbendaharaan perkataan

bahasa Melayu bagi mendukung istilah-istilah tertentu.


BMM 3109


FITRI NORLIDA BINTI IBRAHIM

BMM 3109

PENGGOLONGAN KATA DALAM BAHASA MELAYU

Penggolongan kata ialah proses menjeniskan perkataan berdasarkan keserupaan

bentuk dan fungsi dengan anggota lain atau golongan yang sama.

Dalam Bahasa Melayu ada empat bentuk golongan kata :

Kata Nama

Kata Kerja

Kata Adjektif / Sifat

Kata Tugas

Kata Nama

Kata nama menunjukkan nama benda, nama orang, nama tempat dan nama perkara.

Kata nama ialah sejumlah perkataan yang boleh menjadi unsur inti bagi binaan frasa

dan lazimnya perkataan demikian menamakan orang, tempat, benda atau konsep.

Kata nama boleh dikelompokkan kepada tiga jenis :

Kata Nama Am

Kata Nama Khas

Kata Ganti Nama


Golongan Kata

Kata Nama Kata Kerja Kata TugasKata Adjektif

BMM 3109

Kata Nama Am

Kata nama yang merujuk kepada benda-benda atau perkara yang umum sifatnya. Kata

nama am boleh dibahagikan kepada kumpulan – kumpulan kecil berdasarkan ciri

makna perkataannya, iaitu :

Hidup atau tak hidup

Manusia atau bukan manusia

Institusi atau bukan institusi

Konkrit atau abstrak

Berbilang atau tak berbilang

Asraf (2007) menjelaskan bahawa kata nama am boleh digunakan untuk :

Sesuatu yang bernyawa seperti manusia, haiwan dan tumbuh-tumbuhan

Sesuatu yang tidak bernyawa atau tidak hidup, iaitu benda, tempat dan

sebagainya.

Bagi tujuan analisis, kata nama am hanya dibahagikan kepada dua bahagian iaitu :

Hidup (manusia dan bukan manusia)

Tak hidup ( Institusi, bukan institusi, konkrit, abstrak, berbilang, dan tak

berbilang)

Kata Nama Khas

Kata nama yang merujuk kepada nama sesuatu benda yang khusus dan ejaannya

berpangkalkan huruf besar. Ia terbahagi kepada tiga :

Kata nama khas hidup manusia

Kata nama khas hidup bukan manusia

Kata nama khas tak hidup


BMM 3109

Kata Ganti Nama

Kata ganti nama terbahagi kepada :

i) Kata ganti nama tunjuk ialah kata ganti nama yang berfungsi menunjuk

pada sesuatu perkara atau benda. Terdapat hanya dua kata ganti

nama tunjuk, iaitu itu untuk menunjuk pada yang jauh, dan ini untuk

menunjuk pada yang dekat.

ii) Kata ganti nama diri ialah kata nama yang menjadi pengganti sesuatu

benda, perkara atau manusia. Kata ganti nama diri terbahagi kepada

dua kumpulan, iaitu:

Kata ganti nama diri tanya – jenis kata yang berfungsi

menanyakan hal benda, perkara atau manusia. Terdapat tiga

bentuk kata ganti nama diri tanya, iaitu siapa yang merujuk

orang, apa yang merujuk benda atau perkara, dan mana yang

merujuk benda dan orang.

Kata ganti nama diri orang – jenis ganti nama yang merujuk

kepada manusia yang terdiri daripada tiga kategori iaitu orang

pertama, orang kedua dan orang ketiga.


BMM 3109

KATA KERJA

Kata kerja berperanan untuk menunjukkan sesuatu perbuatan atau sesuatu keadaan.

Kata kerja dapat dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu kata kerja transitif dan kata

kerja tak transitif.

Kata kerja transitif iaitu kata kerja yang menerima penyambut sesudahnya, yang

disebut objek. Kata kerja transitif juga dapat dibahagikan kepada dua, iaitu kata kerja

transitif aktif dan kata kerja transitif pasif. Kata kerja transitif aktif ialah kata kerja yang

menerima awalan meN- dengan atau tanpa akhiran –kan atau i-. Kata kerja transitif

pasif pula ialah kata kerja hasil daripada proses transformasi atau perubahan ayat aktif

menjadi ayat pasif.

Kata kerja tak transitif ialah kata kerja yang tidak memerlukan penyambut atau

objek sesudahnya. Namun terdapat sejumlah kata kerja tak transitif yang mesti diikuti

oleh pelengkap, sementara yang lainnya tidak perlu diikuti oleh pelengkap. Oleh itu kata

kerja tak transitif dapat dipecahkan kepada dua subgolongan, iaitu kata kerja tak

transitif berpelengkap dan kata kerja tak transitif tak berpelengkap.


KATA KERJA

kata kerja transitif

kata kerja transitif aktif

kata kerja transitif pasif

kata kerja tak transitif

kata kerja tak transitif berpelengkap

kata kerja tak transitif tak berpelengkap

BMM 3109

KATA ADJEKTIF

Kata adjektif ialah sejumlah perkataan yang boleh menjadi unsur inti dalam binaan frasa

adjektif. Ia boleh dikenal pasti dan dibezakan dari kata nama atau kata kerja dengan

cirinya yang boleh didahului atau diikuti oleh kata penguat. Kata sifat menceritakan sifat

benda (kata nama) dan sifat perbuatan (kata kerja). Kata sifat dalam Bahasa Melayu

dibahagikan kepada sembilan berdasarkan kriteria makna.


KATA ADJEKTIF

Kata adjektif sifat/ keadaan

Kata adjektif warna

Kata adjektif ukuran

Kata adjektif bentuk

Kata adjektif pancaindera

Kata adjektif waktu

Kata adjektif cara

Kata adjektif perasaan

Kata adjektif arah

BMM 3109

KATA TUGAS

Kata tugas ialah perkataan yang tergolong ke dalam golongan kata yang bersifat

pelbagai jenis atau heterogen, iaitu tidak boleh menjadi unsur bagi frasa-frasa

endosentrik : frasa nama, frasa kerja, dan frasa adjektif. Kata-kata tugas hadir dalam

ayat, klausa, atau frasa untuk mendukung sesuatu tugas sintaksis tertentu, sama ada

sebagai penghubung, penerang, penentu,penguat, pendepan, pembantu, penegas,

penafi, pembenar, pemeri, atau tugas-tugas lain.

Maka kata tugas dapat dikategorikan kepada jenis-jenis berikut :


Kata hubungKata seru

Kata tanya

Kata perintah

Kata pangkal ayat

Kata bantu

Kata penguat

Kata penegasKata nafiKata pemeri

Kata sendi nama

Kata arah

Kata bilangan

Kata adverba

Kata pembenar

Kata penekan

Kata pembenda

KATA TUGAS

BMM 3109

AKTIVITI PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN PENGGOLONGAN KATA

KATA ADJEKTIF

Mata Pelajaran : Bahasa Melayu

Tatabahasa : Kata Adjektif

Tahun : 5 Utarid

Bilangan Murid : 25 Orang

AKTIVITI PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

1) Penerangan maksud dan contoh kata adjektif.

2) Membaca teks petikan dan menyenaraikan kata adjektif dalam bentuk peta minda

berdasarkan teks petikan “Gerai manakah yang tercantik”.

3) Permainan bahasa mencipta dan menyanyikan lagu mengikut kumpulan

berdasarkan perkataan adjektif yang diberikan.

4) Menjawab soalan lembaran kerja kata adjektif yang disediakan.

FOKUS AKTIVITI

Bagi aktiviti yang dijalankan ini, penerapan penggabungjalinan ketiga-tiga jenis

kemahiran iaitu kemahiran membaca, kemahiran lisan dan kemahiran menulis ada

diterapkan iaitu melalui membaca teks petikan dan menyenaraikan kata adjektif serta

membentangkan jawapan di hadapan kelas dalam bentuk peta minda. Selain itu,

penerapan penggabungjalinan bahan bantu mengajar pula melalui teks petikan ‘Gerai

manakah yang cantik” . Bagi aktiviti permainan bahasa pula secara tidak langsung

dapat menarik minat murid dalam aktiviti pembelajaran serta memudahkan murid untuk

mengingat kata adjektif ini dengan mudah dan secara tidak langsung murid tahu

menggunakan perkataan ini.


BMM 3109

LANGKAH PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

Langkah 1

1) Guru menayangkan slide contoh-contoh kata adjektif serta menerangkan

maksud kata adjektif kepada murid-murid. (Rujuk lampiran 1)

Langkah 2

1) Guru membahagikan murid kepada lima kumpulan.

2) Guru mengedarkan teks petikan “Gerai manakah yang tercantik ” kepada murid

mengikut kumpulan. (Rujuk lampiran 2 dan 3)

3) Guru meminta semua murid membaca petikan secara kuat.

4) Murid menggariskan kata kerja yang terdapat di dalam petikan “Gerai manakah

yang tercantik ” mengikut kumpulan.

5) Guru meminta murid membuat peta minda berdasarkan kata adjektif yang

terdapat di dalam petikan.

6) Guru meminta wakil setiap kumpulan membentangkan hasil kearja mereka.

Langkah 3

1) Guru meminta murid mencipta lirik lagu mengikut kumpulan berdasarkan

perkataan adjektif yang diberikan. (Rujuk lampiran 4)

2) Setiap kumpulan menyanyikan lagu yang dicipta dihadapan kelas.

Langkah 4

1) Guru mengedarkan lembaran kerja kata adjektif yang disediakan kepada murid.

(Rujuk lampiran 5)

2) Setiap murid dikehendaki menjawab soalan lembaran kerja yang diberikan.

3) Guru dan murid membincangkan jawapan bersama.


BMM 3109


LAMPIRAN 1

BMM 3109


BMM 3109

Teks Petikan: Gerai manakah yang tercantik

Pada hari Ahad yang lepas ,Sekolah Kebangsaan Tanjung Puteri telah mengadakan

satu program iaitu Hari kantin Sekolah bertempat di Dataran Perhimpunan Sekolah

tersebut. Banyak gerai-gerai yang didirikan untuk menjual bermacam-macam jenis

barang. Gerai-gerai itu juga akan dipertandingkan untuk kategori gerai cantik.

Ada gerai menjual pakaian,gerai buah-buahan ,gerai minuman ,gerai kuih-muih

serta gerai cenderahati.Di gerai menjual pakaian terdapat pakaian yang murah-

murah harganya serta baru-baru belaka.Gerai menjual buah-buah pula ada menjual

bermacam-macam jenis buah yang manis, masam serta lazat. Ada buah

tembikai,oren,mangga,jambu,belimbing,pisang dan lain-lain lagi. Gerai menjual

makanan pula menjual berbagai-bagai jenis kuih-muih yang sedap-sedap belaka

seperti donat,karipap,mee,burger,sosej dan lain-lain lagi.

Gerai minuman tetap menjadi tumpuan pada hari cuaca yang

sangat panas ini.Ada air oren,mangga,jambu dan juga air tebu.Gerai cenderahati juga

menjadi tumpuan kerana ia menjual bermacam-macam jenis cenderahati yang berbagai

bentuk.Ada yang berbentuk panjang, bujur, bulat serta berbentuk ikan dan bunga.

Semua gerai-gerai dihias cantik dan bewarna-warni.Gerai cenderahati

memenangi tempat pertama kerana berlatar belakangkan warna pink dan putih serta

digantung dengan bermacam-macam belon bewarna warni besar dan kecil.

Dihujung sekali terdapat gerai karaoke bagi sesiapa yang mempunyai suara

yang merdu dan berminat digalakkan menyertai pertandingan karaoke yang diadakan

sepanjang hari kantin tersebut.

Program Hari Kantin berakhir pada jam 7 petang.Semua pelajar pulang dengan

perasaan gembira walaupun terasa amat penat dan letih.


LAMPIRAN 2

BMM 3109

Peta minda kata adjektif yang terdapat dalam teks petikan “Gerai manakah yang tercantik”


KATA ADJEKTI

F

cantik

murah-murahbaru-

barumasammani

slazat

sedap-sedappanaspanj

angbujurbulatcanti

kpink

putih

besar

kecil

merdu

gembira

penat letih

LAMPIRAN 3

BMM 3109

Kumpulan 1

Kumpulan 2

Kumpulan 3

Kumpulan 4

Kumpulan 5


LAMPIRAN 4

Cantik besar biru

baru gembira cantik

Cantik besar merah

baru gembira cantik

Cantik besar kuning

BMM 3109


LAMPIRAN 5

BMM 3109

REFLEKSI

“PROSES PEMBENTUKAN KATA DALAM BAHASA MELAYU DALAM USAHA MEMPERKEMBANGKAN DAN MEMPERKAYAKAN KOSA KATA BAHASA MELAYU”

Pengetahuan dan pemahaman tentang proses pembentukan kata dalam bahasa

melayu adalah amat penting kerana proses ini menerangkan bagaimana sesuatu kata

itu dibina dan dibentuk sehingga dapat menghasilkan ayat dan ujaran dalam sesuatu

bahasa. Malah, melalui proses pembentukan kata inilah yang banyak membantu

memperkayakan kosa kata bahasa Melayu. Kosa kata bahasa Melayu ini terdiri

daripada kata-karta umum dan kata-kata khusus atau disebut istilah khusus.

Jadi, murid hendaklah diajar mengenali dan membezakan istilah khusus setiap

bidang. Malah istilah-istilah ini juga terdiri daripada perkataan-perkataan dalam bahasa

Melayu yang berbentuk tunggal, terbitan, majmuk dan gandaan. Setiap bentuk tersebut

mempunyai cara pengejaannya yang tersendiri serta membawa makna yang khusus

sebagai rujukan. Dalam struktur ayat, kesemua perkataan tidak boleh ditukar ganti

kehadirannya dalam ayat kerana setiap bentuk perkataan itu berbeza dari segi makna

dan mempunyai fungsi yang berbeza.

Malah makna perkataan itu sendiri merupakan faktor untuk menentukan susah

senangnya sesuatu bahan bacaan. Jadi secara tidak langsung proses pembentukan

kata telah memberi masalah kefahaman yang berbeza-beza. Hal ini kerana ada

perkataan yang senang difahami maknanya dan ada yang sukar untuk difahami. Jadi

penguasaan kosa kata amat penting, malahan penguasaan kosa kata yang baik

dengan yang lemah juga terdapat perbezaan yang luas dari segi penguasaan

perbendaharaan dan kosa kata.


BMM 3109

Oleh yang demikian, dalam sesi pengajaran seharusnya, pembendaharaan kata

dan kosa kata dititik beratkan kerana dapat membantu murid dalam mengaitkan makna

perkataan baharu dengan makna-makna (pengetahuan dan pengalaman) sedia ada

murid. Jadi, pembelajaran yang bermakna hanya akan wujud jikalau guru dapat

membantu murid dalam mengaitkan makna-makna perkataan baharu dengan perkara

yang telah mereka ketahui. Pengetahuan dan pengalaman sedia ada murid sangat

penting bagi mereka menahami makna perkataan yang ditemui dalam pembacaan.

Jadi, kunci kejayaan sesuatu pengajaran kosa kata terletak pada kebolehan guru

menyusun perkara yang telah diketahui oleh murid dan memperlihatkan perkaitan yang

ada. Cara ini akan dapat membantu murid memahami erti atau maksud perkataan

baharu dengan lebih bermakna. Justeru, murid akan dapat mengekalkan kefahaman

maksud perkataan yang dipelajari dengan lebih lama. Teknik pengajaran kosa kata

seperti senarai-kumpul-namakan, petaan semantic dan cirri-ciri matriks dapat

membantu guru memperlihatkan perkaitan yang wujud dalam perkataan dan juga

konsep.

Bagi membolehkan murid benar-benar memahami makna perkataan dan

menggunakannya, murid perlu diberi pengajaran proses perbentukan kata contohnya

kata tunggal bermula dengan satu suku kata hinggalah enam suku kata.dengan

bermulanya suku kata ini akan menerbitkan perkataan, contohnya seperti kata tunggal

satu suku kata KV iaitu yu yang merujuk kepada sejenis ikan. Walaupun perkataan

tersebut terhasil dengan hanya melalui satu kata tunggal tetapi perkataan yang

dihasilkan ada maknanya dan digunakan pakai dalam penulisan.

Oleh yang demikian, pengajaran tersebut hendaklah melampaui peringkat

mengingat definisi atau makna perkataan dalam satu konteks. Murid perlu diberikan

peluang untuk mengkaji dan melihat persamaan dan perbezaan yang wujud dan juga

melihat penggunaan perkataan dalam berbagai-bagai konteks. Sebagai contoh,

perkataan “serap” apabila mengalami proses pembentukan kata dapat menerbitkan

pelbagai perkataan baharu, iaitu ‘menyerap’, ‘menyerapkan’, ‘penyerapan’, ‘terserap’,

‘menyerapi’, ‘serapan’, ‘terserapkan’, ‘daya serap’, dan sebagainya. Teknik ini secara

tidak langsung dapat menghasilkan pembelajaran kosa kata yang luas.


BMM 3109

Oleh yang demikian, walapun melalui satu suku kata, ia dapat diperluaskan

menjadi satu perkataan yang bermakna. Jadi sudah tentu proses pembentukan kata

telah membantu dalam usaha memperkembangkan dan memperkayakan kosa kata

dalam bahasa melayu. Selain perkataan dapat juga diterbitkan daripada proses

penggandaan iaitu daripada kata dasar. Melalui kata dasar sesuatu perkataan boleh

digandakan secara menyeluruh atau sebahagian kata dasar tersebut.

Perkataan yang digandakan itu masih menunjukkan maksud yang sama tetapi

yang berbezanya adalah dari jumlah atau kuantitinya. Perkataan ini diulang tanpa

sebarang perubahan yang disebut penggandaan menyeluruh sebagai contoh seperti

perkataan murid, ia melambangkan seorang murid tetapi jika digandakan perkataan

tersebut akan menjadi murid-murid yang menunjukkan jumlah yang ramai.

Penggandaan pada sebahagian kata dasar ialah seperti perkataan siku akan menjadi

sesiku. Ini kerana hanya sebahagian daripada kata dasar itu sahaja yang akan

digandakan.

Selain itu, kosa kata juga dapat diperkembangkan melalui bentuk kata yang

bergabung iaitu antara dua kata dasar atau lebih, contohnya urusetia, bandar raya,

telefon dail terus dan sebagainya yang dikenali sebagai kata majmuk. Bentuk kata ini

dapat dikembangkan juga melalui melalui proses pinjam terjemah, contohnya bulan

madu ( honey-moon), dan rujuk silang ( cross reference ).

Kesimpulannya, pada pendapat saya pengajaran proses pembentukan kata

adalah perlu kerana banyak kosa kata yang dapat dikembangkan serta secara tidak

langsung dapat memperkaya serta meluaskan kosa kata seseorang itu. Malah, murid

juga turut dapat membina strategi pembelajaran perkataan dan konsep baharu secara

bebas. Oleh yang demikian, kosa kata ini dapat diperluaskan melalui pembacaan yang

banyak dan memahami setiap maksud perkataan tersebut.


BMM 3109


NOR AZRINA BINTI MOHD ZAINOL

BMM 3109

AKTIVITI PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN BERDASARKAN

PENGGOLONGAN KATA


Tarikh : 26 mac 2013

Tajuk : Penggolongan kata ( Kata Kerja )

Tahun : 5 Bestari


AKTIVITI 1 : Petikan Kisah Semut dengan Belalang.

1. Guru membahagikan murid kepada lima kumpulan kecil.

2. Setiap kumpulan diberikan sehelai kertas yang mengandungi petikan Kisah

Semut dengan Belalang. ( Rujuk Lampiran 1 )

3. Murid diarahkan membaca petikan serta mencari kata kerja yang terdapat

didalam petikan tersebut.

4. Guru membimbing murid mengenalpasti kata kerja yang terdapat didalam teks

petikan.

5. Setiap kumpulan membentangkan kata kerja yang terdapat di dalam petikan di

hadapan kelas.

6. Guru dan murid bersoal jawab mengenai penggolongan kata iaitu kata kerja.


BMM 3109

AKTIVITI 2 : Isi Tempat Kosong

1. Guru mengedarkan lembaran kerja ( Rujuk Lampiran 2 ) kepada setiap seorang

murid.

2. Murid membaca soalan-soalan di dalam lembaran tersebut.

3. Murid menjawab setiap soalan tersebut dengan mengisi tempat kosong di tempat

yang telah disediakan.

4. Murid diberi masa yang secukupnya untuk menjawab soalan-soalan tersebut.

5. Guru membimbing murid menjawab soalan-soalan tersebut.

6. Guru menyemak jawapan murid.

7. Guru berbincang dengan murid mengenai jawapan yang telah diisikan.


BMM 3109

LAMPIRAN


BMM 3109

Arahan : Baca petikan di bawah dan senaraikan kata kerja yang terdapat di dalam

petikan tersebut.

KISAH SEMUT DENGAN BELALANG

Pada suatu petang, sekumpulan semut berkumpul untuk mengadakan mesyuarat.

Mereka berbincang tentang persediaan untuk menghadapi musim sejuk. “Kita perlu

bekerja lebih keras kali ini bagi memastikan bekalan makanan kita mencukupi

sepanjang musim sejuk nanti” kata ketua semut. Semua semut bersetuju dengan

cadangan tersebut. Mereka tidak mahu kekurangan makanan dan kelaparan seperti

musim sejuk yang lalu. Keesokan pagi semut-semut itu keluar mencari makanan.

Makanan yang ditemui dikumpul dan dibawa balik ke sarang dengan menggunakan

daun. Semut-semut betina pula akan menyusun makanan itu ke dalam sarang mereka.

semut- semut itu bekerja keras mengumpul makanan. Mereka memulakan kerja dari

awal pagi hingga ke petang. Mereka hanya akan berhenti rehat sekiranya berasa penat.

Banyak makanan yang berjaya dikumpul hasil daripada kerjasama mereka. pada suatu

hari, semasa semut-semut itu sedang bekerja, tiba-tiba mereka terdengar nyanyian dari

sebuah taman berhampiran.

Kelihatan beberapa ekor belalang sedang menyanyi dan menari dengan

gembiranya. Belalang-belalang itu menegur semut-semut yang sedang bekerja.

“Apakah yang sedang kamu lakukan?”. “kami sedang mengumpul makanan sebagai

bekalan untuk musim sejuk nanti” jawab semut. “Musim sejuk? Sekarang masih musim

panas, kenapa perlu bersusah untuk mengumpul makanan? Lagipun musim sejuk

lambat lagi. Makanan pun senang diperolehi di mana-mana. Sekarang waktu untuk

bergembira. Marilah berhibur bersama kami” kata belalang-belalang itu sambil

mentertawakan semut-semut.


LAMPIRAN 1

BMM 3109

Akhirnya musim sejuk pun tiba. Kali ini musim sejuk tiba lebih awal. Semut-

semut itu tidak berasa bimbang kerana mereka mempunyai bekalan makanan yang

mencukupi. Namun begitu, belalang-belalang berasa sedih dan lapar. Mereka gagal

mencari makanan. Jadi mereka pun pergi ke sarang semut. “Tolong berikan kami

makanan. Kami kelaparan dan kesejukan”rayu belalang. Semut-semut itu menjemput

tetamu mereka masuk. “Sudah tentu kami akan bantu kamu. Lihatlah semua makanan

ini hasil usaha kami yang kamu ketawakan dulu” kata semut sambil menunjukkan

bekalan makanan yang berjaya mereka kumpul semasa musim panas lalu.


BMM 3109

Arahan : Isi tempat kosong dibawah dengan kata kerja yang sesuai

1. Orang itu ___________ bahawa beg itu kepunyaanya.

2. Sudah dua kali dia __________dalam ujian matematik.

3. Guru-guru perlu ___________ kaedah pengajaran.

4. Jangan sekali-kali ___________ orang yang lemah.

5. Kamal selalu ___________ pada adik bongsunya.

6. Mereka seringkali __________ tentang masalah peribadi.

7. Puan Aini tidak mudah ___________ oleh pujuk rayu jurujual itu.

8. Dia masih tidak ____________ akan kejadian yang sebenarnya.

9. Rumah itu sedang ____________ oleh pekerja – pekerja.

10.Dalam acara lumba jalan kaki itu, para peserta ____________ peta yang

diberikan.


LAMPIRAN 2

terpengaruh mendakwa berbincang mengalah

dicat berpandukan mengerti kandas

mempelbagaikan memperalat

BMM 3109

AKTIVITI PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN BERDASARKAN

PENGGOLONGAN KATA


Tarikh : 27 mac 2013

Tajuk : Penggolongan kata ( Kata Adjektif )

Tahun : 5 Cerdas


AKTIVITI 1 : Teka Silang Kata ( Rujuk Lampiran 1 )

1. Guru membahagikan murid secara berpasangan.

2. Setiap pasangan diberi sehelai kertas yang mengandungi teka silang kata

3. Murid membaca soalan-soalan teka silang kata tersebut.

4. Murid berbincang dengan pasangan masing-masing dan mengisi kotak teka

silang kata tersebut.

5. Guru membimbing murid mengisi kotak teka silang kata.

6. Guru berbincang dengan murid mengenai kata adjektif.


BMM 3109

AKTIVITI 2 : Mengisi Tempat Kosong dan Membina Ayat ( Rujuk Lampiran 2 )

1. Guru memberi sehelai kertas yang mengandungi beberapa jenis kata adjektif

kepada murid-murid.

2. Murid mendengar penerangan guru dengan teliti.

3. Murid menjawab soalan di dalam kertas dengan menyatakan lapan kata adjektif

bagi jenis-jenisnya dan membina tiga ayat daripada kata adjektif tersebut.

4. Guru membimbing murid membina ayat yang betul serta membantu memperbaiki

tulisan murid.

5. Murid menukar kertas jawapan sesama murid dan memeriksa jawapan rakan

sebaya dengan bantuan guru.

6. Guru bersoal jawab dengan murid mengenai kata adjektif.


BMM 3109

LAMPIRAN


BMM 3109

Arahan : Isi kotak – kotak di bawah dengan huruf – huruf yang betul.

TEKA SILANG KATA

4

7 E 9 RE

10

6 E H 3 T

2 5 GS

K8

1 ZJ


LAMPIRAN 1

BMM 3109

SOALAN :

MELINTANG

1. Masakan ibu saya sungguh ___________.

2. Pokok kelapa yang ____________ itu sudah berbuah .

3. Adik tidak suka makan ubat kerana rasanya ________.

6. Badan Mazlin _______________ kerana menghidap penyakit leukemia.

7. Muka Rosni ________________ seperti bulan mengambang.

MENEGAK

4. Rosnah suka memakai baju berwarna ________________.

5. Jangan bergaul dengan budak-budak _______________ itu.

8. Abang menunggang motosikal terlalu _______________

9. Jalan ke rumah Steven _____________ dan bengkang-bengkok .

10.Nenek Saodah tidak dapat makan kuih itu kerana terlalu ______________ .


BMM 3109

Arahan : Lengkapkan jadual di bawah dengan lapan jenis kata adjektif dan kemudian

bina tiga ayat daripada kata adjektif tersebut.

JENIS KATA ADJEKTIF AYAT

WARNA

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

1.

2.

3.

SIFAT

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

1.

2.

3.


LAMPIRAN 2

BMM 3109

JENIS KATA ADJEKTIF AYAT

PERASAAN

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

1.

2.

3.

PANCAINDERA

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

1.

2.

3.


BMM 3109

Nyatakan Pandangan Anda Terhadap Proses Pembentukan Kata Bahasa Melayu

Dalam Usaha Memperkembang Dan Memperkayakan Kosa Kata Bahasa Melayu

Sukatan pelajaran Bahasa Melayu menjelaskan bahawa kosa kata terdiri daripada kata-

karta umum dan kata-kata khusus atau disebut istilah khusus. Murid hendaklah diajar

mengenali dan membezakan istilah khusus setiap bidang. Guru hendaklah selalu

mendedahkan kosa kata kepada pelajar agar perbendaharaan katanya bertambah dan

dapat dipelbagaikan. Selain itu, guru juga perlu galakkan murid menggunakan istilah-

istilah yang sesuai dengan bidang ilmu yang berkenaan. Salah satu aktiviti

memperkayakan kosa kata ialah mencari makna seerti, makna berlawanan, atau

menjawab teka silang kata.

Proses pembentukan kata menerangkan bagaimana sesuatu kata itu dibina dan

dibentuk sehingga dapat menghasilkan ayat dan ujaran dalam sesuatu bahasa. Ada

perkataan yang berbentuk tunggal, misalnya perkataan satu, baik, sekolah dan panjat.

Terdapat perkataan yang terbentuk hasil daripada proses pengimbuhan, misalnya

perkataan berkawan, terjunam dan disarankan. Ada juga perkataan yang terbentuk

hasil daripada pemajmukkan dan penggandaan, misalnya buku tulis, gambar rajah,

kertas kerja, bahan-bahan, bukit-bukau dan bantu membantu.

Bahasa Melayu merupakan salah satu bahasa di dunia yang bersifat aglutinatif,

iaitu sejenis bahasa dan kebanyakan perkataannya terbentuk melalui proses

pengimbuhan ( kata terbitan ), iaitu penggabungan morfem kata dasar dengan morfem

imbuhan. Proses pembentukan yang bersifat derivatif ini dapat menerbitkan banyak

perkataan, iaitu melalui pencantuman kata dasar dengan pelbagai imbuhan yang

terdapat dalam bahasa Melayu.

Kaedah pembentukan kata seperti yang terdapat dalam bahasa Melayu ini tidak

sama dengan pembentukan perkataan dalam bahasa yang bersifat fleksi seperti

bahasa Arab. Cara membentuk dan mewujudkan perkataan dalam bahasa tersebut

adalah melalui kejadian perubahan fonem atau bunyi kata dasar bahasa itu sendiri, iaitu

berdasarkan golongan kata.


BMM 3109

Proses perkembangan pembentukan kata ini telah berlaku berperingkat-

peringkat. Bermula dari pembentukan kata tunggal hinggalah ke pembentukan kata

ganda. Untuk memperkembangkan kosa kata bahasa Melayu khususnya, ia bermula

dari kata tunggal yang tidak menerima sebarang imbuhan dan tidak mengalami proses

penggandaan dan perangkaian. Kata tunggal bermula dengan satu suku kata

hinggalah enam suku kata.dengan bermulanya suku kata ini akan menerbitkan

perkataan, contohnya seperti kata tunggal satu suku kata KV iaitu yu yang merujuk

kepada sejenis ikan. Walaupun perkataan tersebut terhasil dengan hanya melalui satu

kata tunggal tetapi perkataan yang dihasilkan ada maknanya dan digunakan pakai

dalam penulisan.

Seperti yang dinyatakan kata tunggal ialah bentuk kata yang tidak menerima

sebarang imbuhan contohnya seperti perkataan besar. Jika perkataan besar itu

menerima imbuhan seperti besaran ( besar + an ), terbesar ( ter + besar ), membesar

( mem + besar ), membesarkan ( mem + besar + kan ), memperbesarkan ( mem + per +

besar + kan ), dibesar ( di + besar ) dan kebesaran ( ke + besar + an ) di sebut sebagai

kata terbitan. Sebagai contoh lain, perkataan “serap” apabila mengalami proses

pembentukan kata dapat menerbitkan pelbagai perkataan baharu, iaitu ‘menyerap’,

‘menyerapkan’, ‘penyerapan’, ‘terserap’, ‘menyerapi’, ‘serapan’, ‘terserapkan’,

‘daya serap’, dan sebagainya.

Kata terbitan terhasil apabila kata dasar menerima imbuhan sama ada di awal

atau akhir ayat. Selain itu imbuhan juga boleh hadir secara sisipan atau apitan. Setiap

kata dasar yang diimbuhankan mempunyai maksud yang berbeza. Contohnya seperti

perkataan besaran dan dibesarkan. Kedua-dua ayat tersebut menggunakan kata

dasar besar tetapi mempunyai maksud yang berbeza.

Merujuk pernyataan diatas, walapun melalui satu suku kata, ia dapat

diperluaskan menjadi satu perkataan yang bermakna yang digunakan dalam

pembinaan ayat. Pembentukan kata telah membantu memperkembangkan kosa kata

dalam bahasa melayu. Selain kata tunggal dan kata terbitan yang disebut diatas,

perkataan dapat juga diterbitkan daripada proses penggandaan. Daripada kata dasar,

sesuatu perkataan akan digandakan secara menyeluruh atau sebahagian kata dasar


BMM 3109

tersebut. Perkataan yang digandakan itu masih mempunyai maksud yang sama cuma

kata dasar tersebut diulang tanpa sebarang perubahan yang disebut penggandaan

menyeluruh.contohnya seperti perkataan rumah, ia melambangkan sebuah rumah

tetapi jika digandakan perkataan tersebut akan menjadi rumah-rumah yang bermaksud

beberapa buah rumah. Penggandaan pada sebahagian kata dasar ialah seperti

perkataan pohon akan menjadi pepohon. Ini kerana hanya sebahagian daripada kata

dasar itu sahaja yang akan digandakan.

Satu lagi jenis perkataan yang diperkembang dan diperkayakan lagi kosa

katanya ialah bentuk yang diterbitkan melalui penggabungan dua kata dasar atau lebih,

contohnya kanta tangan, jalan raya, segi tiga sama dan sebagainya yang dikenali

sebagai kata majmuk. Bentuk kata ini dapat dikembangkan lagi apabila salah satu

caranya dengan menggabungkan dua kata dasar melalui proses pinjam terjemah,

contohnya bulan madu ( honey-moon), dan rujuk silang ( cross reference ).

Pada arus globalisasi kini, terdapat banyak kosa kata atau perkataan-perkataan

yang tidak pernah didengar oleh orang ramai tetapi perkataan sebegitu wujud di dalam

kamus- kamus seperti kamus seerti, kamus dewan dan lain-lain lagi, sebagai

contohnya, Skemata yang bermaksud pengalaman sedia ada. Antara contoh lain ialah

Amsal iaitu seperti, Kelarai iaitu corak dan Sembayan iaitu madu. Jika diteliti dengan

lebih mendalam, banyak lagi kosa kata yang terdapat di dalam kamus bahasa Melayu.

Perkataan- perkataan seperti ini boleh digunakan pelajar di dalam penulisan ilmiah dan

juga dapat memperkembangkan dan memperkayakan kosa kata bahasa Melayu. Lebih-

lebih lagi Institut Pengajian Tinggi kini menggalakkan penyebaran kosa kata bahasa

Melayu dengan lebih meluas daripada para siswazah university sendiri.

Justeru, pembentukan kata secara amnya memperkembangkan lagi kosa kata

bahasa Melayu dengan meluas dikalangan para pelajar. Jika kita imbas kembali

bermula dengan suku kata dan di tambah pula dengan imbuhan serta perkataan

tersebut dikembangkan lagi dengan digandakan dan dimajmukkan untuk menjadi

perkataan yang berlainan maksud. Contohnya perkataan makan merupakan kata

tunggal dua suku kata iaitu KV + KVK, apabila ditambah dengan imbuhan maka akan

terbitlah perkatan seperti makanan, dimakan, termakan dan lain-lain serta apabila


BMM 3109

digandakan melalui kata ganda maka akan menjadi makan-makan. Seterusnya apabila

perkataan makan dan angin melalui proses pemajmukkan maka akan terbitlah

perkataan makan angin yang bermaksud bercuti di tempat-tempat pelancongan. Melalui

perkataan makan tersebut apabila di perkembangkan akan membawa pelbagai maksud

tetapi kata dasarnya masih menggunakan perkataan yang sama iaitu makan.

Tuntasnya, pada pandangan saya melalui proses perancangan dan pembinaan

bahasa yang dilaksanakan oleh Dewan Bahasa dan Pustaka, proses pembentuka kata

menjadi lebih tersusun dan terarah serta dapat diperkembangkan lagi dikalangan para

pelajar. Justeru, dalam proses penggayaan bahasa Melayu seperti beberapa unsur

tatabahasa asing, khususnya bentuk imbuhan, walaupun telah diserapkan tetapi tidak

semuanya mempertahankan fungsinya sebagai imbuhan dalam bahasa Melayu.

Keadaan yang demikian berlaku disebabkan aspek tatabahasa merupakan perkara

yang paling sukar terserap ke dalam sesuatu bahasa. Namun, sebagai bahasa asli,

bahasa Melayu seharusnya terus bersifat kreatif supaya dapat berkembang mengikut

perkembangan ilmu dan tamadun masyarakat yang mendukung bahasa tersebut.


BMM 3109


NUR AFIFAH BINTI AHMAD

BMM 3109

1.0 AKTIVITI PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

AKTIVITI PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN BAHASA MELAYU TAHUN 4

Mata pelajaran : Bahasa Melayu

Tahun : 4 Cerdik

Tarikh : 12 Mac 2011

Tajuk : Penggolongan kata (kata kerja)

Bilangan murid : 28 orang

Aktiviti 1 ( rujuk lampiran 1)

i) Guru membahagikan murid kepada empat kumpulan

ii) Guru mengedarkan petikan “Arnab dan Kura-kura” kepada murid mengikut

kumpulan

iii) Guru meminta murid membaca petikan dan menggariskan kata kerja yang

terdapat di dalam petikan tersebut

iv) Guru membimbing murid

v) Guru meminta murid membuat peta minda berdasarkan kata kerja yang

terdapat di dalam petikan

vi) Guru meminta wakil setiap kumpulan membentangkan hasil kerja mereka

Aktiviti 2 ( rujuk lampiran 2)

i) Guru meminta murid kembali ke tempat masing-masing

ii) Guru mengedarkan kertas soalan yang telah disediakan kepada setiap murid

iii) Guru meminta murid menjawab semua soalan yang telah diberi



BMM 3109

AKTIVITI PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN BAHASA MELAYU TAHUN 4

Mata pelajaran : Bahasa Melayu

Tahun : 4 Nilam

Tarikh : 30 Januari 2011

Tajuk : Penggolongan kata (kata adjektif)

Bilangan murid : 28 orang

Aktiviti 1 ( rujuk lampiran 3 )

i) Guru mengedarkan lirik lagu “Jalur Gemilang” kepada murid

ii) Guru memperdengarkan lagu “Jalur Gemilang” kepada murid

iii) Guru meminta murid menyanyikan lagu tersebut mengikut muzik

iv) Guru meminta murid mencari kata adjektif yang terdapat di dalam lirik lagu

tersebut

v) Guru membimbing murid


i) Guru bertanya kepada murid mengenai kata adjektif yang mereka ketahui

ii) Guru meminta murid membina ayat berdasarkan kata adjektif yang telah

diberi

iii) Guru membimbing murid

iv) Guru meminta murid membaca ayat yang telah dibina

v) Guru meminta murid menulis ayat yang telah dibina pada ruangan yang disediakan pada papan tulis.


i) Guru membahagikan murid kepada tujuh kumpulan

ii) Guru mengedarkan lembaran kerja “Mencari Kata” kepada setiap kumpulan

iii) Guru meminta murid mencari kata adjektif yang tersembunyi


v) Guru meminta wakil daripada setiap kumpulan membentangkan jawapan

mereka


BMM 3109

LAMPIRAN 1 : ARNAB DAN KURA-KURA

Baca dan gariskan kata kerja yang terdapat di dalam petikan

Pada zaman dahulu, dipercayai semua binatang boleh bercakap sesama

mereka. Pada suatu hari Sang Arnab sedang berjalan-jalan di padang. Hatinya riang

tidak terkira. Sedang Sang Arnab berlari-lari sambil menyanyi, tiba-tiba Sang Arnab

melihat Sang Kura-Kura sedang berjalan. Sang Arnab terhenti berlari, matanya sedang

memerhati Sang Kura-Kura yang sedang berjalan amat perlahan. Terdetik timbul di

hatinya untuk bertanya kepada Sang Kura-kura

Arnab : “Selamat pagi, Sang Kura-Kura!”

Kura-Kura : “Selamat Pagi Sang Arnab”.

Arnab : “Hai Sang Kura-Kura. Kenapa engkau berjalan amat perlahan. Cubalah engkau

berjalan laju sedikit. Kasihan aku melihat engkau berjalan sedemikian rupa”.

Kura-Kura : “Memanglah aku berjalan macam ini. Buat apa aku nak berjalan laju-laju

pula.Lagipun aku sedang menikmati pemandangan yang indah dan sejuk

di sini”

Arnab : “Agaknya kalau aku berlumba dengan engkau tentu aku yang akan menang”

Kata Arnab dengan angkuhnya sambil ia melihat muka Sang Kura-Kura yang acuh tidak

acuh dengan soalannya.

Kura-Kura : “Hmmm…tak semestinya Sang Arnab. Belum cuba belum tahu”. Kata Sang

Kura-Kura yang tidak juga mahu mengalah

Arnab : “Hai, berlagaknya engkau ini. Bagamana kalau kita berlumba lari”.

Kura-Kura : “Tidak ada masalah Sang Arnab”.

Arnab : “Lihat pokok besar di hujung jalan sana. Siapa yang sampai dahulu ke pokok

besar di hujung jalan itu, dialah yang menang”.

Kura-Kura : “Saya setuju”.

Arnab : “O.k. Satu! Dua! Tiga!”.


BMM 3109

Sang Arnab pun berlari sekuat hatinya. Sambil berlari dia ketawa sendirian

kerana memikirkan kebodohan Sang Kura-Kura yang sanggup berlumba dengannya.

Sambil berlari Sang Arnab pun memandang ke arah belakang. Kelihatan Sang Kura-

Kura sedang berjalan dengan begitu perlahan. Sang Arnab pun berfikir sekiranya ia

berehat sebenar tentu Sang Kura-Kura pun masih tidak dapat mengalahkannya. Maka

Sang Arnab pun berhenti di sebatang pokok sambil berangan, jika ada hadiah tentu

ramai kawan-kawannya memuji atas kehebatannya. Akhirnya Sang Arnab tertidur

dengan nyenyaknya.

Sang Kura-Kura pula terus berjalan dan berjalan, sehinggalah Sang Kura-Kura

terlihat Sang Arnab sedang tertidur sambil menyandar di sebatang pokok. Sang Kura-

Kura berjalan dengan perlahan agar Sang Arnab tidak mendengar sebarang bunyi.

Sang Kura-Kura terus berjalan dan berjalan. Tiba-tiba Sang Arnab terjaga dari tidur.

Beliau menyangka Sang Kura-Kura masih lagi tinggal di belakang. Sang Arnab pun

berlari sekuat hatinya untuk sampai ke pokok besar di hujung jalan itu. Sampai sahaja

di pokok besar itu, Sang Arnab melihat Sang Kura-Kura telah pun sampai sambil

berehat sementara menunggunya. Sang Arnab berasa sangat malu di atas

kekalahannya dan juga kerana keangkuhannya terhadap Sang Kura-Kura.

Kura-Kura : “Hai Sang Arnab, kenapa engkau lambat sampai”.

Arnab : “Hai Sang Kura-Kura, aku minta maaf kerana kesombongan aku tadi.

Sebenarnya aku tertidur untuk melepaskan penat. Aku ingat engkau lambat

lagi”.

Kura-Kura : “Tidak apalah Sang Arnab. Aku harap kita masih berkawan. Lain kali

jangan sangka kita yang terbaik kerana ada lagi tuhan jadikan yang

terbaik”.

Arnab : “Baiklah Sang Kura-Kura”.

Sejak dari itu, Sang Arnab dan Sang Kura-Kura pun menjadi kawan karib.


BMM 3109

LAMPIRAN 2

Pilih jawapan yang paling sesuai untuk mengisi tempat kosong dalam ayat-ayat di

bawah.

1) Puan Salina____________ kurma ayam dan rendang daging untuk hidangan makan

malam.

A menggoreng C menjerang

B memasak D memotong

2) Kapal terbang itu akan _________ dari Lapangan Terbang Sultan Abdul Aziz Shah

pada pukul 10.45 malam.

A berlepas C bertolak

B berangkat D berjalan

3) Kami________terbahak-bahak apabila mendengar kisah Angan-angan Mat Jenin.

A menangis C ketawa

B menjerit D melompat

4) Encik Teh__________rumahnya dengan lampu berwarna-warni untuk menyambut

Tahun Baru Cina.

A membakar C menconteng

B membersihkan D menghiasi

5) Mangsa-mangsa banjir itu telah_____ke tempat yang lebih selamat sehingga air

surut.

A berpindah C berlari

B bermain D berdiri


BMM 3109

6) Encik Fadli_________ sanak saudadaranya datang ke majilis perkahwinan anak

bongsunya.

A meminta C mengangkut

B menjemput D menghantar

7) Kami sekeluarga ______di tepi kolam itu sambil melihat anak-anak ikan berenang

A berpindah C berehat

B beradu D berlatih

8) Pemandu bas mini itu_______ dengan laju tanpa menghiraukan keselamat para

penumpang.

A membawa C mengangkut

B memandu Dmenunggang

9) Budak-budak itu__________ bertempiaran apabila ternampak lelaki gila itu menuju

ke arah mereka.

A duduk C tidur

B turun D lari

10) Ular sawa yang _____ayam-ayam Pak Cik Harun berjaya ditangkap oleh penduduk

kampung.

A membunuh C mengulung

B mematuk D memakan


BMM 3109

LAMPIRAN 3 : LIRIK LAGU JALUR GEMILANG

Merahmu bara semangat waja

Putihmu bersih budi pekerti

Kuning berdaulat payung negara

Biru perpaduan kami semua

Puncak dunia telah kau tawan

Lautan luas telah kau redah

Membawa semangat jiwa merdeka

Semarak jaya kami warganya

Empat belas melintang jalurnya

Semua negeri dalam Malaysia

Satu suara satu semangat

Itu sumpah warga berdaulat

Jalur gemilang... di bawah naunganmu

Jalur gemilang... kami semua bersatu

Perpaduan ketaatan

Amalan murni rakyat Malaysia

Jalur gemilang... megah kami terasa

Jalur gemilang... kibarkanlah wawasan

Merah putih biru kuning

Jalur semangat kami semua

Berkibarlah

Berkibarlah

Berkibarlah


BMM 3109

LAMPIRAN 4

Bina ayat berdasarkan kata adjektif di bawah

i) Manis

______________________________________________________________

______________________________________________________________

ii) Cantik

______________________________________________________________

______________________________________________________________

iii) Marah

______________________________________________________________

______________________________________________________________

iv) Biru

______________________________________________________________

______________________________________________________________

v) Besar

______________________________________________________________

______________________________________________________________


BMM 3109

LAMPIRAN 5

Cari dan gariskan kata adjektif

Kata adjektif yang telah ditemui


BMM 3109

2.0 PANDANGAN TERHADAP PROSES PEMBENTUKAN KATA DALAM BAHASA

MELAYU

Dalam istilah linguistik, pembentukan kata ialah satu proses yang mana

perkataan baru dibentuk. Menurut Siti Hajar Abdul Aziz di dalam bukunya Siri

Pendidikan Guru, Bahasa Melayu 1, pada halaman 133, proses pembentukan kata

menerangkan bagaimana sesuatu kata itu dibina dan dibentuk sehingga dapat

menghasilkan ayat dan ujaran dalam sesuatu bahasa.

Bahasa Melayu merupakan salah satu bahasa di dunia yang bersifat algunatif

atau derivative, jenis bahasa yang sedemikian membentuk kebanyakan perkataannya

melalui proses pengimbuhan atau penggabungan morfem kata dasar dengan morfem

imbuhan secara rentetan mendatar iaitu imbuhan digabungkan serentak dengan kata

dasar, sama ada imbuhan itu mendahului (awalan), menyisipi (sisipan) atau mengikuti

(akhiran) kata dasar tersebut.

Kaedah pembentukan kata seperti yang terdapat dalam bahasa Melayu ini tidak

sama dengan pembentukan kata dalam bahasa yang bersifat fleksi seperti bahasa

Arab. Hal ini demikian kerana, dalam bahasa Arab, cara membentuk dan mewujudkan

perkataan adalah melalui kejadian perubahan fonem atau bunyi kata dasar bahasa itu

sendiri, iaitu berdasarkan golongan kata atau kasusnya.

Perkataan-perkataan dalam bahasa Melayu ada yang berbentuk tunggal,

terbitan, majmuk dan gandaan. Setiap bentuk tersebut mempunyai cara pengejaannya

yang tersendiri serta membawa makna yang khusus sebagai rujukan. Dalam struktur

ayat, kesemua perkataan tidak boleh ditukar ganti kehadirannya dalam ayat kerana

setiap bentuk perkataan itu berbeza dari segi makna dan mempunyai fungsi yang

berbeza.

Bahasa Melayu pada awalnya kekurangan kosa kata untuk meneroka bidang-

bidang ilmu tersebut. Bahasa melayu dikatakan tidak mampu untuk menterjemahkan

ilmu-ilmu dalam bidang-bidang yang asing atau ilmu-ilmu yang dipelopori oleh Barat.

Untuk mengangkat bahasa Melayu sebagai ilmu moden dan bahasa yang setaraf

dengan bahasa-bahasa moden yang lain, bahasa Melayu harus mampu menjadi

wahana dalam proses penyebaran ilmu-ilmu dalam bidang-bidang tersebut.


BMM 3109

Atas desakan tersebut, bahasa Melayu telah mengalami era baru iaitu

kemasukan istilah-istilah baru daripada bahasa asing. Dengan perkataan lain, bahasa

Melayu telah meminjam kosa kata daripada bahasa asing khususnya bahasa Inggeris

bagi memenuhi tuntutan bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu dan budaya tinggi.

Peminjaman kosa kata daripada bahasa asing ini melalui proses-proses tertentu dan

bukan dilakukan dengan sewenang-wenangnya.

Perkataan yang berada dalam bentuk kata tunggal ialah perkataan-perkataan

dalam bahasa Melayu yang tidak menerima sebarang imbuhan atau tidak mengalami

proses penggandaan dan perangkaian. Terdapat sekurang-kurangnya dua jenis kata

tunggal, iaitu kata tunggal yang mengandungi hanya satu suku kata dan kata tunggal

yang mengandungi dua suku kata atau lebih. Di samping itu, terdapat juga kata tunggal

yang tidak pernah menerima sebarangimbuhan seperti ini, itu, sini, dan sana. Namun

begitu, kebanyakan kata tunggal bolehdiperluas untuk menjadi bentuk terbitan. Selain

itu kata tunggal juga banyak meminjam kosa kata daripada bahasa Inggeris. Contohnya

ialah universiti. Perkataan asalnya ialah university. Apabila diterjemahkan dalam

bahasa Melayu, university menjadi universiti. Peminjaman kosa kata daripada bahasa

asing ini dapat membantu dalam membentuk kosa kata baharu bahasa Melayu selain

memperkembangkan kosa kata.

Kata terbitan ialah bentuk perkataan yang dihasilkan melalui proses

pengimbuhan, iaitu proses yang menggandingkan imbuhan pada kata dasar. Merujuk

kepada kedudukannya dengan kata dasar, imbuhan terbahagi kepada empat jenis iaitu

(i) awalan, yang hadir sebelum kata dasar, (ii) akhiran, yang hadir sesudah kata dasar,

(iii) apitan yang hadir secara mengapit kata dasar, iaitu di awal dan akhir kata dasar,

dan (iv) sisipan, yang hadir di celahan kata dasar.Imbuhan-imbuhan tersebut

membentuk pelbagai jenis kata terbitan, iaitu kata nama terbitan dan kata adjektif

terbitan.


BMM 3109

Setiap jenis kata terbitan ini dibentuk oleh imbuhan-imbuhan tertentu. Awalan-

awalan peN-, peR-, pe-, ke-, juru-, maha-, dan tata- contohnya, membentuk kata nama

terbitan. Akhiran imbuhan yang membentuk kata nama, iaitu –an, -wan, -wati, dan

sebagainya. Antara imbuhan yang membentuk kata kerja pula ialah awalan-awalan

meN-, beR-, ter- dan di- serta akhiran –kan dan –i. Jumlah apitan juga banyak dalam

bahasa Melayu, misalnya peN-…-an, ke-…-an, pe-…an, dan peR-…-an yang

membentuk kata nama; dan meN-…-kan, beR-..-kan, meN-…-kan, meN-…-i, dan

mempeR-…-kan yang membentuk kata kerja. Contoh yang dapat dilihat ialah pelajar.

Kata dasar bagi pelajar ialah ajar, apabila imbuhan awalan pel- ditambah ia menjadi

pelajar. Melalui penambahan imbuhan, maksud perkataan juga berbeza. Hal ini dapat

menambahkan lagi kosa kata di dalam bahasa Melayu di samping memperkayakan

kosa kata.

Proses pemajmukan ialah proses yang merangkaikan dua kata dasar atau lebih

dan bentuk yang terhasil membawa makna yang khusus. Kata majmuk dieja terpisah

dan bertindak sebagai satu unit, iaitu tidak boleh menerima sebarang penyisipan unsur

lain. Contohnya ialah, perkataan alat tulis. Perkataan ini menggabungkan dua kata

dasar iaitu alat dan tulis serta mempunya makna yang berbeza bagi setiap kata dasar

tersebut. Apabila digabungkan, alat tulis telah memberikan satu makna yang difahami

selain dapat menambah kosa kata dalam bahasa Melayu. Selain itu juga Terdapat

sebilangan kecil bentuk kata majmuk yang penggunaannya sudah diangap mantap

sebagai satu perkataan yang utuh. Perkataan ini dieja satu perkataan. Kata tersebut

adalah antarabangsa. Kata ini berasal daripada dua kata dasar juga iaitu antara dan

bangsa tetapi apabila digabungkan ia menjadi satu perkataan. Melalui kata majmuk ini,

kosa kata bahasa Melayu dapat diperluaskan lagi di samping membentuk kosa kata

yang baharu.

Bentuk kata yang terakhir ialah kata ganda. Kata ganda ialah perkataan yang

mengalami pengulangan pada kata dasarnya, sama ada secara sepenuh, separa

atau berentak. Penggandaan penuh bermaksud pengulangan sepenuh sesuatu kata

dasar, contohnya cantik-cantik dan mata-mata. Penggandaan separa bermakna

pengulangan sebahagian daripada kata dasar sahaja, yang boleh terdiri daripada kata


BMM 3109

tunggal atau kata terbitan. Penggandaan separa yang berlaku pada kata dasar tunggal

biasanya melibatkan pengulangan suku kata pertamanya, dan letak gandanya pada

bahagian hadapan kata dasar. Vokal dalam bentuk gandaan itu mengalami proses

pelemahan, menjadikannya vokal e pepet. Misalnya, laki→lalaki→lelaki.

Penggandaan separa yang berlaku pada kata dasar yang berimbuhan hanya

menggandakan kata dasar dan tidak melibatkan imbuhan, dan berlaku hanya pada kata

kerja dan kata adjektif tertentu. Bentuk gandaan separa boleh terletak di

bahagian belakang kata dasar, misalnya berturut-turut dan mencari-cari atau bahagian

kata dasar, contohnya bantu-membantu dan cinta-mencintai.

Penggadaan berentak pula ialah proses yang menggandakan kata dasar

mengikut rentak bunyi yang tertentu dalam kata dasar. Dalam penggandaan berentak,

seluruh kata dasar digandakan dan bunyi-bunyi tertentu diulang atau diubah.

Penggandaan ini berlaku sama ada melalui pengulangan vokal, contohnya kuih-muih,

tungkus-lumus; melalui pengulangan konsonan misalnya simpang-siur dan mandi-

manda.


BMM 3109

RUJUKAN

Abdullah Hassan. Tatabahasa Pedagogi untuk Sekolah Menengah. (2008).

Kuala Lumpur: PTS professional Publishing Sdn Bhd

Bahasa Melayu Penyelidikan, diekses pada 7 Mac 2013 dari laman web :

http://www.ipbl.edu.my/BM/penyelidikan/jurnalpapers/jurnal2011/wongsh.pdf

Tuan Jah Tuan Yusof. (2011).Kaedah Pengajaran Bahasa Melayu Kurikulum

Bersepadu Sekolah Rendah. Selangor: Multimedia Sdn Bhd

Siti Hajar Abdul Aziz.(2008).Siri pendidikan Guru Bahasa Melayu I. Oxford Fajar

Sdn.Bhd : Selangor Darul Ehsan

Nik Safiah Karim, Farid M. Onn, Hashim Haji Musa, & Abdul Hamid Mahmood. (2010).

Tatabahasa Dewan Edisi Ketiga Cetakan keenam. Kuala Lumpur: Dewan

Bahasa dan Pustaka


http://www.ipbl.edu.my/BM/penyelidikan/jurnalpapers/jurnal2011/wongsh.pdf

BMM 3109


LAMPIRAN

tugasan morfologi

Education

Transcript of tugasan morfologi