1 pengantar-ulumul-hadis

10
1 PENGANTAR ILMU HADIS Oleh: Syakir Jamaluddin دُ ديِ جَ لْ ا دُ ديِ جَ لْ ا) ) baru baru ( ( ثُ يْ دِ حَ لْ اَ ثُ يْ دِ حَ لْ اَ ةً غَ لُ ، ةً غَ لُ ، رُ بَ خَ لْ ا رُ بَ خَ لْ ا) ) kabar/berita kabar/berita ( ( Hadis scr Hadis scr istilah istilah : : لً وْ قَ صلى ا عليه وسلم يّ بِ نّ لى الَ إِ فَ يْ ضِ أُ ماَ لً وْ قَ صلى ا عليه وسلم يّ بِ نّ لى الَ إِ فَ يْ ضِ أُ ماَ ةً صفِ وْ را أً ريِ قْ تَ ل أوً عْ فِ وْ أ ةً صفِ وْ را أً ريِ قْ تَ ل أوً عْ فِ وْ أSegala ssuatu yg disandarkan kpd Nabi saw, baik berupa perkataan, Segala ssuatu yg disandarkan kpd Nabi saw, baik berupa perkataan, perbuatan, perbuatan, persetujuan, ataupun sifat beliau. persetujuan, ataupun sifat beliau. Sebgn ulama berpdpt bhw tdk semua hal yg disandarkan pd Nabi saw Sebgn ulama berpdpt bhw tdk semua hal yg disandarkan pd Nabi saw disebut sbg hadis. Hal ini karena ada istilah: disebut sbg hadis. Hal ini karena ada istilah: عٌ فوُ رْ مَ ثٌ يْ دِ حَ عٌ فوُ رْ مَ ثٌ يْ دِ حَ : : Hadis yg disandarkan pd Nabi saw Hadis yg disandarkan pd Nabi saw فٌ وْ قُ وْ مَ ثٌ يْ دِ حَ فٌ وْ قُ وْ مَ ثٌ يْ دِ حَ : : Hadis yg disandarkan pd Sahabat Hadis yg disandarkan pd Sahabat عٌ وْ طُ قْ مَ ثٌ يْ دِ حَ عٌ وْ طُ قْ مَ ثٌ يْ دِ حَ : :

Transcript of 1 pengantar-ulumul-hadis

Page 1: 1 pengantar-ulumul-hadis

1

PENGANTAR ILMU HADISOleh: Syakir Jamaluddin

د دي ج ل دا دي ج ل ))barubaru(( ا

ث ي د ح ل ثا ي د ح ل ة ا غ ل غة ، ل ،ر ب خ ل را ب خ ل ::kabar/beritakabar/berita((Hadis scr Hadis scr istilahistilah(( ا

ل و ق وسلم عليه ا صلى ي ب ن ل ا لى إ ف ي ض أ ل ما و ق وسلم عليه ا صلى ي ب ن ل ا لى إ ف ي ض أ ماة صف و أ را ري ق ت و أ ل ع ف و ة أ صف و أ را ري ق ت و أ ل ع ف و أ

Segala ssuatu yg disandarkan kpd Nabi saw, baik berupa perkataan, Segala ssuatu yg disandarkan kpd Nabi saw, baik berupa perkataan, perbuatan,perbuatan, persetujuan, ataupun sifat beliau.persetujuan, ataupun sifat beliau.Sebgn ulama berpdpt bhw tdk semua hal yg disandarkan pd Nabi saw Sebgn ulama berpdpt bhw tdk semua hal yg disandarkan pd Nabi saw disebut sbg hadis. Hal ini karena ada istilah:disebut sbg hadis. Hal ini karena ada istilah:

ع فو ر م ث ي د ع ح فو ر م ث ي د Hadis yg disandarkan pd Nabi sawHadis yg disandarkan pd Nabi saw: : ح

ف و ق و م ث ي د وف ح ق و م ث ي د Hadis yg disandarkan pd SahabatHadis yg disandarkan pd Sahabat: : ح

ع و ط ق م ث ي د ع ح و ط ق م ث ي د HaHadis yg disandarkan pd dis yg disandarkan pd Tâbi‘înTâbi‘în ::ح

Page 2: 1 pengantar-ulumul-hadis

2

Sinonim Kata Hadisة .1 ن س ل ا (scr bahasa: jalan, tuntunan, kebiasaan, hukum)

adalah: sesuatu yg dituntunkan oleh Nabi saw berupa perintah, larangan ataupun anjuran.

Dlm pengertian di atas, نة عة ><س د ب (scr bhs: mencipta sstu yg baru tanpa contoh sblmnya), yaitu: suatu cara dlm agama yg diciptakan menyerupai agama sbg ibadah pd Allah. Bid‘ah = penyimpangan => SESAT. Ulama berbeda pendpt dlm mendefinisikan al-Sunnah:-Ulama Hadis menyamakan arti al-sunnah dg al-hadîts yaitu: segala hal yg bersumber dr Nabi saw berupa perkataan, perbuatan, persetujuan, bentuk fisik, karakter, perjalanan hidup, baik sblm ataupun stlh kerasulan. -Ulama Ushûl: segala sstu yg bersumber dari Rasulullah saw selain Al-Qur’an yg pantas dijadikan dalil bagi hukum Syara‘. Dgn dmkian sgala sstu dari Nabi saw yg tidak berkenaan dg pembentukan hukum Syara‘ tdk termasuk Sunnah.

Page 3: 1 pengantar-ulumul-hadis

3

-Ulama Fiqh melihatnya sbg salah satu produk hukum Islam yg lima, yakni sesuatu yg apabila dikerjakan lebih baik drpd ditinggalkan.Kalaupun ant Hadis dg Sunnah harus dibedakan maka hadis adlh rwyt ttg segala hal yg disandarkan pd Nabi saw, sdgkan sunnah adlh segala hal yg benar2 diajarkan Nabi saw. Dengan kata lain, hadis adalah media utk memberitakan sunnah Nabi saw.

ر .2 ب خ ل ا (berita). Sbgn ulama menyamakan arti khabar dg hadis yg juga dpt digunakan utk hadîts marfû‘, mawqûf, & maqthû‘. Tetapi sbgn lagi mengguna-kan khabar utk selain Nabi, dan mengatakan hadis lbh umum drpd khabar shg setiap hadis adlh khabar, namun tdk setiap khabar adlh hadis.

ثر .3 ال (jejak/bekas/pengaruh). Sbgn ulama menyamakan arti atsar (jejak Nabi saw) dg hadis. Hanya ulama Khurasan yg brpendpt bhw atsar utk hadîts mawqûf, sdg khabar utk hadîts marfû‘.

Page 4: 1 pengantar-ulumul-hadis

4

Ada istilah selain hadis Nabi (hadis Nabawi) yi: hadis Qudsiy/hds Ilâhiy/Rabbani. Hadîts qudsiy (quds scr bhs: suci/bersih) adalah riwayat yg dinisbatkan kpd Nabi saw kmd diteruskan kpd Allah Yang Maha Suci. Sebagian ulama mendefinisikan hadis Qudsi sbg hadis yg maknanya dari Allah SWT, sdg redaksinya dari Nabi saw.Berbeda dg Al-Qur’an yg sudah pasti kesahihannya, hadis qudsi tidak otomatis berkualitas sahih. Tdk ada jaminan Allah thd keterpeliharaan hadis qudsi. Selain itu karena bukan mu‘jizat shg struktur kalimat hadis qudsi tdk seindah & sehebat Al-Q. Dan, pahala membaca hadis tdk sebesar membaca Al-Q.Contoh awalan matan hadis qudsi:

مل ماعت قلا لاعت ااعت و هاعت و س هي ملهاعت ع ل ملا ىاعت ال مل ماعت قلا لاعت ااعت قلا لاعت رسولاعت ااعت ص و هاعت و س هي ملهاعت ع ل ملا ىاعت ال قلا لاعت رسولاعت ااعت صتعلالا ى:اعت ...تعلالا ى:اعت ...

مل ماعت اعت اعت اعت و هاعت و س هي ملهاعت ع ل ملا ىاعت ال مل م قلا لاعت رسولاعت ااعت ص و هاعت و س هي ملهاعت ع ل ملا ىاعت ال فيملااعت يروياعت فيملااعت يروياعت اعت اعت قلا لاعت رسولاعت ااعت صاعت اعت عناعت ربه:اعت ...عناعت ربه:اعت ...

Page 5: 1 pengantar-ulumul-hadis

5

Kedudukan HadisHadis memiliki kedudukan yg sgt penting krn ia sbg sumber hukum ke-2 dlm ajaran Islam.

عوا - و طي مل ه و أ ل ا عوا و طي نوا أ و ذي ن ءا م مل ا ي هلا لا أ يسو ل مر ل و إ لا ى ... ا ه دو ر ء ف هي و في ش هم ت هع لا ز هن ت ن و إ ف

و ل … سو مر ل و ه وا مل ل )59(النسلاء:اعت اهن - و إ روا ف هح ذ سو ل وا مر ل ا عوا و طي مل ه و أ ل ا عوا و طي و أ

ن و بي م هل ا غ هل بل ا لا و ل ن سو من ملا ع لا ى ر موا أ هع ل هم فلا ت هي مل ت و)92(الملائدة:اعت

ه - هن هم ع ك ه و ملا ن هلا ذو خ ل ف سو مر ل ا م ك لا و ملا ءا تو ب و ع قلا هل ا د و دي مل ه ش ل ا من و إ مل ه ل ا قوا مت هوا وا هن ت فلا

)7(الحشر:اعت و ه- مل ل ا و ن هذ و إ و ب ي طلا ع و ل مل و إ ل سو هن ر و م لا هل ن هر س :اعت 4(اعت و ملا أ

64(ملا ى- هن ت و مل ه و م ل ا هد أ طلا ع سو ل ف ق مر ل ا و ع و ط ي هن م

ظلا و في هم ح و ه هي لا ك ع ل هل ن هر س )80(النسلاء:اعت ف ملا أ

Page 6: 1 pengantar-ulumul-hadis

6

FUNGSI HADISFungsi utama hadis adalah utk menjelaskan kehendak Allah dlm

Al-Qur’an. Hal ini krn tdk semua hal dijelaskan scr rinci dlm Al-Q. Itulah sbbnya Allah SWT mengutus Rasul-Nya utk menjelaskan Al-Q melalui hadis2nya:

هك ر ذ ل ا هي ك و إ ل لا هل ن هن ز ي ن و أ ت ب هم و ل و ه هي و إ ل ز ل ن و س ملا لا من ل و لرو ن مك هم ي ت ف ه مل اعت )QS. 16: 44( و ل ع

Fungsi hadis dpt dirinci sebagai berikut:1. Bayân al-ta’kîd / al-taqrîr: Utk mempertegas apa yg tlh dinyatakan

dlm Al-Q. Contoh: Perintah berwudlu, kewajiban shalat, puasa, dll.2. Bayân al-tafsîr / al-tawdlîh: Utk menjelaskan (merinci, membatasi,

mengkhususkan) ayat yg bersifat global, apa adanya & yg umum.a. Hadis yg merinci ayat yg brsft global, spt:لوااعت ك ملا اعت ص

لي أ ص و نياعت مو ت هي :merinci QS. 2: 43 (HR. al-Bukhari)اعت ر أ

و عي ن و ك مرا عوااعت م عاعت ال هر ك مز كلا ةاعت وا توااعت ال مصل ةاعت و ءا موااعت ال و قي . و أ

Page 7: 1 pengantar-ulumul-hadis

7

b. Hds yg membatasi ayat yg apa adanya, spt: tgn pencuri yg boleh

dipotong sebatas pergelangan tangan (فك ف كل ا لا ا فص كف ا م ا م نا .ا HR. Bhq) membatasi ayat potong tangan pencuri dlm QS. 5: 38:

فم�ا مه في ا د كي فأ معاواا فط كق فف�ا مةا فق ا ر س�ا فوال مقا ا ر س�ا فوالc. Hds yg mengkhususkan ayat yg brsifat umum, spt: pembunuh tdk

mewarisi sdikitpun warisn org yg dibunuhnya:

كي ائ�ا فش ا لا متاو كق فم كل ك نا ا ا م ملا ا ت فق�ا كل مثا ا ا ر في HR. Drm & Ahm, dr Ibn( لا ‘Abbâs ,(

men-takhshîsh keumuman QS. 4: 11: ا ف ي مها ل مما ال مك ا صي ا مياوكم مك ا د كول فأ .ا ا ا ا

3. Bayân al-tasyrî‘: Membuat hukum baru yg tdk didpti dlm Al-Q, spt: Haramnya emas & sutra bg lk2, haramnya menikahi wanita dg bi2nya skligus, dll.

4. Bayân al-nasakh: Hadis dpt menghapus ketentuan ayat dlm Al-Q.? Fungsi ini DITOLAK, krn mnghapus yg hirarki hukumnya lbh tggi.Tapi contoh yg sering dikemukakan adalah hadis ttg larangan berwasiat pada ahli waris (HR. Ah) menghapus ketentuan S. 2: 180

Page 8: 1 pengantar-ulumul-hadis

8

UNSUR HADIS terdiri dari 2 bagian:

1. Sanad/ د فن فس scr bahasa: فمد فت كع مم ل ا /sandaran / tumpuan / jalan yg menyampaikan pd matan. Sdgkan scr istilah:

ك ن فع ف ن فت فم كل ا ملاوا فق فن ف ن كي ا ذ ل ا ا ة فوا ر ل ا مة فل ا س كل ا سول فل كا ا ه ا ر فد كص :ا فم

Silsilah pr periwayat yg menukil matan dari sumbernya yg awal. ∴ Sanad => rangkain para periwayat hadis yg dijadikan

sandaran matan.

2. Matan/ ن فت فم , scr bahasa: permukaan/dataran yg keras, tampak & menonjol. Sdgkan scr istilah:

ا ه كي ا ن فع�ا فم فه�ا ا ب مم او فق فت فت ا تى ل ا ا ث كي ا د فح كل ا مظ فف�ا كل فأLafal hadis yg mengandung makna∴ Matan => berita ttg hal-ihwal Nabi saw. Matan ini disebut sbg inti hadis.

Page 9: 1 pengantar-ulumul-hadis

9

Contoh: HR. al-Bukhâri (No: 16) ttg Manisnya Iman:

: ي ا ف فق ث ل ا ا ب ه�ا فاو كل مدا كب فع �ا فن فث د فح فل فق�ا نى فث مم كل ا م ن كب مد م فح مم �ا فن فث د : فح ي ا ف فق ث ل ا ا ب ه�ا فاو كل مدا كب فع �ا فن فث د فح فل فق�ا نى فث مم كل ا م ن كب مد م فح مم �ا فن فث د فحك: ا ل فم�ا ا ن كب ا س فن فأ ك ن فع فة فب فل ا ق ا ب ي فأ ك ن فع مب ياو فأ �ا فن فث د فح فل ك: فق�ا ا ل فم�ا ا ن كب ا س فن فأ ك ن فع فة فب فل ا ق ا ب ي فأ ك ن فع مب ياو فأ �ا فن فث د فح فل ا ض ي فق�ا ا ض ي فر فر

كنهم فع ه ل ل كنهم ا فع ه ل ل ا ب ي ا ن ل ا ا ن ا ب ي فع ن ل ا ا ن فم فع ل فس فو ا ه كي فل فع ه ل ل ا لى فم فص ل فس فو ا ه كي فل فع ه ل ل ا لى : فص فل : فق�ا فل ا ه فق�ا ا في ن مك ك ن فم ث فل ا ه فث ا في ن مك ك ن فم ث فل فثا ه كي فل ا إ ب فح فأ مه مل مساو فر فو مه ل ل ا فن مكاو في كن فأ ا ن فم�ا ا كلي ا فة فو فل فح فد فج ا ه فو كي فل ا إ ب فح فأ مه مل مساو فر فو مه ل ل ا فن مكاو في كن فأ ا ن فم�ا ا كلي ا فة فو فل فح فد فج فوفه فر كك في كن فأ فو ا ه ل ا ل ل ا إ مه ب ا ح مي فل فء كر فم كل ا ب ا ح مي كن فأ فو فم�ا مه فاوا ا س م�ا فه ا م فر كك في كن فأ فو ا ه ل ا ل ل ا إ مه ب ا ح مي فل فء كر فم كل ا ب ا ح مي كن فأ فو فم�ا مه فاوا ا س م�ا ا م

ا ر �ا ن ل ا ا ف ي فف فذ كق مي كن فأ مه فر كك في فم�ا فك ا ر كف مك كل ا ا ف ي فد معاو في كن ا ر فأ �ا ن ل ا ا ف ي فف فذ كق مي كن فأ مه فر كك في فم�ا فك ا ر كف مك كل ا ا ف ي فد معاو في كن فأRangkaian pRangkaian peerriiwwayatayat d daarrii sejak al-Bukhâri hingga Anas sejak al-Bukhâri hingga Anas bin Malik bin Malik disdiseebbuut t sanadsanad. .

كا (وا ا ل فم�ا ا نا كب ا سا فن كا (وا فأ ا ل فم�ا ا نا كب ا سا فن ا ه)ا ه)9191فأ

فةا (وا فب فل ا ق ا ب يا فةا (وا فأ فب فل ا ق ا ب يا ا ها ه103103فأ ))

ياوب ياوبفأ ا ه)ا ه)131131ا (وا ا (وا ممفأ

يا ( ا ف فق ث ا با ال ه�ا فاو كل مدا كب يا (فع ا ف فق ث ا با ال ه�ا فاو كل مدا كب ا ه)ا ه)194194فع

نىا ( فث مم كل م نا ا كب مدا م فح نىا (مم فث مم كل م نا ا كب مدا م فح ا ه)ا ه)252252مم

مباخ�ار ىا ( كل مباخ�ار ىا (ا كل ا ه)ا ه)256256اAdapun Adapun lafal lafal ا ه ا في ن مك ك ن فم ث فل ا ه فث ا في ن مك ك ن فم ث فل فث hingga hingga ن�ار ل ا ن�ار ا ف ي ل ا ا ا ا ف ي adalah matan hadis.

Periwayat awal / sanad akhir

Periwayat akhir / sanad awal

Page 10: 1 pengantar-ulumul-hadis

10

انتهىوبركاتهاورحمةعليكموالسلم