asal usul BAHASA MELAYU.doc

7/27/2019 asal usul BAHASA MELAYU.doc

http://slidepdf.com/reader/full/asal-usul-bahasa-melayudoc 1/44

ASAL USUL BAHASA MELAYU

Bahasa Melayu merupakan bahasa nenek moyang kita. Namun begitu,

bagaimanakah bahasa ini wujud dan dari mana bahasa ini berasal? Asal usulbahasa Melayu masih kabur pada masa ini dan memerlukan pengkajian dari segi

sejarah dan perkembangan bahasa itu sendiri dengan lebih mendalam. Walau

bagaimanapun, pengkajian terhadap asal usul bahasa Melayu agak sukar dan

rumit kerana bukti-bukti langsung tentang istilah Melayu pada zaman prasejarah

masih belum ditemui lagi. leh itu, bangsa Melayu yang merupakan penutur asal

bahasa Melayu perlu diselidiki bagi mengkaji asal usul bahasa Melayu.

!erdapat banyak pendapat yang dikemukakan oleh para sarjana tentang

konsep "Melayu#. $ari segi akademik, konsep "Melayu# merupakan konsep yang

meliputi ruang yang luas dan memerlukan tempoh masa yang lama akibat

daripada keluasan serta bilangan penutur bahasa Melayu itu sendiri. %ada

peringkat awal, istilah "Melayu# dikaitkan dengan konsep kerajaan dengan

bersumberkan bahan bukti sejarah yang menunjukkan bahawa perkataan

Melayu hanya merujuk kerajaan bukannya merujuk kepada bangsa. &ontohnya,

istilah "Melayu# pada peringkat awal dapat dikesan sekitar 'irea ())-(*) M.

%lotemi menggunakan istilah maleu-koion dalam karyanya yang berjudul

Geographike sintaxis. +erini menganggap istilah ini berasal daripada kata

anskrit, iaitu melayakolam atau malaikurram, yang merujuk sebuah tempat

yang dikenali dengan nama !anjung uantan atau !anjung penyabung oleh

Brasell.

1



$alam buku 'atatan perjalanan pengembara &ina pada zaman $inasti

!#ang, istilah "Melayu# di'atatkan sebagai istilah Mo-Lo-Yu. $alam 'atatan

tersebut, dinyatakan bahawa pada suatu masa dahulu terdapat utusan dari Mo-

Lo-Yu dihantar ke negeri &hina untuk mempersembahkan hasil bumi mereka.

%ara pengkaji sependapat menyatakan bahawa Mo-Lo-Yu yang dimaksudkan

ialah kerajaan yang terletak di ambi. Menurut 'atatan seorang rahib Buddha

bernama /#tsing, dalam perjalanannya dari &anton ke /ndia beliau telah singgah

ke Bhoga. emudian, beliau beliau telah dihantar oleh 0aja Bhoga ke negeri Mo-

Lo-Yu yang disebut ribhoga pada masa itu. Berdasarkan 'atatan ini, /#tsing

telah mengubah nama Mo-Lo-Yu kepada Bhoga iaitu tanah jajahan takluk

riwijaya dan ribhoga yang dikenali sebagai %alembang, iaitu ibu negeri

ri1ijaya.

Berdasarkan 'atatan /#tsing, terdapat sejenis bahasa yang dituturkan di

riwijaya yang disebut sebagai K’un-lun yang diper'ayai mewakili bentuk bahasa

Melayu tua terawal yang dikenali sabagai bahasa Melayu kuno. /stilah K’un-lun

juga merujuk kepada hamba abdi yang digunakan di negeri &hina. K’un-lun

sebenarnya ialah sebutan pelat pengembara &ina untuk %ulau undur. leh itu,

istilahK’un-lun

digunakan untuk merujuk kepada bangsa yang menetap dikawasan laut di selatan &hina dan bahasa yang dituturkan ialah bahasa K’un-

lun.

elain itu, istilah "Melayu# yang merujuk nama bangsa atau bahasa wujud

setelah adanya kerajaan Melaka yang kemudiannya berkembang sebagai

sebuah kerajaan agung. Berdasarkan istilah "Melayu# merujuk keturunan yang

"berbangsa# yang berkaitan dengan Melaka klasik, istilah "Melayu# hanya

merujuk keturunan raja-raja Melayu dari sumatera.

2



/stilah "Melayu# yang merujuk bangsa semakin luas bermula pada abad

ke-(2. %ada ketika itu, Melayu merangkumi suku bangsa serumpun di

Nusantara. eorang pengkaji bernama &olin telah mengusulkan bahawa suku

bangsa tagalog berasal daripada bangsa Melayu. 3al ini kerana kesamaan

bahasa yang dituturkan, warna kulit, bentuk badan, bentuk pakaian, adat resam

dan upa'ara yang dijalankan. %ada (425, 6N7& telah memberikan

pengertian tentang konsep melayu iaitu istilah "Melayu# digunakan untuk merujuk

suku bangsa Melayu di emenanjung Malaysia, !hailand, /ndonesia, 8ilipina

dan Madagaskar.

$i Malaysia, istilah "Melayu# menurut %erlembagaan Malaysia ialah manusia

yang menuturkan bahasa Melayu sebagai bahasa ibunda , mengamalkan 'ara

hidup Melayu dan menganut agama /slam. Berdasarkan istilah "Melayu# di atas,

istilah Melayu telah ber9ungsi sebagai nama kolekti9 yang merujuk satu kesatuan

bahasa dan bangsa, iaitu bahasa Melayu.

$ari segi etimologi, terdapat beberapa pendapat tentang istilah

:Melayu:. Antaranya ;uber sman menyatakan perkataan :Melayu: berasal

daripada perkataanMalaya

yang merupakan kependekan kepadahima alaya

.%erkatan alaya bermaksud :tempat: dan hima alaya membawa maksud :tempat

bersalji:. ehubungan itu %ergunungan 3imalaya dikatakan tempat asal orang

Melayu. %ada Batu Bersurat Bukit +ombak atu di umatera Barat, ditemukan

perkataan Malayapura yang bermaksud <kota Melayu: atau <kerajaan Melayu:.

$engan itu dikatakan perkataan Melayu mungkin berasal daripada perkataan

Malayapura. %erkataan Melayu juga dikatakan diambil daripada perkataan

bahasa awa uno, mlayu, yang bermaksud <mengembara: atau <pergi kemana-

mana:. Maksud perkataan mlayu ini dikatakan sesuai dengan orang melayu yang

dikatakan berpindah dari =unnan menuju ke kawasan selatan, menyeberangi

elat Melaka, dan mendarat di %ulau umatera. Mohd $ahlan Mansoer pula

berpendapat bahawa perkataan Melayu itu berasal daripada nama sebatang

sungai, iaitu ungai Melayu sepeti yang disebut dalam ejarah Melayu.

3



ungai itu dinamakan demikian kerana airnya mengalir dengan amat deras

seperti berlari. Menurut >an der !uuk pula, perkataan Melayu itu bererti

<menteberang:, iaitu merujuk kepada orang Melayu yang menyeberang atau

menukar agama daripada agama 3indu-Buddha kepada /slam.

Berdasarkan bangsa pula nenek moyang orang melayu dikatakan berasal

dari Asia !enggara sebelum berpindah ke selatan kira-kira 5*)) M.

%erpindahan mereka berlaku dalam dua kumpulan iaitu Melayu %roto 5*)) M@

dan Melayu $eutro (*)) M dari $aerah =unan@.

Melayu %roto dikenali sebagai orang asli seperti jakun, enoi, Negrito dan

sebagainya. Bahasa Melayu %roto berkembang dan melahirkan dialek-dialek dan

bahasa awa, /ban, !agalog, M/nangkabau dan sebagainya. Bahasa awal ini

dikenali sebagai Bahasa Melayu uno atau bahasa Melayu %roto dan asalnya

daripada bahasa Astronesia.

+olongan Melayu $eutro pula pandai dalam ilmu pelayaran dan mereka

belayar dan tiba di pelbagai pulau di kepulauan melayu dan membuka tempat

kediaman baru. 8aktor geogra9i memisahkan sesama mereka hinggamenyebabkan mereka membentuk kawasan sendiri.

4



SALASILAH BAHASA MELAYU

Bahasa sering kali dikaitkan dengan bangsa. rang Melayu dikatakan

berasal daripada induk Austronesia yang diper'ayai menuturkan bahasa

Austronesia. leh itu, bahasa Austronesia merupakan induk kepada bahasa

Melayu. Bahasa-bahasa rumpun bahasa Austronesia tersebar luas dari 8amosa

di utara@ hingga ke New ;ealand di selatan@ dan dari Madagaskar di barat@

hingga ke epulauan 7aster di timur@. Bahasa Austronesia yang menjadi induk

bahasa Melayu akan melahirkan bahasa-bahasa terkemudian yang

diperturunkan daripada satu generasi kepada satu generasi. 3al ini dapat

dijelaskan melalui rajah salasilah bahasa. $alam rajah salasilah bahasa, 9aktor

usia merupakan 9aktor utama yang digunakan oleh para pengkaji bahasa untuk

menentukan perkembangan bahasa. Berdasarkan 9aktor usia ini, konsep usia

pemeringkatan bahasa dibahagikan kepada 9ilum, rumpun, dan keluarga bahasa.

Filum bermaksud kelompok bahasa induk yang paling tua usianya iaitu

*))) tahun ke atas. Rumpun pula bermaksud kelompok bahasa yang berusia

antara 5*))-*))) tahun, sementara keluarga bermaksud kelompok bahasa

yang berusia kurang dari 5*)) tahun. eluarga bahasa ini dapat dipe'ahkankepada beberapa subkeluarga. 0ajah di bawah menunjukkan salasilah

bahasa-

5



RAJAH 1 : SALASILAH BAHASA

6ntuk mengetahui asal usul Bahasa Melayu kita perlu mengetahui asal-usul

penutur aslinya terlebih dahulu, iaitu orang Melayu. Asal-usul bangsa Melayu

sehingga kini masih kabur. Akan tetapi beberapa sarjana 7ropah seperti 3endrik

ern Belanda@ dan 0obert 1on 3eine +eldern Austria@ telah melakukan

penyelidikan se'ara kasar latar belakang dan pergerakan masyarakat Melayu

kuno.

FILUM

RUMPUNRUMPUN

KELUARGA 2KELUARGA 1

SUBKELUARGA 2SUBKELUARGA

1

KELUARGA 1 KELUARGA

2

SUBKELUARG

A 1

SUBKELUARG

A 2

6



!eori mereka menyatakan bahawa bangsa Melayu berasal daripada

kelompok Austronesia, iaitu kelompok manusia yang berasal dari daerah =unan

di &hina yang kemudiannya berhijrah dalam bentuk beberapa gelombang

pergerakan manusia dan akhirnya menduduki wilayah Asia !enggara.

+elombang pertama dikenali sebagai Melayu-%roto dan berlaku kira-kira

5*)) tahun ebelum Masehi

ira-kira dalam tahun (*)) tahun ebelum Masehi, datang pula gelombang

kedua yang dikenali sebagai Melayu-$eutro. Mereka mendiami daerah-daerah

yang subur di pinggir pantai dan tanah lembah Asia !enggara. ehadiran

mereka ini menyebabkan orang-orang Melayu-%roto seperti orang-orang akun,

Mahmeri, ahut, !emuan, Biduanda dan beberapa kelompok ke'il yang lain

berpindah ke kawasan pedalaman. usteru itu, Melayu-$eutro ini merupakan

masyarakat Melayu yang ada pada masa kini.

Bahasa Melayu berasal daripada rumpun bahasa Austronesia, manakala

bahasa-bahasa Austronesia ini berasal daripada keluarga bahasa Austris. elain

daripada rumpun bahasa Austronesia, rumpun bahasa Austro-Asia dan rumpun

bahasa !ibet-&ina.

7



Rajah 1:Salasilah Bahasa Ausr!nesia

8ilum Bahasa AustrikAustris

0umpun Austroasia 0umpun &ina-!ibet0umpun Austronesia

0umpun Austronesia!imur

0umpun AustronesiaBarat

eluarga /ndonesiaMelanesia

Mikronesia

%olinesia

ubkeluarga/ndonesia %usat

ubkeluarga 8ilipina-8ormosa

8



Bahasa Astronesia sebenarnya adalah berasal daripada 9ilum bahasa

AustrikAustris.elain itu 9ilum AstrikAstris turut melahirkan bahasa Astronesia

dan rumpun bahasa &ina-!ibet. 0umpun bahasa Astronesia pula dibhagikan

kepada dua, iaitu rumpun Austronesia Barat dan 0umpun Austronesia

!imur.0umpun Astronesia Barat melahirkan keluarga bahasa /ndonesia,

manakala rumpun Astronesia !imur melahirkan tiga keluarga bahasa, iaitu

keluarga Melanesia, Mikronesia dan %olinesia

eluarga bahasa /ndonesia dipe'ahkan kepada dua subkelurga, iaitu

subkeluarga /ndonesia %usat dan subkeluarga 8ilipina 8armosa.Bahasa Melayu

termasuk dalam subkeluarga /ndonesia %usat. elain bahasa Melayu, bahasa

bumiputra arawak ke'uali bahasa Bisayah@, bahasa-bahasa di alimantan dan

bahasa-bahasa di epulauan /ndonesia juga di kelompokkan ke dalam

subkeluarga /ndonesia %usat.

Bahasa-bahasa dalam subkeluarga 8ilipina 8armosa ialah bahasa-bahasa

di 8ilipina, bahasa bumiputra di abah dan bahasa di Brunei ke'uali bahasa

melayu dan lun [email protected] yang menganggotai rumpun

Astronesia dikesan mempunyai persamaan dan kelainan system bunyi,pembentukan kata dan pembentukan ayat@ yang terdapat dalam keluarga

bahasa itu.

Bahasa Astronesia tersebar luas dan bahasa Melayu merupakan salah

satu bahasa subkeluarga daripada keluarga /ndonesia. Bahasa-bahsa

subkeluarga yang lain daripada keluarga /ndonesia ialah A'heh, Minangkabau,

Nias, Melayu-6lan, Batak, Campung dan rang Caut.

9



Antara bahasa-bahasa tersebut, bahasa Melayu yang paling pesat

berkembang kerana bahasa Melayu menjadi bahasa kebangsaan di Malaysia,

ingapura, /ndonesia dan Brunei $arussalam. !ambahan pula bahasa Melayu

dijadikan bahasa pengantar pendidikan hingga ke peringkat tertinggi.Bahasa

Melayu juga menjadi satu daripada 5)) bahasa dalam keluarga /ndonesia.selain

itu bilangan penuturnya meliputi Malaysia, epulauan 0iau dan umatera.$i

samping itu bahasa Melayu menjadi bahasa perantaraan di epulauan Melayu

lebih awal dari abd ke-(D.Bahasa Melayu lebih mudah dipelajari oleh pedagang

dan bahasa itu sendiri bersi9at sederhana, maka bahasa Melayu ber9ungsi

sebagai bahasa lingua 9ran'a bahasa pengantar@di epulauan Melayu.

0umpun bahasa Austronesia ini pula terbahagi kepada empat kelompok

yang lebih ke'il

(. Bahasa-bahasa epulauan Melayu atau Bahasa Nusantara.

&ontoh Bahasa Melayu, A'eh, awa, unda, $ayak, !agalog, olo,

0oto, ika dan lain-lain.

5. Bahasa-bahasa %olinesia

&ontoh Bahasa 3awaii, !onga, Maori, 3aiti

D. Bahasa-bahasa Melanesia

&ontoh Bahasa-bahasa di epulauan 8iji, /rian and epulauan

&aledonia

E. Bahasa-bahasa Mikronesia

&ontoh Bahasa-bahasa di epulauan Marianna, Marshall, &arolina dan

+ilbert.

10



Bahasa Melayu tergolong dalam 'abang Bahasa-bahasa Nusantara yang

mempunyai bahasa yang paling banyak, iaitu kira-kira 5)) hingga D)) bahasa.

Hip!esis empa asal bahasa Mela"u

a@ awasan Asia !engah

rang Melayu dikatakan berpindah dari utara ke selatan. Mereka

dikatakan berasal dari kawasan elatan &hina. !empat-tempat yang

diketengahkan oleh para pengkaji termasuklah daerah =unan di selatan &hina,

Assam di Burma, dan &hampa di selatan /ndo-&hina. %erpindahan mereka

dikatakan berlaku dalam dua kumpulan iaitu Melayu %roto dan Melayu $eutro.

umpulan Melayu %roto diper'ayai berhijrah ke Nusantara kira-kira pada tahun

5*))M. %eradaban orang Melayu %roto dikatakan lebih maju daripada rang

Negrito yang sudah sedia ada di Nusantara. rang Melayu %roto dikatakanhidup berpindah-randah. Namun, mereka mempunyai kemahiran membuat alat

untuk ber'u'uk tanam, barangan pe'ah-belah, dan alat perhiasan. ;aman

mereka dikenali sebagai ;aman Neolitik atau turut dikenali sebagai ;aman Batu

Baru dan mereka membuat alat-alat daripada batu. 3ipotesis perpindahan

mereka mula-mula dikemukakan oleh %.arasin dan 8.arasin pada tahun (F45.

3ipotesis ini kemudiannya diperkukuhkan dengan oleh 0.3.+eldren pada (4D5.

Melalui kajiannya, +eldren mendapati beliung bersegi panjang yang ditemui di

ungai 3wang 3o, ungai =angtze, ungai Mekong, ungai alween ungai

/rrawadi dan ungai Brahmaputra mempunyai persamaan bentuk dan jenis

dengan beliung yang ditemui di beberapa kawasan Nusantara. Beliau membuat

kesimpulan bahawa beliung tersebut telah dibawa oleh orang Asia !engah ke

epulauan Melayu.

11



Berikutnya pada tahun (*)) M, kelompok Melayu kedua tiba ke

Nusantara.Mereka dikenali dengan nama Melayu-$eutro. edatangan Melayu-

$eutro menyebabkan Melayu %roto berundur ke pedalaman dan pada hari ini

kita kenali mereka dengan nama orang asli,antaranya ialah

Negrito,!emuan,jakun,enoi dan sebagainya.Melayu %roto ini sering terpisah,

hasilnya bahasa mereka berkembang dan lahirlah dialek-dialek yang berlainan.

Melayu-$eutro melahirkan orang Melayu moden hari ini.Mereka

mempunyai peradaban tinggi, pandai dan ,mahir dalam pelbagai bidang. Mereka

membina petempatan baru di pesisir pantai dan menetap di situ. !erdapat juga

oaring Melayu ini yang mahir dalam ilmu pelayaran, hasilnya mereka membuka

pelbagai petempatan baharu di epulauan Melayu.

Namun hipotesis pertama ini dikatakan agak meragukan kerana tarikh

penghijrahan kedua-dua kumpulan manusia di atas adalah ber'anggah dengan

bukti arkeologi yang menunjukkan bahawa manusia moden sudah mendiami

Alam Melayu sejak D*,))) tahun dahulu. ekiranya benar kelompok Melayu

berasal dari elatan &ina, sudah pasti kelompok induknya di sana mempunyai

persamaan dari segi bahasa, pertuturan, atau kebudayaan asas denganpenduduk-penduduk di Nusantara, namun tiada satu pun yang mempunyai

persamaan. %ara sarjana juga berpendapat kelompok Melayu bukan berasal dari

Asia !engah tapi dari Nusantara sendiri.

12



b@ awasan Nusantara

Berdasarkan hipotesis ini orang Melayu adalah diper'ayai menjadi

penduduk asal kawasan ini.&raw9urd yang merujuk bukti kebudayaan

menyatakan bahawa tanh asal orang Melayu ialah awa dan umatera.

awasan ini dikatakan memiliki kebudayaan yang sangat menonjol berbanding

dengan kawasan-kawasan lain di Nusantara. %erkara ini dikaitkan dengan

penduduk-penduduk dari kawasan jawa dan umatera behijrah ke kawasan lain

seperti !anah Melayu dan sebagainya. 3asilnya mereka turut membawa

bersama kebudayaan mereka dan menyebarkan di tempat baru.

Berdasarkan bukti bahasa pula, Marsden berpendapat bahawa bahasa

Melayu adalah serumpun dengan bahasa %olinesia,Melanesia dan Mikronesia.

/nduk kepada bahasa-bahasa ini ialah Austronesia kerana terdapat

persangkutan antara bahasa-bahasa tersebut. Bahasa Austronesia tersebar ke

bahagian pesisir pantai timur Cautan %asi9ik@, pantai barat Cautan 3indi@ dan

selatan asia kawasan Nusantara@ sahaja dan tidak termasuk Asia !engah. $yen

pula berpendapat orang Melayu mungkin berasal dari tiga tempat iaitu

Melanisea, 8armosa atau New +uinea. !erdapat bahasa-bahasa di kawasan iniyang mempunyai persangkutan daripada aspek persamaan perkatan, bentuk

kata dari struktur bahasa. /ni jelas menunjukkan bahasa yang dituturkan di

Nusantara berasal dari penduduk yang sama. $ari sudut geogra9i pula,

Nusantara merupakan sebuah daratan yang luas sejak dari zaman %ilosen

sehingga zaman %leiston. $i dalamnya terdapat !anah Melayu,%alawan, awa,

Borneo $an %ulau-%ulau e'il 0iau-Cingga. $aratan yang luas ini juga dipanggil

sebagai %entas unda. elain %entas unda, terdapat juga %entas ahul yang

menghubungkan Australia dengan New +uinea. %en'airan glassier

menyebabkan kedua-dua pentas ini ditenggelami air dan akibatnya wujudlah

pelbagai pulau dan wilayah yang terpisah.

13



esannya, penduduk terpaksa berpindah-randah. elain itu, penemuan

rangka manusia awal, iaitu manusia 3omo 7re'tus atau %hite'anthropus 7re'tus

di awa yang berusia lebih kurang dua juta tahun di ambungma'an diberi nama

manusia awa. %enemuan 9osil ini membawa maksud bahawa manusia moden

3omo apiens@ merupakan keturunan daripada manusia yang awal ini. 3omo

apiens ini ialah induk manusia Austronesia.

14



FU#$SI%FU#$SI BAHASA MELAYU

a@ Bahasa ebangsaan

0ang %erlembagaan telah dipinda dan dilulus oleh Majlis 6ndangan

%ersekutuan pada (* gos dan mula berkuatkuasa pada 52 gos (4*2.0ang

perlembagaan ini telah mengiktira9 bahasa Melayu sebagai bahasa

kebangsaan.%engiktira9an bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan bermula

daripada memorandum %arti %erikatan.Memorandum itu membuktikan bahawa

sikap toleransi antara kaum yang terdapat di Malaysia ini telah sepakat dan

mengiktira9 hak istimewa orang Melayu termasuk bahasa Melayu. Artikel (*5

dalam %erlembagaan %ersekutuan !anah Melayu ada menyebut,&bahasa

kebangsaan negara ini ialah bahasa Melayu '( ebagai rakyat Malaysia,kita

patut berasa bangga terhadap bahasa kebangsaan negara kita kerana bahasa

ini merupakan lambang jati diri dan kedaulatan negara. Bahasa Melayu turut

melambangkan kebanggaan nasional yang men'erminkan nilai sosiobudaya

masyarakatnya. Masyarakat di Malaysia yang terdiri daripada pelbagai kaum

hidup aman dan damai hingga ke hari ini hasil dari persetujuan mereka

menjadikan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan. Apabila Malaysiamerdeka , tara9 bahasa Melayu semakin jelas dinyatakan.%erkara (*5

%erlembagaan Malaysia menyatakan,'bahasa kebangsaan ialah bahasa

Melayu dan hendaklah ditulis dalam apa tulisan sebagaimana yang

diperuntukkan dalam undang–undang oleh Parlimen”. %erlembagaan

Malaysia menjamin kedudukan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan

Malaysia.elain itu,bahasa Melayu turut melambangkan jati diri nasional yang

mengekang kemasukan budaya asing ke'uali yang dianggap penting sahaja dan

perlu berasaskan tata'ara tertentu.

15



b@ Bahasa 0asmi

Bahasa rasmi ialah bahasa yang digunakan untuk urusan rasmi negara.

Bahasa rasmi mungkin terdiri daripada beberapa bahasa, mungkin dua, tiga atau

empat bagi sesebuah negara. &ontohnya Malaysia, walaupun bahasa Melayu

dipilih sebagai bahasa kebangsaan,namun bahasa /nggeris masih digunakan

dalam kebanyakan urusan rasmi negara dari tahun (4*2 hingga tahun (4G4.

3anya selepas tahun (4G4,barulah bahasa Melayu dipilih sebagai bahasa rasmi

negara. Akta Bahasa ebangsaan telah mengangkat tara9 bahasa Melayu. Bagi

menjalankan 9ungsinya sebagai bahasa rasmi negara, bahasa Melayu telah

digunakan sebagai alat komunikasi dalam bidang pemerintahan dan

pentadbiran, perundangan, pendidikan, perdagangan, dan perusahaan. Bahasa

Melayu digunakan dalam pelbagai urusan rasmi negara seperti bahasa lisan bagi

kakitangan kerajaan di semua perigkat pentadbiran semasa menjalankan tugas-

tugas rasmi negara, bahasa dalam segala urusan suratHmenyurat di dalam dan

di antara jabatan kerajaan, bahasa yang digunakan dalam semua rekod

kerajaan, bahasa yang digunakan bagi menulis semua jenis undang H undang

dan peraturan negara dan bahasa yang digunakan dalam semua jenis borangurusan rasmi negara.

16



'@ Bahasa %erpaduan

Bahasa perpaduan bermaksud bahasa yang digunakan bagi

menyatupadukan rakyat yang terdiri daripada pelbagai kaum.elain itu bahasa

perpaduan juga bermaksud bahasa yang digunakan dalam sesebuah negara

bagi tujuan menyatupadukan masyarakat berbilang kaum. )erkara 1*+

%erlembagaan Malaysia telah menetapkan bahawa bahasa melayu sebagai

bahasa kebangsaan Malaysia. !ujuan utamanya adalah untuk memupuk

perpaduan di kalangan rakyat Malaysia yang bersi9at heterogen. +ar1in dan

Mathiot (4GF@ memberikan tiga 9ungsi simbolik bahasa Melayu iaitu 9ungsi

penyatuan, 9ungsi pengasingan dan 9ungsi prestij. $ari segi 9ungsi penyatuan,

bahasa Melayu bertindak sebagai alat yang menghubungkan penutur-penutur

yang menuturkan berbagaiHbagai dialek bahasa yang sama. Melalui 'ara

ini,bahasa Melayu dapat menyatukan mereka ke dalam satu masyarakat

pertuturan. Bagi 9ungsi pengasingan pula, bahasa Melayu bertindak sebagai

1ariasi bahasa yang terasing dari dialek-dialek lain daripada bahasa yang sama.

usteru itu, ia dapat melambangkan identiti kebangsaan.8ungsi prestij pula dapat

mewujudkan satu bahasa yang menimbulkan perasaan atau semangat 'inta

terhadap negara. %eranan bahasa Melayu sebagai bahasa perpaduan disalurkanmenerusi $asar %elajaran ebangsaan yang memperakukan,

&bahawa objektif akhir dasar pendidikan dalam negara ini mestilah

menyatukan kanak-kanak daripada semua bangsa di bawah satu sistem

pelajaran kebangsaan ialah bahasa pengantar utamanya, walaupun kita

faham bahawa kemajuan ke arah matlamat ini tidak boleh dipercepatkan

dan mestilah beransur-ansur”.

Bagi membolehkan bahasa Melayu ber9ungsi sebagai bahasa perpaduan, nama

bahasa Melayu telah ditukar kepada bahasa Malaysia selepas tahun (4G4.

Melalui pertukaran nama ini, bahasa tersebut tidak lagi menjadi milik orang

Melayu, tetapi milik semua rakyat di negara ini.

17



d@ Bahasa /lmu

Berdasarkan kamus dewan yang diterbitkan pada (44E, bahasa ilmu ialah

bahasa yang mampu menjadi perantara bagi penyampaian ilmu pengetahuan

terhadap budaya ilmu sehingga peringkat tinggi. Melalui $asar %endidikan

ebangsaan,pada tahun (4F(, bahasa Malayu telah digunakan sebagai bahasa

pengantar di semua peringkat persekolahan. %ada tahun (4FD pula, semua

kursus tahun pertama di uni1ersiti-uni1ersiti tempatan menggunakan bahasa

melayu sebagai bahasa pengantar. Bahasa Melayu juga telah dijadikan sebagai

salah satu matapelajaran teras di semua sekolah jenis kebagsaan &ina dan

!amil. Melalui penggunaan bahasa Melayu di peringkat sekolah dan uni1ersiti,

bahasa Melayu telah ber9ungsi sebagai bahasa penyalur ilmu. ebagai bahasa

ilmu,bahasa Melayu berupaya mengungkap ilmu-ilmu yang tinggi seperti

memperkatakan tentang perkara yang barkaitan dengan sains, ekonomi,

perundanga, teknologi maklumat, serta bidang-bidang lain yang terdapat di

zaman yang serba moden ini. %erkara ini jelas dilihat melalui pelbagai laras

bahasa yang ditulis dalam bahasa Melayu yang mempunyai kaitan dengan

bidang-bidang ilmu tersebut. etiap laras bahasa tersebut mempunyai kosa-kata

yang tersendiri dan khusus tentang bidang berkenaan. Bahasa Melayu kinimempunyai perbendaharaan kata dan istilah yang 'ukup, sistem ejaan 0umi

yang mantap, serta tatabahasa yang sempurna dan dinamik bagi melakukan

tugasnya sebagai bahasa ilmu. emampuan bahasa Melayu tidak perlu

dipertikaikan lagi malah banyak bukti yang boleh menjadi bahan bukti.

&ontohnya, kini banyak buku-buku ilmiah yang ditulis dalam bahasa asing telah

diterjemahkan ke dalam bahasa Melayu dan diguna pakai oleh penuntut-

penuntut di institusi-institusi tinggi.

18



SIS,EM F-#-L-$I BAHASA MELAYU

$e9inisi 8onologi

8onologi ialah kajian mengenai pola bunyi bahasa,iaitu kajian mengenai bunyi-

bunyi yang ber9ungsi dalam sesuatu bahasa. Bunyi yang ber9ugsi ini bermaksud

bunyi yang digunakan dalam pertuturan bahasa tersebut dan bunyi ini dikenal

sebagai bunyi bahasa. Bunyi bahasa ini disusan mengikut sistem dan kajian

9onologi bertujuan menganalisis sistem tersebut. ajian tentang 9onologi

terbahagi kepada dua 'abang, iaitu 9onetik dan 9onemik. Bahasa Melayu

mempunyai sistem bunyi yang tersendiri dan untuk menguasai kemahiran

bertutur dalam bahasa Melayu dengan baik dan berkesan,seseorang perlulah

mempunyai pengetahuan yang mendalam tentangnya. ajian bunyi lazimnya

terbahagi kepada dua budang, iaitu 9onetik dan 9onologi.

$e9inisi 8onetik

8onetik ialah bidang yang mengkaji bunyi-bunyi yang dihasilkan oleh manusia

dan memberi lambang kepada bunyi-bunyi tersebut. %engkajian 9onetik terbahagikepada tiga 'abang iaitu 9onetik pendengaran, 9onetik akustik dan 9onetik

artikulasi. 8onetik pendengaran atau 9onetik auditori@ merupakan 'abang 9onetik

yang mengkaji pendengaran dan persepsi bunyi bahasa. 8onetik akustik ialah

'abang yang mengkaji si9at 9izikal bunyi bahasa atau juga disebut bidang 9onetik

9izikal. 8onetik artikulasi pula ialah 'abang 9onetik yang mengkaji 9ungsi alat

artikulasi yang terlibat dengan penghasilan bunyi.

19



Bidang 9onetik ialah bidang yang mengkaji bunyi-bunyi bahasa. Namun

begitu, tidak semua bunyi yang dihasilkan oleh alat sebutan atau alat ujaran kita

merupakan bunyi bahasa. 3anya bunyi-bunyi yang dilahirkan bagi tujuan

pertuturan sahaja yang dikaji dan bunyi-bunyi ini disebut bunyi bahasa. Bunyi-

bunyi lain seperti batuk, bersin, berdaham dan lain-lain tidak dianggap bunyi

bahasa, tetapi bunyi semata-mata.

ACA!-ACA! A0!/6CA/

etiap manusia yang sempurna kejadiannya dilengkapi dengan alat-alat yang

ber9ungsi menghasilkan bunyi.Alat artikulasi terbahagi kepada tiga,iaitu alat

bahagian dalam tubuh, alat artikulasi dan daerah artikulasi.

ACA!-ACA! BA3A+/AN $ACAM !6B63

Alat bahagian dalam tubuh bermaksud bahagian seperti paru-paru, kotak suara,

epiglotis, 9arinks dan pita suara yang memulakan sesuatu pergerakan udara di

dalam badan kita.

20



(. Bibir atas ((. !engah lidah

5. Bibir bawah (5. Belakang lidah

D. +igi atas (D. Akar lidah

E. +igi bawah (E. 7piglotis

*. +usi (*. %ita suara

G. Celangit keras (G. 0ongga tekak

2. Celangit lembut (2. 0ongga 3idung

F. Anak tekak (F. 0ongga mulut

4. 3ujung lidah (4. 0ahang

(). 3adapan lidah 5). !enggorok

21



RAJAH . : ALA, AR,I/ULASI

a@ %aru-paru

%aru-paru adalah bahagian yang bertanggungjawab menyedut udara dan

mengepam udara keluar yang seterusnya menghasilkan bunyi bahasa yang

berbeza. ebanyakan bunyi yang dihasilkan ialah proses daripada pengepaman

keluar udara dari paru-paru. ualiti bunyi yang dihasilkan bergantung pada

proses pengembangan dan pengun'upan paru-paru. ebagai 'ontoh, udara

yang memasuki badan semasa kita ber'akap adalah berbeza dengan kadar

kemasukan udara semasa kita berna9as biasa.

b@ !rakea

!rakea pula adalah saluran udara di antara larinks dan paru-paru. /anya

membolehkan laluan udara dari rongga hidung dan mulut memasuki paru-paru,

dan keluar kembali. 6dara yang keluar inilah yang dimanipulasikan oleh alat dan

daerah artikulasi untuk menghasilkan bunyi.

'@ Carinks

22



Carinks pula adalah bahagian pipa yang mengadungi tisu yang dinamakan pitasuara iaitu alat yang terlibat untuk menghasilkan semua suara.

d@ %ita suara

%ita suara ini terdiri daripada dua keping tisu nipis yang dipanggil pita suara. $ua

keping pita suara ini dapat dirapatkan menjadi tertutup rapat dan direnggangkan

menjadi terbuka luas. Apabila pita suara ini dibiarkan terbuka luas, udara akan

keluar dengan 'epat. Apabila pita suara ini dirapatkan, saluran udara menyempit.

/ni menyebabkan udara yang keluar menghasilkan bunyi seperti apabila kita

mela9azkan bunyi awal kita habis dalam bahasa Melayu. Manakala apabila

dirapatkan hingga tertutup, iaitu sehingga tisu pita suara ini menyentuh antara

satu sama lain, maka udara yang melaluinya menyebabkan ia bergetar. %ita

suara yang bergetar inilah yang menghasilkan bunyi yang dinamakan bersuara.

!inggi rendah kelangsingan bergantung pada bagaimana pita suara ini diubah

suai. 0uang di antara pita-pita suara ini dinamakan glotis. $i kawasan inilah

terhsilnya bunyi hentian glotis.

e@ otak suara

otak suara terdiri daripada beberapa keping tulang rawan pada bahagian

luarnya yang dikenali sebagai halkum. 8ungsi kotak ini terbahagi kepada dua

iaitu dari segi 9ungsi biologi dan bahasanya. 8ungsi biologinya adalah bagi

melindungi paru-paru dengan menahan butir-butir makanan dan juga 'e'air dari

23



memasuki trakea. ementara 9ungsi bahasa pula ialah menghasilkan bunyi-bunyi

bahasa mengikut posisinya yang boleh diubah suai.

9@ 7piglotis

7piglotis pula ialah yang terletak dibelakang lidah dan di depan pintu masuk ke

larinks. emasa makan atau minum, epiglotis ber9ungsi sebagai penutup kepada

masuknya makanan dan minuman ke trakea. 7piglotis tidak mempunyai 9ungsi

menghasilkan bunyi. 7piglotis hanya memberi laluan kepada udara melalui

larinks dan semua sistem perna9asan yang lain.

g@ 8arinks

8arinks ialah pipa yang membentuk kerongkong yang menghubungkan larinks

dengan bahagian atas rongga tekak, anak tekak, dan rongga hidung.

h@ 7so9agus

7so9agus adalah bukan alat yang terlibat dalam artikulasi. /a adalah saluran yangmembawa makanan dari mlut ke usus.

ACA!-ACA! A0!/6CA/

Alat artikulasi ialah alat yang digunakan bagi menghasilkan bunyi.Alat-alat ini

ialah bibir atas dan bawah,hujung dan hadapan lidah, gusi, batas gusi, lelangit

keras dan lembut, dan pita suara. Alat ini terbahagi kepada dua iaitu yang akti9

dan pasi9. Alat akti9 adalah alat yang boleh digerakkkan manakala alat pasi9 ialah

sebaliknya. &ontoh alat akti9 ialah lidah, bibir, lelangit lembut, dan gigi bawah.

Cidah adalah alat yang paling akti9 dalam menghasilkan bunyi bahasa. Cidah

terbahagi kepada hujung, depan dan belakang lidah bagi menghasilkan bunyi.

24



3ujung lidah boleh digerakkan ke depan dan ke belakang. $epan lidah pula

boleh diangkat ke atas menyentuh lelangit keras,dan belakang lidah boleh

diangkat menyentuh lelangit lembut. Bibir 0 kedua-dua bibir boleh digerakkkan

menyentuh antara satu sama lain, atau bibir atas menyentuh gigi bawah dan

sebaliknya untuk menghasilkan bunyi. +igi0gigi bawah boleh digerakkan ke atas

bagi menyentuh bibir atas. Celangit lembut boleh digerakkkan ke bawah bagi

menyentuh belakang lidah dan ini dapat menghasilkan bunyi sengau. Alat pasi9

adalah gigi atas dan lelangit keras. +igi atas tidak boleh digerakkan oleh itu ia

dipanggil alat pasi9, yakni ada alat lain menyentuhnya. Celangit keras ia boleh

disentuh oleh alat artikulasi akti9 yang lain seperti depan lidah.

a@ Cidah

Cidah ialah alat artikulasi yang terpenting dan paling akti9 dalam

pengeluaran bunyi bahasa. Cidah terbahagi kepada empat bahagian, iaitu

hujung lidah, tengah lidah, hadapan lidah, dan belakang lidah. %embahagian ini

membolehkan lidah membuat deskripsi pelbagai jenis penghasilan bunyi.

Bahagian hadapan lidah, tengah lidah dan belakang lidah penting dalam

pengeluaran bunyi-bunyi 1okal, iaitu bunyi 1okal hadapan, tengah dan belakang.

3ujung lidah merupakan bahagian paling akti9 dan boleh digerakkan ke mana-

mana bahagian mulut untuk membuat penyekatan.

b@ Bibir

Bibir adalah alat artikulasi yang terletak pada bahagian luar rongga mulut.

Bibir terdiri daripada otot-otot kenyal yang boleh dihamparkan dan dibundarkandan berperanan mengeluarkan bunyi yang berbagai-bagai. Bibir juga menjadi

sempadan paling luar daripada rongga mulut. Bibir juga ber9ungsi membuat

sekatan kepada udara yang keluar daripada rongga mulut.

25



'@ +igi

+igi juga berperanan dalam penghasilan bunyi bahasa tetapi peranannya

tidaklah akti9. edudukannya yang statik dan sentiasa digunakan sebagaipenampan aliran udara dalam penghasilan bunyi. %enampan aliran udara inilah

yang menghasilkan bunyi.

d@ +usi

+usi merupakan bahagian yang embung dan menurun dari gigi ke

bahagian dalam rongga mulut. rgan ini digunakan sebagai daerah sebutan

dengan bantuan hujung lidah yang ber9ungsi membuat penyekatan.

e@ Celangit lembut

Celangit lembut menganjur dari sempadan lelangit keras hingga ke akhir

rongga mulut. Celangit keras bermula dari sempadan gusi di bahagian hadapan

atas rongga mulut dapat diturunnaikkan untuk menutup atau membuka saluran

rongga tekak terus ke rongga hidung. Apabila dinaikkan, rongga mulut akan

terbuka dan udara akan keluar melalui rongga mulut dan apabila diturunkkan,

rongga mulut akan tertutup dan udara terpaksa keluar melalui rongga hidung.

9@ 0ongga mulut

26



!erletak di atas rongga mulut yang dipisahkan oleh lelangit. 0ongga

hidung boleh dibuka atau ditutup, bergantung kepada keadaan sama ada anak

tekak dan lelangit lembut dinaikkan atau tidak.

g@ %ita suara

%ita suara terletak dalam ruang tenggorok halkum@ dan amat penting

dalam penghasilan bunyi. %roses pengeluaran suara berlaku dengan 'ara

memperluas dan mempersempit lubang yang terdapat di antara dua keping

selaput nipis berkenaan.

27



$A70A3 A0!/6CA/

$aerah artikulasi ialah kawasan tempat sentuhan alat artikulasi semasa

menghasilkan sesuatu bunyi./a menghasilkan bunyi bahasa yang berlainan

apabila menyentuh daerah artikulasi yang berlainan. %enamaan bunyi-bunyi

bahasa adalah berdasarkan kepada 'ara sesuatu bunyi itu dihasilkan./nimelibatkan daerah yang disentuh oleh alat artikulasi tersebut.ebagai 'ontoh,

jika hujung lidah menyentuh bahagian belakang atas gusidan lelangit lembut pula

menyentuh rongga belakang tekak,maka bunyi yang dihasilkan adalah bunyi

[email protected] dilabelkan sebagai letupan gusi tak bersuara kerana udara yang

tersekat di belakang lidah dilepaskan serta merta tanpa menggetarkan pita

suara.$alam hal ini pita suara menentukan sama ada bunyi yang dihasilkan itu

diklasi9ikasikan sebagai bersuara atau sebaliknya.ika pita suara bergetar maka

bunyi yang dirujuk itu dikatakan bersuara dan sebaliknya. 6jian boleh dilakukan

bagi menentukan sesuatu bunyi itu bersuara atau tidak dengan meletakkan jari

ke halkum atau larinks.Apabila terdapat terhasilnya getaran maka ianya

diklasi9ikasikan sebagai bunyi bersuara.elain itu,'ara lain yang boleh dilakukan

ialah meletakkkan jari di dalam telinga.emudian la9azkan bunyi bersuara,maka

28



yang akan kedengaran nanti adalah bunyi berdesir,atau dalam bahasa inggeris

#hissing# dan #buzzing#./ni meninjukkkan bahawa pita suara sedang bergetar.

B6N=/ BA3AA $AN B6AN BA3AA

$alam berkomunikasi, manusia menghasilkan bunyi-bunyi bahasa. Bunyi-

bunyi bahasa ini adalah bunyi-bunyi yang dipersetujui oleh masyarakat

penuturnya sebagai sesuatu yang bermakna. Bunyi-bunyi ini terla9az dalam

bentuk deretan bunyi-bunyi yang tertentu. elain itu, bunyi-bunyi bahasa ini

diwakili dengan lambang-lambang yang ditentukan. $i samping bunyi-bunyi

bahasa, manusia juga menghasilkan bunyi-bunyi bukan bahasa seperti batuk,

berdeham, bunyi klik bibir gusi. Bunyi-bunyi ini tidak mempunyai sebarang

lambang bagi mewakilinya tetapi kewujudannya mempunyai makna. eua-dua

bunyi yang dinyatakan ini dalam linguistik diistilahkan sebagai bunyi bahasa dan

bunyi bukan bahasa.

Bunyi >okal

Bunyi 1okal ialah bunyi yang dihasilkan dengan tidak melibatkan sebarang

sekatan pengaliran udara.Bunyi 1okal juga adalah bunyi bersuara.lasi9ikasi

bunyi 1okal ditentukan dengan kedudukan lidah dan bentuk bibir./ni melibatkan

rongga mulut semasa mela9azkannya.Bentuk bibir dan saiz ronggga menentukan

sama ada bunyi 1okal yang dila9azkan itu dalam keadaan terbuka,separuh

29



terbuka, separuh sempit atau luas. edudukan lidah juga penting.edudukan

lidah semasa mela9az dan pembukaan bibir menentukan sama ada bunyi 1okal

yang dila9azkan tersebut adalah 1okal depan,belakang,atau tengah./ni bererti

apabila depan yang terlibat,maka bunyi yang terhasil adalah bunyi 1okal

depan,apabila bahagian lidah yang terlibat adalah belakang,maka 1okal yang

dihasilkan adalah 1okal belakang,dan apabila bahagian lidah dalam keadaan

bersahaja,iaitu terletak di lantai rongga mulut dan berada dalam keadaan tegang

maka 1okal yang dihasilkan dipanggil 1okal tengah.0ingkasnya pelabelan nama

1okal 1okal ini ditentukan oleh kedudukan lidah,iaitu depan,belakang dan

tengah.Bentuk bibir dan saiz rongga mulut pula menentukan jenis 1okal.

Bagi memudahkan gambaran kedudukan bunyi-bunyi 1okal ini,diagram

1okal kardinal boleh digunakan.$iagram 1okal kardinal ini diperkenalkan oleh

$anial ones (4*G@.

edudukan 1okal-1okal dapat dilihat seperti berikut

0ajah 1okal

30



ara%2ara menghasilkan bun"i%bun"i 3!kal

a@ >okal $epan empit I i J

6ntuk mengeluarkan bunyi 1okal ini, depan lidah dinaikkan hingga hampir

menyentuh lelangit keras, sementara hujung lidah didekatkan pada gusi. Celangit

lembut diangkat untuk menutup rongga hidung. 6dara dari paru-paru melalui

rongga mulut sambil menggetarkan pita suara tanpa sekatan, halangan atau

himpitan yang boleh menyebabkan geseran kedengaran. Bibir berada dalam

keadaan terhampar. edudukan yang paling tinggi dalam rongga mulut. &ontoh

penggunaan 1okal I i J -

Cari

/kan

&ari

Beri

ahit

perit

31



b@>okal $epan eparuh empit I e J

>okal ini dihasilkan dengan bahagian depan lidah agak ke bawah sedikit,

iaitu sepertiga daripada lidah semasa mela9azkan bunyi I i J. Celangit lembut pula

diangkat rapat kepada belakang tekak menutup rongga hidung. 6dara keluar

melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara. emasa la9az bunyi ini,

bibir berada dalam keadaan terhampar. %embukaan bibir semasa mela9azkan

bunyi ini agak sederhana.

ole

!auge

Bendi

7lok

7kor

Mereka

'@ >okal $epan eparuh Cuas I K J

32



6ntuk mengeluarkan 1okal ini depan lidah diturunkan sepertiga dari

kedudukan untuk mengeluarkan 1okal e @. Celangit lembut pula diangkat rapat

kepada belakang tekak dan menutup rongga hidung. 6dara keluar melalui

rongga mulut sambil menggetarkan pita suara. emasa la9az bunyi ini, bibir

berada dalam keadaan terhampar. &ontoh -

!auke

+elek

+esek

d@ >okal $epan Cuas I a J

6ntuk mengeluarkan bunyi 1okal ini, depan lidah diturunkan serendah-

rendahnya. Celangit lembut berkeadaan terangkat rapat ke belakang tekak dan

menutup rongga hidung. 6dara keluar melalui rongga mulut sambil

menggetarkan pita suara. emasa la9az bunyi ini, bibir berada dalam keadaantehampar.

&ontoh anak, pandai, landai, anting, siapa, takat

e@ >okal Belakang empit u@

>okal ini dihasilkan dengan menaikkan belakang lidah setinggi mungkin

seperti merapati lelangit keras. Walaubagaimanapun, tiada sekatan udara

berlaku. Celangit lembut pula diangkat rapat kepada belakang tekak dan

menutup rongga hidung. 6dara keluar melalui rongga mulut sambil

33



menggetarkan pita suara. emasa la9az bunyi ini, bibir berada dalam keadaan

bundar.

&ontoh ulam, suka, batu

9@>okal Belakang eparuh empit o @

$ihasilkan dengan menurunkan belakang lidah (D di antara tempat yang

paling tinggi dan tempat yang paling rendah. eadaan bibir pula dibundarkan.

&ontoh obor, solo, polo, toko, orang

g@ >okal !engah I L J

$ihasilkan dengan meletakkan lidah seperti biasa di lantai rongga mulut.

Bahagian tepi lidah dilengkungkan sedikit, manakala rongga mulut berkeadaan

sederhana luasnya.

&ontoh enam, empat, kenduri, gerai

ara%2ara menghasilkan bun"i%bun"i k!ns!nan

34



onsonan Cetupan

onsonan letupan hentian@ dihasilkan dengan membuat sekatan di antara alat

artikulasi dengan daerah artikulasi. %ertemuan ini akan menyekat arus udara

dari paru-paru. ekatan in kemudiannya dilepaskan dengan serta-merta,

mwnghasilkan bunyi letupan. ika sekatan ini tidak dilepaskan, akan terhasil

bunyi hentian glotis I ? J

a@ Cetupan $ua Bibir I p J dan I b J

&ara menghasilakan konsonan ini adalah dengan merapatkan bibir bawah

ke bibir atas dan menaikkan lelangit lembut rapat ke dinding belakangrongga tekak. Arus udara keluar dari paru-paru melalui rongga mulut dan

tersekat di belakang pertemuan bibir. emudiannya, sekatan itu dilepaskan

dengan serta-merta. ika semasa menghasilkan bunyi itu glotis

direggangkan, bunyi yang terhasil ialah konsonan letupan dua bibir tidak

bersuara iaitu IpJ. ebaliknya, jika glotis dirapatkan konsonan letupan yang

terhasol ialah IbJ.

b@ Cetupan +usi I t J dan I d J

35



&ara penghsilan konsonan letupan gusi adalah dengan merapatkan hujung

lidah ke gusi dan menaikkan lelangit lembut rapat ke dinding belakang

rongga tekak. Arus udara dari paru-paru melalui rongga mulut dan tersekat di

belakang pertemuan di antara hujung lidah dengan gusi. ekatan in

kemudiannya dilepaskan dengan serta-merta. emasa penghasilan bunyi,

glotis diregangkan, pita suara tidak bergetar dan bunyi yang terhasil ialah

konsonan letupan gusi tidak bersuara iaitu ItJ. Namun, jika glotis dirapatkan

dan pita suara bergetar, yang terhasil ialah letupan gusi bersuara IdJ.

'@ Cetupan Celangit Cembut I k J dan I g J

&ara menghasilkan konsonan letupan lelangit lembut adalah dengan

menemukan belakang lidah dengan lelangit lembut sambil menaikkan

lelangit lembut rapat ke dinding belakang rongga tekak. Arus udara dari

paru-paru keluar melalui rongga mulut dan tersekat di belakang pertemuan di

antara belakang lidah dengan lelangit lembut. ekatan tersebut

kemudiannya dilepaskan serta-merta. ika semasa penghasilan bunyi itu

glotis direggangkan dan pita suara tidak bergetar, bunyi yang terhasil ialah

letupan lelangit lembut tidak bersuara iaitu IkJ. Namun, jika glotis dirapatkan

dan pita suara bergetar, maka bunyi yang terhasil ialah letupan lelangit

lembut bersuara iaitu IgJ. &ontohnya -

irim

%aksa

+ula

$agu

36



d@ 3entian +lotis I ? J

onsonan hentian glotis dihasilkan dengan 'ara pita suara dirapatkan

serapat-rapatnya dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke dinding belakang

rongga tekak. Arus udara keluar dari paru-paru dan tersekat di belakang

rapatan pita suara. emudian, rapatan dilepaskan serta-merta tanpa

menggetarkan pita suara. Maka terhasillah bunyi hentian glotis.

/-#S-#A# LE,USA#

onsonan letusan a9rikat@ dihasilkan dengan membuat sekatan antara alatartikulasi dengan daerah artikulasi. %ertemuan antara alat artikulasi dengan

daerah artikulasi ini menyebabkan udara dar paru-paru disekat. ekatan ini

kemudiannya dilepaskan perlahan-lahan maka bunyi letusan pun terhasil.

!erdapat hanya sepasang konsonan letusan dalam bahasa Melayu iaitu,

letusan lelangit keras tak bersuara I'J dan bersuara IjJ.

onsonan letusan lelangit keras dihasilkan dengan 'ara depan lidah

ditemukan dengan daerah lelangit keras dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke

dinding belakang rongga tekak. Arus udara dari paru-paru keluar melalui rongga

mulut dan tersekat di belakang pertemuan antara depan lidah lelangit keras.

ekatan itu dilepaskan perlahan-lahan. ika sewaktu proses penghasilan bunyi

ini glotis direggangkan dan pita suara tidak bergetar, maka konsonan letusan

lelangit keras tidak bersuara pun terhasil iaitu I'J. ebaliknya, jika glotis

dirapatkan dan pita suara bergetar, maka terhasillah konsonan letusan lelangit

keras bersuara IjJ.

37



/!ns!nan $eseran

onsonan geseran 9rikati9@ dihasilkan dengan membuat sempitan antara alat

artikulasi dengan daerah artikulasi. Arus udara dari paru-paru dapat keluar

antara ssempitan ini dan bergetar.

a@ onsonan +eseran +usi !idak Bersuara I s J

onsonan ini dihasilkan dengan 'ara hujung lidah ditemukan sengan daerah

gusi. Celangit lembut dinaikkan rapat ke belakang dinding rongga tekak. Arus

udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut dan dibiarkan bergeser

dengan daerah pertemuan hujung lidah dengan gusi. +lotis direggangkan

dan pita suara tidak bergetar. Maka terhasillah konsonan geseran gusi tak

bersuara IsJ.

b@ onsonan +eseran +lotis I h J

onsonan ini dihasilkan dengan 'ara glotis terbuka luas dan lelangit lembut

dinaikkan rapat ke dinding belakang rongga tekak. Arus udara dari paru-paru

pula bergeser tanpa gangguan dan keadaan dalam rongga mulut seperti

menghasilkan bunyi-bunyi 1okal. &ontoh perkataan ialah -

aham3ujan

38



'@ onsonan +etaran H I r J

onsonan getaran dihasilkan tanpa sebarang sekatan atau sentuhan antara

alat artikulasi dengan daerah artikulasi dalam rongga mulut tetapi dengan

'ara menggetarkan lidah. !erdapat hanya satu konsonan getaran gusi dalam

bahasa Melayu iaitu IrJ. &ara menghasilkan bunyi ini adalah dengan

mengangkat hujung lidah ke arah gusi dan menggetarkan hujung lidah.

Celangit lembut dinaikkan rapat ke dinding belakang rongga tekak.

/!ns!nan Sisian 4 5 i 6

onsonan sisian dihasilkan dengan membuat sekatan antara alat artikulasi

dan daerah artikulasi di dalam rongga mulut, dan arus udara dari paru-paru

keluar melalui sisi lidah. !erdapat hanya satu konsonan sisian dalam bahasa

Melayu iaitu IiJ. %enghasilan konsonan ini adalah dengan 'ara hujung lidah

diangkat ke arah gusi atas dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke dinding

belakang rongga tekak. Arus udara dari paru-paru keluar melalui kiri dan

kanan lidah sisi lidah@. +lotis dirapatkan dan pita suara bergetar.

39



/!ns!nan Sengau

onsonan sengau dihasilkan dengan membuat sekatan antara alat artikulasi

dengan daerah artikulasi di dalam rongga mulut, lelangit lembut diturunkanmembenarkan arus udara dari paru-paru keluar melalui rongga hidung.

%erbezaan antara bunyi-bunyi sengau dengan bunyi-bunyi lain ialah hakikat

sewaktu penghasilan bunyi-bunyi sengau, arus udara keluar melalui rongga

hidung disebabkan oleh llelangit lembut diturunkan. $alam bahasa Melayu,

terdapat empat konsonan seangau iaitu konsonan sengau dua bibir ImJ,

konsonan sengau gusi InJ, dan konsonan sengau gusi-lelangit keras InJ.

a7 /!ns!nan Sengau 8ua Bibir 4 5 m 6(

$ihasilkan dengan bibir bawah dirapatkan ke bibir atas, lelangit lembut

diturunkan dan arus udara dari paru-paru keluar melalui rongga hidung.

+lotis dirapatkan dan pita suara bergetar.

b7 /!ns!nan Sengau $usi 4 5 n 6

onsonan ini dihasilkan dengan hujung lidah ditemukan dengan gusi. Celaangit

lembut diturunkan dan arus udara dari paru-paru keluar melalui rongga

hidung. +lotis pula dirapatkan dan pita suara bergetar. &ontohnya -

Nilai

!anak$aun

40



27 /!ns!nan Sengau $usi%Lelangi /eras 4 5 6

onsonan ini dihasilkan dengan depan lidah ditemukan ke lelangit keras.

Celangit lembut pula diturunkan dan arus udara dari paru-paru keluar melalui

rongga hidung. +lotis dirapatkan dan pita suara bergetar.

97 /!ns!nan Sengau Lelangi Lembu 4 5 6(

onsonan ini dihasilkan dengan belakang lidah diangakat ke lelangit lembut.

Celangit lembut diturunkan dan arus udara dari paru-paru keluar melalui

rongga hidung. Apabila glotis dirpapatkan, pita suara bergetar.

SE)ARUH ;-/AL

eparuh 1okal dihasilkan dengan alat artikulasi lidah dan bibir@ berada pada

kedudukan satu 1okal, kemudian denga segera berubah kepada kedudukan

1okal lain, yang berlaku se'ara gelun'uran.

a7 Separuh ;!kal 8ua Bibir 4 5 < 6

eparuh 1okal dua bibir dihasilkan dengan 'ara bibir dan belakang lidah

mengambil kedudukan deperti menghasilkan 1okal IuJ, bibir dibundarkan dan

belakang lidah dinaikkan setinggu mungkin. elepas itu, berlaku gelun'uran

ke arah kedudukan 1okal yang mengikutinya. Celangit lembut dinaikkan

untuk menutup rongga hidung dan pita suara bergetar.

41



b7 Separuh ;!kal Lelangi /eras 4 5 " 6

>okal ini dihasilkan dengan 'ara bibir dan lidah mengambil kedudukan

sepaerti dalam penghasilan 1okal IiJ. Bibir dihamparkan dan hujung lidah

dinaikkan setinggi mungkin. elepas itu, berlaku gelun'uran ke arahkedudukan 1okal yang mengikutinya. Celangit lembut dinaikkan untuk

menutup rongga hidung dan pita suara pun bergetar.

ARA ME#$HASIL/A# BU#YI 8IF,-#$

Bunyi di9tong adalah bunyi gelun'uran. Bunyi ini dihasilkan dengan

gelun'uran dua bunyi 1okal, iaitu dari satu bunyi 1okal yang pertama

menggelun'ur ke bunyi 1okal yang kedua.

a7 ara menghasilkan bun"i 9i=!ng 5 ai 6

Cidah berada pada kedudukan untuk 1okal depan IaJ dan kemudian

berpindah kepada kedudukan 1okal depan sempit IiJ. $engan kata lain,

bahagian depan lidah diangkat ke arah 1okal IiJ, tetapi tidak sehingga berada

pada kedudukan tersebut. 3ujung lidah menyentuh bahagian gigi bawah.

Celangit lembut dinaikkan rapat ke dinding rongga tekak dan arus udara dari

paru-paru keluar melalui rongga mulut. +lotis dirapatkan dan pita suara

bergetar. Bibir dihamparkan.

42



b7 ara menghasilkan bun"i 9i=!ng 5 ai 6

Cidah berada kira-kira pada kedudukan 1okal IaJ dan kemudian berubah

kepada kedudukan 1okal belakang sempit IuJ. %ada mulanya, bibir

terhampar tetapi menjadi semakin bundar. Celangit lembut dinaikkan rapat kedinding rongga tekak dan arus udara dari paru-paru keluar melalui rongga

tekak. +lotis dirapatkan dan pita suara bergetar.

27 ara menghasilkan bun"i 9i=!ng 5 !i 6

Cidah mula-mula berada pada kedudukan 1okal belakang separuh sempit IoJ

dan kemudian berubah kepada kedudukan 1okal depan separuh sempit IiJ. %ada

mulanya, bibir dibundarkan, tetapi kemudian menjadi hampar. Celangit lembut

dinaikkan rapat ke dinding rongga tekak dan arus udara dari paru-paru keluar

melaui rongga tekak. +lotis dirapatkan dan pita suara bergetar.

+abungan bunyi 1okal dinamakan di9tong. $i9tong terbentuk apabila

berlaku pengelun'uran bunyi-bunyi 1okal. atu 1okal mengelun'ur dari satu

1okal kepada 1okal yang lain. !erdapat D jenis di9tong iaitu ai, au dan oi .

&ontohnya ialah -

43



Ai au !i

%ermaisuri

%etai

$amai

audara

%anau

pulau

$odoi

Boikot

epoi

asal usul BAHASA MELAYU.doc

Documents

Transcript of asal usul BAHASA MELAYU.doc