Morfologi(Bab 3)

8/8/2019 Morfologi(Bab 3)

1/39


2/39

3.2.1 Kata Tunggal

Kata tunggal ialah bentuk kata yang terdiri daripada hanya satu bentuk katadasar, yakni yang tidak menerima apa-apa bentuk imbuhan atau kata dasaryang lain. Contohnya:

itubakal

Kata tunggal terbahagi kepada dua jenis. Jenis pertama, kata tunggal yangmerupakan unit yang bebas dan dapat berdiri sendiri sebagai satu ayat.Misalnya:

(i) Itu?(ii) Bakal!(iii) Saya.

Jenis kedua ialah kata tugas, iaitu unit yang tidak dapat berdiri sendiri tetapi

memerlukan sekurang-kurangnya satu unit yang bebas untuk melaksanakantugas nahunya. Sebagai contoh, bentuk-bentuk condong dalam contoh-contoh yang berikut ialah kata tugas:

(i) dimana?(ii) untuksiapa?(iii) ke Johor

Kata akronim tergolong juga ke dalam kata tunggal. Kata akronim ialahperkataan yang diterbitkan melalui proses penggabungan singkatan beberapaperkataan dan membentuk satu perkataan yang utuh. Contohnya:

(i) MARA- Majlis Amanah Rakyat(ii) pawagam - panggung wayang gambar

3.2.2 Kata Terbitan

Kata terbitan ialah bentuk kata yang mengandungi kata dasar yang mendapatatau menerima imbuhan, baik awalan, sisipan, akhiran atau apitan. Misalnya:

mendukung (men + dukung)dipukul (di + pukul)makanan (makan + an)

biarkan (biar + kan)mengakui (meng + aku + i)pertunjukan (per + tunjuk + an)gemuruh (g + em + uruh)


3/39

3.2.3 Kata Majmuk

Kata majmuk ialah bentuk kata yang wujud apabila dua kata dasaratau lebih dirangkaikan menjadi satu kesatuan sintaksis yang membawamakna tertentu. Misalnya:

air matameja makankerani kananbedahari kehormatsudut tepat

3.2.4 Kata Ganda

Kata ganda ialah bentuk kata yang dihasilkan dengan menggandakanatau mengulangi kata dasar sama ada kata ganda tersebut diulang secara

keseluruhan atau pada bahagian-bahagian tertentu, dan dengan imbuhanatau tanpa imbuhan. Misalnya:

kanak-kanaklelakibertubi-tubimembohong-bohongimemperkecil-kecil

3.3 PEMBENTUKAN KATA

3.3.1. Kata Tunggal

Bahasa Melayu mempunyai beberapa cara membentuk perkataannya. Adabentuk bersifat tunggal, ada yang dibentuk hasil proses pengimbuhan,pemajmukan, dan penggandaan.

BentukKata

Jenis/Keterangan Contoh

Bentuk Kata

Tunggal

(i) Satu suku kata

amat terhad

antaranya pinjamandaripada bahasa-bahasa asing

1. KV

2. VK

3. KVK

yu ru ya

am

cat wang bah

tin lap senroh jong


4/39

4. KKVK

5. KVKK

6. KKKV

7.KKKVK

stor dril gredbrek krim draf trak dram

teks bank voltharp kord sekszink golf

skru

skrip spring straw

(ii) Dua suku kata

banyak dalam bahasaMelayu

1. V + KV

2. V + VK

3. V + KVK

4. VK + KV

5. VK + KVK

6. KV + V

7. KV + VK

aku uda apaitu ela esairi ibu

aib air aur ais

adik emas ubatalas izin orangusang ulat

undi impi angkaungka abdi asliunta inti

ambil umpan angkatempat embun iblis

dua doa tuasua jua siaria bau

jauh tuah buahkuil liar giatkuih liat

(iii) Tiga suku kata

agak kecil

pola-pola susunankonsonan-vokalnya


5/39


6/39

17. KV + KVK + KV

18. KVK + KVK + KV

19. KV + KVK + KVK

belanja setanggikerengga kelambukeranda selambakerangka terumbu

sempurna

kelongsong belimbinggelanggang selumbartelanjang kumandanggelombang pelantarbelangkas kelompok

(iv) Empat suku kata danlebih

kebanyakannya katapinjaman

1. KV + KV + VK + KV

2. KV + KVK + KV + KV

3. KVK + KV + KV + KV

4. KVK + KV + V + KV

5.KV + KV + KV + KV

keluarga biduandakeluangsa

sederhana kerempagiperistiwa sayembara

laksamana sandiwaraharmonika mandalika

sentiasa

bidadari serigalasamudera dinihari

Selain kata-kata seperti di atas,kata akronim juga tergolong kedalam jenis kata tunggal.

Akronim ialah kata singkatanyang terbentuk denganmenggabungkan huruf awalsuku kata atau gabungankombinasi huruf awal dan sukukata daripada satu rangkai kata,dan ditulis serta dilafazkansebagai kata yang wajar.

Bernama (Berita NasionalMalaysia)Gapena (GabunganPenulis Nasional)Mara (Majlis AmanahRakyat)ubahsuai (ubah sesuai)kugiran (kumpulan gitarrancak)

Kata akronim boleh ditulisdengan tiga cara:


7/39


8/39

celahan kata dasar.

1. Kata terbitan berawalan

awalan kata nama pe- (pelari, perakus)pem-(pembawa, pembuat)pen-(pendatang, pendua)

peng-(penggali, penggubal)penge-(pengebom, pengetin)pel-(pelajar)per-(perasap, perbara)pe-(pesara, pesakit)ke-(ketua, kelipat)juru-(juruukur, juruwang)maha- (mahasiswa,mahaguru)tata-(tatabuku, tatabahasa)pra-(prasejarah, prakata)sub-(subkelas, subsistem)supra- (suprakelas,supranasional)eka-(ekabahasa, ekawarna)dwi-(dwibahasa, dwifungsi)

awalan kata kerja me- (melawan, merasa)mem- (membawa,membilang)men- (mendaki, mendakwa)meng- (menggali,

menggiling)menge- (mengecat,mengekod)memper- (memperisteri,memperhamba)ber- (berjalan, berganti)be-(beraja, berasa)bel- (belajar, belunjur)ter-(terjebak, terbentuk)di- (diatur, ditimbang)diper- (diperisteri, dipercepat)

awalan kata adjektif ter- (terbesar, terputih)te- (teruncing, terendah)se- (secantik, secerah)

2. Kata terbitan berakhiran

akhiran kata nama -an (pakaian, jahitan)-wan (sasterawan,angkasawan)-man (budiman, seniman)-wati (seniwati)-isme (nasionalisme,sosialisme)

-in (hadirin, muslimin)-at (hadirat, muslimat)


9/39

-ah (sultanah, ustazah)

akhiran kata kerja -kan (buatkan, gunakan)-i (turuti, duduki)

3. Kata terbitan berapitan

apitan kata nama pe-...-an (pelaksanaan,

perasaan)pem-...-an (pembuatan,pembinaan)pen-...-an (pentakrifan,pendapatan)peng-...-an (penggunaan,pengguguran)penge-...-an (pengehadan,pengesahan)per-...-an (persalinan,perkuburan)pel-...-an (pelajaran)ke-...-an (kelainan, kelebihan)

apitan kata kerja me-...-kan (memainkan,melukakan)men-...-kan (mendermakan,mentakrifkan)mem-...-kan (membaharukan,membaikkan)meng-...-kan (menggunakan,menggandakan)

menge-...-kan (mengepinkan,mengecamkan)ber-...-kan (beralaskan,berlaukkan)di-...-kan (dibiarkan,digunakan)me-...-i (melalui, memasuki)men-...-i (mencurigai,mendendami)mem-...-i (membaharui,membohongi)

meng-...-i (menganggotai,menggauli)di-...-i (didekati, dimulai)diper-...-kan (diperdengarkan,diperlihatkan)diper-...-i (diperingati)memper-...-kan(memperdengarkan,memperjuangkan)memper-...-i (memperingati)ke-...-an (kehausan,

kepanasan) apitan kata adjektif ke-...-an (keinggerisan,


10/39

kearaban)

4. Kata terbitan bersisipan

sisipan kata nama -el- (kelengkeng, telunjuk,kelabut)-er- (keruping, seruling,

serabut) sisipan kata adjektif -el- (kelebak, selerak,

gelembung)-er- (serabut, gerigi)-em- (gemilang, semerbak,gemerlap)-in- (sinambung)

3.3.3 Kata Majmuk

Bentuk Kata Jenis/Keterangan Contoh

Bentuk KataMajmuk

Berdasarkan jenisnya, iadipisahkan kepada tigakelompok:

(iv) terdiri daripada rangkaiankata bebas

gambar rajahbiru lauttengah harikuning langsatPerdana MenteriDuta Besar

Naib CanselorKetua Setiausaha Negara

(v) berbentuk istilah khusus model lineargaris pusatpita suarakertas kerjabatu kapur

(vi) mendukung maksudkiasan (simpulan bahasa)

kaki ayambuah hatibulan madutumbuk rusuk

makan angin1. Bentuk yang telahmantap:

mantap sebagaisatu perkataan yangutuh;

dieja sebagai satuperkataan

antarabangsaberitahubumiputerajawatankuasakakitangankerjasamasetiausahasukarela

suruhanjayatandatangan


11/39

tanggungjawabwarganegarapesuruhjaya

Terdapat sejumlah perkataandalam golongan kata tertentu

yang secara lazim diejabercantum:

kata nama peribadiperibahasahulubalangdinihariperikemanusiaan

kata adjektif sukacitadukacita

kata sendi nama kepadadaripada

kata hubung apabilamanakalapadahaldarihalbarangkalikadangkalaapakalawalhal

kata tanya bagaimana

2. Penggandaan kata

majmuk melibatkan

penggandaan unsurpertama sahaja

alat-alat tulisbalai-balai rayasuku-suku katajirim-jirim organikNaib-Naib CanselorKetua-Ketua Menteri

Satu kecualian:

yang melibatkanbentuk yang telahmantap;

penggandaannyamelibatkankeseluruhan unsur

pesuruhjaya-pesuruhjayawarganegara-warganegaratandatangan-tandatanganjawatankuasa-jawatankuasa

setiausaha-setiausaha

3. Pengimbuhan katamajmuk

(i) apabila kata majmukmenerima imbuhan yangmerupakan awalan atauakhiran sahaja, ejaannyatetap terpisah

campur aduk bercampuraduk

litar selari berlitar selari

ambil alih mengambil alih

temu bual ditemu bual

daya serap daya serapan(ii) apabila kata majmuk campur aduk


12/39


13/39

pengulangan suku katapertamanya, dan letakgandaannya pada bahagianhadapan kata dasar. Vokaldalam bentuk gandaan itu

mengalami proses pelemahanmenjadikannya vokal e pepet.

rambut rarambut rerambut

langit lalangitlelangit

Penggandaan separa yangberlaku pada kata dasar yangberimbuhan hanyamenggandakan kata dasarutama dan tidak melibatkanimbuhannya sekali.

berlaku terhadapgolongan kata kerja dankata adjektif

boleh terletak dibelakang atau dihadapan kata dasaruntuk kata kerja tertentu

di belakang kata dasar:berlari-larimencari-cariberturut-turutterdiri-dirisepandai-pandai

di hadapan kata dasar:kasih-mengasihicinta-mencintai

kejar-mengejartolong-menolongbantu-membantu

3. Penggandaan berentak

menggandakan katadasar mengikut rentakbunyi tertentu dalamkata dasar itu

seluruh kata dasardigandakan

bunyi-bunyi tertentudiulang atau diubah

Penggandaan berentak bolehdibahagikan kepada tiga jenis:

(i) penggandaan berentakpengulangan vokal(penggandaan yangmempunyai ciri-ciripersamaan pada bunyi-

bunyi vokal tertentu, iaituterdapat ciri-cirikeharmonian vokal)

sayur-mayurkuih-muihselok-beloklauk-paukgotong-royong

cerai-berai

(ii) penggandaan berentakpengulangan konsonan(penggandaan yangmempuyai ciri-ciripersamaan pada bunyi-bunyi konsonan tertentu)

gunung-ganangbukit-bukaumandi-mandabatu-batanbolak-balik

(iii) penggandaan berentakbebas (penggandaan yangtidak mengandungi ciri-ciripersamaan pada bunyi

anak-pinaksaudara-maralintang-pukangtitik-bengik


14/39

vokal atau konsonan)

Peringatan: Kata ganda menggunakan sempang (-), berbeza dengan katamajmuk yang tidak menggunakannya.

3.4 Golongan Kata

Perkataan dalam sesuatu bahasa dapat digolongkan ke dalam

golongan golongan tertentu berdasarkan beberapa kriteria, misalnya kriteria

struktur fonologi atau bunyi, kriteria struktur morfem, kriteria sintaksis dan

kriteria semantik. Frasa nama, frasa kerja dan frasa adjektif ialah frasa frasa

endosentrik yang tiap tiap satu boleh mengandungi satu unsur inti yang

dapat menjadi wakil bagi setiap frasanya. Kata nama menjadi inti kepada

frasa nama, kata kerja menjadi inti kepada frasa kerja dan kata adjektif

menjadi inti kepada frasa adjektif. Kata nama, kata kerja dan kata adjektif

bolehlah disebut golongan kata utama kerana menjadi inti bagi frasa frasa

utama ayat. Perkataan perkataan lain selain tiga golongan kata utama itu

bolehlah dikelompokkan dalam satu golongan kata secara kolektif, iaitu kata

tugas yang bersifat heterogen. Kesimpulannya, golongan kata dalam bahasa

Melayu terbahagi kepada empat, iaitu:

( i ) kata nama

( ii ) kata kerja

( iii ) kata adjektif

( iv ) kata tugas

3.4.1 Golongan Kata Nama

Golongan kata nama merangkumi sejumlah perkataan yang boleh

menjadi unsur inti kepada binaan frasa nama dan lazimnya kata ini

menamakan orang, tempat atau benda. Golongan kata nama ini boleh pula

dipecahkan kepada subgolongan berdasarkan ciri semantik perkataannya

iaitu seperti berikut:


15/39

2.4.1.1 Kata Nama Khas

Kata nama khas ialah kata nama yang merujuk nama sesuatu benda

yang khusus dan ejaannya berpangkalkan huruf besar. Kata nama khas

terbahagi kepada dua kumpulan iaitu kata nama khas hidup dan kata nama

khas tak hidup. Kata nama khas hidup pula terbahagi kepada dua lagi, iaitu

kata nama khas hidup manusia dan kata nama khas hidup bukan manusia.

Pembahagian ini diterangkan melalui rajah berikut:

( 1 ) Kata Nama Khas Hidup

( a ) manusia

Nina Jamil AzmanHalim J. Sham Tun Abdul Razak

Tun Dr. Mahathir A. Ramli Hani

( b ) bukan manusia

Tumpuk Ananas Comosus ( nanas) Sang Kancil

Si Belang Vanda Diana ( orkid ) Sang Buaya

Comel Lassie Si Buntal

Kata Nama

Kata Nama Khas Kata Nama Am Kata Ganti Nama

Kata Nama Khas

Hidup Tak Hidup

Hidup Manusia Hidup Bukan Manusia


16/39

( 2 ) Kata Nama Khas Tak Hidup

Kuala Lumpur Bukit KepongPasir Mas Daya Bumi

Ahli Mangku Negara Planet Bumi

Gunung Kinabalu Ipoh

2.4.1.2 Kata Nama Am

Kata nama am ialah perkataan yang merujuk kepada benda benda

atau perkara perkara yang umum sifatnya. Kata nama am dapat

dibahagikan kepada dua jenis, iaitu kata nama am abstrak dan kata nama am

konkrit.

( i ) Kata nama am abstrak

Kata nama am abstrak ialah jenis kata nama yang membawa

konsep mujarad atau bukan kebendaan. Contohnya;

mimpi idaman

kedamaian penyalahgunaan

roh kemerdekaan

kehendak perhimpunan

( ii ) Kata nama am konkrit

Kata nama am konkrit ialah jenis kata nama yang membawa

konsep kebendaan. Contohnya;

tangan kekasih

rumah kereta

buku jambatan

jam majalah

2.4.1.3 Kata Ganti Nama

Kata ganti nama dibahagikan kepada dua subgolongan kecil, iaitu kata

ganti nama tunjuk dan kata ganti nama diri. Kata ganti nama diri dapat

dipecahkan lagi kepada kata ganti nama diri tanya dan kata ganti nama diri


17/39

orang. Kata ganti nama diri orang terdiri daripada kata ganti nama diri orang

pertama, orang kedua dan orang ketiga.

( a ) Kata ganti nama tunjuk

Kata ganti nama tunjuk ialah kata nama yang berfungsi menunjuk pada

sesuatu perkara atau benda. Terdapat hanya dua kata ganti nama tunjuk,

iaitu ituuntuk menunjuk pada yang jauh dan iniuntuk menunjuk kepada yang

dekat.

( b ) Kata ganti nama diri

Kata ganti nama diri ialah kata nama yang menjadi pengganti sesuatu

benda, perkara atau manusia. Kata ganti nama diri terbahagi kepada dua

kumpulan iaitu;

- kata ganti nama diri tanya

- kata ganti nama diri orang

Kata ganti nama diri tanya ialah jenis kata nama yang berfungsi

menanyakan hal benda, perkara atau manusia. Terdapat tiga bentuk kata

ganti nama diri tanya iaitu, siapa yang merujuk orang, apa yang merujuk

benda atau perkara, dan mana yang merujuk benda dan orang.

Kata ganti nama diri orang ialah jenis kata ganti nama yang merujuk

manusia dan terdiri daripada tiga kategori,iaitu orang pertama, orang kedua

dan orang ketiga. Contoh contohnya adalah seperti berikut:

Kata Ganti Nama

Kata Ganti Nama Tunjuk Kata Ganti Nama Diri

Tanya Orang

Orang Pertama

Orang Kedua

Orang Ketiga


18/39

Kata ganti nama diri orang pertama saya, aku, beta, patik, kami dan kita

Kata ganti nama diri orang kedua saudara, kamu, awak, engkau dan

anda

Kata ganti nama diri orang ketiga ia, dia, beliau, mereka dan -nya

2.4.2 KATA KERJA

Kata kerja ialah perkataan yang menjadi inti bagi binaan frasa kerja.

Lazimnya kata kerja menunjukkan sesuatu perbuatan atau keadaan

melakukan sesuatu. Sebagai contoh, berikut ialah beberapa binaan frasa

kerja yang menunjukkan kata kerja sebagai inti frasa kerja dan perkataan-

perkataan lain yang hadir sesudah dan sebelumnya.

FRASA KERJA

sedang

belum

tidur

bermain

membaca

disaksikan

di padang

buku

oleh adiknya

Penggolongan Kata Kerja

Kata kerja terbahagi kepada dua kumpulan utama, iaitu:

1. kata kerja tak transitif

2. kata kerja transitif

2.4.2.1 Kata Kerja Tak Transitif

Kata kerja tak transitif ialah kata kerja yang tidak memerlukan

penyambut atau objek sesudahnya.

Contohnya:

pergi tinggal

Kata kerja tak transitif dapat dibahagikan kepada dua subgolongan, iaitu:

(a) kata kerja tak transitif tanpa pelengkap

(b) kata kerja tak transitif berpelengkap


19/39

Kata Kerja Tak Transitif Tanpa Pelengkap

Kata kerja tak transitif tanpa pelengkap ialah kata kerja yang boleh berdiri

tanpa objek atau penyambut.

Contohnya:

duduk menyanyi

Kata kerja tak transitif ini boleh diikuti oleh keterangan yang berfungsi

memberi maklumat tambahan. Contohnya:

duduk pada waktu petang

tumbuh dalam pasu

Kata Kerja Tak Transitif Berpelengkap

Kata kerja tak transitif berpelengkap ialah kata kerja yang mesti diikuti

oleh pelengkap untuk menempurnakan maksud ayat. Unsur pelengkap ini

tidak sama dengan objek, kerana objek hanya hadir selepas kata kerja

transitif dan boleh mengalami proses pasif. Pelengkap ialah unsur yang hadir

selepas kata kerja tak transitif untuk menyempurnakan maksud ayat. Ayat

yang mengandungi pelengkap tidak boleh dipasifkan. Contohnya:

beransur baik menjadi baik

Perhatikan bahawa pelengkap boleh berdiri daripada kata adjektif, kata atau

frasa nama atau frasa sendi nama.

2.4.2.2 Kata Kerja Transitif

Kata kerja transitif ialah kata kerja yang mengandungi objek yang

terdiri daripada kata atau frasa nama untuk melengkapkan maksudnya.

Contohnya:

membeli buku

menternak ayam


20/39

Pembentukan Kata Kerja

Dalam bahasa Melayu terdapat empat bentuk kata kerja, iaitu:

1. kata kerja tunggal

2. kata keja terbitan

3. kata kerja majmuk

4. kata kerja ganda

Beberapa contoh:

1. Kata kerja tunggal

ada terbang

2. Kata kerja terbitan

mewangi diseret

memasak jayakan

3. Kata kerja majmuk

kemas kini lipat ganda

4. Kata kerja ganda

gelak-gelak/tergelak-gelak

berlari-lari

Beberapa Aspek Pengimbuhan Kata Kerja

Seperti dangan kata nama, beberapa aspek pengimbuhan kata kerja akan

disentuh, kerana proses pengimbuhan amat produktif dalam proses

pembentukan kata kerja bahasa Melayu.

Imbuhan Kata Kerja

Terdapat empat jenis imbuhan yang membentuk kata kerja, iaitu:

1. awalan kata kerja

2. akhiran kata kerja

3. apitan kata kerja


21/39

4. sisipan kata kerja

Awalan Kata kerja

Terdapat enam awalan yang membentuk kata kerja, iaitu:

(a) meN- (d) di-

(b) beR- (e) mempeR-

(c) teR- (f) dipeR-

Akhiran Kata kerja

Terdapat hanya dua akhiran yang membentuk kata kerja, iaitu:

(a) -kan

(b) -i

Apitan Kata Kerja

Jumlah apitan yang membentuk kata kerja agak besar, iaitu, sebelas, seperti

yang berikut:

(a) meN--kan (e) meN--I (i) ke--an

(b) beR--kan (f) di--I (j) dipeR--kan

(c) beR--an (g) mempeR--kan (k) dipeR--i

(d) di--kan (h) mempeR--i

Sisipan Kata Kerja

Dalam bahasa Melayu tidak ada sisipan yang dapat membentuk kata kerja.

Namun, perkataan-perkataan yang terdiri daripada kata nama dan kata

adjektif yang mengandungi sisipan dapat dijadikan kata kerja melalui proses

pengimbuhan. Contohnya:

(a) -el-

geletar - bergeletar - menggeletar

jelajah - berjelajah - menjelajah

(b) -er-

serabut - berserabut


22/39

gerodak - bergerodak

(c) -em-

gemuruh - bergemuruh

semerbak - bersemerbak

Kata Kerja Transitif dengan Objek

Semua kata kerja transitif menerima objek. Sebagai contoh ialah dua kata

kerja dalam ayat-ayat berikut:

1. Ibu membelisehelai baju.

2. Ahmad membaca surat itu.

Dalam ayat-ayat di atas terdapat satu objek. Ayat-ayat ini boleh diperluas

dengan menambah unsur keterangan, iaitu yang menerangkan pihak yang

mendapat manfaat daripada perbuatan kata kerja, seperti ayat-ayat berikut:

1 (a) Ibu membeli sehelai bajuuntuk adik.

2 (a)Ahmad membaca surat itukepada rakannya.

Ayat 1(a) dan 2(a) masih berupa ayat-ayat yang mengandungi satu

objek kerana unsur yang ditambah selepas objek, dari segi binaannya,

berbentuk frasa, iaitu frasa sendi nama.

Namun begitu, jikalau kata kerja membeli dan membaca diubah

menjadi kata kerja berapitan meN--kan, iaitu membelikan dan

membacakan, maka binaan ayat akan berubah menjadi ayat-ayat berikut:

1 (b) Ibu membelikan adik sehelai baju.

2 (b)Ahmad membacakan rakannya surat itu.

Dalam kedua-dua ayat ini terdapat dua objek, iaitu adik dan sehelai

baju dalam ayat 1(b) dan rakannya serta surat itu dalam ayat 2(b). Oleh

sebab terdapat dua objek dalam satu ayat, objek-objek tersebut dibezakan

dengan menamakan objek yang lebih dekat dengan kata kerja objek tepat

( dalam kes ini adik dalam ayat 1(b) dan rakannya dalam ayat 2(b). Objek

yang jauh sedikit ( sehelai bajudan surat itu) disebut objek sipi.


23/39

Satu ukuran untuk menentukan yang manakah antara kedua-dua objek itu

objek tepat atau objek sipi, ialah proses pasif. Dalam bahasa Melayu, hanya

objek tepat boleh mengalami proses pasif, misalnya ayat 1(c) ialah bentuk

pasif bagi ayat 1(b), manakala ayat 2(c) ialah ayat pasif bagi ayat 2(b).

1 (c)Adik dibelikan sehelai baju oleh ibu.

2 (c) Rakannya dibacakan surat itu oleh Ahmad.

Sebaliknya, ayat-ayat berikut dianggap tidak gramatis:

1 (d) Sehelai baju dibelikan adik oleh ibu.

2 (d) Surat itu dibacakan rakannya oleh Ahmad.

Hal yang sama juga berlaku bagi kata kerja yang menerima paitan meN-

-i. Dalam dua ayat berikut, terdapat dua objek:

3. Mereka menghadiahi guru mereka sejambak bunga.

4. Tina menghidangi tetamunya secawan kopi.

Dalam ayat (3), objek tepat ialah guru mereka dan dalam ayat (4)

tetamunya. Jikalau kedua-dua kata kerja ditukar apitan, iaitu menjadi

menghadiahkan dan menghidangkan, maka binaan kedua-dua ayat turut

berubah, menjadi seperti yang berikut:

3 (a) Mereka menghadiahkan sejambak bunga kepada guru mereka.

4 (a) Tini menghidangkan tetamunya secawan kopi.

Dalam binaan ayat 3(a) dan 4(a), tidak lagi terdapat dua objek dalam

setiap ayat. Yang tinggal hanya satu objek diikuti oleh frasa sendi nama.

Perbezaan Antara Apitan meN--kan dengan Apitan meN--i

Dalam bahasa Melayu banyak kata kerja terbentuk dengan apitan meN--

kan dan meN--i. Kedua-duanya membentuk kata kerja transitif yang

mendukung makna asas yang terkandug dalam kata dasar.

Ada kalanya dapat dibezakan fungsi antara kedua-dua apitan ini, iaitu

lazimnya apitan meN--kan menandakan maksud kausatif, manakala apitan

meN--Imenandakan maksud lokatif. Contoh:


24/39

1 (a) Saya menghadiahkan sebuah buku kepada Anita pada hari

jadinya.

(b) Saya menghadiahiAnita sebuah buku pada hari jadinya.

Tetapi bagi sebilangan kecil kata kerja yang menerima kedua-dua

apitan ini, penggunaannya saling berganti tanpa membezakan makna.

Contohnya:

2 (a)Ali sedangmembaikikereta yang rosak.

(b)Ali sedangmembaikkan kereta yang rosak.

Jenis Kata Kerja Berawalan TER-

Kata kerja yang dibentuk dengan awalan teR- terdiri daripada dua jenis, iaitu:

1. kata kerja transitif

2. kata kerja tak transitif

1. Kata kerja transitif

Terdapat dua jenis kata kerja transitif yang terbentuk denga awlan teR-, iaitu:

(a) kata kerja transitif aktif

(b) kata kerja transitif pasif

Contohnya:

(a) Kata kerja transitif aktif, iaitu yang diikuti oleh objek.

(1) Ratna terambil buku adik saya.

(2) Kakinya terpijak paku itu.

(b) Kata kerja transitif pasif

Terdapat juga kata kerja dengan awalan teR- yang bersifat tak transitif, iaitu

yang tidak memerlukan objek. Contohnya:

(1) Mereka tersandar di tepi dinding.

(2) Dia terjatuh dari atas pokok.

PERBEZAAN ANTARA AWALAN MEMPER- DENGAN APITAN

MEMPER--KAN


25/39


26/39

FRASA ADJEKTIF

masih sangatbelum

pandaibesar

baik

masak

sungguh

Jenis Kata Adjektif

Berdasarkan kriteria makna, kata adjektif dapat dikategorikan kepada

sembilan jenis berikut:

1. kata adjektif sifatan atau keadaan 6. kata adjektif jarak

2. kata adjektif warna 7. kata adjektif cara

3. kata adjektif ukuran 8. kata adjektif perasaan

4. kata adjektif bentuk 9. kata adjektif pancaindera

5. kata adjektif waktu

Beberapa contoh:

1. kata adjektif sifatan atau

keadaan

cerdik lemah gopoh

berani

2. kata adjektif warna

merah kelabu unggu

jingga

3. kata adjektif ukuran

panjang tebal kecil kerdil

4. kata adjektif bentuk


27/39


28/39


29/39

seleper semontel

(b) menggunakan kata penguat lebih atau kurang bagi menyatakan

bandingan yang berbeza. Contohnya:

lebih besar daripada

kurang pandai daripada

Darjah Penghabisan

Bahasa Melayu mempunyai pelbagai cara untuk menyatakan darjah

penghabisan. Contohnya:

(a) se- + kata adjektif + gandaan + kata nama

Contohnya:

sepandai-pandaitupai

setinggi-tinggipokok

(b) ter- + kata adjektif

Contohnya:

terpandai

tertinggi

(c)paling+ kata adjektif

Contohnya:

palingindah

palingbiru

(d) kata adjektif + sekali

Contohnya:

cantik sekali

panjang sekali

(e) ter- + amat + kata adjektif

sangat

Contohnya:

teramat buruk


30/39

teramat mulia

(f) amat

sungguh + kata adjektif + sekali

sangat

Contohnya:

amat pandai sekali

sungguh merdu sekali

2.4.4 KATA TUGAS

Kata tugas ialah golongan perkataan selain kata nama, kata kerja, dan

kata adjektif yang mendukung sesuatu tugas tertentu dalam binaan ayat,

klausa dan frasa. Kehadiran kata tugas dalam ayat tidak berfungsi sebagai

unsur inti dalam sebarang frasa utama, sebaliknya mendukung sesuatu tugas

sintaksis tertentu sama ada sebagai penghubung, penerang, penentu,

penguat, pendepan, pembantu, penegas, penafi, pembenar, pemeri, atau

tugas-tugas lain.

Berdasarkan tugas-tugas yang disebutkan di atas, kata tugas dapat

dijeniskan kepada 16 jenis berikut:

1. kata hubung 9. kata nafi

2. kata seru 10. kata pemeri

3. kata tanya 11. kata sendi nama

4. kata perintah 12. kata pembenar

5. kata pangkal ayat 13. kata arah

6. kata bantu 14. kata bilangan

7. kata penguat 15. kata penekan


31/39

8. kata penegas 16. kata pembenda

Kelompok Dasar Kata Tugas

Berdasarkan kriteria kedudukan dan fungsinya dalam binaan ayat, enam

belas kata tugas yang disenaraikan di atas dapat dikelompokkan dalam

empat kategori, iaitu:

1. kata penyambung ayat

2. kata praklausa

3. kata pratirasa

4. kata pascakata

Kata Penyambung Ayat

Kata penyambung ayat ialah kata hubung, iaitu sejumlah perkataan yang

bertugas menghubungkan dua binaan ayat atau lebih atau ayat majmuk.

Selaras dengan jenis ayat majmuk, maka terdapat dua jenis kata hubung,

iaitu:

1. kata hubung gabungan

2. kata hubung pancangan

Kata Hubung gabungan

Kata hubung gabungan ialah kata hubung yang menghubungkan ayat-ayat

dalam ayat majmuk gabungan.

Contohnya:

dan lalu

atau malahan

tetapi sambil

serta kemudian

Kata Hubung Pancangan

Kata hubung pancangan ialah kata hubung yang menghubungkan klausa

utama dalam ayat majmuk pancangan dengan klausa-klausa kecil lain. Dalam

bahasa Melayu terdapat tiga jenis ayat majmuk pancangan. Oleh itu, terdapat

tiga jenis kata hubung pancangan, iaitu:


32/39

(a) Kata hubung pancangan relatif

Dalam bahasa Melayu terdapat hanya satu kata hubung pancangan relatif,

Iaitu, yang.

(b) Kata hubung pancangan komplemen

Jumlah kata hubung komplemen dalam bahasa Melayu juga kecil. Dua

Contoh ialah bahawa dan untuk.

(c) Kata hubung pancangan keterangan

Dalam bahasa Melayu jumlah kata hubung pancangan keterangan agak

besar. Antaranya ialah:

kerana agar meskipun

sekiranya semoga supaya

kalau andai kata kendatipun

hingga jikalau semasa

sementara setelah sewaktu

ketika tatkala untuk

walaupun sungguhpun apabila

Kata Praklausa

Kata praklausa ialah sejumlah perkataan yang terletak di hadapan klausa,

iaitu yang terdiri daripada:

1. kata seru 4. kata pembenar

2. kata tanya 5. kata pangkal ayat

3. kata perintah

Kata Seru

Kata seru ialah perkataan yang berfungsi melahirkan berbagai-bagai

perasaan dan digunakan dalam ayat seruan.

Contohnya:

aduh amboi aduhai

cis oh wahai

Kata Tanya

Kata tanya ialah perkataan yang digunakan unutk menanyakan sesuatu atau

menyoalkan sesuatu.


33/39

Contohnya:

mengapa bagaimana kenapa

berapa bila

Tiada kata ganti nama digunakan juga sebagai kata tanya, iaitu:

apa siapa mana

Sekiranya kata tanya dikedepankan, maka kehadirannya dalam bentuk tulisan

hendaklah disertai partikelkah.

Contohnya:

1 (a) Berapakah harga buku itu?

2 (a) Bagaimanakah keputusan peperiksaan tahun ini?

Kata Perintah

Kata perintah ialah perkataan yang bertujuan menimbulkan sesuatu tindak

balas terhadap perintah, arahan, larangan, silaan, atau permintaan.

Contohnya:

Larangan Silaan Permintaan

jangan

usah

tak usah

sila

jemput

minta

tolong

Kata Pembenar

Kata pembenar ayat ialah perkataan yang mengesahkan sesuatu penyataan

Contohnya:

ya benar betul

Kata Pangkal Ayat

Kata pangkal ayat ialah perkataan yang hadir di bahagian hadapan ayat yang

menjadi penanda kesinambungan ayat dalam wacana, dan disebut juga

sebagai penanda wacana.

Contohnya:

hatta kalakian

maka sebermula

Kata Prafrasa


34/39

Kata prafrasa ialah sejumlah perkataan yang terletak di hadapan frasa, iaitu

sama ada frasa nama, frasa kerja, frasa adjektif atau frasa sendi nama. Kata

prafrasa ini mendukung tugas-tugas maksud yang terkandung dalam ayat

seperti tugas membantu, menguatkan, menegaskan, menafikan, memerikan,

menyendikan, menunjukkan arah, dan membilang. Berdasarkan tugas-tugas

ini, terdapat lapan jenis kata prafrasa, iaitu:

1. kata bantu 5. kata pemeri

2. kata penguat 6. kata sendi nama

3. kata penegas 7. kata arah

4. kata nafi 8. kata bilangan

Kata Bantu

Kata Bantu ialah jenis kata tugas yang fungsinya membantu frasa kerja, frasa

adjektif dan frasa sendi nama, iaitu menimbulkan makna-makna tambahan

daripada aspek waktu atau ragam. Kata bantu terbahagi kepada dua

kumpulan, iaitu kata bantu aspek dan kata bantu ragam. Contohnya:

Kata Penguat

Kata penguat ialah perkataan yang mendahului atau mengikuti kata adjektif

dan berfungsi menguatkan maksud yang terkandung dalam kata adjektif.

Terdapat tiga jenis kata penguat iaitu kata penguat hadapan, kata penguat

belakang, dan kata penguat bebas. Contohnya:

Kata Penguat Hadapan Kata penguat Kata Penguat Bebas

Kata Bantu Aspek Kata Bantu Ragam

telah

baru

pernah

sedangmasih

akan

belum

sudah

hendak

mahu

harus

mestiboleh

dapat


35/39


36/39


37/39

kelima-lima

berpuluh-puluh

(d) yang membawa maksud pisahan

masing-masing

setiap

(e) yang membawa maksud pecahan

setengah

separuh

Kata Pascakata

Dalam bahasa Melayunya hadir selepas perkataan dan membawa maksud

tertentu, iaitu sebagai:

1. kata penekan

2. kata pembenda

Kata Penekan

Kata penekan ialah bentuk kata yang memberi penegasan kepada kata yang

bergabung dengannya. Contohnya:

sesungguhnya

nampaknya

Kata Pembenda

Kata pembenda ialah bentuk yang menjadikan sesuatu perkataan yang bukan

daripada kata nama menjadi kata nama. Contohnya:

lajunya

sakitnya

AKRONIM


38/39


39/39

Petronas - (Petroleum Nasional)Proton - (Perusahaan Automobil Nasional)

Morfologi(Bab 3)

Documents

Transcript of Morfologi(Bab 3)