KULIAH 2 PBM522

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

1/37

PBM522 BAHASA MELAYU

UNDANG-UNDANG II

PERSEDIAAN PENTERJEMAHAN

PRINSIP DAN TEORI PENTERJEMAHAN

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

2/37

Pendahuluan

Sebelum kerja menterjemah dilakukan,penterjemah perlu menguasai beberapa perkara.

Hal-hal ini begitu signifika bagi memastikanpenterjemah benar-benar bersedia untuk

menjadi penterjemah yang baik.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

3/37

Persediaan Penterjemah Terdapat 5 persediaan penterjemah:

1. Penguasaan/ menguasai bahasa sumber.

2. Penguasaan/ menguasai bahasa sasaran.

3. Pengetahuan/ mengetahui bidang yang diterjemah.

4. Pengetahuan/ mengetahui tentang teori dan amalan terjemahan.

5. Pengetahuan/ mengetahui budaya bahasa sumber dan bahasa

sasaran.

4/22/2012Free Template fromBrainybetty.com

3

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

4/37

Penguasaan/ menguasai Bahasa Sumber

Bahasa sumber ialah bahasa asal yang hendak diterjemah ke bahasayang kedua.

Pengetahuan mengenai bahasa sumber mestilah pengetahuan yangmendalam.

Penterjemah harus menguasai bahasa itu secukupnya untukmembolehkan dia mengetahui selok belok keistimewaan dan

keganjilan bahasa itu supaya dapat membezakan dan mentafsirkanmakna yang terkandung dalam teks asal dengan tepat.

Contohnya, dalam artikel bahasa Melayu yang diterjemah kepadabahasa Inggeris, oleh itu bahasa sumbernya ialah bahasa Melayu.


4

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

5/37

Penguasaan/ menguasai Bahasa Sasaran

Mengikut pakar terjemahan hari ini, seseorang penterjemah,selainharus menguasai bahasa sumber dengan baik, mestilah jugamenguasai bahasa penerima dengan lebih baik lagi kerana ini boleh

memastikan yang cara penyataannya tidak berbau terjemahan.

Bahasa penerima bermakna bahasa di mana teks asal itu akanditerjemah.

Contoh, dalam aritkel bahasa Melayu yang diterjemah kepadabahasa Inggeris, maka penterjemah mestilah mengetahui bahasaInggeris dengan lebih baik daripada bahasa Melayu, atau samabaiknya dalam kedua-dua bahasa ini.


5

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

6/37

Pengetahuan/ mengetahui Bidang yangDiterjemah Individu yang mengetahui dua bahasa belum mencukupi untukmenjadi penterjemah yang baik.

Penterjemah hendaklah seelok-eloknya mengetahui bidang yanghendak diterjemahkannya sekurang-kurangnya pada peringkat asasdan laras bahasa yang digunakan dalam bidang tersebut.

Kelayakan ini lazimnya sukar diperolehi, lebih-lebih lagi dalambidang yang terlalu khusus. Ini adalah kerana bidangbidangseperti perundangan, perubatan dasn sains mengandungi termatermanya yang khusus.


6

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

7/37

Pengetahuan/ mengetahui tentang Teoridan Amalan Terjemahan Pengetahuan tentang teori dan amalan terjemahan akanmemperlengkap lagi seseorang untuk menghasilkan terjemahanyang baik.

Seorang penterjemah yang mempunyai pengetahuan tentang teoridan pendekatan mampu penterjemahan dalam membezakankaedah-kaedah terjemahan dan memilih kaedah yang paling sesuaidengan mengambil kira khalayak yang akan membacanya iaitutujuan terjemahan dan sasaran pembaca.


7

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

8/37

Pengetahuan/mengetahui Budaya BahasaSumber dan Bahasa Sasaran Penterjemah perlulah mengetahui budaya kedua-dua bahasa iaitu

budaya bahasa sumber dan bahasa sasaran untuk memastikanketepatan sesuatu hasil terjemahan.

Norma atau nilai budaya sesuatu bangsa itu berbeza antara satudengan yang lain. Kebolehan mengesan persamaan dan perbezaanantara dua budaya merupakan kelebihan bagi seorang penterjemah.

Ini akan melatih penterjemah agar peka terhadap persekitaran danberhati-hati dalam pemilihan kata yang sesuai dalam menterjemahsesuatu teks sumber.


8

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

9/37

Seseorang itu perlu menimbangkan beberapa aspek misanya umurpembaca dan tahap pendidikan pembaca sama ada tinggi ataurendah atau sederhana; jantina lelaki atau perempuan; lain-lain

seperti latar subjek dan kumpulan manusia.

Selain itu, penterjemhan juga perlu melihat aspek teks yangditerjemahkan sama ada bersifat akademik atau bukan akademik,teks sastera, agama atau politik, emosi teks seperti marah, simpatiberani atau suka, fungsi teks seperti laporan, iklan, ugutan atauhiburan; prosa atau puisi.

Akhirnya aspek penggunaan, iaitu di mana teks digunakan; samaada penggunaannya di mahkamah oleh seorang peguam yangmenggunakan laras bahasa yang berbeza dalam urusan rasmi atauseorang doktor yang merawat pesakit


9

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

10/37

Prinsip / teori Penterjemahan

Terdapat beberapa orang tokoh dalam bidangpenterjemahan. Tokoh-tokoh dalam bidang terjemahanini telah menghasilkan teori dan prinsip yang bolehdijadikan panduan bagi para penterjemah untuk

menterjemah sesuatu bahan.

Beberapa prinsip dan teori terjemahan yang telahdikemukakan oleh tokoh-tokoh dalam bidangterjemahan seperti Etiene Dolet, Dryden, George

Campbell Alexander Fraser Tytler dan Eugene A. Nida.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

11/37

ETIENE DOLET (1509-1546)

Penterjemah hendaklah benar-benar memahami isi danhasrat penulis teks sumber.

Penterjemah mestilah menguasai dengan baik bahasasumber dan bahasa penerima terjemahan itu.

Penterjemah tidak boleh menterjemah perkataan demiperkataan oleh sebab perbuatan itu akan merosakkanmakna asal dan membinasakan keindahan teks sumber.

Penterjemah hendaklah menggunakan bentuk-bentukbahasa yang biasa digunakan dalam bahasa penerima.

Penterjemah mestilah mencipta semula kesankeseluruhan teks sumber yang betul melalui pemilihandan susunan perkataan yang dibuatnya.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

12/37

DRYDEN (1680)

Telah mengemukakan tiga jenis terjemahan:-

Metafrasa

Penterjemahan perkataan demi perkataan dan baris demibaris.

Terjemahan secara harafiah

I want to eat bread.

Saya mahu makan roti.

I like you.

Saya sukakan awak.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

13/37

Parafrasa

Terjemahan yang mengikuti karya asal dengan rapat, tetapiyang diikuti ialah maknanya bukan perkataannya.

Jalan tengah antara terjemahan harafiah danpenterjemahan bebas.

Ive been looking for you high and low.

Puas saya mencari awak di merata tempat.

Icantget you off my mind.

Saya asyik memikirkan awak.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

14/37

Tiruan

Penterjemah mengambil sikap bebas, bukan setakat mengubahperkataan dan ayat, tetapi kedua-duanya sekali bila dirasakanhal itu perlu demi kepentingan semangat teks tersebut.

Yang penting, maksud teks di dalam bahasa asal sampai kepadapembaca teks sasaran.

He kissed his daughter on the mouth.

Dia memeluk anak perempuannya dengan penuh kasihsayang.

Killing two birds with one stone.

Sambil menyelam minum air.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

15/37

GEORGE CAMPBELL (1759)

Beliau telah mengemukakan tiga prinsip dalam kaedahpenterjemahan:

Penterjemah hendaklah mengekalkan makna yang terkandung

dalam teks asal dan mengekalkan unsur-unsur seperti perkataan,struktur ayat dan stail kepengarangan penulis asal.

Penterjemah juga mesti mengekalkan sifat-sifat teks asal tetapidengan cara penterjemah menggunakan ciri-ciri dankeistimewaan yang ada pada bahasa penerima.

Penterjemah hendaklah memastikan supaya penterjemahan ituterasa seolah-olah sebuah karya asli, mudah dibaca, senangdifahami serta gaya bahasa yang bersahaja.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

16/37

ALEXENDER FRASER TYTLER

Tytler mengemukakan tiga prinsip terjemahan:

Sesuatu terjemahan itu hendaklah mengekalkan semua maknayang terkandung dalam teks asal.

Stail dan gaya bahasa terjemahan mestilah sama sifatnya

dengan stail dan gaya teks asal. Kesan terjemahan itu mesti dirasakan seolah-olah sebuah karyaasli.

penterjemah boleh membuat tambahan sekiranya hal itu penting bagimengekalkan makna asal, ataupun mampu menjelaskan lagi hal tersebut.

Perkataan juga boleh dikurangkan apabila perkataan itu tiada fungsipenting serta tidak mencacatkan makna asal teks malahan membuatkanmakna asal lebih jelas. Apabila makna teks asal itu kabur, penterjemahwajar membuat keputusan sendiri dan memilih makna yang paling secocokdengan konteks.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

17/37

EUGENE A.NIDA

Memperkenalkan konsep terjemahan dinamis

Terjemahan dinamis:

Penyalinan semula ke dalam bahasa penerima maklumatdaripada bahasa sumber dalam bentuk persamaan yang

terdekat dan sejadi, pertama dari segi makna dan kedua darisegi stailnya.

6 aspek penting dalam terjemahn dinamis:

Penyalinan semula maklumat

Persamaan bukan keserupaan

Persamaan yang bersahaja

Persamaan terdekat

Keutamaan makna

Kepentingan gaya

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

18/37

Penyalinan semula maklumat

Nida menegaskan tugas terpenting perterjemah ialah menyalin

semula maklumat ke dalam bahasa penerima. Untuk memenuhi tugas penyalinan semula maklumat, banyak

penyesuaian tatabahasa dan perkataan mesti dilakukan. Justeru, implikasi prinsip ini ialah mengekalkan makna apabila

terpaksa gaya penulis asalnya boleh diubah.

Contoh :

No smoking tiada merokok dilarang merokokStone deaf batu pekak pekak badak

**Sweet tooth gigi manis **

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

19/37

Persamaan bukan keserupaan

Semasa menterjemah, penterjemah diingatkan supaya mencaribentukbentuk yang sama kerana tugas perterjemahan ialah

menyalin maklumat bukan menyalin bentuk bagaimanamaklumat diungkap.

Contohnya :Contohnya : ungkapan to kill two bird with onestone dalam bahasa Inggeris diterjemah menjadi sambilmenyelam, minum air dalam bahasa Melayu dengan itubarulah kedua-dua ungkapan itu menjadi sama atau seerti.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

20/37

Persamaan yang bersahaja

Menurut Nida, dari segi bahasa, terjemahan yang baik ialahterjemahan yang langsung tidak berbau terjemahan. Inibererti penterjemahan hendaklah menggunakan cir-ciri asli

yang dimiliki oleh bahasa penerima. Persamaan formalbanyak menumpukan kepada konsep mesej sama ada darisegi bentuk mahupun isi kandungan. Oleh itu, persamaanformal bermaksud kualiti terjemahan yang ciri bentuk teksasal dihasilkan semula secara teknikalnya dalam teks sasaran.

Contohnya: ungkapanKemana tumpahnya kuah kalaubukan ke nasidalam bahasa Melayu bolehlah diterjemahkanAn apple never fall far from its tree dalam bahasa Inggeris.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

21/37

Persamaan terdekat/ dinamik

Tidak ada dua perkataan yang betul-betul serupamaknanya di antara bahasa yang berlainan.

Penterjemah hanya boleh menterjemah dengan

menggunakan persamaan yang paling dekat maknanya.

Contohnya : Ungkapan apple green bolehditerjemahkan menjadi hijau pucuk pisang .

Apa yang cuba ditekankan dalam persamaan dinamik ini

adalah mesej teks sumber mestilah dipindahkan kepadateks sasaran dengan menghasilkan reaksi atau tindakbalas yang sama seperti teks asal. Persamaan dinamikhanya menekankan makna teks asal untuk memudahkanpemahaman khalayak sasaran.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

22/37

Keutamaan makna

Terjemahan mengutamakan isi atau maklumat yang terkandungdalam teks asal.

Justeru perterjemah wajib membuat perubahan yang radikalsupaya maklumat asal kekal dalam bahasa penerima.

Contoh : He has a family tak sepatutnya diterjemah menjadiDia mempunyai keluarga, tetapi diterjemah dia sudahberumahtangga.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

23/37

Kepentingan gaya

Walaupun makna lebih utama daripada gaya namun aspek stailyang mempunyai aspek tersendiri

Penterjemah perlu memastikan gaya yang diterap dalampenterjemahnya dapat membangkitkan reaksi yang serupasekiranya membaca karya asal.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

24/37

PERBEZAAN UNSUR BAHASA

Unit-unit nahu

Penggunaan perkataan Persamaan bidang makna perkataan

Rima dan rentak

Permainan perkataan

Kelainan budaya

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

25/37

Unit-Unit Nahu/ Tatabahasa

Contohnya dalam bahasa Inggeris ada tiga ganti nama iaitu he,she dan it. Ia tidak boleh digunakan sewenang-wenangnya.

Sebaliknya dalam bahasa Melayu hanya ada dua ganti namadalam jenis tersebut iaitu dia dan ia.

Penggunaannya tidak serupa dengan peraturan dalam BahasaInggeris.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

26/37

Penggunaan Perkataan

Contohnya perkataan you dalam bahasa Inggeris boleh digunakankepada sesiapa sahaja.

Tetapi dalam bahasa Melayu kita tidak boleh menggunakan awakdengan bebas. Awak hanya boleh digunakan kepada orang sedarjat

atau lebih rendah.

Seorang anak dianggap tidak sopan dan mungkin akan kenapenampar sekiranya menggunakan kamu merujuk kepada ayahnya.Misalnya dalam menterjemahkan ayat ini. Can you give me extraRM10.00 for my pocket money? Jika diterjemahkan ke dalam bahasa

Melayu kepada Boleh kamuberi saya duit poket lebih RM10.00?.Dalam konteks tersebut you perlu diterjemahkan kepada abah atauayah dalam bahasa Melayu.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

27/37

Persamaan Bidang Makna

Perkataan

Contohnya perkataan durian, keris, songkok dan lain-lain tidakterdapat dalam bahasa Inggeris.

Ada pula perkataan yang hampir-hampir sama maknanya seperti'kacip' dalam bahasa Melayu dengan scissors dalam bahasa Inggeris.

Kacip dengan scissors tidak sama bentuknya tetapi mempunyaifungsi yang serupa iaitu untuk memotong.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

28/37

Rima dan Rentak Unsur rima dan rentak dalam sesuatu bahasa tidak sama antara satu

sama lain, itulah sebabnya sukar untuk menterjemah karya sepertipantun yang sangat bergantung pada rima dan rentak ke dalambahasa lain. Beberapa percubaan telah dibuat oleh sarjana Baratuntuk menterjemah pantun ke dalam bahasa Inggeris (AinonMuhamad, 1979). Namun begitu, terdapat kesukaran untukmengekalkan unsur rima dan rentak. Berikut adalah contoh pantun

yang telah diterjemahkan.

BS: Kalau roboh kota Melaka,Sayang selasih di dalam puan,Kalau sungguh bagai dikata,Rasa nak mati dipangkuan tuan.

BT: Malacca fort it cannot fall,My love she cannot lie,As die the basil in younder tray,In her arms I will die.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

29/37

Permainan Perkataan

Sesuatu perkataan yang digunakan itu disusun dan diulang secarayang istimewa dan unik. Ciri-ciri unik ini biasanya tidak dapatdipindahkan ke dalam bahasa lain.

Sebagai contoh,

plastic makes perfick(The Sunday Express, 12.5.1991).

Frasa idiomatik ini telah diadaptasi daripada frasa idiomatik practicemakes perfect. Ia merupakan tajuk artikel tentang pembedahanplastik. Perkataanperfick agak sukar diterjemah kerana tiadapadanannya dalam bahasa Melayu.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

30/37

Kelainan Budaya

Faktor yang menyebabkan penterjemah terpaksa melakukanperubahan ialah kelainan kebudayaan karya asal dengankebudayaan bahasa penerima.

Semakin luas perbezaan antara kedua-duanya, semakin banyakperubahan yang terpaksa dibuat.

BS: Lets have a beer.

BP: Mari kita pergi minum teh tarik.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

31/37

Proses Menterjemah

Menurut Newmark (1988), penterjemahan melibatkan tiga proses asasiaitu penafsiran dan analisis teks bahasa sumber yang diikuti olehprosedur terjemahan.

Prosedur terjemahan mungkin bersifat langsung atau berdasarkanstruktur sintaksis yang sepadan bagi bahasa sumber (BS) dan bahasapenerima (BT), atau menerusi antara bahasa yang asas dan logik.

Proses yang terakhir ialah penulisan semula teks dalam hubungannyadengan tujuan penulis, harapan pembaca, dan norma yang sesuai bagibahasa penerima dan sebagainya.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

32/37

BerdasarkanMeaning Based Translation oleh Larson (1984), prosesterjemahan adalah seperti berikut:

Bahasa Sumber

(Teks yang hendak diterjemah)

Mencari Makna

Makna

menzahirkan makna

Bahasa Penerima

(TERJEMAHAN)

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

33/37

Model tentang proses terjemahan telah dikemukakan oleh Eugene Nida

dan Charles Taber sejak tahun 1969 lagi dalam buku mereka yangbertajukThe Theory and Practice of Translation. Merekamenggambarkan proses terjemahan seperti berikut:

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

34/37

Menganalisis Teks

Langkah pertama untuk menterjemahkan sesuatu teks ialahmenganalisis teks tersebut untuk mengetahui dan memahami isikandungan teks tersebut. Pada peringkat ini, penguasaan bahasa

sumber yang baik sangat penting.

Semasa menganalisis, penterjemah perlu meneliti struktur permukaanteks, maksudnya ialah analisis dari segi hubungan tatabahasa kata-katayang membawa mesej dan makna serta makna kata-kata tertentu seperi

kiasan, ungkapan lisan, istilah ungkapan yang menjadi norma sesuatubahasa, untuk memastikan makna linguistik, makna rujukan danmakna emosi yang terkandung di dalamnya. Oleh itu, bacalah teks asaltersebut sehingga tamat sekurang-kurangnya dua kali.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

35/37

Pemindahan Warta

Pemindahan warta merupakan proses kedua yang terpenting dalamterjemahan. Proses ini perlu dilakukan secara berhati-hati. Pada tahapini maklumat dan maksud yang diperoleh dalam proses analisis tadidipindahkan ke dalam bahasa sasaran. Hanya penterjemah sahaja yangmengetahui cara warta yang dihasilkan itu hendak dipindahkan kepadabahasa penerima.

Semasa proses pemindahan ini, kata-kata dipadukan secara bermaknamengikut kelaziman yang terdapat dalam bahasa penerima setelahdibuat penyesuaian makna (semantik) dan penyesuaian struktur.

Penyesuaian struktur pula melibatkan seluruh struktur linguistik sepertiwacana, ayat, perkataan dan bunyi. Tanpa penyesuaian struktur,terjemahan yang dihasilkan akan janggal dan asing bunyinya. Malahperkara ini boleh mencacatkan penyampaian maksud. Hal ini kerana,pengekalan struktur bahasa sumber dalam teks terjemahan hampirmustahil dilakukan kerana setiap bahasa mempunyai strukturnya yangtersendiri.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

36/37

Menstruktur Semula

Setelah membuat analisis dan beberapa penyesuaian dalam prosespemindahan, maka maklumat yang hendak disampaikan itu distruktursemula dalam bahasa sasaran.

Penstrukturan semula bergantung pada pelbagai gaya bahasa yang

dianggap sesuai, ciri-ciri utama pada gaya bahasa dan kaedah yang dapatdigunakan sesuai dengan konteks penggunaan bahasa yang dikehendaki.Gaya bahasa yang digunakan hendaklah memudahkan pembacamemahami terjemahan. Supaya struktur cerita cepat difahami dan tidakmembosankan.

Perkara yang amat penting semasa membuat penstrukturan semula iniadalah penterjemah betul-betul menstruktur warta dalam lenggokbahasa penerima. Oleh itu penterjemah haruslah mengetahui gayapenulisan dan menguasai bahasa penerima. Hasilnya pembaca akanmerasakan teks terjemahan tersebut seperti karya asli semasa merekamembacanya.

8/3/2019 KULIAH 2 PBM522

37/37

Menyemak Teks Terjemahan

Setelah selesai melakukan penstrukturan semula, sesebuahterjemahan masih belum dikatakan benar-benar baik. Langkahselanjutnya yang perlu diambil ialah menyemak semula. Perkarayang perlu diperhatikan semasa menyemak semula terjemahanialah dari segi:

- Ketepatan dan kejelasan maklumat yang ingin disampaikansemula dalam teks yang telah diterjemahkan.

- Aspek kebahasaan teks terjemahan tersebut. Adakah menepatitatabahasa bahasa sasaran, baik dari segi pengimbuhannya,ejaannya, istilahnya, struktur frasanya dan kesempurnaanayatnya?

- Adakah kesan yang sama seperti teks asli dapat ditimbulkandalam teks yang telah diterjemahkan itu?

- Melalui penyemakan semula ini dapatlah dipastikan sama adapenterjemah berjaya menimbulkan reaksi yang sama di kalanganpembaca, seperti yang ditimbulkan oleh teks asal.

KULIAH 2 PBM522

Documents

Transcript of KULIAH 2 PBM522