7/23/2019 Penduduk Kedayan

1/28

Penduduk Sabah dan Sarawak sebagaimana kita ketahui terdiri daripada pelbagai

kumpulan etnik dan mempunyai pelbagai kepercayaan, adat resam dan agama.

Mengikut analisitik diianggarkan terdapat lebih 30 kumpulan etnik di Sabah begitu

juga di Sarawak. Antara kumpulan etnik utama di Sabah ialah Kadazan Dusun,

Rungus,Bajau, Melayu-Brunei, Murut, Suluk, Orang Sungei , Kedayan, dan Bisaya.

Manakala di Sarawak majoritinya ialah suku kaum Iban, Melayu, Bidayuh, Murut,

Lun Bawang, Kedayan dan lain-lain. Dianggarkan terdapat lebih kurang 30

kumpulan etnik terdapat di Sarawak. Dalam kajian ini kaum Kedayan merupakan

kumpulan etnik yang serumpun dengan bangsa Melayu di Semenanjung, Sabah dan

Sarawak.

Sejarah asal-usul

Hasil kajian ini,kita mendapati banyak teori yang menjelaskan tentang asal-usul

kaum Kedayan ke Sabah. Terdapat sumber menyatakan Kedayan merupakan

bangsa campuran Orang Jawa dan MasyarakatMelayu Brunei . Sumber ini merujuk

kepada peristiwa Sultan Brunei Ke 5 iaitu Sultan Bolkiah(1473-1521) yang pada

ketika itu singgah di tanah Nusantara seperti di Kepulauan Jawa, Sumatra,

Kalimantan dan termasuklah di tanah Jawa1[1] Sultan Brunei telah menyaksikan

aktiviti orang Jawa yang rajin bercucuk tanam dan berpadi dan menawarkan mereka

untuk menetap di Brunei.

Keterangan ini juga merujuk kepada kenyataan tulisan Harrison and Harrison

2[2]1956 turut menjelaskan kewujudan kaum Kedayan dating dari Jawa Majapahit

ketika itu dipercayai bermula pada abad ke-14 dan ke-15 di Kota Batu Brunei. Di

sinilah bermulanya ikatan pertalian dan persaudaraan orang Jawa melalui

perkahwinan campur dengan Masyarakat Melayu Brunei sehingga pada masa kini

kaum Kedayan banyak menetap di Daerah Temburong, Tutong, Belait,Bandar Seri

Begawan dan Muara (Jerudong). Pada keagungan tamadun Brunei, kaum Kedayan

ini telah berpindah-randah sehinggalah mereka berkembang ke Sabah dan

Sarawak.

1

2

1

http://ms.wikipedia.org/wiki/Jawahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Masyarakathttp://ms.wikipedia.org/wiki/Masyarakathttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Melayu_Brunei&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Melayu_Brunei&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Sultan_Bolkiahhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=(1473-&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=1521)&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Nusantarahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Jawahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Sumatrahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Kalimantanhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Masyarakathttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Melayu_Brunei&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Sultan_Bolkiahhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=(1473-&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=1521)&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Nusantarahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Jawahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Sumatrahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Kalimantanhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Jawa

7/23/2019 Penduduk Kedayan

2/28

Dalam pada itu sejarah dan kebudayaan Melayu (1995 : 1120) pula mencatatkan

bahawa terdapat sumber lisan yang menyatakan orang Kedayan ini berasal dari

Indonesia. Setelah beberapa abad mereka menetap di Brunei, mereka berhijrah ke

Sabah dan Sarawak. Sehingga ini, pengkaji yang membuat penyelidikan atas asal

usul orang Kedayan sering mengaitkan tempat nenek moyang suku kaum ini dengan

kepulauan Indonesia, khususnya dari Jawa.

Namun Hose (1912) dalam kajian sejarah suku kaum Kedayan mendapati bahawa

suku kaum ini mempunyai pertalian darah dengan pribumi di Kalimantan, oleh itu

beliau mencapai keputusan bahawa orang Kedayan berasal dari Kalimantan3[3].-

Sejarah kedatangan kaum Kedayan ke Sabah bermula dari Selatan Negeri Sabah

apabila kawasan ini menjadi sebahagian daripada pemerintahan kerajaan Brunei

ketika itu. Kawasan-kawasan yang terlibat ialah di Kg Malintaman (Merintaman), Kg

Ulu Sipitang,, Mesapol, Kg. Banting dan Kg Luagan di Sipitang merupakan antara

penempatan kaum Kedayan terbanyak di Sabah. Selain itu kaum ini juga terdapat di

Mempakul dan Limadan di Kuala Penyu, Kg.Lingkungan , Kg.Inuman dan Kg.Bukau

di Beaufort. Manakala di Papar kaum ini terdapat di Kg.Kelanahan dan Kg Kelatuan.

Dalam tinjauan yang dibuat di Kg Banting Sipitang,mendapati bahawa sesetengah

warga tua yang menetap di kampung berkenaan menyatakan cerita lisan yang

diwarisi turun-temurun mendapati bahawa kedatangan kaum Kedayan di Sabah

bermula di Kampung Banting ini. Ianya bermula apabila berlakunya penghijrahan

masyarakat Kedayan dari Brunei Darusalam, dan Limbang Sarawak. Cerita ini

didukung oleh cerita lisan yang disebarkan dari mulut ke mulut (oral literature) dan

menjadi genre cerita rakyat dan legenda. Begitupun ada juga mengatakan

kedatangan kaum ini ke Sabah semasa kegemilangan Kesultanan Brunei telah

membawa banyak penduduk dari negara itu untuk menetap di Sipitang terutamanya

di Mesapol dan di kawasan persisiran pantai barat di Sabah.

Setakat ini, tidak banyak kajian dilakukan ke atas orang Kedayan baik yang

dilakukan oleh sejarawan atau ahli antropologi. Salah seorang pengkaji sejarah dan

3

2

7/23/2019 Penduduk Kedayan

3/28

budaya orang Kedayan ialah Allen Richmond Maxwell JR. Beliau telah melakukan

penyelidikan penuh peringkat PhD-nya atas budaya suku Kedayan di Lembah Labu,

Brunei Darussalam yang berjudul Urang Darat, An Ethnographic Study of The

Kedayan Of Labu Valley, Brunei, Yale University4[4]. Di samping itu, Maxwell (1980)

juga menghasilkan sebuah tulisan yang berjudul "On the Various Spelling of the

Word Kadayan" (Brunei Museum Journal, Vol. 2, 1970), berhubung dengan pelbagai

ejaan dan panggilan orang Kedayan. Akibatnya terhasilah bermacam-macam ejaan

yang berlainan seperti "Kadaian", "Kadayan", "Kadian", "Kadien", "Kadyan",

"Karayan", "Kedyan", "Kedien" dan "Kerayan". Bagaimana pun pada masa kini,

hampir semua bahan cetak termasuk Kamus Dewan, Ensiklopedia Sejarah dan

Kebudayaan Melayu menggunakan ejaan "Kedayan".

Selain Maxwell, tidak banyak kajian secara teliti telah dilakukan atas sejarah dan

budaya suku kaum ini. Menurut Bantong Antaran (1985), bahawa asal nama

Kedayan itu telahpun wujud bersama-sama dengan kewujudan kesultanan Brunei.

Pada mulanya, semua penduduk Brunei hanya lebih dikenali sebagai Melayu dan

tidak mempunyai suku kaum yang dipanggil atau dikenali sebagai Kedayan ketika

sebelum wujudnya kesultanan Brunei ketika itu.

Di Sipitang Sabah, penduduk pertama yang menetap di situ dikenali sebagai orang

darat ialah masyarakat Kedayan dan Lundayeh5[5]

Sosiobudaya, Adat resam, Sistem sosial, dan Pendidikan

Sosiobudaya masyarakat Kedayan di Sabah banyak dipengaruhi oleh keadaan di

sekelilingnya. Pada kebiasannya budaya hidup masyarakat ini dipengaruhi oleh ahlikeluarga dan masyarakat yang akan membimbing golongan muda mengenai

peraturan,adat resam, agama serta kepercayaan yang telah diwarisi mereka sejak

turun-temurun. Pada umumnya seseorang individu itu akan lebih memahami

sosiobudaya hidup masyarakat mereka melalui pendidikan tidak formal yang

bermula dari rumah sehinggalah kepada komuniti tersebut.

4

5

3

7/23/2019 Penduduk Kedayan

4/28

Pada kewujudan kaum Kedayan,kaum ini mempunyai tempat tinggal yang dipunyai

oleh dua kelompok yang berbeza dan berasingan, iaitu yang tinggal di pesisiran

pantai dan kuala sungai yang bekerja sebagai nelayan.Manakala satu kelompok lagi

mendiami kawasan pendalaman dan bekerja sebagai petani dan pesawah.

Kehidupan tradisi masyarakat Kedayan adalah bergantung kepada kegiatan-

kegiatan ekonomi tradisional seperti mengusahakan sesuatu bagi memenuhi

keperluan dalam kehidupan harian.

Begitupun pada ketika ini kegiatan ekonomi masyarakat Kedayan ini telah berubah

dan menjadi moden berbanding kehidupan masyarakat dahulu. Kedayan sekarang

ini lebih banyak bergantung atau bekerja dengan Kerajaan dan juga dalam sektor

swasta. Jika adapun,masyarakat Kedayan yang masih melakukan aktiviti seperti

bertanam hanyalah sebahagian orang-orang tua yang hanya bertujuan untuk

mengisi masa lapang dan untuk keperluan mereka sahaja. Corak kehidupan tradisi

masyarakat Kedayan mempunyai kaitan yang sangat rapat dalam bidang pertanian .

Kegiatan pertanian ini telah dijadikan sebagai sumber pendapatan yang utama bagi

kehidupan puak Melayu Kedayan ketika itu.

Antara aktiviti pertanian yang mereka usahakan ialah penanaman padi, buah-

buahan, sayur-sayuran dan menternak haiwan peliharaan seperti ayam dan itik.

Aktiviti lain yang turut diusahakan termasuklah memburu binatang kerana faktor

geologi dan kedudukan penempatan yang dikelilingi hutan telah mendorong kegiatan

ini. Salah satunya ialah mundul taipas (taripas). Selain itu kedudukan mereka di

persisiran pantai dan tepi sungai juga telah mendorong kegiatan ekonomi lain seperti

menangkap ikan dengan cara tradisional. Salah satunya mereka akan memancing

ikan dengan menggunakan peralatan tradisi seperti bubu, jala dan siyutuntuk ikan

air tawar dan menggunakanpukat dan ancau apabila menangkap ikan di laut.

Peraturan dan Adat Resam.

Masyarakat Sabah sememangnya kaya dengan adat resam dan pantang larang

hidup yang tersendiri. Hal ini telah menjadikan adat dan p