1

TOPIK 9

PASARAN MONOPOLI

2

CIRI-CIRI

(a) Seorang Penjual

Hanya terdapat seorang penjual atau sebuah firma. Walaupun terdapat satu

firma tetapi pembeli pula adalah ramai. Ini bererti seorang penjual tetapi ramai

pembeli. Contoh monopoli di Malaysia ialah Telekom, TNB. KTM dsb.

(b) Tiada Kebebasan Keluar Masuk

Firma baru tidak boleh masuk ke dalam industri dan sebaliknya firma yang

tersedia ada tidak dibenarkan keluar daripada industri. Contoh firma baru tidak

dibenarkan membuka satu Telekom baru, sebaliknya MAS tidak dibenarkan

menutup perniagaannya walaupun ia mengalami kerugian.

(c) Diskriminasi Harga

Firma monopoli boleh menjalankan diskriminasi harga, iaitu menjual barang yang

sama kepada pelanggan yang berlainan dengan harga yang berlainan. Contoh

Telekom mengenakan kadar sewa yang berlainan kepada pelanggan kediaman

dan pelanggan perniagaan.

(d) Kuasa Terhadap Harga Dan Kuantiti

Monopoli mempunyai kuasa untuk menetapkan harga atau kuantiti. Ini bermakna

monopoli boleh menetapkan harga yang ia suka, dalam keadaan begini

pelanggan akan menentukan kuantiti yang akan dibeli. Sebaliknya monopoli

boleh menetapkan kuantiti yang ingin dijual, dalam keadaan begini pelanggan

akan menentukan tingkat harga. Tetap monopoli tidak boleh menetapkan harga

dan kuantiti pada masa yang sama

3

KESEIMBANGAN FIRMA

Sebuah firma dikatakan telah mencapai keseimbangan apabila firma tersebut

memperolehi keuntungan maksimum atau memperolehi kerugian minimum. Ini

bermakna tujuan setiap firma ialah untuk memaksimumkan keuntungan (atau

meminimumkan kerugian)

Terdapat dua pendekatan yang menerangkan bagaimana firma bermonopoli

mencapai keseimbangan iaitu

I. pendekatan jumlah hasil(TR) dan jumlah kos(TC)

II. pendekatan sut iaitu pendekatan hasil sut(MR) dan kos sut(MC)

PENDEKATAN JUMLAH HASIL (TR) DAN JUMLAH KOS (TC)

Cara Data

Mengikut pendekatan ini firma monopoli akan mencapai keseimbangan apabila TR

TC adalah maksimum (atau TC TR minimum). Contoh seperti di bawah

OUTPUT

(UNIT)

JUMLAH

KOS

(RM)

HARGA

(RM)

JUMLAH

HASIL

(RM)

UNTUNG/

RUGI

(RM)

0 50 110 0 -50

1 80 106 106 26

2 85 102 204 119

3 100 98 294 194

4 130 94 376 246

5 180 90 450 270

6 260 86 516 256

7 360 82 574 214

8 480 78 624 144

9 630 74 666 36

10 830 70 700 -130

4

Merujuk kepada jadual di atas:-

i. semakin tinggi tingkat output semakin rendah tingkat harga.

ii. keuntungan maksimum ialah sebanyak RM270

iii. keuntungan maksimum berlaku pada tingkat output 5 unit, maka output

keseimbangan ialah unit dan harga keseimbangan ialah RM90

iv. Pastikan mula-mula firma memperolehi kerugian, kemudian ia memperolehi

keuntungan dan selepas satu peringkat ia memperolehi kerugian semula.

PENDEKATAN JUMLAH HASIL (TR) DAN JUMLAH KOS (TC)

Cara Gambar Rajah

Merujuk kepada gambar rajah di atas:-

(a) Keluk TR bagi firma monopoli meningkat pada peringkat awal dan menurun

selepas satu peringkat.

(b) Keseimbangan berlaku pada tingkat Qe, iaitu keuntungan maksimum firma ialah

pada tingkat Qe. Tingkat ini merupakan tingkat keseimbangan kerana pada

tingkat ini perbezaan antara TR dan TC adalah paling besar

(c) Pada tingkat output kurang dari Q0 dan pada output melebihi Q1, TC> TR, ini

bermakna pada tingkat-tingkat output tersebut firma memperolehi kerugian.

(d) Pada tingkat output antara Q0 dan Q1, TR > TC maka pada tingkat output

tersebut firma memperolehi keuntungan.

5

KESEIMBANGAN JANGKA PENDEK

Dalam jangka pendek firma monopoli boleh memperolehi tiga jenis untung iaitu:-

i. untung lebih normal

ii. untung kurang normal

iii. untung normal

UNTUNG LEBIH NORMAL

Firma monopoli akan memperolehi untung lebih normal apabila jumlah hasil [TR] firma

melebihi jumlah kos [TC] firma, seperti di bawah

Merujuk kepada gambar rajah di atas:-

i. keseimbangan berlaku pada titik E [iaitu di mana MC = MR]

ii. harga keseimbangan ialah OP dan output keseimbangan ialah OQ

iii. Jumlah hasil [TR] firma ialah OPBQ dan jumlah kos [TC] firma ialah OACQ. Oleh

sebab TR > TC maka firma memperolehi untung lebih normal iaitu sebanyak

APBC

6

UNTUNG KURANG NORMAL

Firma monopoli akan memperolehi untung kurang normal apabila jumlah hasil [TR]

firma kurang daripada jumlah kos [TC] firma, seperti di bawah

Merujuk kepada gambar rajah di atas:-

i. keseimbangan berlaku pada titik E [iaitu di mana MC = MR]

ii. harga keseimbangan ialah OP dan output keseimbangan ialah OQ

iii. Jumlah hasil [TR] firma ialah OPCQ dan jumlah kos [TC] firma ialah OABQ. Oleh

sebab TR < TC maka firma memperolehi untung kurang normal iaitu sebanyak

PABC

7

UNTUNG NORMAL

Firma monopoli akan memperolehi untung normal apabila jumlah hasil [TR] firma

menyamai jumlah kos [TC] firma, seperti di bawah

Merujuk kepada gambar rajah di atas:-

i. keseimbangan berlaku pada titik E [iaitu di mana MC = MR]

ii. harga keseimbangan ialah OP dan output keseimbangan ialah OQ

iii. Jumlah hasil [TR] firma ialah OPAQ dan jumlah kos [TC] firma juga adalah OPAQ.

Oleh sebab TR =TC maka firma memperolehi untung normal.

8

KESEIMBANGAN JANGKA PANJANG

Dalam jangka panjang firma monopoli boleh menikmati tiga jenis untung iaitu untung

lebih normal, untung kurang normal dan untung normal. Ini adalah kerana firma

monopoli tidak mempunyai ciri kebebasn keluar masuk. Tetapi biasanya monopoli

akan menikmati untung lebih normal dalam jangka panjang kerana ia adalah

merupakan seorang penjual tunggal yang menjual barang yang tidak mempunyai

pengganti hampir, seperti di bawah

Merujuk kepada gambar rajah di atas:-

i. keseimbangan berlaku pada titik E [iaitu di mana MC = MR]

ii. harga keseimbangan ialah OP dan output keseimbangan ialah OQ

iii. Jumlah hasil [TR] firma ialah OPCQ dan jumlah kos [TC] firma ialah OABQ. Oleh

sebab TR > TC maka firma memperolehi untung lebih normal iaitu sebanyak

APBC

Rumusan: Dalam jangka panjang biasaya firma monopoli menikmati untung lebih

normal

9

PERBANDINGAN DI ANTARA FIRMA MONOPOLI DAN FIRMA PERSAINGAN SEMPURNA

Merujuk kepada gambar rajah di atas

i. Keseimbangan firma monopoli ialah pada titik EM manakala keseimbangan firma

persaingan sempurna ialah pada titik EPS

ii. Harga firma monopoli ialah sebanyak OP manakala harga firma persaingan

sempurna ialah sebanyak OH. Ini bermakna harga firma monopoli lebih tinggi

daripada harga firma persaingan sempurna.

iii. Output firma monopoli ialah sebanyak OQ manakala output firma persaingan

sempurna ialah sebanyak OK. Ini bermakna output firma persaingan sempurna

lebih tinggi daripada output firma monopoli.

iv. Keuntungan firma monopoli ialah sebanyak APCB manakala firma persaingan

sempurna hanya memperolehi untung normal.

v. Kos purata firma monopoli ialah sebanyak OP manakala kos purata firma

persaingan sempurna ialah sebanyak OH. Ini bermakna kos purata firma

monopoli lebih tinggi daripada kos purata firma persaingan sempurna.

vi. Firma monopoli tidak mencapai kecekapan peruntukan dan kecekapan

pengeluaran tetapi firma persaingan sempurna telah mencapai kecekapan

peruntukan dan kecekapan pengeluaran.

10

DISKRIMINASI HARGA

Diskriminasi harga merujuk kepada menjual barang/perkhidmatan yang sama dengan

harga yang berlainan kepada pengguna yang berlainan. Tujuan utma firma monopoli

menjalankan diskriminasi harga ialah untuk meningkatkan keuntungannya. Diskriminasi

harga boleh dikelaskan kepada tiga jenis mengikut darjahnya iaitu diskriminasi harga

darjah pertama, diskriminasi harga darjah kedua dan diskriminasi harga darjah ketiga.

Diskriminasi Harga Darjah Pertama

Dalam jenis ini individu yang berlainan dikenakan harga yang berlainan. Ini adalah

kerana individu mempunyai kesanggupan membayar yang berbeza. Ini bermakna

individu yang mampu membayar harga tinggi akan dikenakan harga yang tinggi

manakala individu yang hanya mampu membayar harga rendah akan dikenakan

harga yang rendah. Contoh diskriminasi harga darjah pertama ini ialah

peguam/doktor dll. yang mengenakan harga yang berlainan kepada pelanggan

yang berlainan.

Diskriminasi Harga Darjah Kedua

Dalam jenis ini harga yang dikenakan adalah berbeza-beza mengikut kuantiti yang

diminta. Contoh diskriminasi harga darjah kedua di negara kita ialah yang diamalkan

oleh TNB di mana blok kegunaan elektrik 100 unit pertama kadarnya ialah RM0.218

manakala yang lebih dikenakan kadar RM0.258. Satu lagi contoh ialah 1kg serbuk

pencuci RM5 tetapi 2kg ialah RM9.50

Diskriminasi Harga Darjah Ketiga

Dalam jenis ini harga yang dikenakan adalah berbeza-beza mengikut

kawasan/geografi. Diskriminasi harga ini dapat diamalkan kerana keanjalan

permintaan harga yang berbeza-beza mengikut kawasan. Satu daripada prasyarat

diskriminasi harga jenis ini ialah pembeli tidak akan menjual balik apa yang

dibeli(Pembeli tidak akan tukar menjadi penjual). Contoh diskriminasi harga ini ialah

11

harga yang berbeza di Perlis dan Kuala Lumpur, harga yang berbeza antara pelajar

dan orang dewasa.

SYARAT-SYARAT DISKRIMINASI HARGA

(a) Firma Monopoli

Hanya firma monopoli boleh menjalankan diskriminasi harga. Ini adalah kerana

firma monopoli menjual barangan yang tidak mempunyai pengganti hampir. Ini

bererti firma persaingan sempurna dan firma bermonopoli tidak boleh

menjalankan diskriminasi harga.

(b) Pasaran Harus Diasingkan

Setiap pasaran [tempat] yang dipilih untuk menjalankan diskriminasi harga

mestilah diasingkan. Ini bermakna tempat-tempat yang dipilih tidaklah terlalu

dekat. Jika pasaran terlalu dekat ada kemungkinan pembeli di pasaran murah

akan tukar menjadi penjual di pasaran mahal. Contoh jika tempat A dan

tempat B adalah terlalu dekat, ada kemunkinan pengguna yang membeli

dengan harga murah di tempat A akan jual balik dengan harga mahal di

tempat B untuk memperolehi keuntungan.

(c) Keanjalan Di Setiap Pasaran Adalah Berbeza-Beza

Setiap pasaran yang dipilih untuk dijalankan diskriminasi harga mesti mempunyai

keanjalan permintaan harga yang berbeza-beza. Contoh jika ti tempat iaitu A, B

dan C dipilih, maka keanjalan permintaan harga di pasaran A, B dan C mestilah

berlainan. Contoh di tempat A Ed = , di tempat B Ed = dan di tempat C

mungkin Ed = 2

(d) Kos Mengasingkan Pasaran Mesti Munasabah

Walaupun satu daripada syarat diskriminasi harga ialah pasaran harus

diasingkan tetapi firma tidak harus membelanja banyak wang untuk

mengasingkan pasaran tersebut. Untuk mengasingkan pasarn wujudlah kos-kos

seperti kos pengangkutan, kos penyimpanan, kos penyelenggaran dsb. Jika kos-

kos ini terlalu tinggi maka tidaklah menguntungkan untuk menjalankan

diskriminasi harga.